|
2009
|
|
|
Hortaz, xedapen honetan oinarrituz, beti ere borondate printzipioari jarraiki, irakaskuntza publikoaren eremuan euskara eta euskaraz irakats daiteke. Hain zuzen, 1995eko apirilaren 7ko 95 zki.dun Zirkularrak, Frantziako
|
hizkuntzen
ondarea babestearren, honakoa ezartzen du: " Chaque enseignant, lorsque les activités de la classe s’y prêteront, fera découvrir à ses élèves les richesses du patrimoine culturel et linguistique, il les amènera à appréhender le fait régional non comme une opposition entre des particularismes locaux, mais comme une composante de la culture nationale".
|
|
2010
|
|
|
Horren adibide dira honako ekimenak: 1) 2001ean Würm adituak argitaratutako Atlas of the World’s Languages in Danger of Disappearing, 2009an berriro argitaratua; 2) 2008 urtea mundu mailako hizkuntzen urtearen izendapena; 3) Hizkuntza aniztasunaren alde eta arriskupean dauden hizkuntzen biziraupenaren alde hartutako erabaki eta bideratutako ekimenak; 4) Euskal Herrian UNESCO Etxeak, IKUSPEGIk eta UPV/EHUko Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO Katedrak burutu dituzten zenbait ikerketa eta argitarapen. Horien artean etorkinen hizkuntzen inguruan egindakoak azpimarra daitezke.
|
|
|
2.1 UNESCOren ekimenak munduko
|
hizkuntza
ondarearen alde
|
|
|
1. " Gizateriaren
|
hizkuntza
ondarea zaintzea eta ahalik eta hizkuntza gehienetan adierazpena, sormena eta zabalkundea bultzatzea";
|
|
|
Bereziki 2000 urtetik hona, UNESCOk aldarrikapen asko egin ditu
|
hizkuntza
ondarea zaindu beharraren alde.
|
|
|
Ideia hori herritar guztientzat onuragarritzat hartzen bada, hezkuntzaren helburu bihurtzen da, eta hori da, azken batean, Europako Kontseiluak 2001 urtetik aurrera eragin nahi duen bilakaera. Euskal Herrian heziketa elebidunarekin badugu eskarmentua, eta eskola hirueledun edo eleaniztun bihurtu nahi izatea zilegi bezain desiragarria da, beti ere, bertako
|
hizkuntza
ondarearen aurka —gurean euskararen aurka— egiten ez bada.
|
|
2011
|
|
|
Bilbao: unesco etxea, Ikuspegi & Munduko
|
hizkuntza
ondarearen unesco katedra, upV/ ehu.
|
|
|
UPV/EHU – Hizkuntzalaritza eta Euskal Ikasketak Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO katedra
|
|
|
|
Hizkuntza
ondare gisa ulertzea, salbatu behar den objektu gisa agertzea ez da oso argumentu sendoa.
|
|
|
Ildo horri jarraituz, mahai gainean agertzen den beste ideia bat bizikidetza harmoniatsuarekin zer ikusia duena da. kide batek azaltzen duen iritziaren arabera, hizkuntza aniztasunaz ari garenean horrek bizikidetza sendotzeko balio behar du.
|
hizkuntza
ondare gisa ulertzea, salbatu behar den objektu gisa agertzea ez da oso argumentu sendoa:
|
|
2013
|
|
|
2011ko udazkenean hitz bilketan sakontzen eta ēpera pedea phãdai sortzen jarraitu zen, baina interesgarriena, hainbaten, irakasle enberentzat diseinatutako prestakuntza ikastaroa izan zen. Horretarako, OREWA elkarte indigenak eta FUCLA unibertsitateak, Euskal Herriko Unibertsitateko Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO Katedraren laguntzarekin, Diplomatura de Etnolingü� stica deritzon 200 orduko ikastaroa diseinatu zuten, 2012an zehar gauzatzeko.
|
|
|
Salamancako Unibertsitatea, UPV EHUko Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen
|
|
|
UPV EHUko Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO Katedra
|
|
|
Egitasmo hau gauzatu ahal izateko aholkularitza eskatu zitzaion Euskal Herriko Unibertsitateko Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO Katedrari, Euskal Herriak bizi izandako esperientziagatik eta hezkuntzaren arloan euskara eskola sisteman txertatzean izandako arrakastagatik.
