2009
|
|
Elizetako artxiboetan baino informazio gehiago ematen zen, hala nola, heriotzaren kausa, hileta zerbitzuak eskatu zituen pertsonaren izena, ordaintzailearen izena, eta zerbitzuen kostu zehatza. Esaterako, Gibson hileta etxearen artxibategian «Jose María Maleschevarria» ren (sic) honako datu
|
hauek
agertzen dira:
|
|
Berriki ikertuak izan diren artxibo
|
hauek
zenduen ondorengoei arbasoen heriotzaren arrazoiak argitu dizkie kasu batzuetan. Esaterako, Gernikako sendi batek beti pentsatu izan du haien ahaidea sifiliak hil zuela, baina artxiboek diotenez tuberkulosiak hil zuen.
|
|
Hilerriko artxiboak eliza katolikokoekin nahiz Gibson hileta zerbitzuenekin alderatu eta zuzendu zituzten. Honako
|
hauek
dira Euzkaldunak Inc. elkarteko boluntarioak egitasmoan: Tere Achabal, Jeanne Alzola, Dan Ansotegui, Petra Asumendi, Morrie Berriochoa, May Christianson, Mackenzie eta Jocelyn Crisp, Rose Arregui Dick, Iñaki eta Carmen Eiguren, Frank Gamboa, Jan Dick Gaythwaite, Coro Goitiandia, Mary Lou Guerricabeitia, Mark eta Lisa Achurra Guerry, Dave, Mara, Alison eta Erin Hardesty, Eileen Dick Hill, Peggy Larrondo, Meredith eta Jordan Lierz, Gloria Zabala Miller, Jo Lecuona Miller, Patty A. Miller, Dolores Totorica, Dee Ann Urresti, John Aldecoa Wilson, Ricardo Yanci, Jay Yribar eta Ellie Ysursa.
|
|
Honako
|
hauek
dira, euskal ostatuetako, St. John katedraleko eta Gibson hileta zerbitzuetako idazkera erabilirik?
|
|
Honako
|
hauek
dira, berriz, hileta eta ehorzketa konfirmaturik dutenak, baina lurperatze gune ezezaguna dutenak. Haien omenez eraiki zen aipaturiko monumentu handia, eta bertan zizelkaturik daude euren izenak (batzuenak zalantzagarriak dira) eta jaiotze nahiz heriotza datak:
|
|
Beste kasu batzuetan, baziren lan denboralditik kanpo ostatuetan bizi ez zirenak, ez zutenak euskal sorospen elkarteei buruz berririk, eta beraz ez zirenak kidetu.
|
Hauek
ez zuten diru laguntzarik larrialdietan edo hilik suertatuz gero.
|
|
gorpua ikusteko moduan uzteko gastuak, ehortziaren jantziak, garraioa, hil autoa, etab. Xehetasun horiek topa daitezke ehorzketa zerbitzuak eskaintzen dituzten enpresen artxiboetan, han agertzen baitira zerbitzuak eskatu zituen pertsonaren izena eta hildakoaren ehorzketa ordaindu zuenaren izena ere. Boiseko hileta zerbitzuetako artxiboetan behin eta berriz azaltzen dira honako izen
|
hauek
: Mateo Arregui, Benito Ysursa, Anunciación Jaio eta John Anduiza.
|
|
Berrogeita hamar borroka urte
|
hauetan
,
|
|
«Hi, Pete, segi dezagun Ballaratera», esan zion pazientzia galtzen hasita. «Ez, zuk harri
|
hauei
begiratu aurretik», eman zion erantzuna Petek. Gogoz kontra, Shortyk bere lupa hartu eta harriari begiratu zion.
|
|
Ezta prospekziorako joerarik ere, horretara bagoaz. Walter Scott eta biak, Heriotza Ibarreko «Scotty», bazter
|
hauetako
prospektorerik famatuenak dira seguru aski, baina oraindaino inork ez du frogatu batak zein besteak benetan inolako prospekziorik egin zuenik.
|
|
hamarreko edo hamabiko ardi kanpoak egiten dituzte artaldea gizentzen den bitartean; hemen kantari eta mutil koskorrak bezala txakurrekin jolasean egoten dira ilunabar luzeetan, eta hemen zahatoa eskuz esku pasatzen da. Ilea barrurantz duten ahuntz larruzko ontzi
|
hauek
Euskal Herrikoak dira eta ardi kanpoan edaten duten klarete ahulari zapore paregabea emateko edukitzen dituzte jabeek. Euskal artzain talde bat suaren inguruan elkartzen denean, arrats luze osoan zahatoak ez du lurrik ukitzen.
