|
2000
|
|
|
– Baita
|
hizkuntz
jabekuntza aztertzen duten beste askoren esanetan ere. Ez du, behintzat, inork kontrakorik esan.
|
|
|
Ez du, behintzat, inork kontrakorik esan. Kontua da,
|
hizkuntz
jabekuntzari buruzkoazterketa guztietan ez dela ahoskeraren jabekuntza bera aztertzen, gramatikaedo hiztegiaren garapena baizik. Horregatik, datuak, esku artean daukagun honetarako, beranduegi biltzen dituzte lehen hitz edo protohitzak grabatzen dituztenek ere.
|
|
|
– Esan ohi da, testuinguru eta pentsamolde honetan, haurtzaroan aukera direnak(
|
hizkuntzaren
jabekuntza osoan laguntzen duten ekonomiak), nerabezarotikaurrera murriztapen bihurtzen direla. Horregatik da askoz zailago adin batetikaurrera hizkuntza berriak ikastea; eta oso gutxi dira hori erabat lortzen dutenak, batik bat, ahoskeraren atalean.
|
|
2001
|
|
|
Schumann-en akulturazio eredua (1978a; 1978b) bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntza, naturalean, oinarritzen diren aldagai kausal gehien identifikatzera mugatzen da; hau da, «hizkuntza instrukziorik edo argibiderik gabe eta hitz egiten deningurunean ikasten» (1978a, 27 or.).
|
|
|
Schumann-en proposamenik garrantzitsuena da bigarren
|
hizkuntzaren
jabekuntza «justu akulturazioaren aspektuetako bat dela eta ikasle bat akulturatzen dengradua TLarekin (hizkuntza taia) taldeak kontrola dezake berak eskuratzen duenbigarren hizkuntza gradua» (34 orr.).
|
|
|
Schumann-ek (1978a; 1978b) bigarren
|
hizkuntzaren
jabekuntzan eragiten duten faktoreen taxonomia aurkezten du. Bertan sartuak daude aldagai sozialak, afektiboak, nortasunezkoak, kognitiboak, biologikoak, gaitasunezkoak, pertsonalak, inputezkoak eta instrukzionalak.
|
|
|
Autore horren ustez (1978a) bi faktore mota bakarrik dira, sozialak eta afektiboak, bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntzan gehien eragiten dutenak, eta bi horiek akulturazio konstruktuak barneratuta daude.
|
|
|
Bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntzan eragiten duten faktoreak ondokoak dira: 1) Aldagai sozialak, taldearen akulturazio gradua baldintzatzen duten talde artekoharremaneko aldagaiak direnak.
|
|
|
Clement ek (1980) aurkezten duen bigarren
|
hizkuntzaren
jabekuntza ereduhonek garrantzi handia ematen dio ingurune kulturalari eta hizkuntz komunitateenbizitasun erlatiboari. Eredu horrek asumitzen du bigarren hizkuntzaren jabekuntzakez duela hizkuntza ikasteko gaitasuna bakarrik hartzen kontuan, baita bigarrenhizkuntza duen komunitatearekiko hartzen diren jokabide ereduak ere.
|
|
|
Eredu horrek asumitzen du bigarren hizkuntzaren jabekuntzakez duela hizkuntza ikasteko gaitasuna bakarrik hartzen kontuan, baita bigarrenhizkuntza duen komunitatearekiko hartzen diren jokabide ereduak ere. Ondorioz,
|
hizkuntzaren
jabekuntzak norbanakoaren identitatearen aldaketak ere barneratzenditu. Clement ek hau defenditzen du:
|
|
|
Eredu horren kontzeptu zentrala motibazioa da, zeinek bi prozesu posible izanditzakeen. Ingurune kulturala kontuan izanik, bata ala bestea, prozesu biak garrantzitsuak dira
|
hizkuntzaren
jabekuntzarako. Hizkuntz komunitateetako batek bizitasun etnolinguistiko baxua duen hizkuntz egoeretan, estatus baxua, hiztun gutxi etalaguntza instituzional gutxi, hauek testuinguru kulturbakarrak deituak dira.
|
|
|
Autore horren ustez, bigarren
|
hizkuntzaren
jabekuntzan, integrazio nahiareneta beste komunitateak asimilatua izateko beldurraren artean gertatzen den indar jokotik eratortzen den motibaziotik abiatzen da subjektua. Hau da berak, lehenmailako prozesu motibazionala?
|
|
|
Hizkuntza minoritarioa duten taldeko kideentzat, berriz, 2Hren jabekuntzaren ondorio soziala asimilazioa da (ikusLambert en (1974) elebitasun kengarriaren kontzeptua). Beraz, testuingurusoziala garrantzizko faktore bezala ikusia izan da
|
hizkuntzen
jabekuntzan.
|
|
|
Kasu horretan bi orientazio mota desberdintzen dira, integratiboa eta instrumentala. Orientazio integratiboa ez da nahitaez
|
hizkuntz
jabekuntza gertatzen denean agertzen den bakarra; zenbait testuingurutan orientazio instrumentala eragingarriagoa izan daiteke.
|
|
|
Jarrerak eta orientazioa elkarrekin taldekaturik agertzen dira, bigarren
|
hizkuntzaren
jabekuntzan gizabanakoek duten motibazio mailan eragiten dutela, etajarrerek eta orientazioek, gaitasunek eta motibazioek hizkuntz gaitasunean eraginzuzena dute.