|
|
|
Garabide Elkarteak 2011n hartu zuen erronka, eta 2013an gauzatu ditu lehen urratsak tokian tokiko egitasmoa gauzatzeko: lau ikastaro antolatu ditu uztailean eta abuztuan Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO Katedraren eta Durangoko Udalaren laguntzaz. Ikastaroak eskola materiala sortzeaz eta haur hezkuntzako metodologiaz izan dira, eta balorazio ezin hobea izan dute, bai nasa yuwe sustatzaileen, irakasleen eta ama laguntzaileen aldetik, zein Euskal Herritik bertara joandako irakasleengandik.
|
|
|
Haatik, Euskal Herriari begira zenbait ekimen abiatu ditu Garabide Elkarteak. Batetik, garapenerako lankidetzako eta euskalgintzako beste zenbait talderekin (UNESCO Etxea, Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO Katedra, Soziolinguistika Klusterra) sentiberatasun kanpainari ekin dio, garapenerako lankidetzan lerro indartsu berri bat txertatzeko, Lankidetza linguistikoa eta identitarioa, hain zuzen. Horretarako, nazioarteko garapen lankidetzan hizkuntza irizpidea txertatzeko propoAndoni Barreña, Jon Sarasua, Kepa Matxain, Viviana González, Iñaki González, Aldegundo González, Joanes Igeregi eta Ander Bolibar – Garabide Elkartea eta lankidetza linguistiko identitarioa:
|
|
2015
|
|
|
ondare kulturala ere paisaiaren zati garrantzitsua da. Eta ezinezkoa denez ondare kulturalaz hitz egitea
|
hizkuntza
ondarea ere kontuan eduki gabe, Euskal Herriko paisaia babesteko, antolatzeko eta kudeatzeko, euskararen berezko altxor kulturala ezin da gehiago alboratu, baita paisaiaeta ingurumen politikak koordinatu behar dituen lurralde antolakuntzari dagokionean ere. • Hitz gakoak:
|
|
|
Paisaia soilik arautu ez bazuen ere, oso esanguratsuak izan ziren EAEko landa ingurunea garatzeko 10/ 1998 Legeak haren bigarren artikuluan ezarri zituen bederatzi helburu orokorretatik bi, paisaiarekin —eta hemen defendatzen den tesiarekin— erabat erlazionatutakoak: " landaingurunearen berezko ezaugarri nagusiei eustea" (2 helburua), eta, bereziki," landa inguruetako natur, histori, kultur eta
|
hizkuntz
ondarea berreskuratu, artatu, garatu eta zabaltzea" (7 helburua). Bai:
|
|
|
Bai:
|
hizkuntza
ondarea berreskuratzea, artatzea, garatzea eta zabaltzea EAEko landa ingurunea —lurzoru urbanizaezina— garatzeko politika ofizialetako helburu orokor bat da. Legez.
|
|
2016
|
|
|
Beraz, hizkuntza politikak ez dira (soilik) hizkuntzarekin lotzen. Lehenago aipatu dudan bezala, Guernesey-k, Jersey-k eta Man uharteak komeni zaienean sustatzen dute
|
hizkuntza
ondarea, batzuetan iraganeko hizkuntzak bezala (museoetan, folklore emanaldi eta berritzeetan), eta beste batzuetan" benetako" balio bezala, turismoa edota nazioarteko negozioak erakartzeko. Ó hIfearnáin ek (2010) zera adierazten du:
|
|
2021
|
|
|
Irakaskuntza publikoan euskara indartuaren ezagupena, ikastolen diruztatzea, seinaletika elebidunaren arautzea eta estatu zibileko dokumentuetan ñ a bezalako zeinu diakritikoak idazteko aukera bermatzen du lege horrek. Paul MOLAC diputatuaren" Eskualdeko
|
Hizkuntzen
Ondarea Babesteari eta Sustatzeari buruzko Legeak" arnasa eskainiko dio euskara bezalako hizkuntzei. Interesgarria izango zen horren aztertzea ere bai.
|
|
|
Hirugarrenik, Inés Garcia Azkoaga eta Itziar Idiazabalek Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen Unesco Katedraren (MHOUK) ibilbidea eta lan ildoak azaltzen dizkigute. UNESCOk lan ildo ezberdinak jarri zituen abian mundu mailan eta Euskal Herriko Unibertsitatearen baitan hizkuntza aniztasunaren sustapenean arituko zen Katedra sortu zen gurean.
|
|
|
European Parliament resolution of 11 September 2013 on endangered European languages and linguistic diversity in the European Union. Europar Batasunari eta estatu kideei eskatzen die arreta handiagoa jar dezatela Europako hizkuntza askoren gaineko mehatxu larrian, eta konpromisoak har ditzatela EBko
|
hizkuntz
ondarea babesteko eta sustatzeko, hizkuntzak biziberritzeko politika proaktibo eraginkorrak aplikatuta eta helburu horretara zentzuzko aurrekontuak bideratuta (European Parliament, 2016).
