|
2007
|
|
|
Aphezak bethi azken
|
hitza
bere?, 1951, 118 orr. Debrusa?, 1951, 151 orr.
|
|
2008
|
|
|
Hitzen alboan nolako informazioak egon behar luke?
|
Hitza
beraz gain, gutxi nez, honako elementu hauek agertu behar lirateke:
|
|
|
Itxura desberdineko hitzez gain, baina, badira funtsean
|
hitz
beraren aldaera besterik ez diren formak ere. Horietan nola jokatu, bidea erakutsi zuen Mitxelenak, eta bide horretatik ibili da Euskaltzaindia aukerak egitean.
|
|
|
' biziarazten'). Mikel Zalbideren hitzak gogoratuz, hiztegigintza arautzailea ez da amaitzen hitzak hiztegietan sartzen direnean, hiztunak
|
hitzok
bere egiten dituenean eta erabiltzen dituenean baizik. Hori lortu ezean, hitz berria hilda dago, ez du ezerta rako balio.
|
|
|
Izan duten bilakabide fonikoz, tokien arabera desberdindu direnak, beste talde an sar daitezke, besteak beste: akaitu> gehiago> ago, > Zenbait kasutan, ez da erraza, ordea,
|
hitz
beraz edo bi hitzez ari garen erabakitzea, egun, adi
|
|
|
–Eztabaida honetan, aparte bakoitzak agertzen dituen gustu partikularrak, nahiz eta
|
hitza
bera ez datorren, errealismoan dator oratua. Joan San Martinetzat, lehen esan denez, Euskaldunak poemak ez zion erantzuten 1960ko hamarkadako euskal gizarteari eta, zentzu honetan, ez zen errealista.
|
|
|
Ideia erreformazaleen eragina suma daiteke halere batzuetan. Ohargarria da, adibidez, azken judizioa, infernua eta parabisua, damnazioa eta salbamendua, aski luzeki aipaturik ere, nehon purgatorioaren nozioa (eta beraz ez
|
hitza
bera ere) ez dela agertzen Echepareren kopletan. Bistan dena, ezinezkoa da jakitea isiltze hori nahizkoa izan zen, ala ustegabekoa, baina kontuan izanik garai hartan purgatorioaz izan ziren eztabaidak (gogoan izan induljentzien auzi bizi bizia kontu hari zerraiola), badaiteke orduko eztabai den ondorioa dugun isiltze horretan.30 Purgatorioari buruzko doktrina franko berant arautu zen arren (Emery 1999), 31 haren kultoa biziki zabaldua izan omen zen XV. mendearen bigarren partetik aitzina Frantziako hegoaldean (ikus Fournié 1997).
|
|
|
–Literatura?
|
hitza
bera ez du era biltzen. –Obras de J. d. Etcheberri?,. De Re bibliographica?, eta horrelako erran moldeak baliatzen ditu.
|
|
|
deitzen dena adierazteko, fruto> esatea(, este> huerto> > dado> ya> su> segundo> fruto?) baina, testuinguru berezi horretatik at, inongo erdaldunek ez luke cosecha ren ordez fruto> erabi liko,?* vino> del> fruto> de> 1998?, >?* el> granizo> ha> malogrado> el> > de> fruta> de> este> edo?* el>? moduko xelebrekeriak esateko33 Hortxe dugu, are etsenplu argiagoa ipintzeko, erdara arrunteko santo>
|
hitza
bera ere, behialako eliz liburuetatik aterea,, ilustrazio, adieran,(, no> leo, > solamente> > mirando> > santos?); baina inori bururatuko al litzaioke, liburu baten apaintzailea aipatzerakoan, kortesien orrian, ilustra > ciones> edo dibujos en ordez,?* Santos: > Fernando> Gartzia?
|
|
2009
|
|
|
Ezagutzen dugunetik, lehen lehena Jose Paulo Ulibarri Galindezena() da, bere Gutunliburuan. Akademia
|
hitza
bera aipatzen aurrenekoa, baina, Jose Francisco Aizkibel() dela ematen du.
|
|
2010
|
|
|
Agirrerengan errepikapena munduari hitzaren alde irabazitako lehia da. Horregatik, hitza zenbat eta erritualezkoagoa izan, zenbat eta biluztuago eta askeago informazio baloreetatik, errepikagarriago egiten da,
|
hitzak
bere burua txunditzen du. Liluramendu bihurtzen da.
|
|
2012
|
|
|
Metafrasea eta imitazioa kritikatu ondoren, parafrasearen alde egiten du Drydenek. Itzulpen mota horretan, itzultzaileak zintzoki errespetatzen ditu autorearen esanak, baina autorearen
|
hitzari
bere horretan jarraitzea ez da hain garrantzitsua, baldin eta zentzua mantentzen bada: –[...] to give his thought either the same turn, if our tongue will bear it, or, if not, to vary but the dress, not to alter or destroy the substance?
