|
2008
|
|
|
41). Alde horretatik, hizkuntza baten balio instrumentalaren izaera eta baliabideen, helburuen eta eraginkortasunaren izaera konplexuaren ezagutzan sakondu behar da
|
hizkuntza
ukipenezko egoeretan, azken finean egoera horiek gehiengoa baitira mundu osoan.
|
|
|
Hizkuntza baten balio instrumentalaren izaera eta baliabideen, helburuen eta eraginkortasunaren izaera konplexuaren ezagutzan sakondu behar da
|
hizkuntza
ukipenezko egoeretan, azken finean egoera horiek gehiengoa baitira mundu osoan.
|
|
|
Lehen azaldutako diagramak mugak ditu, ezbairik gabe. Ereduak nolabaiteko egonkortasunez funtzionatuko lukeela pentsatzearen ideia artifiziala eta ametsezkoa dirudi, ideia horri
|
hizkuntza
ukipenezko egoerak normalean orokorrak, gutxienez diglosikoak eta gehienetan bilakaerazkoak izaten direla gehitzen badiogu. L. V. Aracilen aurkezpenean — aurkezpen laburra, haren esanetan—, hizkuntza sistema edukiedo funtzionamendu ezaugarririk gabe azaltzen da.
|
|
|
L. V. Aracilen aurkezpenean — aurkezpen laburra, haren esanetan—, hizkuntza sistema edukiedo funtzionamendu ezaugarririk gabe azaltzen da. Baina hizkuntza sistemaren atzeraelikadurak eta joerek orekatzearen alde egin dezakete —borondatez ere bai—, bai
|
hizkuntza
ukipeneko egoeran, bai elebakartasunekoan ere —elebakartasun hori eusten diona edo eragindakoa izan—, eta horretarako, alde guztietatik, politikaedo ideologia aukeraketak behar dira, bai eta hizkuntza plangintzako prozedura egokiak ere.
|
|
|
Behar hori normala eta ohikoa izatean gizarte funtzioen eskaintzan eragiten du. Eskaintza horrek,
|
hizkuntza
ukipeneko egoera batean, gutxieneko lege aitorpenean gauzatzen da, eta baita, L. V. Aracilek iradoki bezala, politika autonomia nahiko zabal batean ere (Aracil 1984: 33).
|
|
2010
|
|
|
Aldiz, lotura eta konpromisoa inplikatzen duten iritziekiko kontrako iritzi eta jarrerak gehiago dira, aldekoak baino. Eta, beraz, esan daiteke oso kezkagarria dela, gizarte sektore hori euskararen berreskurapenerako hartu behar diren neurri berezien alde ez egotea, kontuan izanda euskara
|
hizkuntza
ukipen egoeran gutxitua izan dela.
|
|
2011
|
|
|
iraunkorra da diglosia, definizioz. diglosiari atxikitzen dizkiogun gaitzak, %90 baino gehiago, diglosia galdu ondoko hizkuntzaegoera ezegonkorraren fruitu dira165 diglosiak bere horretan iraun dezake, edo aldatu eta, azkenean, galdu egin liteke. Bere horretan eusten zaion artean, iraupen indar nabarmena du.
|
hizkuntza
ukipenezko egoeretan ezagutzen den iraupen indarrik handiena, askogatik.
|
|
|
3
|
hizkuntza
ukipen egoera bi desberdinetan murgildurik —euskara/ gaztelania eta euskara/ frantsesa— lurraldean sakabanaturik bizi dena.
|
|
|
5 diglosiarik gabekoa. demagun zerrendatutako bost ezaugarri bereizgarri horiekin bat gatozela, honela defini genezake (euskararen) hiztun elkartea: gaztelaniarekiko eta frantsesarekiko
|
hizkuntza
ukipen egoerako lurraldean sakabanaturik bizi den biztanleriaren gutxiengo hiztun elkarte elebiduna.
|
|
|
euskara erdaren konpartimentazioa, luze zabaleko funtzio banaketa egonkorra garantizatuko duena, bilatu eta hezurmamitu behar omen dugu euskaldunok eta erdaldunok. (M. zalbidek –2004–). kohesionatu gabeko hiztun elkarte elebidun txikiko
|
hizkuntza
ukipen egoera egongaitza da, ederto. Baina norantz mugitzen da egoera egongaitza?
|
|
|
Honela defini genezake (euskararen) hiztun elkartea: gaztelaniarekiko eta frantsesarekiko
|
hizkuntza
ukipen egoerako lurraldean sakabanaturik bizi den biztanleriaren gutxiengo hiztunelkarte elebiduna. pean egotea eta beste bat (osasun) ahulekoa izatea. euskara, uNeSCoren sailkapenean, hizkuntza zaurgarria (vulnerable) da, galtzeko egoeran egoteko arrisku zorian dagoena, alegia. Lausogarria iruditzen zait esatea euskara ahuldutako hizkuntza denik euskara galtzeko (benetako) arriskuan dagoelako. uNeSCok munduko hizkuntzak 6 kategorietara biltzen ditu hizkuntza bizitasun mailaren arabera:
|
|
|
Kohesionatu gabeko hiztunelkarte elebidun txikiko
|
hizkuntza
ukipen egoera egongaitza da, ederto. Baina norantz mugitzen da egoera egongaitza?