|
|
|
Geroztik 2 artikulu hori beti baliatu da eskualdeetako hizkuntzen aldeko aitzinamenduak oztopatzeko eta, itxuraz baikorra izanik ere, 75 lagungarria ez da izan. Konstituzio Kontseiluak Legebiltzarrak 2021eko apirilaren 8an bozkatu zuen Eskualdeko
|
Hizkuntzen
Ondarea Babesteari eta Sustatzeari buruzko Legearen bi artikulu konstituzioaren aurkakoak zirela ebatzi du: murgiltze irakaskuntza ereduari buruzkoa eta frantsesean erabili ez diren ikur diakritikoei buruzkoa.
|
|
|
11 Konstituzio Kontseiluaren 2021 Ebazpena, 2021eko maiatzaren 21ekoa, eskualdeetako
|
hizkuntzen
ondare babesari eta sustapenari buruzko legearen ingurukoa: https:// www.legifrance.gouv.fr/jorf/id/JORFTEXT000043524738/
|
|
|
Lan honetan, Katedraren ibilbidearen ildo nagusi horien aurkezpen laburtua (eta kritikoa) egin nahi dugu, beti ere, aurrera begira gure helburu eta ekimenak ahalik eta eraginkorrenak gerta daitezen, eta gure izena eta izana osatzen duen munduko hizkuntza ondarearen babeserako euskarri baliagarriak eskaintzeko asmoarekin. Munduko
|
hizkuntza
ondarea eta haren egoera ezagutzera bideratutako lanetatik abiatuko gara; ondoren, proposamen praktikoagoei begira, hizkuntza lankidetza eta garapen iraunkorra bateratzen dituzten egitasmoak Katedraren agendan nola lantzen ditugun erakutsiko dugu; hezkuntza eleaniztunaren
|
|
|
Munduko hizkuntza gehienak oso egoera zaurgarrian daudela jakin dugu, bereziki 2000 urtearen inguruan argitaratu diren hainbat lani esker. aukerak eta erronkak izango dira garapen iraunkorra eta
|
hizkuntza
ondarea bermatzeko aurreikusten diren aukerarik eraginkorrenetakoak; hurrengo puntua, eta Europako hizkuntza gutxituen eremuan kokatuta, Gales, Eskozia eta Irlandako ekimenei Euskal Herrikoak loturik, bideratu edo abian ditugun egitasmoen berri emango dugu, gogoeta batek irakaskuntza eleaniztunean hizkuntza gutxituak duen erronkari helduko dio, besteak hizkuntza gutxituak iraunkortasunaren alorre...
|
|
|
2
|
HIZKUNTZA
ONDAREAREN EZAGUTZA
|
|
|
|
Hizkuntza
ondarearen ezagutzak, aniztasunaren aberastasunarekin batera, haren galzorirako arriskuak eta mehatxuak ikusarazi dizkigu. Gogoratu behar dugu munduan gehien hitz egiten diren hizkuntzekin batera (txinera, gaztelania, ingelesa, hindia, arabiera eta portugesa), badirela beste asko hiztun gutxi dituztenak.
|
|
|
Gaur egun, gureak baino baliabide handiagoak dituzten erakundeei esker, badugu
|
hizkuntza
ondarearen ezagutza nahikoa fidagarria. Adibidez, UNESCOren Hizkuntza Gutxituen Atlas interaktiboa (Moseley, 2010), non munduko hizkuntza mehatxatuen egoeraren berri eguneratua eskaintzen den.
|
|
|
Gizadiarentzat hain altxor preziatua den
|
hizkuntza
ondarearen egoera larria ezagutzea ezinbestekoa den bezala, garrantzizkoa da jakitea badidare m ateriagabe nagusiari nola eutsi rela, era berean, hainbat adibide non hizkuntza gutxiagotuen komunitateak biziberritze ahaleginak egiten ari diren, eta aldi berean, hiztun komunitate horietan egiten ari den hizkuntza eta kultura berreskuratzeko ahaleginak garapen indarra adierazten duen....
|
|
|
Niger, Afrika Erdiko Errepublika, Txad, Hego Sudan, Burundi, Mali, Eritrea, Burkina Faso, Sierra Leona, Mozambike eta Kongo.
|
Hizkuntza
ondare aberatsena dutenak eta pobreenak direnak, alegia. Romainek (2013) egoera horren berri ematen du eta alderatu egiten ditu hainbat lurraldetako hizkuntza eta hiztun kopuruak giza garapenaren indizearekin, eta erakusten du lurralde horiek 129 lekutik atzera daudela sailkapenean; hizkuntza minoriak direlako, hain zuzen, garapenetik kanpo geratzen direnak.