|
|
|
Lambert-en (1963a; 1963b; 1967; 1972; 1974) bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntzan eredu soziopsikologikoa elebitasunaren garapen eta norberaren identitatearenaldakuntzan oinarritzen den eredua da. Eredu horretan, hauxe da oinarrizko proposamena:
|
|
|
Eredu horretan, hauxe da oinarrizko proposamena: «Hizkuntz bereizgarritasuna identitate pertsonalaren oinarrizko osagaiada» (Lambert, 1974, 96 or.). Ondorioz, bigarren hizkuntzaren konpetentzia garapenak norbanakoaren identitatean eragiten du eta, aldi berean, norbanakoarenidentitateak bigarren
|
hizkuntzaren
jabekuntzan eragiten du.
|
|
|
Bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntza prozesua gai nagusia da gaur egungo zientziagintza sozialean eta, jadanik, literatura zabala dago, bertan oinarrituz horri buruzkoikerketa bideratzeko. Diziplina sozial ezberdinen barruan landu den gaia izanik (linguistika, linguistika aplikatua, psikobiologia, psikologia, psikolinguistika, soziologia, soziolinguistika, psikologia soziala, pedagogia, psikopedagogia, psikosoziolinguistika, eta abar), zenbait aspektu antzeko moduan ikusi badira ere, bestebatzuk modu berezian landu dira, hainbat ikuspegitatik aukera eta azpimarratzenahiko ezberdinak eginez.
|
|
|
Galdera nagusi batzuk antzera egin dira diziplina ezberdinetan; hala nola: hizkuntza bat baino gehiagoz batera jabetzea, hizkuntza bakarraz jabetzearenprozesuarekin konparatuz noraino izan daitekeen antzekoa/ ezberdina; bigarrenhizkuntzen eta lehen
|
hizkuntzaren
jabekuntza prozesuak noraino diren antzekoak/ ezberdinak; noraino den gizabanakoak jaiotzatik dakarrena eta norainogeroztik gehitzen dena; noraino parte hartzen duten bigarren hizkuntzen jabekuntza prozesuan indibidualizazio eta sozializazio prozesuek; jabekuntzaren etaikaskuntzaren arteko harremana; adinaren garrantzia; prozedura ezberdinen (naturala edo informala/ kulturala edo formala, formal ...
|
|
|
...ra diziplina ezberdinetan; hala nola: hizkuntza bat baino gehiagoz batera jabetzea, hizkuntza bakarraz jabetzearenprozesuarekin konparatuz noraino izan daitekeen antzekoa/ ezberdina; bigarrenhizkuntzen eta lehen hizkuntzaren jabekuntza prozesuak noraino diren antzekoak/ ezberdinak; noraino den gizabanakoak jaiotzatik dakarrena eta norainogeroztik gehitzen dena; noraino parte hartzen duten bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntza prozesuan indibidualizazio eta sozializazio prozesuek; jabekuntzaren etaikaskuntzaren arteko harremana; adinaren garrantzia; prozedura ezberdinen (naturala edo informala/ kulturala edo formala, formal gramatikala/ formal komunikatiboa, eta abar) eraginkortasuna; eta abar.
|
|
|
Beren ekarpen garrantzitsuena ikaslearen epe luzerako helburuak
|
hizkuntzaren
jabekuntzaren lorpenekin erlazionatzen saiatzea izan zen.
|
|
|
Bigarren orientazio mota, hau da, orientazio instrumental edo pragmatikoagertatzen da bigarren
|
hizkuntzaren
jabekuntza errekonozimendu soziala irabaztekoedo abantaila ekono mikoak lortzeko bide bezala ikusten denean. Horrelako motibazioa besterik ez duenak ez dio kasu handirik egiten bigarren hizkuntzako hiztunei, eta bere helburuak lortzeko bigarren hizkuntzak nola lagunduko dion bakarrikhartuko du aintzakotzat.
|
|
|
Egindako ikerketek erakusten dute orientazioen eta 2Hren jabekuntzarenartean gertatzen diren erlazioak alda daitezkeela irakaskuntza gertatzen denekoingurunearen baitan. Ingurune kulturalaren eragina duela gutxi egindako ikerketetan ikusi da, bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntzan motibazioaren rola aztertu denean (Clement eta Hamers, 1979; Gardner, 1979).
|
|
|
|
Hizkuntzaren
jabekuntzari dagokionez, Labrie eta Clement ek (1986) bizitasun etnolinguistikoaren pertzepzioaren efektua aztertu zuten H2rekiko jarreraeta motibazioetan. Emaitzek erakutsi dutenez, ez zegoen inongo erlazio estatistikorik bizitasun subjektiboaren pertzepzioen artean (SVQaz neurtzen ziren modura) eta frankofonoen H2 zuen taldearekiko jarreren eta H2 ikasteko motibazioen etaH2ren erabilpenaren artean.
|
|
|
Clement eta Noels ek (1996), taldearteko analisi maila erabiliz, bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntza prozesua eta erabilera ikertzen dituzte. Ikertzaile horien ustez, hizkuntzaren jabekuntza eta hizkuntza horrekin lotzen den kulturaren jabekuntzaaldi berean gertatzen dira.