|
|
Ezagutzen nituen beste familia batzuk, beste kultura batzuetatik etorritako guraso arrotzak zituztenak, hain zeuden bertokotuak non ahaztua baitzuten ama hizkuntza seme alabei helaraztea, beranduegi izan arte. Ume
|
hauek
ulertzen zuten hizkuntza galdua, zenbaitetan sen hutsez, baina sarritan lotsa ematen zien hitz egiteak, edo trebetasuna falta zuten.
|
|
M.B.: Nik uste dut bi objektu
|
hauek
izan direla gure familian oso inportanteak. Oso momentu onak, ederrak, pasa ditugula horiekin.
|
|
B.A.: Asko gustatuko litzaidake bere marka
|
hauek
argazkian ateratzea. Hauek bere markak dira, ez?
|
|
Asko gustatuko litzaidake bere marka hauek argazkian ateratzea.
|
Hauek
bere markak dira, ez?
|
|
Mikelek berak baino gehiago erabiliko zuela, eta erregalatu egin zion. Orduan hasi zen euskaraz berriro kantatzen, kanta tradizionalak, eta bi erreferentzia
|
hauek
, disko gorriak eta Riezuren liburua, fundamentalak izan ziren. Gero erabili ditu beste kantutegi guztiak, baina bi hauek oso inportanteak izan ziren.
|
|
Orduan hasi zen euskaraz berriro kantatzen, kanta tradizionalak, eta bi erreferentzia hauek, disko gorriak eta Riezuren liburua, fundamentalak izan ziren. Gero erabili ditu beste kantutegi guztiak, baina bi
|
hauek
oso inportanteak izan ziren.
|
|
Sei eleberri (1960ko eta 1970eko hamarkadetan idatziak, baina horietako bi 1990eko hamarkada arte argitaratu gabeak) eta milatik gora artikulu (1962tik aurtengo otsaila arte egunkari eta aldizkari askotan agertuak) dira Antoñanaren idazlan nagusiak. Artikulu
|
hauetako
batzuekin eta ipuinekin edota genero aldetik sailkaezinak diren beste testuekin, hamairu liburu osatu zituen Antoñanak, horien artean Patrañas y otros extravíos (Pamiela, 1985). Bilduma honetatik «Este soy (Mi ficha)» autoerretratua hartu eta euskaratu da, oinarrian «Mi ficha» (Diario de Navarra,) izeneko artikulua duena.
|
|
Irakurtzeko eta idazteko erabiltzen ditudan eskuetatik ateratzen diren hitz
|
hauek
irakurtzerakoan, itxi itzazue begiak mementu batez, bakoitzaren ikuspegitik nire pentsamendu eta sentipenak indar handiagoz bizi ditzazuen.
|
|
Beste batzuen barnean, ordea, itsuon bizitzan «perseida» bat izateko gogoa eta pasioa pizten da.
|
Hauek
niretzat bizitzaren zatirik garrantzitsuena dira. Lagunak dira.
|
|
eta honen mutil laguna, euskaldunok Txo deitua). Itsasoa, berriz, femeninoa dateke pertsona (ia)
|
hauen
irudimenean: La mar. Nolanahi den ere, Anjel Goenaga eta Joxemari Iturralde idazleei esker, The Old Man and the Sea nobela Agurea eta itsasoa bihurtua dugu.
|
|
Hiru liburu
|
hauek
bat bakarrean biltzen dira: Savinio ren Entziklopedia Berria, zeini buruz hurrengo batean hitz egingo dudan.
|
2010
|
|
Arestian aipatu dudanez, kazetaria nahikoa inplikatuta agertzen zaigu kasuon ikerketan zehar, baina, hala ere, objektibotasuna galdu barik. Kontuak kontu, postkronika
|
hauek
intrigazko nobela eder baten antzera irakurri ditut, jesarraldi batean. Ezin dut ulertu nola ez duen eduki oihartzun zabalagoa nire lagun irakurzaleen artean:
|
|
Aipatu nahi nuke, bestalde, Karmele Jaioren Musika airean honek Alberdiren Aulki jokoa liburuarekin akordarazi nauela, edadeko emakumeek beren iraganaz eginiko hausnarketaren gaiari heltzen baitiote biek. Edadeko emakume protagonistaren oroimenean haurtzaroko jolasek eta
|
hauei
loturiko kantek duten oihartzuna aipatu nahi nuke esanguratsutzat, zeren Elenaren narrazioan errekurrenteak dira kantuak, haurra lokartzekoak («Arrateko ama?»), sokasaltokoak («Aita, ama, zenbat urtekin ezkonduko naiz?») edota desirazkoak («Ese lunar que tienes?»). Elenaren oroimenean dirauten kantu horiekin batzen dira gero zaintzaile ekuatortarrak abesten dituenak, Ricardok gogoan dituen musikarien interpretazioak?
