|
2023
|
|
|
Edonola ere, ez dago progresibitate hori adierazten duen tarifa bakarra. PFEZren legeetan, esaterako, tarifa progresibo bat ezarri da lurralde erkideko autonomia erkidego bakoitzean, eta tarifa
|
hori
ere ez dator bat Euskadirenarekin edo Nafarroarenarekin. Baina guzti guztiek betetzen dute Konstituzioaren progresibitate printzipioa.
|
|
|
Arazoak bitarte
|
horretan
ere sor daitezke (inbertsioa egin zenetik, salbuespena izateko aukera dagoen azken zergaldia arte), baldin eta salbuespena ezarri zuten arauak aldatzen badira. Arean bere, etorkizuneko zergaldietako salbuespenen sortzapena ez da oraindik gertatu; hortaz, ezin daiteke eskuratutako eskubideez hitz egin.
|
|
|
3 Zehapenak. Azken buruan, tributu betebeharraren ez betetzeak kasuan kasuko zehapena dakar subjektu urratzailearentzat, eta
|
horrek
ere aldez edo moldez bermatzen du betebeharra betetzea.
|
|
|
Erruduntasun testigantza jurisdikzio eskudunari ematen zaionean edo espedientea Fiskaltzari bidaltzen zaionean Ogasun publikoaren aurkako delituaren zantzuak daudelako, jarduketa horiek epearen zenbaketa eteteko bidezko arrazoitzat hartuko dira. Halaber, kasu
|
horretan
ere, ikuskapen prozedurarekin jarraitu behar denean, ikuskapen jarduketen epea luzatzeko arrazoitzat hartuko da.
|
|
|
aktak egin aurretik entzunaldian alegazioak aurkeztu ez badira edota hasierako erregularizazio proposamena aldatzen den kasuetarako. Epe
|
horretan
ere, Bizkaian eta Gipuzkoan betebeharpekoak bere adostasuna adieraz dezake, eta ondorioz, akta adostasun akta bezala izapidetuko da, TFAOren 192 artikuluaren zehapenak murrizteko eskubidearekin. Araban ez da berariaz aipatzen tramitazioa alda daitekeenik baina badago adostasuna emateko aukera
|
|
|
|
Hori
ere aldatu da. TFAOen 9.2 artikuluak (eta TLOren 10.2 artikuluak) dionez, ezin da atzeraeragin inpropiorik sortu, tributu arauaren aldaketa aplikatu behar zaiolako ordutik aurrera hasiko den zergaldiari.
|
|
|
egoiliar diren Estatuak zergaren kuota kalkulatzen du, zergadunak lortu dituen errenta oro (baita Estatutik kanpo lortutakoak ere) kontuan hartuz; baina jarraian tributu kuotatik kentzen du Estatutik kanpo ordaindu diren tributu kuotak. Egozpen sistema
|
horrek
ere bi modalitate izan ditzake: aipatutakoa, egozpen oso deritzona; eta egozpen arrunta, horren arabera, kenkaria, gehienez jota, ezin daiteke izan nazioarteko errenta horiek egoiliar diren Estatuan ordainduko zuketen kuota baino handiagoa.
|
|
|
Inter vivos eskualdaketak, berriz, legearen aginduz egin lirateke (ez negozio juridiko zehatz baten bitartez), eta hori ez da ohiko kasua. Azkenik, Kode Zibilean berritzea aipatzen da betebeharra azkentzeko karitzat, eta
|
hori
ere ezin aplika daiteke tributuen arloan, bestela arlo horretako printzipio esanguratsua urratuko litzatekeelako: Administrazioak ezin xeda ditzake berari zor zaizkion kredituak.
|
|
|
Egoiliarra izatea zehazteko jarraikako erregela horien osagarri, Ekonomia Itunak artikuluaren hirugarren puntuan beste erregela bat sartu du: pertsona fisikoa Espainiako egoiliarra dela uste da baldin eta ezkontidearekin legez banandu gabe badago eta ezkontidea eta haren mende dauden adingabeko seme alabak Euskadiko ohiko egoiliarrak badira, pertsona fisiko
|
hori
ere Euskadiko ohiko egoiliarra dela joko da (azaroaren 28ko 35/ 2006 Legearen 9.1 artikulua lurralde erkideko Errentaren gaineko Zergaren Legea).
|
|
|
Behin baimena lortuta, gurasoek edo tutoreak egingo dute kontratua.
|
Horretarako
ere adingabearen adostasuna da, baldin eta adingabeak behar besteko ulermena badu. Gurasoen edo tutorearen ardura da, berebat, kontratuak eratorritako akzioak egikaritzea.