|
|
|
Hitzen esanahi zehatza jakin gabe ere, gai gara, etimologiaren bidez, analogiaren bidez edo oroimenezko asoziazioen bidez, hitz ezezagunei nolabaiteko zentzu edo balio bat emateko. Norberaren oroimen eta esperientziak desberdinak direnez, ordea, gutako bakoitzak inpresio desberdina izango du
|
hitz
beraren aurrean, erreakzio somatiko, idiosinkratikoa, sortuko du.
|
|
|
Euskara eta euskalkiak aztertzeko helburuz Euskal Herrira etorrizen Louis Lucien Bonaparte printzearen aginduz itzuli zuen euskarara Bible edo Testament zahar eta berria(), eta hori dela-eta ezagutzen da, batik bat, itzultzaile gisa. Itzulpena egiten ari zela Fouquier jaunari idatzitako eskutitz batean adierazten duenez, zintzoki saiatu da Jainkoaren
|
hitza
bere horretan mantentzen eta, beraz,, testualki, eta, hitzez hitz?
|
|
|
Zentzu horretan, bere aurreko euskal itzultzaileengandik dezente desberdintzen da. Izan ere, hainbat itzultzailek defendatu izan duten hitzez hitzezko itzulpena guztiz arbuiatu eta Zizeronen
|
hitzak
bere eginez, zentzuzko itzulpenaren alde egiten du, bere aurreko beste zenbait euskal itzultzailek baino askoz ere modu muturrekoagoan. Hori dela eta, Xabier Mendiguren Bereziartuk. Orixeren itzulpengintza?
|
|
|
hitzez hitzezkoa (mot à mot), zentzuzkoa (de sens), librea (libre) eta egokia (adéquate). Lehena Jainkoaren
|
hitza
bere horretan transmititu nahian egindako itzulpenetan ageri da. Bigarren itzulpen joera, zentzuzkoa, literatura laikoaren itzulpenekin nagusitu zen; Zizeron idazle erromatarrak proposatutako itzulpen irizpideetan oinarritzen da.
|
|
|
Artikulu berean, Nemesio Etxanizen
|
hitzak
bere eginez, Onaindiak Gabriel Arestiren ereduari jarraitzen dioten idazleak kritikatzen ditu:
|
|
|
Tartekiak,
|
hitzak
berak adierazten duenez (erdaraz, inciso?/, incise, erabili ohi da), esaldietan tartean (esaldiak moztuz, izenak adierazten duenez) sartzen diren elementu era askotakoak ditugu:
|
|
|
|
Hitza
bera pastor latinetik horra da: artzain erran nahi dü.
|
|
2013
|
|
|
Eta Jainkoarekin ez dugu sekula etsitu behar. Zuzenak azken
|
hitza
bere du bethi. Zeruko izarren argia ezeztatu nahi zutenetarik errabiatuenak lurpean edo itzalean daude.
|
|
2014
|
|
|
zentsurak bere bizialdi luzean izan duen aldaketarik nabarme nena 1966koa izan da. Fraga iribarne ministroaren lege bezala ezagutzen da Ley> de> Prensa> e> Imprenta> delakoa. ordura arte ko anabasa ordenatzearen meritua du batez ere, baina ezin da pentsatu zentsura kendu zuenik. nominalki bai,
|
hitza
bera, aurre rantzean ezin baitzen zentsura zegoenik esan, baina errealitateak gordin zirauen, lehengo lepotik burua. tramitazioan bai ekarri zuela aldaketa: eskuizkribua, borondatezko kontsultara?
|
|
2015
|
|
|
Zenbaiten iritziz, mende ilunak kontsideratu ohi dira eta. Erdi?
|
hitzak
berak badu halako mespretxuzko konnotaziorik, zerbait osatugabearena edo. Esan behar da, ordea, hainbeste urtetan aro ezberdinak izan zirela herrialdeetan zehar, eta Erromantizismoarekin birbaloratzen hasi zela lauso eta barbarotzat jo izan zen Erdi Aro hura.
|
|
2016
|
|
|
Eraman ditugun ikerketetan kritika
|
hitza
bera oso gutxi ikusi izan dugu. Labayenek haren Teatro Euskaro liburuan aipatzen du eremu hori, eta saiatzen da horren egiten gehienbat kanpoko antzerkia aurkezten duelarik.
|
|
|
egitura dramatikoek eta dramaturgiak, testua eta taularatzea, espazioa denbora eta unibertso dramatikoan dauden pertsonaiak eta fabularen sekuentziaren araberan aztertuko dute. Erran behar da kritika
|
hitza
bere era zabalean hartu behar dela. Errezepzioa kokatzen da kritikan, antzerki baten kritikak beste arlo asko aztertuko dituen neurrian.
|
|
|
Kriminala! Beti
|
hitz
bera! Hitz hori bera errepikatuz, poliziak nahiko luke sinetsarazi gure Felipe dela kriminala, eta berek jada oro badakiztela, jendearen ikusbideak hortaratuz geroztik, jada egina dute gure Filiperen kondenarazteko.