|
|
|
Clement eta Noels ek (1996), taldearteko analisi maila erabiliz, bigarren hizkuntzen jabekuntza prozesua eta erabilera ikertzen dituzte. Ikertzaile horien ustez,
|
hizkuntzaren
jabekuntza eta hizkuntza horrekin lotzen den kulturaren jabekuntzaaldi berean gertatzen dira. Autore horiek, nagusiki, bi ikuspegi teoriko erabiltzendituzte:
|
|
|
Autore horiek, nagusiki, bi ikuspegi teoriko erabiltzendituzte: 1) Bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntzarekiko jarrerak eta motibazioak; 2) Identitate etnolinguistikoa. Horrela, ondorengo ideiak nabarmentzen dituzte (211 or.):
|
|
|
2 Clement eta Noels entzat (1996)
|
hizkuntz
jabekuntza eta erabilera azaltzeko prozesu psikosozial garrantzitsuena identitate etnolinguistikoa da. Halaere, beste autore batzuen iritziz, hizkuntzaren eta identitatearen ar teko harremana ez da beti hain nabarmena izaten; adibidez, testuinguruaren ara bera (publiko/ pribatua) eta akulturazioaren teoriaren ikuspegia erabiliz, gutxiengo den talde bateko kideek, testuinguru pribatuetan, identifikatzekokategoria bezala erabil dezakete hizkuntza, baina ez testuinguru publikoetan.
|
|
|
Taldearteko komunikazioa eta ukipen egoerako
|
hizkuntza
jabekuntzaren eremuteorikoen beste integrazio bat Arratibelek egiten du, horretarako ikuspegi psikosoziala hartuz. Ondorengo harremanak azpimarratzen ditu:
|
|
|
1) Faktore soziologikoen eta psikosozialen artekoa eta, horrekin lotuta, sare sozialaren garrantzia; 2) Motibazioen, jarreren eta identitatearen artekoa; eta 3) Euskararen jabekuntzaren eta erabileraren artekoa. Arratibelek proposatzen duen eta enpirikoki baieztatzen duen eredua,, ukipenezko bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntza eredu soziopsikologikoa?, integrazioaren emaitza da. Eredu horretara iristeko, kontuan hartzen dituliteratura psikosozialean azaltzen diren hainbat eredu:
|
|
|
Eredu horretara iristeko, kontuan hartzen dituliteratura psikosozialean azaltzen diren hainbat eredu: ...o berrikusiz, taldearteko komunikazio eredua deitukozena (Clement y Noels, 1996); monitore eredua (Krashen, 1982); taldeartekoereduaren bertsio ezberdinak (Giles eta Byrne, 1982; Garrett, Giles eta Coupland, 1988; Giles, Leets eta Coupland, 1990); eredu psikosoziala (Hamers eta Blanc, 1983); eredu soziohezitzailearen bertsio ezberdinak (Gardner, 1985; Gardner etaMcIntyre, 1993); gutxiengo bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntza natural eta kulturaleneredua (Sanchez Carrion Txepetx, 1987); ezberdintasun indibidualen eredua (Skehan, 1989); bizitasun etnolinguistikoa eta elebitasunaren garapenaren eredua (Landry eta Allard, 1990); hizkuntz minorizatuen, reversing language schift RLS, eredua (Fishman, 1991); jarrera eredu globala izeneko eredua (Baker, 1992); jarrera etnolinguistiko eta motibazio intrinseko/ estr... Zentzu horretan, Arratibelek (1999), azaltzen du psikologia sozialaren ikuspegitik, ukipen egoeran dauden hizkuntzen jabekuntzaren etaerabileraren ikerketa eremuaren tradizioan, zeintzuk diren alderdirik garrantzitsuenak.
|
|
|
eredu psikosoziologikoa (Lambert, 1972); akulturazio eredua (Schuman, 1978); hizkuntza ikasle onareneredua (Naimann, Frohlich, Stern eta Todesco, 1978); testuinguru sozialaren eredua (Clement, 1980), aurrerago berrikusiz, taldearteko komunikazio eredua deitukozena (Clement y Noels, 1996); monitore eredua (Krashen, 1982); taldeartekoereduaren bertsio ezberdinak (Giles eta Byrne, 1982; Garrett, Giles eta Coupland, 1988; Giles, Leets eta Coupland, 1990); eredu psikosoziala (Hamers eta Blanc, 1983); eredu soziohezitzailearen bertsio ezberdinak (Gardner, 1985; Gardner etaMcIntyre, 1993); gutxiengo bigarren hizkuntzen jabekuntza natural eta kulturaleneredua (Sanchez Carrion Txepetx, 1987); ezberdintasun indibidualen eredua (Skehan, 1989); bizitasun etnolinguistikoa eta elebitasunaren garapenaren eredua (Landry eta Allard, 1990); hizkuntz minorizatuen, reversing language schift RLS, eredua (Fishman, 1991); jarrera eredu globala izeneko eredua (Baker, 1992); jarrera etnolinguistiko eta motibazio intrinseko/ estrinseko eredua (Richards, 1993); motibazioen ikaskuntza prozesuko emaitzen erreakzio kateatua izeneko eredua (Dorney, 1994); motibazio hedatua izeneko eredua (Oxford eta Shearing, 1996); identitate etnosoziala eta taldearteko portaerak izeneko eredua (Azurmendi, Romay eta Valencia, 1996). Zentzu horretan, Arratibelek (1999), azaltzen du psikologia sozialaren ikuspegitik, ukipen egoeran dauden
|
hizkuntzen
jabekuntzaren etaerabileraren ikerketa eremuaren tradizioan, zeintzuk diren alderdirik garrantzitsuenak.