|
|
Nire azken aldiko poemak berrirakurtzen ari nintzela jabetu naiz nola egiten didan ihes, hain zuzen ere, beren atzeko alde horrek. Mota askotako erreferentzien bidez ehundutakoak izanik, eta
|
hauen arteko
lotura sarritan logikoa eta berehalakoa ez denez, neronek ere lauso samar dut esaldi askotan gordeta bide dagoena.
|
|
Baina Pessoa, Eliot eta enparauak igaroagatik, poesia oraindik halako aitortza batekin erlazionatzen dugu, non ahots poetikoak, gutxi asko, benetakotasun bat gordetzen baitu. Horregatik da poesian asaldagarria narratiban ez dena, eta, hain justu, zirrikitu
|
hauek
bide emankorrak direla begitantzen zait.
|
|
Txomin Epalza gaztea ere bertan erantsi zitzaien, gazte bizkaitar zenbaiten antzera, Ingalaterran baitzegoen Cambridgen ikasketak egin ondoren. Orobat zituzten ezagutu beste hainbat herritako jendeak; Hernandorenak nabarmentzen zuenez, bretoiak,
|
hauek
ere euskaldunen antzeko xedeekin baitzihoazen; apezpiku bat edo beste. Ajacciokoa eta Venezuelakoa aipatzen zituen, euskaldunen alde nabarmendu zirelako?, eta abar. Dublineko geltokian zain zeuzkaten Irish Handball eko Council eko Michael Lennon lehehendakaria eta Mac Donnel idazkaria.
|
|
autofikzioa?) bestetik. Premisa
|
hauekin
Harkaitz Canok galdera hau botatzen du: «Bitarte horretan nola mugitu?
|
|
Segidan datozen galdera
|
hauek
artista bati egitekoak dira eta hona hemen Koldobika Jauregi eskultoreak eman didan erantzuna:
|
|
Azaldu da, ordea, agudo asko beste aditu talde bat aurrekoak esandakoa hankaz gora jarri duena.
|
Hauentzat
ez da iruzurrik egon eta dena da (edo izan daiteke) egia. Beste aukera bat eskatzen dute, dena gehiago azter dadin eta jarraitu dezaten indusketarekin horrelako eta antzeko pieza gehiago (benetakoak) azalduko direlako, agian.
|
|
«Bietan ez dakit ehuneko ehunean egoten eta garaika funtzionatzen dut, hasi zitzaigun bere esperientzia kontatzen?. Orain, adibidez, txapelketa nagusiak iraun duen bitartean, azken hiru hilabete
|
hauetan
esan nahi dut, ezin izan dut lerro bakar bat idatzi literaturan. Beste hainbat lan idatzi dut, baina nik nahi dudan horretan ezin izan dut ezer aurreratu, nire idazteko moduak patxada eskatzen didalako.
|
|
Dena den, ez da bertso konturik agertuko liburu
|
hauetan
, horiek Enaz banaz en kontatu zituelako.
|
|
Itzultzailea izan da azken hogei urteotan, eta honako sari
|
hauek
irabazi ditu: 1992ko Portuguese Translation Prize Fernando Pessoaren The Book of Disquiet liburuagatik; Javier Mariasek A Heart So White-rekin lortutako 1997ko International IMPAC Dublin Literary Award sarian, itzultzaileari zegokiona; 2000 Oxford Weidenfeld Translation Prize saria Jose Saramagoren All the Names engatik; 2006ko Premio Valle Inclán Javier Mariasen Your Face Tomorrow:
|
|
Zeren, irakurtzea, C. S. Lewis ek3 aipatzen zuen bezala, «gozamen agorrezina» izan daitekeen arren, ez da lantegi erraza. Gaitasun eta prestakuntza literarioa behar da,
|
hauetaz
gainera: memoria, lotura analogikoetarako gaitasuna, lexikoaren eta sintaxiaren gutxieneko ezagutza, pentsamendu logikoa, hutsarteak eta isiltasunak betetzeko eta hainbat estrapolazio eta hipotesi egiteko gaitasuna.
|
|
Lanturu
|
hauen artean
, beharrezkoa eta ilusionagarria da oroitzea irakurleak hezi egiten direla, gustu literarioa ere hezi egiten dela, eta, beraz, jaun eta jabe den hezkuntza eta kultur sistemak berariazko erantzukizuna duela: irakurtzeko modu zorrotz eta kontentagaitza bultzatzea, gaur egun gailentzen ari den irakurle kanonaren eredu begirunegabe eta axalekoekin konformatzen ez dena.
|
|
Alegia, literatura unibertsala euskaratu behar da? Nik beste galdera
|
hauekin
erantzungo nuke: 1 Nortzuk erabakitzen dute, eta zer irizpideren arabera, zer itzuli behar den?