|
|
|
aurreikusi ez dituenak. Testua,
|
hitza
bera, ez da ikusleari heldu zaion mintzaira bakarra. Baita taularatze lan baten ondotik heldu zaion mezua ere, une berezi batean bai antzezleentzat, bai ikuslearentzat, espazio berezian eta pertsona eta pertsonaia diferenteen bitartez.
|
|
2017
|
|
|
Terminologia>, Euskaltzaindiak ikerketa multzo bat eramaten du eta hiztun jakintsu haboroenek onartzen dituzten hitzak proposatzen ditu. Ipar Euskal Herriaz den bezainbatean, lehenik tresnatu behar diren eremu terminologikoak hautatu behar ditugu, aukera teknikoen irizpideak nabarmen utzi behar ditugu,
|
hitzak
berak ongi hautatu eta kontsultagarri eman, azkenean hitz hauen onartze maila eta arrakasta izartuz. Ofizialeen hiztegi teknikoak gogoan ditugu bereziki eta sail honetako erakundeekin, horien artean Ofizialeen Ganbararekin, lan egin nahi genuke.
|
|
2020
|
|
|
Erdarazko" ch" ren partez" tx" lehenesten da lehen adibidean eta hala hala bigarrenean" french" idatziz, huts egiten da. Bestetan, erdararen –frantsesaren –eta euskararen sistema fonologikoak gurutzatzen dira
|
hitz
beraren idazkeran: " bougy" izena irakurri behar da[' bu] eta[: g] elkarren segidan, arau fonologiko ezberdinak erabiliz hitz bakarrean.
|
|
2021
|
|
|
Konturatu behar dugu, zernahi gisaz, hitzak aski erraz aldatzen direla batzuetan kategoriaz. Hola,
|
hitz
bera (hotz hitza, adibidez) izen gisa agertzen ahal zaigu batzuetan (hotz handia egiten du), eta beste batzuetan izenondo gisa (esne hotza). Ikusten den moduan, batean eta bestean testuinguru desberdinean ageri da.
|
|
|
12.3.8c Nolanahi ere, batzuetan
|
hitza
bera izan daiteke anbiguoa: herriaren baitan eta herrian aski desberdinak dira.
|
|
|
12.3.10b Beste batzuetan,
|
hitz
bera, itxura aldatu gabe, izen edo aditz gisan erabil daiteke zuzenean. Hori gertatzen da mintzo, balio, bizi, iritzi, iduri eta beste batzuekin:
|
|
|
|
Hitz
bera errepikatuz sortzen diren egiturei eman zaie izen hori. Egiturok, ordea, askotan ez dira kategoria lexikoak, sintagmatikoak baizik, postposizio sintagmak/ adberbio sintagmak, alegia.
|
|
|
6.5.2d Bi aurrizki ezin dira metatu, baina bai
|
hitz
berean aurrizkia eta atzizkia azaldu; zehazkiago esateko, aurrizkidun aditzak, beste edozein aditzek har ditzakeen atzizkiak hartzen ditu: berrikusle, berronespen, berpizgarri, berpizkunde...
|
|
|
Horregatik, oso bazterrekoak dira eta oso bakanak izenburuetatik aparte izenondoko datibo hauek erakusten dituzten agerraldiak: Hona zer izan ziren haren azken
|
hitzak
bere semeei: " Mutikoak, mutikoak, aski baduzue zeruari beha egonik!" (Larzabal); Gaur denak ziren bibak eta gorak kapitainari, Caballeriari eta haiez erditu zen amari (Manu 416, in Fernández eta Sarasola 2010) 8.
|
|
|
Hiriart Urrutiren adibideetan, esaterako, ala k elkartzen dituen sintagmak askotan mintzagai den osagai baten aposizioan doaz, mugagabean oro har: Frantses ala arrotz, jakintsunak
|
hitz
bereko dira: bekatu litakela eskuara gal ladin (Hiriart Urruti); Jaun argitu bat, mediku ala bertze, ahalge behar liteke holakorik iresteko...
|
|
|
13.3.8d Bera-ren plurala berak/ berek izan daiteke, edo beraiek: Trufa haiek berak ordea probetxu handitakoak dira (Mihura);
|
Hitzok
berak ezarri nituen Eskualdunean duela bi urte (J. Etxepare); Eta ardi haiek berak zaintzen zituen udan, bortuan (J.
|
|
|
aurten, inguruan, esate baterako. Horietako batzuetan hiztunak galdu du guztiz haien jatorriaren kontzientzia (aurten horretan ez du ikusten inesiboaren marka), eta beste batzuetan, lehentxeago esan gisan,
|
hitz
berak adberbio balioa izan dezake batzuetan (Inguruan egongo da nonbait) edo postposizio aske arrunta da (Etxe inguruan ikusi dugu).
|
|
|
esate baterako, usu adberbioaren erabilera mugatuagoa da, hizkerei dagokienez, gero adberbioarena baino. Beste batzuetan,
|
hitz
bera izanik ere, esanahia aldatzen da hizkera batetik bestera: sarri adberbioak ‘askotan’ esan nahi du euskalki batzuetan, edo ‘berehala, gero’ beste batzuetan.
|