|
|
|
Era berean, IPDBLOren 87 artikuluan ezarritakoarekin bat etorriz, enpresaburua sartu ahal izango da langileei utzitako baliabide digitalak zein izan eta langile horiek halakoak erabiltzearen ondoriozko edukietara, baldin eta sartze horren xede bakarra bada langile horiek euren lan betebeharrak gauzatzen dituztela kontrolatzea eta baliabide horien osotasuna bermatzea. Baina esparru
|
horretan
ere langileek badute eskubidea euren intimitatea babesteko. Horrela, eskubide hori bermatzeko edozenbat berme ezarri dira:
|
|
|
Lan kontratuko subjektuen eskubide eta betebeharrak barreiatuta daude lan antolamendu juridikoan (horren iturri guztietan), bai eta
|
horretatik kanpo
ere (Kode Zibilean, Zigor Kodean, administrazio zuzenbideko arauetan).
|
|
|
Bestalde, bigarren teoriaren arabera, langileak lan zerbitzuak ematen ditu bere jabetzapekoak ez diren materialak edo gauzak nahiz lanabesak erabiliz [2010eko urriaren 6ko (2010/ 2009 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]. Aitzitik, bigarren teoria
|
hori
ere malgutu da, zenbait kasutan (adib. laguntzaile edo erreportari grafikoen kasuan), langileek euren lana egiteko ekarritako materialen balio ekonomiko txikiak ez baitu eragotzi harremanen lan izaerarik [1997ko martxoaren 31ko (3555/ 1996 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Areago, jopuaren izaera jarauntsira bildu zen zenbait kasutan. Era berean, jopuek produktu batzuk lortzeko jaunaren lanabesak erabili behar zituzten (adib. dolareak, errotak, labeak, karobiak), eta
|
horregatik
ere kontribuzioa ordaindu behar zuten. Egiatan, jopuak baldintzatuta zeuden, euren jaunak ukitzen zituzten gertakizun guztiengatik.
|
|
|
Bitartean eta lege berria onetsi arte iragankortasunez EKren aurreko arauketa aplikatu behar zen eta horretan Estatuak jorratu behar zituen zaintza ezberdinak oso handiak ziren.
|
Horren aurka
ere, autonomia erkidegoek eta toki erakunde ezberdinek lan egin behar izan zuten, autonomiari garrantzia emanez eta zaintza askoren konstituziotasuna kolokan jarriz.
|
|
|
" Guztiaren gainetik, argi dago autonomiak mugatutako botere bat aipatu nahi duela. Hau horrela, autonomia ez da subiranotasuna —eta botere
|
horrek
ere mugak ditu— eta autonomiadun lurralde erakunde bakoitzak osotasunaren zati denez, autonomiaren printzipioa ezin da inolaz ere batasunaren printzipioarekin aurkaratu. Are gehiago, horren — batasunaren printzipioaren— barnean bere benetako esanahia hartu egiten du —autonomiaren printzipioak—, Konstituzioaren 2 artikuluak adierazten duen bezala" 65 Modu honetara argi aipatzen da lurralde antolaketa guztia batasunaren printzipioan oinarritu egiten dela eta autonomia batasun horren barruan ulertu behar dela.
|
|
|
Batasun printzipioa da nazioaren batasuna ahalbideratzen duen printzipioa, eta horrekin lurralde antolaketarako oinarrizkoak diren beste printzipio batzuk indarra hartzen dute: solidaritatea, koordinazioa, eragingarritasuna, etab. Printzipio horiez gain, EKren 14 artikuluaren berdintasun printzipioa ere kontuan eduki behar dugu,
|
horrek
ere lurralde antolaketak herritarrengan duen eragina gidatzen duelako. Azkenik, 2008 krisi ekonomikoaren ondorioz, Konstituzioak aurrekontu egonkortasunaren printzipioa jaso zuen, printzipio horri indarra emanez eta, era berean, finantza zaintza ere areagotuz.
|
|
|
Horrela, kolektibitate bakoitzak interes propioen gainean erabakiak hartzeko aukera izan behar du, inolako injerentziarik gabe. Baina, autoreak ere adierazten duenez, kolektibitate bakoitza kolektibo handiago batean barneratzen da eta kolektibitateen kolektibo
|
horrek
ere interesak ditu, normalean orokorragoak, eta horiek ere errespetatu behar dira.
|
|
|
udalerrietako herritarren jatorrizko udalerriaren arabera Espainiako herritarren artean eman daitezkeen bereizkeria. Baina, printzipio
|
horretan
ere salbuespenak daude: EKk berak onartzen dituen ezberdintasunetan oinarritutako salbuespenak.