|
|
Botilaren alderdi beteari gehiago begiratzen nionean, irakurle hartzaile gutxi izate hori normala dela esaten nion neure buruari, literaturan oro har (jatorrizkoan esan nahi dut, salbuespenak salbuespen) berdin berdin dela, hizkuntza guztietan, hizkuntza handietan ere hala gertatzen dela eta abar; gauza
|
hauek
beti izan direla eta direla minoritarioak, eta inportanteena egitea (itzultzea) dela, eta ondo gainera; obrak hortxe geldituko direla, beren jomuga/ irakurlearen zain eta abar. Baina oraintxe bururatu zait botilaren alderdi beteak ez ote duen museo baten antza:
|
|
Berriki, frantziar musikagilearen lana berreskuratu eta diskoa ondu zuen Antton Valverdek Charles Bordesen Hamabi amodio kanta (Elkar, 2007) lana oinarri harturik. «Maitiak bilhoa holli»rekin batera,
|
hauek
dira bilduman ageri diren gainerako hamaika kantak: «Adios ene maitia, adio sekulako», «Ala baita dolu egingarri», «Argizagi ederra», «Chori erresinoula hots emak enekin», «Chori khantazale eijerra», «Chorietan buruzagi erresinoula khantari», «Chorinoak kaiolan», «Kalla kantuz ogi petik», «Nik badut maiteno bat», «Planu niz bihotzetik», eta «Salbatore gora da».
|
|
Nekazariak ziren gehienak, bizian atzerritarrik ikusi gabeak.
|
Hauek
, berriz, western etan bezala etortzen ziren, saloira sartu eta «whiskie!» hots egiten zuten, harro harro. Burroughsek emaztea zuena buruan pistola tiro bat jo eta hil zuen, erdi jolasean ari zirela.
|
|
Kale
|
hauetan
zabuka ibilia naiz
|
|
Aitzitik, artearen eta poesiaren garrantzia handia da gure errealitatean.
|
Hauen bidez
aurrera egiten dugu bizitzan. Erotasun (eta ez erokeria) puntu bat behar da hauetan aritzeko, neurri ttiki batean bederen.
|
|
Hauen bidez aurrera egiten dugu bizitzan. Erotasun (eta ez erokeria) puntu bat behar da
|
hauetan
aritzeko, neurri ttiki batean bederen.
|
|
Adio eta mehatxu egin dit ostera esku altxatu hark azken hilabete
|
hauetan
, egunotako zurrumurruak dioenez txatarrero errumaniarrek ebatsi duten marinelen omenezko burdin eskultura erraldoia zegoen horretan, Eskola Nautikorako malda hasieran eskua barrezka estutu zidanez geroztik.
|
|
Ile gorri latz hori, masail bete
|
hauek
, zamapean etorriagatik lagun koldarrei barrez bizitzeko nahi hau Benito da neure artean, Benito haurretakoa, arrantza moilatik niregana antxeta multzo bat harroaraziz, antzinako docker bat dirudiela baforean leporatutako jornada garraio. Haurretakoa barre gaizto hura, nabarmena, teilatu gorenenetik ari balitzait ere ikusteko adinakoa.
|
|
1904ko udaberrian, Charles de Foucauldek bidaia pacifiquement «baketsuki» eta épiscopalement «apezpikuaren moduan» egin zutela kontatuko zuen, Henri Laperrine komandante militarrarekin, «zeinaren helburu bakarra hain gaizki ezagutzen gaituzten populazio
|
hauei
konfiantza ematea den».14
|
|
delako gizon urdinaren bila: «Beharbada Lalla Hawa baitan bizi den beste izaki horrek du Lalla Hawaren begietatik begiratzen eta mundua juzgatzen, une horretan gauza guztiak, hiri erraldoi hau, ibai hau, plaza
|
hauek
–kolpez desagerraraziz eta haien tokian agertzera utziz basamortuko eremuak, harea, zerua, haizea».
|
|
Bertan ikus dezakezu Oscar Wilde idazlearen estatua eta, haren epigrama batzuekin, marmolezko bi zutabe aldamenean. 60ko hamarkadaren hastapenetan The Dubliners pub honetan biltzen ziren garagardoa edateko eta musika jotzeko, bi
|
hauek
baitira musikari batek taberna irlandar batean egin ditzakeen gauzarik interesgarrienak, zalantzarik gabe. Erdi gordeleku, erdi santutegi baten itxura du.