|
|
|
Gai hori ikertzeko, bi eremu teoriko nagusidaude: 1) Taldearteko komunikazioa, eta 2) Ukipen egoeran dauden
|
hizkuntzen
jabekuntza. Bi eremu teoriko horiek integratzeko zenbait saiakeraegin dira; horien artean hauek:
|
|
|
7. Komunikazioaren? teoria eta ikuspegia berpiztea eta hizkuntzaren gaiaberpiztea; atal horretan kokatuko lirateke ukipen egoeran gertatzen direnukipenezko
|
hizkuntzen
jabekuntza prozesua eta horien erabilera prozesuak.
|
|
|
6) Aplikazio testuinguruetanerabilitako hizkuntza: hizkuntza hezkuntzan, bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntzari buruzko ikuspegi psikosozialak, medikuaren/ gaixoaren artekoinformazio elkartrukearen komunikazio ezaugarriak, hizkuntza eta legeaeta hizkuntza eta telebista. Laburbilduz, ondorengo ideiak nabarmentzendira:
|
|
|
2 Journal of Language and Social Psychology ri (1982) dagokionez, PSYCLIT erabiliz, aldizkari horretan argitaratutako artikuluen gako hitzenazterketaren ondorioz, 349 gako hitz ezberdin aurkitu ziren, 35 multzotanbanaturik (maiztasunaren arabera ordenaturik): komunikazioa (146), portaera (96), (84), hizkera (78), hautematea (59), elkarrizketa (58), testuingurua (54), boterea (54), jarrera (43), identitatea (42), motibazioa (38), gaitasuna (31), diskurtsoa (28), kognizioa (28), informazioa (25), taldeartekoa (23), emozioa (21), testuingurua (18),
|
hizkuntzaren
jabekuntza (16), gatazka (12), gehiengo taldea (12), adeitasuna (11), egokitzea (10), soziolinguistika (10), gutxiengo taldea (9), akulturazioa (9), pragmatika (9), bizitasuna (8), eleaniztasuna (6), galeskoa (6), kulturaniztasuna (6), psikolinguistika (4), latinoa (4), mass media (3), hizkuntza plangintza (1). Laburbilduz, aipagarriak dira: a) aniztasun tematikoa; b) aldizkari espezializatu horren eta psikologia sozialeko beste aldizkari batzuen antzekotasuntematikoa (gai horiek oso antzeko maiztasunarekin agertzen dira hainbataldizkaritan); c) berriro ere komunikazioa da gairik garrantzitsuena.
|
|
|
1) ICLASPrenlehenengo edizioan (1979):
|
hizkuntzaren
jabekuntza; komunikazioa; hizkuntza eta rol sexualak; hizkuntza eta gizarte klasea; hizkuntza eta etnizitatea; hizkuntza eta jarrerak; hizkuntza, nortasuna, emozioaketa psikopatologia; mintzaeraren alderdi tenporalak; elebitasuna, eleaniztasuna eta kode aldaketa. 2) Eta ICLASPren 6 eta azken edizioan (1997): bertako herriak eta hizkuntzak, hizkuntz plangintza, hizkuntza taldeartekoharremanetan, praktika komunitateak hizkuntzan eta generoari buruzkoikerketak, erakunde komunikazioa, elebitasuna eta bigarren hizkuntzen jabekuntza, bizitasun etnolinguistikoa, aurreiritziaren komunikazioa, mintzaeraterapeutikoa, kognizio soziala, hizkuntza eta belaunaldiarteko komunikazioa, prozesu diskurtsiboaren analisiari buruzko hausnarketak; generoa, lan identitatea, estereotipoak eta diskurtsoa; kulturarteko komunikazioa etaegokitzapena, hizkuntza eta osasuna, etnizitatea eta hizkuntza (identitateetnolinguistikoa), solas analisia.
|
|
|
hizkuntzaren jabekuntza; komunikazioa; hizkuntza eta rol sexualak; hizkuntza eta gizarte klasea; hizkuntza eta etnizitatea; hizkuntza eta jarrerak; hizkuntza, nortasuna, emozioaketa psikopatologia; mintzaeraren alderdi tenporalak; elebitasuna, eleaniztasuna eta kode aldaketa. 2) Eta ICLASPren 6 eta azken edizioan (1997): bertako herriak eta hizkuntzak, hizkuntz plangintza, hizkuntza taldeartekoharremanetan, praktika komunitateak hizkuntzan eta generoari buruzkoikerketak, erakunde komunikazioa, elebitasuna eta bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntza, bizitasun etnolinguistikoa, aurreiritziaren komunikazioa, mintzaeraterapeutikoa, kognizio soziala, hizkuntza eta belaunaldiarteko komunikazioa, prozesu diskurtsiboaren analisiari buruzko hausnarketak; generoa, lan identitatea, estereotipoak eta diskurtsoa; kulturarteko komunikazioa etaegokitzapena, hizkuntza eta osasuna, etnizitatea eta hizkuntza (identitateetnolinguistikoa), solas an... 3) Aipatutako gaiez gain, ICLASPrenbeste edizioetan beste gai batzuk ere landu izan dira.