|
|
|
Ondo dakigu
|
hizkuntza
ukipen egoera guztiak ezegonkorrak direla, nolabait diglosian bizi dira; zenbat eta gutxituagoa hizkuntza orduan eta desagertze arriskuari aurre egiteko zailtasun handiagoa. guztiak dira hizkuntzen biziraupenerako arriskutsuak, eta barne immigrazioa besteak bezain indartsua (Idiazabal, 2011).
|
|
|
ACNuren 2010eko iraileko buletinetik ateratakoa da ondoko adibidea: ondo dakigu
|
hizkuntza
ukipen egoera guztiak ezegonkorrak direla, nolabait diglosian bizi dira; zenbat eta gutxituagoa hizkuntza orduan eta desagertze arriskuari aurre egiteko zailtasun handiagoa. hizkuntza gutxitu asko (%90?) mehatxupean, eta desagertzen ari direla gauza ezaguna da. hainbat ikerlarik, (Comrie, Matthews & polinsky, 1996; Nettle & romaine, 2000; Crystal, 2000, hagège, 2000, wurm, 2001; Brezinge... Bertan aurreko markoaren arabera hizkuntza gutxituak bost irizpideren edo egoeren arabera sailkatzen dituzte arrisku txikiagotik desagerpenera.
|
|
|
Nolanahi ere, ez dago gaur europan estaturik bere lurraldean hizkuntza bizi bat eta bakarra duenik. estatu batzuetan onartuago eta zainduago, Itziar Idiazabal – Eleaniztasuna hezkuntzaren derrigorrezko beste utopia bat? eta besteetan ukatuago edo menperatuago, denetan daude estatuaren izena daramana eta ofiziala edo nazionala deitzen denaz gain hainbat hiztun erkidego, indar eta bizitasun ezberdinekin (Barreña et al., 2005). historian zehar gertatu diren
|
hizkuntza
ukipen egoerek, askotan, eta banan banaka, hizkuntza askoren desagertzea ekarri dute. galera horiek historian zehar nola bizitu diren jakitea ez da erraza, baina gaur badakigu arriskuan bizi diren hizkuntza erkidego guztiek kezkaz bizi dutela bere hizkuntzaren galera (Martì et al. 2005), eta ahal duten heinean bere hizkuntzaren biziberritzea lehentasunik handienetakoa bihurtzen dela gizatalde ho... 50 bat hiztun izango dira, Amazonia aldean bizi dira, eta orain hogeita hamar urte ia desagertu ziren droga trafikoaren eraginez jasandako sarraskietan. euren hitzetan, gaur aitonak diren lau gizon salbatu ziren eta bere hizkuntza, eta bere oroimenak, kantuak eta erritualak gogoratuz nanuyo hizkuntza bere seme alabei irakastea erabaki zuten nahiz eta haien hizkuntza espainolez nahikoa ordezkatua egon. gaur bizibide eta ondasun oso eskasekin jarraitzen duten arren, harro erakusten dute kapaz direla euren artean nanuyo hitz egiteko, eta badirela zenbait gazte eta haur bere hizkuntza etxean ikasia dutenak eta ondorengoei transmititzeko prest daudenak.1 gaur ukipen egoera bortitzean bizi dira hizkuntza gutxitu gehienak, guztiak ez esatearren.
|
|
|
Bestalde, hizkuntza normalizazio prozesuan ekolinguistikaren enfokeak eduki dezakeen balioaz edo kokapenaz hausnartzerakoan, gizartean gertatu
|
hizkuntza
ukipen egoerak interpretatzeko eta soziolinHizkuntzaaniztasunaz ari garenean horrek bizikidetza sendotzeko balio behar du.
|
|
2012
|
|
|
Gure mugetatik kanpo, aldiz,
|
hizkuntza
ukipen egoerekin eta kasu elebidunekin lotutako ikerketa ugari egin da psikolinguistikaren ikusIñigo Fernández Ostolaza – Hizkuntza gutxituen eraginkortasuna pertsuasio prozesuetan. Euskararen kasua EAEn pegitik.
|
|
|
Burujabetzaren bideajorratzeko euskal hezkuntzarentzat eredugarri izan daitezkeen zenbait herrialdetakohezkuntza sistemak aztertzen dira azkenean, Finlandiakoa, Herbehereetakoa etaEstoniakoa, hurrenez hurren. Izan ere, esperientzia horiek bereziki baliagarriak diraeuropar testuinguruan kokaturik egoteaz gain,
|
hizkuntza
ukipen egoeretan garatudirelako edo/ eta heziketa kalitatearen adierazlerik gorenenak erakutsi dituztelakoazken urteotan.