|
2011
|
|
Afrikatik itzulitakoan ezagutu zituen Lévy Bruhl en lanak. Domaia izan zen, abiatu aitzin irakurri izan balu hobekiago iritsiko zen afrikarren arimara, bere bidaian apuntatua zeukan harako «Iduri luke jende
|
hauen
garunek ezin dutela ezarri kausatik ondoriorako harremanik» hura osoro zuenez baieztatzen antropologoak, «Primitiboa [beltza] ez da gauza abstrakziorako eta orokortasunerako» edo «Ezin liteke esan nozioak dituztenik, aurre nozioak aipatu behar genituzke» bezalako iritzi zientifikoak ezarriz, zientzia ez baita demokratikoa, Luis Mitxelenaren miresleek errepikatu ohi duten moduan?, beltzen hiz... eta pigmeoen literatura askorik estimatu gabe, ausaz.
|
|
Hala egin nahi izan zuen mundutik suntsitu baino lehen, argi eta garbi: «Espiritu
|
hauek
[primitibotzat hartu zituenak] ez dira ezer aldentzen gure ikuspuntu logikotik[?]. Ez dute beraz guk baino areago jasaiten ahal kontradikzio formal bat[?].
|
|
Galdetzen baldin badiezu «zendako», beraiek «nola» [comment] arrapostuko dizute. Iduri luke jende
|
hauen
garunek ezin dutela ezarri kausatik ondoriorako harremanik.»
|
|
Horretarik haurren herioketa eta biztanleriaren galera. Egiteko hau auzolana bezala hartzen baita [prestation], ez da ordaintzen, eta emazteki langile
|
hauek
ez dituzte elikatzen.»
|
|
Iradokitzailea, tradizioaren kontzeptu berritzaileaz Estik dioskuna. Eta ados nago hiru maria
|
hauek
zerikusi gutxi dutela Bibliatik datorkigun emakumezkoaren rolarekin. Emakumearen, amaren, familiaren irudi tradizionala da hemen auzitan jartzen dena.
|
|
Azken hilabete
|
hauetan
berri pozgarria izan da Anjel Lertxundik irabazitako 2010eko Saiakera Sari Nazionala. Hitz egin izan dugu foroan Lertxundiren prosaren inguruan, eta gogoan dut Italia, bizitza hizpide hartu nuela ahotan neronek.
|
|
Eskarmentuaren paperak dela-eta, beste kontu bat ekarri gura dut lerro
|
hauetara
, eta da Anjel Lertxundi bere saioetan garatzen ari den prosa eredu argi, jaso eta funtzionala, funtsa duena euskara jori eta ekumeniko batean, eta bai, esan gabe doa, zeregin horretan erakusten duen arduran eta adorean. Anjel Lertxundik, bistakoa denez, badu zer esanik, eta zer hori hor darabil ingudean tiriki tauki, harik eta dagokion moldea eta tonua ematen dion arte.
|
|
Hizkuntza
|
hauek
, Afrikaren ondare nazional horiek, nekazariek mantendu zituzten bizirik. Nekazariek ez zuten kontraesanik ikusi beren ama hizkuntzak hitz egitearen eta geografia nazional edo kontinental handiago baten kide izatearen artean.
|
|
Ez zuten nahitaezko kontraesanik ikusi berezko nazionalitatearen kide, Berlinek marraztutako estatu multinazionalaren kide, eta Afrika osoko kide izatearen artean. Jende
|
hauek
lasai asko jarraitu zuten wolof, hausa, yoruba, ibo, arabiera, amharic, kiswahili, gikuyu, luo, luhya, shona, ndebele, kimbundu, zulu edo lingala hitz egiten, horrek estatu multinazionaletan urraketarik eragin gabe. Borroka antikolonialaren garaian, gaitasun mugagabea erakutsi zuten jarrera antiinperialista ongien eta sendoen artikulatzen zuten liderren edo alderdien inguruan batzeko.
|
|
Ez bagenitu kale
|
hauek
igaroko
|
|
Hara, nazioarteko zubia deitzen den horretara, inguratzen ziren alde batetik, Hendaiako aldetik, errefuxiatuak eta bestetik, Irungo aldetik, errefuxiatu horien senitartekoak. Nonbait, Francoren erregimenak eta Frantziako agintariek ez ikusiarena egiten zuten, eta apika Gurutze Gorriaren babesarekin, baimendu egiten zuten alde batekoek zein bestekoek truka zitzaten zenbait gauza,
|
hauek
soilik izan zitezkeelarik janaria, arropa eta gutunak.
|
|
J. I.: Lagunek oparitutako ardiak dira
|
hauek
. Nire aita artzaina izan zen gaztetan, eta lehengusuak ere baditut artzainak.
|
|
Pote
|
hauetako
hondarra ez dakit nongoa den. Etiketa jarriz gero, jakingo nuen, baina?
|
|
Neure burua estutu eta halaxe sortu ziren bai jolasa, bai umeentzako ipuinak. Hiru pauso, hiru norabide liburua eta bi
|
hauek
nire bizitzan egin ditudan gauza serioenak izango dira. Lagun batek marrazkiak egin zituen.