|
|
|
gaiaaskotan aipatzen da. Hala ere, hizkuntzaren erabilerak ez du berak bakarrik gaiespezifikoa osatzen, ezta hizkuntzen erabilerak taldearteko testuinguruan edoukipen egoeretan ere; gehienetan, gai horiek ez dira zuzenki lantzen, zeharkabaizik, bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntza, elebitasuna, hizkuntza eta etnizitatea, identitate etnolinguistikoa, etnien edo kulturen arteko komunikazioa bezalakogaietan txertatzen direlarik. 4) Komunikazioaren ikuspegi teorikoak garrantzi berezia dauka, ez soilik psikosoziolinguistikan daukan presentziagatik, edo psikologiasozialaren eta psikosoziolinguistikaren arteko batasun puntua delako, baizik etahizkuntzaren erabileran interesa daukaten aspektu ezberdinak integratzen dituelako, hau da, oso interesgarria da euskal testuinguruan euskararen erabilera aztertzeko.
|
|
|
Testuinguru horretan, ukipen egoeran dauden hizkuntzen erabilera taldearteko komunikazioaren ikuspegiteorikotik ikertzen da. 2) Ukipen egoeran dauden
|
hizkuntzen
jabekuntzaren etaetniarteko prozesuen eta portaeren ondorioz eman daitezkeen elebitasun edotaeleaniztasun motak. Gai horiek ikertzen dituztenen artean interesgarrienetako batGilesek (1977) argitaratutako Language, Ethnicity and Intergroup Relations lanada.
|
|
|
Ukipen egoeran dauden
|
hizkuntza
jabekuntza eremu teorikoen arabera
|
|
|
Gorago esan den bezala, hizkuntz erabilera ikertzen duten bi eremu teorikodaude, lehenengoa aurreko azpiatalean azaldu dena (komunikazio eremu teorikoa), eta bigarrena,
|
hizkuntzen
jabekuntza eremu teorikoarena, ondoan aztertuko dena.Eremu teoriko honen gaur egungo egoera azaltzeko lan ezberdinak erabil daitezke, eta horien artean aipagarrienak ondorengoak dira: 1) Gardner eta Clement ek (1990) egindako. Social Psychological Perspectives on Second Language Acquisition, izeneko lana, Handbook argitalpenenean jasotzen dena, eta gerorago Valencia (1992) ikerlariak psikologia sozialari buruz euskaraz argitaratu zuen eskuliburuanerabiliko duena; 2) Clement eta Noels ek (1996) eginikoa. Corolarios y Consecuencias de la Comunicacion Intergrupal?
|
|
|
1) Gardner eta Clement ek (1990) egindako. Social Psychological Perspectives on Second Language Acquisition, izeneko lana, Handbook argitalpenenean jasotzen dena, eta gerorago Valencia (1992) ikerlariak psikologia sozialari buruz euskaraz argitaratu zuen eskuliburuanerabiliko duena; 2) Clement eta Noels ek (1996) eginikoa. Corolarios y Consecuencias de la Comunicacion Intergrupal? izeneko azpikapituluan, bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntza prozesua eta erabilera prozesua nola uler daitezkeen adierazten saiatzen dena. Bi lan horiek ondo laburtzen dute talde etnikoen arteko ukipen egoeran dauden hizkuntzen jabekuntza eta erabilera orain arte nola ulertu diren.Bi lan horien artean, ezberdintasun garrantzitsua dago:
|
|
|
izeneko azpikapituluan, bigarren hizkuntzen jabekuntza prozesua eta erabilera prozesua nola uler daitezkeen adierazten saiatzen dena. Bi lan horiek ondo laburtzen dute talde etnikoen arteko ukipen egoeran dauden
|
hizkuntzen
jabekuntza eta erabilera orain arte nola ulertu diren.Bi lan horien artean, ezberdintasun garrantzitsua dago: Gardner eta Clement (1990) ikerlarien lana hizkuntzen jabekuntza eremu teorikoan gehien zentratu denada; Clement eta Noels (1996), berriz, taldearteko komunikazio eremu eta taldearteko ukipen egoerako hizkuntzen jabekuntza eremu teorikoen arteko lotura egitensaiatu dira.
|
|
|
Bi lan horiek ondo laburtzen dute talde etnikoen arteko ukipen egoeran dauden hizkuntzen jabekuntza eta erabilera orain arte nola ulertu diren.Bi lan horien artean, ezberdintasun garrantzitsua dago: Gardner eta Clement (1990) ikerlarien lana
|
hizkuntzen
jabekuntza eremu teorikoan gehien zentratu denada; Clement eta Noels (1996), berriz, taldearteko komunikazio eremu eta taldearteko ukipen egoerako hizkuntzen jabekuntza eremu teorikoen arteko lotura egitensaiatu dira.
|
|
|
Bi lan horiek ondo laburtzen dute talde etnikoen arteko ukipen egoeran dauden hizkuntzen jabekuntza eta erabilera orain arte nola ulertu diren.Bi lan horien artean, ezberdintasun garrantzitsua dago: Gardner eta Clement (1990) ikerlarien lana hizkuntzen jabekuntza eremu teorikoan gehien zentratu denada; Clement eta Noels (1996), berriz, taldearteko komunikazio eremu eta taldearteko ukipen egoerako
|
hizkuntzen
jabekuntza eremu teorikoen arteko lotura egitensaiatu dira.
|
|
|
Gardner eta Clement (1990) ikerlariek bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntza prozesua aztertzean, bi ikuspegi integratzen dituzte: 1) psikologikoa, eta 2) psikosoziala.