|
|
|
Azterketa honek, bada, kasu egin die hurrenkeraren erpinean urtez urtelehena izaten denari (Finlandia), Euskal Herriaren antzekoa den eta, era berean, PISA ebaluazioan lehenengo postuetan dagoen Herbehereei, eta duela gutxiindependentzia eskuratu duen gure herriaren moduko beste bati (Estonia); hauekguztiak, bai estatu europarrak bai historikoki
|
hizkuntza
ukipeneko egoeran bizi izandirenak, eta, azkenik, ikuspegi konpentsatorio batetik begiraturik, gizarte asimetriakulturalak orekatzeko eredugarriak izan diren hezkuntza sistemak dira.
|
|
2013
|
|
|
Boterearen arabera, gizartean sortzen dira bi talde nagusi, sinplifikatuz: dominatzailea/ menpekoa deitu ohi direnak (gure
|
hizkuntza
ukipen egoera (eta ez bakarrik hizkuntzakoa) aztertzerakoan erabilia duguna), beraien artekotasuna ondo adieraziz. Bestalde, boterea handinahia da, behin eremu batean edo/ eta gizarte talde batean lortu dominatzailea izatea, nahi du beste eremutan eta taldetan ere boteretsuena izan.
|
|
|
Ikasleen eskola giroko hizkuntza erabilera aztertzeko Arrue Proiektuan erabiltzen dugun ikuspegi teorikoan,
|
hizkuntza
ukipeneko egoeran kokatzen da erabilera hori: ukipen egoeran dauden bi hizkuntzetako bat kasu honetan, euskaraegoera ahulean dago gizartean.
|
|
|
Halako lanak euskal testuinguruan egiten, haien berri ematen eta diziplina diferenteetatik hizkuntza erabileraren azterketari beren ekarpena egiten dioten adituekin batera lan berriak diseinatzen jarraitzea da lerro hauek sinatzen ditugunon asmoa. Eta horrekin batera, gorago aipatu dugunez, baita
|
hizkuntza
ukipenezko egoeran dauden beste errealitateetan egiten diren azterketen ezagutza zabaltzea eta gurearekiko alderaketa aintzinatzea. Eta hori guztia zertarako?
|
|
2014
|
|
|
Eleaniztasuna normala den herrietan, normala da hizkuntza batetik bestera ibiltzea, nahastea. Euskara beste hizkuntza batzuekin beti erabili dugu, eta erabili dugu; euskara beti egon da
|
hizkuntza
ukipen egoeran, eta, gaur egun, ez da errealista elebakartasunari buruz pentsatzea. Hizkuntzak ezin ditugu kaxatan sartu.
|
|
2018
|
|
|
Sexu aldagaiari arreta eskaini dioten lan gutxik emakumezkoen hizkuntz joeren aldakortasuna nabarmendu dute. Badirudi,
|
hizkuntza
ukipeneko egoeretan, emakumezkoen jokaerak hizkuntzak duen prestigioarekin lotuagoak daudela gizonezkoen kasuan baino. Amonarrizek (2007) azaltzen duenez euskararen inguruan –normalizazio prozesua dela etaemandako urratsak eragin zuzenagoa izan dute hiriko emakume gazteengan gizon gazteengan baino.
|
|
2019
|
|
|
Lan honetan, munduko hizkuntzen datuak oinarri hartuta, erakutsi da euskara Europan buru hitzean oinarritutako egitura bihurkaria duen hizkuntza bakanetakoa dela. Hau, joera tipologiko unibertsalei ez ezik,
|
hizkuntza
ukipen egoera historikoari ere zor zaiola proposatu da. Zehazkiago erran, euskarak buru bihurkaria erromantzeekilako ukipenari zor diola adierazi da, eta prozesu hau errepikapen gramatikalizazio delakoaren bidez gertatu zela.
|
|
2022
|
|
|
1) bizidun guztiak komunikatzen gara (bakteriak, landareak, animaliak), eta gizakion komunikatzeko tresna berezkoena hizkuntza da, hizkuntzak egiten gaitu gizaki; 2) hizkuntza guztiak komunikatzeko baliagarriak dira, noski; baina, gainera, hizkuntza bakoitzak bere hizkuntza komunitatearekin eta bizi den lurraldearekin eta kulturarekin lotura bereizia du. Euskara ez da soilik komunikaziorako hizkuntza bat;
|
hizkuntza
ukipen egoera gutxituan dagoen hizkuntza endemikoa da, euskararen lurraldean garatu edo desagertuko den (ordezkatuko den) hizkuntza da, munduko hizkuntza aniztasuna handitzen duen eta euskararen lurraldea interpretatu, kudeatu eta eraldatzeko aukera ematen duen hizkuntza.
|