|
|
|
Lehen esan bezala, Katedraren helburu nagusietako bat da
|
hizkuntza
ondarearen egoera deskribatzea, ezagutza garatzea eta hura zabaltzea. Azken urteetan, ezagutzarekin batera ekintzaren bidetik ere ahalegindu beharra ikusi dugu.
|
|
|
Esperientzia murriztaile horiek, oso zabalduta daude munduan, eta horren ondorioz dator
|
hizkuntza
ondarearen galera. Gogoeta horretan sakontzeko asmoz eta nazioarteko ezagutza gureganatzeko bildu genituen Katedraren argitalpen batean (Idiazabal eta Perez Caurel, 2019) munduko hainbat adituren ekarpen.
|
|
|
Munduko
|
Hizkuntzen
Ondarearen UNESCO Katedra (UPV/EHU) itziar.idiazabal@ehu.eus
|
|
|
Munduko
|
Hizkuntzen
Ondarearen UNESCO Katedra (UPV/EHU) ines.garciaazkoaga@ehu.es
|
|
|
Laburpena. Munduko hizkuntza aniztasunari buruzko ezagutza zabaltzeko eta partekatzeko xedearekin sortu zen Euskal Herriko Unibertsitateko Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO Katedra, 2006an. Denbora honetan jorratu dituen ildo ezberdinen berri ematen du artikulu honek, beti ere, hizkuntza ondarea eta, batez ere, hizkuntza gutxiagotuak babesteko baliagarriak diren ekimenak garatzera bideratu izan direnak, bereziki, garapen iraunkorrarekin bateratzen diren hizkuntza lankidetzaren eta hezkuntza eleaniztunaren inguruko ekimenak.
|
|
|
Munduko hizkuntza aniztasunari buruzko ezagutza zabaltzeko eta partekatzeko xedearekin sortu zen Euskal Herriko Unibertsitateko Munduko Hizkuntza Ondarearen UNESCO Katedra, 2006an. Denbora honetan jorratu dituen ildo ezberdinen berri ematen du artikulu honek, beti ere,
|
hizkuntza
ondarea eta, batez ere, hizkuntza gutxiagotuak babesteko baliagarriak diren ekimenak garatzera bideratu izan direnak, bereziki, garapen iraunkorrarekin bateratzen diren hizkuntza lankidetzaren eta hezkuntza eleaniztunaren inguruko ekimenak. Artikuluak nabarmendu egiten du eskolak duen erronka ondare materiagabe hori babesteko orduan, eta aldarrikatu egiten du tokian tokiko hizkuntzak biziberritzeko eta garatzeko irakaskuntza eleaniztunaren erdigunean izan behar direla, hizkuntza hegemonikoak eta atzerrikoak ere haiekin batera aintzat hartuta.
|
|
|
• Hitz gakoak:
|
hizkuntza
ondarea, hizkuntza gutxiagotuak, hizkuntza aniztasuna, hizkuntza lankidetza, garapen iraunkorra, eskola eleaniztuna.
|
|
|
2006 urtean UPV/EHU eta UNESCO erakundeen arteko hitzarmenari esker sortu zen Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO Katedra (Katedra, aurrerantzean). Helburu nagusitzat hizkuntza aniztasuna, bereziki hizkuntza gutxituei buruzko ezagutza garatzea, prestakuntza, zabalkundea eta sentiberatze ekimenak elikatu ahal izateko.
|
|
|
• Euskal Herriko gizartea sentsibilizatzea, bereziki unibertsitateko giza talde osoa, munduko
|
hizkuntzen
ondareak galtzeko duen arrisku larriaren inguruan.
|
|
|
•
|
Hizkuntza
ondarearen inguruan lan egiten ari diren bertako nahiz nazioarteko erakunde, elkarte eta sare akademikoekin zein giza alorrekoekin harremanak indartzea eta elkarlanak sustatzea.
|
|
|
Esan daiteke, nolabait,
|
hizkuntza
ondarearen galeraren eta mehatxuen ezagutzazko helburu eta ekimenetatik, proposamen eta praktika zehatzetarako egitasmoei heltzen joan dela Katedra; eta praxiarekin lotuta, helduleku nagusia eta erreferentzia garrantzitsuena Euskal Herrian euskara biziberritzeko garatu den eskarmentua izan dela.