|
|
|
...a Fresneda Gea horien artean dagoelarik, aipatutako artikulu horiek oinarri hartuta, tributuen inguruko arauketa erregelamendu lerruneko arauetan ere jaso ahal dela adierazten dute162 Hau da, lege lerruneko arauek EKak tributuei ematen dien funtzioaren inguruko arauketa egingo dute, eta erregelamendu lerruneko arauak egin ahal izango dira legeek horrela baimentzen dituzten gaietan163 Interpretazio
|
hori
ere KAren otsailaren 17ko 19/ 1987 Epaiak egiten du: " Konstituzioaren 31.3 artikuluak, hemen interesatzen zaigunari dagokionez, legeari jarraituz bakarrik ondare prestazio publikoak ezarri daitezkeela aipatzen duenean, oinarrizko arauak ez dio izaera absolutuko zerga legezkotasunari sarrera ematen — han ez baita esaten ezarpena nahitaez legearen bidez egin behar denik, baizik eta malgutasun handiagoz eskatzen duela legeak agindu dezala zer irizpide edo printzipioren arabera arautu behar den.
|
|
|
Horregatik, toki erakundeek autonomia erkidegoei eta Estatuari hartutako ebazpen eta erabakien inguruko informazioa bidali diete eta horiek inpugnatzeko aukera izango dute. Eta
|
horregatik
ere, toki administrazio guztiek eta udal administrazioek ere euren ebazpenen laburpena bidaltzeko beharra dute (TAOLren 56 artikulua).
|
|
|
Administrazio harremanak harremanaren alde bien erabakiaren mende geldituko diren tresna isolatuak bezala eratu dira. Horien eragina eskumenen araubidearen mende gelditzen da eta alderdiak aldebiko edo aldebakarreko betebeharren mende gera daitezke226 Sistema
|
hori
ere gaur egun indarrean dagoen SPALean ezarri da. Sosa WAGNERrek eta Fuertes LoPEzek honakoa adierazten dute erakundeen arteko leialtasun printzipioaren inguruan:
|
|
|
Hau horrela, ETELak eskumen propioen zerrenda handia jorratzen du, hori modu orokorrean arautuz eta sektorekako legegile edo araugilearen eskuetan sorozpidetasuna bermatuz. Eskakizun
|
hori
ere egiten zen 1998ko irailaren 18ko R (98) 12 zenbakidun Ministro Batzordearen Gomendioan.
|
|
|
21 oinarritik aurrera toki ogasuna arautu egin zen, baina dagoeneko, ORDUÑA REBOLLOk adierazten zuenez, toki ogasunen finantza egoera oso larria zen eta gabezia ekonomiko kronikoa zuen216 Frankismo garaiko sisteman toki ogasunek Estatuaren mendetasun handia zuten eta Estatuaren baliabideak ezinbestekoak ziren jatorriz oinarrizkoak jotzen ziren udal zerbitzuak eman ahal izateko. 1975ean ere egoera berdina zen, nahiz eta udal tributuetan aldaketa handiak egon (baliabide sistema aldatu zen, udal zerga kopurua sinplifikatu eta murriztu egin zen, etab...). Egoera ekonomiko hori gainditu ahal izateko garai
|
horretan
ere Estatuak neurri ezberdinak premiaz hartu zituen 34/ 1977 Errege Lege Dekretuaren bidez: Udal zorra likidatzeko asmoarekin Estatuak kreditu eragiketa handia gauzatu egin zuen. Aurrekontua nibelaturik onartzeko betebeharra sortu zen. Toki erakundeekin elkarlana sustatzeko, nazio batzordea sortu egin zen.
|
|
|
Adierazpen horretan toki erakundeen gastu jarduera aipatu egiten da, eskumenak aurrera ateratzeko beharrezko baliabideak erabiliko dira. Horrez gain, xedapen
|
horretatik
ere toki ogasunek baliabideak lortu behar dituztela ulertzen da eta, jarraian, 142 artikuluak baliabideak lortzeko modu ezberdinak aipatzen ditu: toki administrazioaren berezko tributuak eta Estatuaren edota autonomia erkidegoen tributuetan toki erakundeentzat erreserbatutako parte hartzea.
|
|
|
TOLren zioen azalpenean dioen bezala, legeak TAOLrekin batera toki erakundeen arauketa osatu egiten du. Hainbeste aldaketa eman eta gero, 2004an testu bateratua egin zen eta
|
horrek
ere aldaketa ugari izan ditu. TOLTBk jasotzen du toki erakundeen finantza jardueraren bi esparru ezberdinak:
|
|
|
Gastuei eta udal baliabide ekonomikoen kudeaketari buruz, TOLTBk VI. titulu osoa dauka. Titulu
|
horretan
ere adierazten dira azkeneko kapituluan gastu jarduera kontrolatzeko eta fiskalizatzeko moduak.