|
|
|
buruz ikasteko erraztasuna, parte hartze maila, motibazioaren mantentzea, eta abar; 2) Jarrerekin zerikusia dutenak: hizkuntzekiko aldeko zein kontrako jarrerak eta motibazio integratiboa edotaintrumentala; 3)
|
Hizkuntz
jabekuntzan lor daitekeen gaitasun mailarekinzerikusia duten nortasun ezaugarriak: gizartekoitasuna, menpekotasuna zeinaskatasuna, enpatia maila (irakaslearekiko edota beste ikasleekiko), antsietatea, eta abar.
|
|
2008
|
|
|
Garapenaren hiru helburuak, hau da deskribatzea, azaltzea eta optimizatzea, hobeki ulertu ahal izateko,
|
hizkuntza
jabekuntza prozesuari buruzko adibide bat proposatuko da ondoren. Demagun, Ane izeneko haurra bigarren hilabetean ahozko soinuak egiten hasi zela.
|
|
|
Bazirudien neskak esaten zitzaiona ulertzen zuela, baina oso hitz gutxi esaten zituen. Hori dela-eta, psikologo logopeda batengana joan ziren eta hark
|
hizkuntza
jabekuntza prozesua hobetzeko programa bat martxan jarri zuen haurrarekin. Hilabete batzuetan, Anek garapen maila normala eskuratu zuen.
|
|
|
Aipaturiko adibide horretan,
|
hizkuntza
jabekuntza prozesuan, argi ikusten darria da giza garapenaren lehen helburua. Azalpena, berriz, umeak hizkuntzaz jabe hiru helburuen arteko harremana.
|
|
|
Antzeko informazioa eskuratzeko, baliagatzean adierazten duen arazoaren zergatia bilatzen saiatzen da, alegia, hizkuntzaren egoera zer faktorerekin erlaziona daiteke? Zein izan daiteke Anek
|
hizkuntza
jabekuntza prozesuarekin dituen arazoen arrazoia edo hipotesia. Etorkizuneko portaeran eragina izan dezake?
|
|
|
Esku hartze programa bat hasi aurretik, normala zer den jakin behar da. Hau da, programa bat diseinatzeko, nahitaezkoa da jakitea
|
hizkuntza
jabekuntzaren prozesua normalean nola gertatzen den.
|
|
|
Eredu konstruktibistak aldarrikatzen du
|
hizkuntzaren
jabekuntza prozesu jarraitua (keinuetatik hitzetara eta hitzetatik esaldietara) eta mailakatua (morfologia ezaugarri batzuk beste batzuk baino goizago erabiltzea, bereziki 22tik 30 hilabete bitartean) dela, eta, beraz, eredu teoriko horretatik eratorriak dira aipatutako hiru iker lerroak. Azpimarratzekoa da zerrenda hauek duten ikuspuntu funtzionala.
|
|
|
Azpimarratzekoa da zerrenda hauek duten ikuspuntu funtzionala. Proiektu honen abiapuntuan garrantzi handia du
|
hizkuntzaren
jabekuntza esanguratsua komunikazio testuinguruetan gertatzen dela uste izateak, eta horregatik da beharrezkoa eta baliagarria gurasoen informazioa. Galdetegiak taxutzean, ikertzaileen zeregin nagusia gurasoengandik haurraren komunikazioaren hiru atal hauetako informazioa jasotzean datza:
|
|
2014
|
|
|
Eskuliburu honen hirugarren atalean, hizkuntzaren garapena eta garapen kognitiboa helduaroan eta zahartzaroan izango dira hizpide eta bi kapituluz osatua dago. Lehenengoak (liburuaren zortzigarren kapituluak)
|
hizkuntzaren
jabekuntza eta garapenaz dihardu, besteak beste: bi kontzeptu garrantzitsu izango dira mintzagai (komunikazioa eta hizkuntza); ondoren, 8.2 azpiatalean hizkuntzaren elementu nagusiak gogoratuko dira (fonologia, morfologia, sintaxia, semantika eta pragmatika); gainera, 8.3 azpiatalean hizkuntzaren jabekuntza eta garapena bi aro nagusitan banatzen dela azalduko da:
|
|
|
Lehenengoak (liburuaren zortzigarren kapituluak) hizkuntzaren jabekuntza eta garapenaz dihardu, besteak beste: bi kontzeptu garrantzitsu izango dira mintzagai (komunikazioa eta hizkuntza); ondoren, 8.2 azpiatalean hizkuntzaren elementu nagusiak gogoratuko dira (fonologia, morfologia, sintaxia, semantika eta pragmatika); gainera, 8.3 azpiatalean
|
hizkuntzaren
jabekuntza eta garapena bi aro nagusitan banatzen dela azalduko da: mintzamenaren aurreko aroa, bizitzaren lehen urtean garatzen dena, eta mintzamenaren aroa, zeinean hizkuntza gaitasuna hobetzen den; 8.4 azpiatalean, hizkuntzaren garapenari buruzko teoria garrantzitsuenak izango dira aztergai.
|
|
|
Garapenaren hiru helburuak, hau da deskribatzea, azaltzea eta optimizatzea, hobeki ulertu ahal izateko,
|
hizkuntza
jabekuntza prozesuari buruzko adibide bat proposatuko da ondoren. Demagun, Ane izeneko haurra bigarren hilabetean ahozko soinuak egiten hasi zela.
|
|
|
Bazirudien neskak esaten zitzaiona ulertzen zuela, baina oso hitz gutxi esaten zituen. Hori dela-eta, psikologo logopeda batengana joan ziren eta hark
|
hizkuntza
jabekuntza prozesua hobetzeko programa bat martxan jarri zuen haurrarekin. Hilabete batzuetan, Anek garapen maila normala eskuratu zuen.