|
|
Eta helburuaren muturrean arte nagusiaren helburu bera, erdiestea eterno eta komunikaezin den hori. Bitartean, saioak, alferrikakoak, lantzen ditugun poema
|
hauek
.
|
|
Juxtu puntu honetan, hots, irakurle klubak sortzean, ados dago Iban Zaldua idazlea ere, ni neu nagoen bezalaxe: «Nik uste dut gauzarik nabarmenenetako bat, azken urte
|
hauetan
, irakurle taldeen eraketa izan dela, gure geografiako puntu oso ezberdinetan; bertara motibazio oso ezberdinek bultzatzen duten jendea dagoela jakinda ere, agian euskal irakurle berri baten etorreraz hitz egiten digute talde horiek, horren militantea ez den irakurle batenaz, edo behintzat ez lehenagokoa bezain militante batez, gehiago irakurtzen duena plazer literario hutsagatik (eta elkartzeko p... Idazle askok uste baitugu herri guztietan sortu lukeela halako irakurle klub edo talderik, bat gutxienez herri bakoitzean, eta hiri handietan dozenaka.
|
|
Eta nola dago, bada, gaur egun hezkuntza? Zer aldatu da azken urte
|
hauetan
gazteei ematen zaien irakaskuntzan. Eta aldaketa hori onerako edota, dirudienez, txarrerako izan al da?
|
|
Periko Lopez Etxezarreta irakaslea da, gazte artean mugitzen da eskola publikoan, institutu batean, eta eskarmentu handiko gizona da. Ez baita alferrik irakasle izan azken hogeita hamahiru urte
|
hauetan
. Eta besterik gabe, zuzenean bota diot galdera:
|
|
Eta bigarrena: duela 30 urte euskararen presentzia irakaskuntzan oso txikia zen eta urte
|
hauetan
gertatutako aldaketa oso nabaria da. Orduan eskolak, gehienbat, gaztelaniaz ematen ziren.
|
|
«Ghettoak, betoak eta parapetoak kuriosoak dira haur literaturako jende, erakunde, kritikari, liburu gomendagarrien zerrenden prestatzaile eta jendeak zer irakurri behar duen aholkatzen dutenen artean. Badirudi jendea tontoa dela eta esan egin behar zaiola, hau eta hau eta hau bakarrik irakurri,
|
hauek
dira onak. Besteak?
|
|
Horrenbestez, Pattiren poema horren laburpena da nire poemaren hasieran ageri dena. Bereziki interesatu zitzaidan, harridura oihu «xelebreaz» aparte, honako giltzarri kointzidente
|
hauek
ere bazituelako: soroak (gure familiak ortua dauka Lekeition), begian kristal batez eginiko zauria (kristalezko begia dudanez, munduari begiratzeko modu propio metaforikotzat hartu nuen datu hori), eta masail gorriztak nahiz esku handiak (unean harremanetan hasita nengoen gizonarenak bezalakoak).
|
|
Esandakoaren harira, testuko beste esaldi esanguratsu
|
hauek
ere nabarmenduko nituzke, hala nola: «ahots hori aizto bat da arrastirian», lehenago bat eta ondoren bat markatzen duelako, ez une jakin horretan soilik, ilunaldi orokorrean baizik; «sandaliak kentzen lagunduko dizut», mimatzeko keinua delako, atsedentzen laguntzen duena; «txupatu egiten dizkit belaunak bere lixazko mihiarekin, marraxoaren mihia latza izanik, berdindu egiten dituelako iraganeko desioen koxka zaharrak.
|
|
Zahartzeak zuhurtzia dakar. Azken bost urte
|
hauetan
, bi aldiz baizik arrastatua izan naiz, sobera fite, edo azkar, diozue Hegoaldean, ibilirik. Eta gaur nere haur, ahaide edo adiskide edo ezagun oro txofer on baten autoan sartzen dira, lasai.
|
|
Beste haien liburuak argitaratzen ziren bilduma berean aurkitu nituen Stanislaw Lemenak, eta, printzipioz, ez neukan motiborik pentsatzeko gose eta bizkor irakurtzen nituen beste haienekin konparatuta ezberdinak izango zirenik. ...rtuta Lem abizen horrek, Bruguerakoek letra larri izugarri handietan paratzen zutena liburuen azalean, Armstrong eta Aldrin 1969an ilargiratu zituen modulu espazialaren siglak osatzen zituela (L.E.M., Lunar Excursion Module), zientzia fikziozko egile batentzat horren egokia, beraz, ezen zenbaitzuk ezizena izan zitekeela pentsatzera iritsi baikinen, izan ere, Lemek berak txistea erabili zuen liburu
|
hauen
hitzaurrean, eta Philip K. Dick paranoikoak Lemek egin zion Poloniarako gonbidapen bati ezezkoa eman zion, Lem hori existitzen ez zela iritzita, eta batzorde sekretu baten izena zela, bera ekialde komunistan bahitzeko asmoa zeukana??.