|
|
|
Lan honetan, Katedraren ibilbidearen ildo nagusi horien aurkezpen laburtua (eta kritikoa) egin nahi dugu, beti ere, aurrera begira gure helburu eta ekimenak ahalik eta eraginkorrenak gerta daitezen, eta gure izena eta izana osatzen duen munduko
|
hizkuntza
ondarearen babeserako euskarri baliagarriak eskaintzeko asmoarekin. Munduko hizkuntza ondarea eta haren egoera ezagutzera bideratutako lanetatik abiatuko gara; ondoren, proposamen praktikoagoei begira, hizkuntza lankidetza eta garapen iraunkorra bateratzen dituzten egitasmoak Katedraren agendan nola lantzen ditugun erakutsiko dugu; hezkuntza eleaniztunaren
|
|
|
Garapen Jasangarrirako Helburuak (GJH) Nazio Batuen Erakundeak argitaratutako 17 helburu dira, etorkizun justuagoa eta jasangarriagoa lortzeko ibilbide orri moduan funtzionatu luketenak. Hizkuntza aniztasuna ez da ageri 17 helburu horien artean eta, horren harira, Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen Unesco katedrak U17+ 1 helburua proposatu du: Hizkuntza eta kultura aniztasunaren bermea.
|
|
2022
|
|
|
Hau da, garapen iraunkorrerako ereduen eta hizkuntza aniztasunaren babesaren arteko lotura banatu ezina dela interpretatzen du eta, hortaz, garapen iraunkorrerako aurrerapausoen artean euskararen indarberritzea ekarriko dutenak barneratzea ezinbestekotzat jotzen du (Baztarrika 2019). Hori dela eta, EEL Ereduak aintzat hartzen ditu, batetik, NPLD (NPLD 2015a) erakundeak osatutako Europako hizkuntza aniztasunerako ibilbide orrian eremu sozio-ekonomikoari dagokionean luzatzen dituen eskariak eta, bestetik, euskal ikuspegi batetik UPV/EHUko Munduko
|
Hizkuntzen
ondareari buruzko UNESCO Katedrak plazaratutako 17+ 1 Garapen Iraunkorrerako Helburuen planteamendua (MHOUK 2015), lekuan lekuko hizkuntzen babesa eta sendotze lana, –gure kasuan euskararen ingurukoa– Garapen Iraunkorrerako Helburuen (GIH) artean txertatu dadin.
|
|
|
Iturria: UPV/EHUko Munduko
|
Hizkuntzen
Ondareari buruzko UNESVO katedra
|
|
|
Berrikuntza sozial korporatiboaren ikuspegitik enpresek ekarpen esanguratsuak egin ditzakete kultura eta hizkuntza aniztasuna babesteko beren inguruneko erakunde zibil, publiko eta pribatuekin lankidetzan, proiektu kolaboratiboak eta partekatuak garatuz, esate baterako, garapen iraunkorraren alorrean. Adibidez, enpresek ekarpen esanguratsuak egin ditzakete UPV/EHUko Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO Katedrak proposatutako 18 GIHaren alorrean ere berrikuntza sozial korporatiboa eta erantzukizun linguistikoa uztartuz (ikus 2 Atala).
|
|
2023
|
|
|
Arrazoi politikoengatik eta gobernu aldaketengatik, PPDE taldea desegituratu egin zen 2011n, eta, azkenik, amaitu egin zen, gaur egun Kultura Ministerioan hiruzpalau pertsonako talde bat badago ere
|
hizkuntza
ondarearen gaiari laguntzen. Hala ere, 2008tik 2011ra bitartean aurrerapen handiak egin ziren aniztasun etnolinguistikoa babestearen arloan.
|
|
|
Historikoki Kanadako gobernu federalak ingelesa eta frantsesa bakarrik onartu izan ditu hizkuntza ofizialtzat. Hizkuntza indigenak ez dira legeetan aipatu izan, 1990 arte, Canadian Heritage Languages Institute Act izeneko legeak bertako
|
hizkuntzak
ondaretzat hartu zituen arte, alegia; dena den, lege horrek etorkinen mintzairen maila berean ezartzen ditu bertako herrien jatorrizko hizkuntzak. Berriki onartutako 2019ko Bill C An Act Respecting Indigenous Languages hizkuntza lege dekretuak ere hizkuntza indigenak onartzen ditu, baina ez die estatus ofizialik aitortzen (Ignace 2015:
|
|
|
Ondoren, Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen Unesco Katedrak bultzatutako tailerra egin zen: marrazki bizidunetan kontatutako bi ipuin bikoiztu ziren ahal izan ziren hizkuntza gutxituetara, Ane Murua (Binahi Akademy) eta Hala Bedi irratiaren laguntzarekin.
|