|
|
|
" Argi dago 135 artikuluaren konstituzio erreformaren ondoren, foru araubideko erkidegoak ere, hau da, Euskal Autonomia Erkidegoa eta Nafarroako Foru Erkidegoa, behartuta daudela aurrekontu egonkortasunaren printzipioarekin eta defizitari eta zor publikoari buruzko araudiarekin, 135 artikuluaren 1 eta 2 paragrafoek ez baitute horri buruzko zalantzarik uzten. Hala eta guztiz ere, egia da foru erkidegoek araubide berezia dutela finantzaeta zerga arloan (Euskal Autonomia Erkidegoko Ekonomia Ituna eta Nafarroako Foru Komunitateko Hitzarmen Ekonomikoa), haien eskubide historikoetatik eratorria, Konstituzioaren Lehen Xedapen Gehigarriak berariaz babestua, arlo
|
horretan
ere berezitasun nabarmena ematen diena" 640.
|
|
|
Aldundietako zerbitzu konkretu horren barruan finantza zaintzako ahalmenen egikaritza gauzatu zen. Egoera
|
hori
ere 2002tik aurrera mantendu egin zen eta, zalantzarik gabe, 2008ko munduko krisi ekonomikoaren ostean ere horrela izan da. Esangura horretan, adierazgarriak iruditzen zaizkit LARRAzABAL BASAÑEzen hitzak:
|
|
|
Aurrekontuko diru sarreren eta gastuen ondoriozko saldoa nazioko eta eskualdeko kontuen Europako sistemaren arauen arabera kalkulatutako finantzaketa gaitasunarekin edo beharrarekin lotzeko behar den informazioa eman da.
|
Horretarako
ere, urriaren 1a baino lehen administrazioek aurrekontu markoa (lerroburu nagusi moduan ulerturik) bidali diote Ogasun eta Administrazio publikoen Ministerioari. Hirugarren informazio betebeharra ere zehazten da 6 paragrafoan, baina zentzu barik jaso da puntu horretan:
|
|
|
LHLren 2 xedapen gehigarria indarrean ere jarraitzen du eta
|
hori
ere kontuan izan behar da. Bi arauen xedapenak kontuan harturik hausnarketa erreza egin daiteke:
|
|
|
ETELk finantza nahikotasuna aldarrikatu egiten du, baina printzipioa Estatuak gertatzen denarekin alderaturik, urrunago doa. Ildo horretatik, toki erakundeek eskumenen garapenerako baliabide nahiko eta konkretuak izan ditu;
|
hori
ere Estatuan gertatzen da. EAEko toki autonomian ikuspuntua aldatu egiten da eta finantzazioan jarri beharrean eskumenean jartzen da.
|
|
|
Azkenean, zorpetze publikoaren finantza zaintza azkenengo sailkapen honi loturik joango da. Lehen aipatutako definizio teoriko
|
horretan
ere epe laburraren eta epe luzearen arteko sailkapena agerian uzten da.
|
|
|
Epai
|
horretan
ere, zorpetze eragiketen gainerako aipamen berezia egiten da. Epaiak 16 Oinarri Juridikoan zorpetze eragiketen gainerako kontrolen beharra aitortzen du honako modu honetan:
|
|
|
Horren arabera, toki erakundeen finantza baliabideen zati bat erakundeen ondaretik eta toki tributuetatik etorri dira. Artikulu
|
horretan
ere, besteak beste, finantza nahikotasunaren mugak zehazten dira.
|
|
|
Aipatutako epai garrantzitsu
|
horrek
ere, KAren 237/ 1992 Epaiak, toki erakundeen finantza nahikotasunaren eta autonomiaren arteko loturaren izaera aipatzen du, 4 oinarri juridikoan. Epaiak argi adierazten duenez, toki erakundeek finantza baliabide horiek baldintzarik gabe erabiltzeko aukera izan behar dute, baldintzarik gabeko erabilera.
|
|
|
Horrela, Konstituzioak, eremu horretan, Estatuko lege erreserbaren eta lurralde autonomiaren askotariko eskakizunak integratu nahi ditu. Toki korporazioei dagokienez, autonomia
|
horrek
ere badu proiekzioa zergen arloan, horiek lehen zerga propioak izan baitituzte, eta horien gainean Legeak bere ezarpenean edo eskakizunean esku hartzea aitortu baitie, Oinarrizko arau bereko 140 eta 133.2 artikuluek adierazten dute, baina horrek ez du esan nahi tributu autonomia hori erabatekoa denik (tributu propioak toki ogasunen diru sarreren iturri bat baino ez dira), eta autonomia hori, zala... Nahitaez mugatua (1/ 1981 epaia, azaroaren 26koa)" 134.
|