|
|
berdin berdin egin dut barre, goibel? Ijon Tichyren bidaiekin eta paradoxekin, eta miretsi Lemen begirada zorrotza gizarte garaikideko ajeekiko, zeinak, tamalez, ez baitira hainbeste aldatu azkeneko berrogeita hamar urte
|
hauetan
zehar. Izan ere, egileak saihestu behar izan zituen burokratismoaren eta estatalismo itsuaren gaitz asko bizirik, eta biderkatuta?
|
2012
|
|
«Laister etorriko da don Karlos gurea karlistaz betea, eta tiro eta tiro eta tiro etsaiari, eta tiro eta tiro nazionalistari!!!». Azken itz
|
auek
eztarria beartuaz. Aiek ixildutakoan, amarekin lau anaiok kantatzen genuen:
|
|
gonen beheko partea, lurraren eta zeruaren arteko marra eta begiak. Azken
|
hauek
guri begira daude, eta zalantza sortzen dute: ikusleak ikusten du koadroa edo koadroko protagonistek ikusten dute ikuslea?
|
|
Nazionalismoa, nirekiko, autokritika gaitasun ia osoa galtzen ari zen, hori bere esklusiba ez bazen ere, eta euskararen munduei hori hezurretaraino sartzen ari zitzaien. Euskarak eta euskaltzaleok ez genizkien ateak itxi behar «geureak» ez ziren aireei eta
|
hauek
ezinbesteko iruditzen zitzaizkidan arnasa hartzeko. Libertatearekin parez pare egin behar zituen euskarak bizitza eta ibilia.
|
|
Libertatearekin parez pare egin behar zituen euskarak bizitza eta ibilia. Ez ziren proposamenik gustukoenak izan euskal gizartearentzat
|
hauek
, ez eta alderdi sozialistarentzat.
|
|
etorkizunak hau edo beste ekarriko dizula, han edo hemen egongo zarela uste izan, eta gero ez hala gertatu. Horrela hartuta, nire lan ibilbidean azken hamabost urte
|
hauetako
usteak, ez erdiak bakarrik baizik eta guztiak, ustel izan dira, nire uste horietan inondik inora ageri ez ziren ardurak hartzea ekarri didate eta.
|
|
Guk, kontzientziako euskal objetoreek, arazo
|
hauen
askapenaren erresponsabilitaterik nagusiena dutenak Gobernua eta erakunde publikoak direla jakin erazten dugu, baina irtenbidea aurkitzeko prest gaude, eta horretarako, serbitzu militarraren alternatiba bezala, gobernuari serbitzu zibilaren legislapena proposatu diogu. Españako armada gure Herriaren errealitatetik at dauden erakundeen sostengailu den bezala, guk, kontzientziko euskal objetore bezala, zerbitzu zibil honek erakunde publikoetan edo helburu sozialak dituzten organizazioetan lan egiten utz diezagula nahi dugu:
|
|
Jeanneren zaletasunik handiena musika izan zen; Buñuelek, ordea, ez zion lantzen utzi, eskolak hartzea debekatu eta pianoa saldu egin zion (hortik dator liburuaren izenburua). Alde
|
hauetaz
ez zigun Buñuelek aipamenik egin bere memoria liburuan. Nortasun handikoa, pertsonalitate berezikoa izan zen Buñuel.
|
|
literatura, bidaiak eta emakumeak. Hiruretatik nahikoa eta gehiegi dator seiehun eta piko orrialde bete
|
hauetan
. Harrigarria, benetan, liburu hau.
|
2013
|
|
Auzo zaharreko alderik zaharrenean ibili naiz paseoan, Los Molinos kaleko nire jaiotetxetik Adurtza kalera abiatu naiz eta handik Heraclio Fournier eta Zumakera kaleen arteko pasabideetan barruratu. Langileentzat egindako etxe blokeen umiltasuna lorategiz eta plazatxoz hornitzen da hemen eta hala, aldameneko trafiko eta autoetatik nolabait bakartuta, irlatxoen itxura hartzen dute zoko
|
hauek
, giro gorde, ia intimo batez babestuta daude. Arratsaldeko giroa epela da baina ez dago inor, hala ere, kale horietan, ez dago aulkirik atarietan, ez garai bateko hitz asperturik, haur jolasik edo builarik.
|
|
Haurtzarokoak dira kale
|
hauek
baina denboraren joanean galdu dute behin izan zuten sendotasuna. Arrotzak zaizkit, inoiz baino isilago daude eta urrun nigandik.