|
|
|
Aipaturiko adibide horretan,
|
hizkuntza
jabekuntza prozesuan, argi ikusten da hiru helburuen arteko harremana. Lehenik, deskribapenak balio du haurraren hizkuntza arazoak zein diren zehazteko, hau da, zer esateko gai da?
|
|
|
Azalpena, berriz, umea hizkuntzaz jabetzean adierazten duen arazoaren zergatia bilatzen saiatzen da, alegia, hizkuntzaren egoera zer faktorerekin erlaziona daiteke? Zein izan daiteke Anek
|
hizkuntza
jabekuntza prozesuarekin dituen arazoen arrazoia edo hipotesia. Etorkizuneko portaeran eragina izan dezake?
|
|
|
Esku hartze programa bat hasi aurretik, normala zer den jakin behar da. Hau da, programa bat diseinatzeko, nahitaezkoa da jakitea
|
hizkuntza
jabekuntzaren prozesua normalean nola gertatzen den.
|
|
|
8
|
HIZKUNTZAREN
JABEKUNTZA ETA GARAPENA 203
|
|
|
|
Hizkuntzaren
jabekuntza eta garapenaren gaia behar bezala lantzeko, ikus 8.5.1 atalean Genie neskatilari buruzko bideo praktika eta 8.5.2 ataleko ariketa praktikoa.
|
|
|
Kapitulu honetan irakurri dena egokitasunez barneratzeko, lagungarriak izan daitezkeen hainbat ariketa proposatu dira: lehenengoan, dokumental baten bidez
|
hizkuntzaren
jabekuntzari eta garapenari buruzko eztabaida ezagutzea da helburu; ondoren, aztergai den gaiari buruzko zenbait galdera ireki izango dira mintzagai; azkenik, autoebaluazioa, hizkuntzaren jabekuntza eta garapenari buruzko hainbat eduki ebaluatzeko asmoz.
|
|
|
Kapitulu honetan irakurri dena egokitasunez barneratzeko, lagungarriak izan daitezkeen hainbat ariketa proposatu dira: lehenengoan, dokumental baten bidez hizkuntzaren jabekuntzari eta garapenari buruzko eztabaida ezagutzea da helburu; ondoren, aztergai den gaiari buruzko zenbait galdera ireki izango dira mintzagai; azkenik, autoebaluazioa,
|
hizkuntzaren
jabekuntza eta garapenari buruzko hainbat eduki ebaluatzeko asmoz.
|
|
|
Helburua:
|
hizkuntzaren
jabekuntzari eta garapenari buruzko eztabaida ezagutzea.
|
|
|
8
|
Hizkuntzaren
jabekuntza eta garapena
|
|
|
|
Hizkuntzaren
jabekuntza eta garapena prozesu konplexua da. Jaiotzaren unean hasi, eta mailaz maila garatzen da:
|
|
|
fonologia, morfologia, sintaxia, semantika eta pragmatika. Hirugarren zatian,
|
hizkuntzaren
jabekuntza eta garapena bi aro nagusitan banatzen dela azalduko da: mintzamenaren aurreko aroa, bizitzaren lehen urtean garatzen dena, eta mintzamenaren aroa, hizkuntza gaitasuna hobetzen den aroa.
|
|
|
Azken zatian, hizkuntzaren garapenari buruzko teoria garrantzitsuenak izango dira aztergai: ikaskuntzaren teoria, portaera bat ikasten den bezala hizkuntza ere ikasi egiten dela dioena; teoria natibista, adin jakin batean hizkuntzarekiko erraztasuna lortzen dela aldezten duena, eta, azkenik, teoria interakzionista, aurreko bi teoriek nolabaiteko baliagarritasuna dutela dioena, baina aldi berean dioena bietako batek ere ez duela
|
hizkuntzaren
jabekuntza eta garapena erabat azaltzen. Kapituluaren amaieran, lagungarriak izan daitezkeen hainbat ariketa praktiko proposatu dira irakurri dena egokitasunez barneratzeko.
|
|
2017
|
|
|
Aurkikuntza honek, hartara, hizkuntzalaritzarentzat eta harekin lotutako hainbatalderdirentzat ondorioak izan ditzake: hizkuntzalaritza historikorako, hizkuntza prozesamendurako, itzulpengintzarako,
|
hizkuntza
jabekuntzarako eta abarretarako. ANTk, gainera, zuzenean inoizlekukotu ez diren hizkuntzen berreraikuntza ahalbidetzen du.
|
|
|
|
Hizkuntzaren
jabekuntza oso desberdin gauzatzen da hizkuntzaren eta lekuaren arabera eraaskotako faktoreek eragiten baitute prozesu horretan, besteak beste, gurasoen ama hizkuntzak etaeskolako hizkuntza ereduak. Beraz, oso garrantzitsua da toki bakoitzeko hizkuntza eta egoera ezagutzea.Horrez gain, hizkuntzaren jabekuntzaren ezagutzak oinarri indartsua izan dezake geroago hezkuntzanirakasteko gidalerro berri eta hobeak sortzeko eta, batez ere, Haur Hezkuntzako irakaskuntza hobetzeko.
|
|
|
Hizkuntzaren jabekuntza oso desberdin gauzatzen da hizkuntzaren eta lekuaren arabera eraaskotako faktoreek eragiten baitute prozesu horretan, besteak beste, gurasoen ama hizkuntzak etaeskolako hizkuntza ereduak. Beraz, oso garrantzitsua da toki bakoitzeko hizkuntza eta egoera ezagutzea.Horrez gain,
|
hizkuntzaren
jabekuntzaren ezagutzak oinarri indartsua izan dezake geroago hezkuntzanirakasteko gidalerro berri eta hobeak sortzeko eta, batez ere, Haur Hezkuntzako irakaskuntza hobetzeko.
|
|
|
|
Hizkuntzaren
jabekuntza hainbat hizkuntzatan ikertu den arren, euskarari dagokionez, oraindikgutxi ikertu da. Romerok (2016) adierazi zuen moduan, Euskal Herri mailan euskararenhizkuntzarenjabekuntzaren inguruan gauzatutako ikerketak batez ere erakunde bik burutu dituzte, aldebatetik, Euskal Herriko Elebilab Psikolinguistika Laborategia; eta, bestetik, Kognizioaren, Burmuinareneta Hizkuntzaren ikerketarako zentroa.
|
|
|
Baina, ikerlan horiek guztiek euskal pragmatika, morfologia, lexiko eta euskal hizkuntzaren garunprozesamendua aztertzen dute. Horrela, Romerok (2016) azaldu zuen bezala, gaur egun literaturazientifikoan euskara L1 duten umeen
|
hizkuntzaren
jabekuntzaren inguruan ez da oraindik ezer ikertuesparru hauetan: lehenengo bokalizazioak, keinu kodeak, prosodia eta fonetika fonologia garapenprosodikoaren hasierako komunikazio zizakadura etapako komunikazio prozesuan.
|
|
|
lehenengo bokalizazioak, keinu kodeak, prosodia eta fonetika fonologia garapenprosodikoaren hasierako komunikazio zizakadura etapako komunikazio prozesuan. Ondorioz, euskararen
|
hizkuntzaren
jabekuntza nola gertatzen den ezagutzea oraindik ikertzeke egonik, bibliografiazientifikoan dagoen hutsune hau bete nahi da ikerketa honen bidez.
|
|
|
Keinuek haurreihizkuntzaren ikaskuntzan, modu bitara lagun diezaiekete batez ere (Goldin Meadow, 2007): aldebatetik, haurrek keinuekin lor dezakete gurasoek esatea eurek entzun behar dituzten hitz edoesaldi horiek hurrengo pauso linguistikoa lortzeko eta, bestetik, haurrek keinuekin eurenpentsamenduak adieraz diezazkiekete inguruko pertsonei, eta azken hauek euren diskurtsoamoldatuko dute pentsamendu horietara eta horrek
|
hizkuntzaren
jabekuntza erraztuko du.
|
|
|
Kasu horretan, kameren kalitate handikomikrofonoarekin grabatu ziren (ikertzailea haurrari hurbilduz ahalik eta gehien). Filmatzeanhelduaren eta haurraren soslaia hartzen zen, batez ere, gorputza, eskuak eta aurpegia, geroagoanalizatzean,
|
hizkuntza
jabekuntzan duten askotariko elementuak aztertu ahalizateko. Helduak haurrekin zuen interakzioa askea eta librea izan zen.
|
|
|
Lan honek euskara ama hizkuntzatzat duten umeen
|
hizkuntzaren
jabekuntzaren ingurukoezagutza handia hornituko du. Baina hizkuntzaren jabekuntzan eragiten duten faktore asko daude, besteak beste, helduarekin duen elkarrekintza.
|
|
|
Lan honek euskara ama hizkuntzatzat duten umeen hizkuntzaren jabekuntzaren ingurukoezagutza handia hornituko du. Baina
|
hizkuntzaren
jabekuntzan eragiten duten faktore asko daude, besteak beste, helduarekin duen elkarrekintza. Beraz, hori etorkizun batean ere aztertzeainteresgarria litzateke.
|
|
2019
|
|
|
Feedback esplizituaren presentzia ez da ohikoa izaten lehen
|
hizkuntza
jabekuntzaz ari garenean, bainasarriagotan gertatzen dira bigarren hizkuntzari erreparatzen diogunean (Saxton et al., 2005). Feedbackinplizitu edo negatiboari dagokionez, helduak estrategia desberdinak erabiltzen ditu haurra, kasuhonetan, akatsa egin duela jabetu dadin.
|
|
|
lanetan aurki dezakegu fonologia eta
|
hizkuntza
jabekuntza ikertzen duten autoreetan, tartean Oñederraet al en: –Oro har ematen du elebidun goiztiarrek ez dituztela fonema inbentario bereziak, baizik etabereganatu dituzten hizkuntza bien unitateak biltzen dituztela, eta unitate horiek erabiltzen dituztelahizketa bahetzeko oharmenaren bidez?
|
|
|
Bestalde, ikerlerro honek ikuspegi berritu bat ekarriko lukeKAren eta elebitasunaren azterketa orokorrera, bi hizkuntzen fonologiak aldi berean nola erabiltzendiren ikertzeko datu adierazgarriak eskainiko lituzke eta. Hau ikusita, iruditzen zaigu azpimarratzekoadela KAren azterketak fenomeno linguistiko orokorragoei buruz datu berriak emateko duen gaitasuna.Horretarako, baina, beharrezkoa litzateke KAren azterketa beste arlo batzuetako ikerlanarekinuztartzea, hala nola fonologian,
|
hizkuntzaren
jabekuntzan eta hizkuntzaren prozesamenduan egitenden lanarekin.
|