|
|
Idahotik urrun nago egun
|
hauetan
. Adurtzako kaleek ez dute antz handirik urrezko goi desertu argitsuekin.
|
|
B. A.: Hortaz, plater
|
hauek
kontsolamenduaren hasiera izan ziren zuretzat.
|
|
Ondorioz, hirugarren dialektoa nagusitu da eskualde osoan. Txoriok bi urte baizik bizi ez direlarik, belaunaldiz belaunaldigauzatu behar izan dira aldaketa
|
hauek
, hogeita hamar urteotan zehar.
|
|
Badaude bestetik Passeri zientzia izena duten txori kantariak.
|
Hauek
, aurrekoek ez bezala, abesten ikasten dute. Bide batez, kolibriek eta loroek ere abesten ikasten dute, txori kantarien antzera.
|
|
Koroa zuriko etxetxoriak koroa itxurako marra bat du buruan; hortik datorkio izen arrunta eta Zonotrichia leucophrysdu zientzia izena. Duela 30 urte, hiru dialektotan abesten zuten txolarre
|
hauek
. Gero, denborarekin, horietako bat galdu egin da eta beste bat oso minoritario bilakatu.
|
|
|
Hauek
gotinar antzera zaizkit, susnoz inar kidekoak
|
|
Lerro
|
hauekin
, Andima Ibinagabeitiak liberatu egin zuen Emeterio Arresepoeta Emeterio Arrese xahartuaren damutik. Gure literaturaren historia tristea baldin bada, historia idatzi digutenaktristeak izan direlako da.
|
|
Miguel eta Paquita beren semeekin, denak mutilak, gu hiru neska ginen?. Haietakoak ziren
|
hauek
ere. Beltzaranak ziren, nire aita eta nire bigarren ahizpa bezala, hain zuzen ere?, gaztelaniaz oso doinu nabarmenez hitz egiten zuten eta normalean garrasika aritzen ziren etxean.
|
|
dolar eder
|
hauk
dira guretzat bakarrik ilusigarri.
|
|
Yin yang akasduna. Zortzi urte
|
hauetan
modu kontraesankorrean elikatu gaituena. Baina elikatu, azken finean.
|
|
Olerkiok oinarritzat harturik, haren seme R. Mª Azkue handiak Parnasorako Bidea (1896) liburua atondu zuen, aitak idatzitako olerkiak gai
|
hauen
inguruan sailkatuz: deboziozkoak, ipuinak, jolasgarriak, kondairazkoak, irrigarriak, ziri bertsoak, pozgarriak, eta benetakoak.
|
2015
|
|
Hasieran erlauntz apaindu
|
hauek
elizen eta komentuen ondoan kokatzen omen ziren, santuen irudiekin, bereziki Job santuarenarekin, berau Esloveniako erlezainek zaindaridaukate eta. Geroago gazteluetara ere hurbildu zituzten, babes bila.
|
|
«Erle
|
hauek
mendiko baserri batetik ekarri genituen aitak eta biok, nimutikoa nintzela, gauez, zakuekin ondo estalirik, eta hor etxe ondoanjarri, teilatupean. Baina ez genuen haiengatik dirurik pagatu.
|
|
Ni baino gidari hobea zenuke Juan Carlos Jiménez de Aberasturi. Liburu bat idatzi zuen, gai
|
hauei buruz
jakin mina daukatenguztientzat ezinbestekoa: Askatasunaren bidea.
|
|
Orduan, preso haietako bat, artean mutil koskor bat besterik ez zena, negarrez hasi zen. Marc Bloch harengana zuzendu zen, eta, denak hoska ari baziren ere, etxekoak izendatzen edo otoitz egiten, garbi entzuteko moduan esan zizkion hitz
|
hauek
: –Ez izan beldurrik, mutiko.
|
|
Gerla aitzina zoalarik, Alemanek ekarri zituzten Hazparnera Mongoliar presonerak.
|
Hauek
bazituzten zaintzeko armadako zaldiak. Jaisteiko aitzinean den iturrira eremaiten zituzten edatera.
|
|
Eta hirugarrena, Xemartin Tipy, Panpi Tipy gure apezgai lagunaren anaia, odol hustu zen, luzaz deika ari izanik auzoeri.
|
Hauek
, lehioak ideki nahi zituzten aldi oroz, tiroak berriz hasten omen ziren. Azkenean, gibeleko atetik jin ziren auzoak Bikaritegira, gure abisatzera.
|
|
Pas un oiseau, pas un bruit». Armstrongek oroitzapen plaka bat Ilargian uzten du, besteak beste hitz
|
hauekin
: «Hemen, Lur planetako gizon batzuk lehen aldikoz, 1969ko uztailean, oinak Ilargian jarri dituzte.
|