|
2000
|
|
|
ahalizandugu, etaharennortasunhistorikoetalinguistikoarengarrantziazjabetukogara.Izanere, harenbizitzaberegaraikoegoerasozio politikoankokatubeharradago.Egoeraguztizzailetanbiziizateaegokituzitzaion: lehenengoetabehin, Napoleonengerrakberta bertatikbiziizanzituen;
|
hauetan
, komentutikaldeegin beharraizanzuenetaberejaioterrian, Etxebarrin, konfinatuzuten.Urtebatzuk geroago, Isla kobasamortukonagusiizendatzendute(); konstituzio garaikohiruurteakziren; hauetanIsla kokomunitate bizitzaonezgordetzekolan eskergaegingozuen... Eta EspainiakoGobernuakagindutakoerlijiosoenkanporatzenagusiabainopixkabatlehenagohilkoda...
|
|
|
); bitaa beste bi fundatzaile
|
hauek
ere: Dominique dEt, cheberry
|
|
|
Familian, aipatzekoakdirengertaerabatzuk biziizanzituen;
|
hauek
, esatebaterako: 6urtezituela, bereanaiaJoserenjaiotza (1775), eta9urtezituela, berearrebaMariaTeresarena (1778), eta13urtezituela, KristobalPedrobereanaiagazteenarenjaiotza (1782).
|
|
|
|
hauek
izan ziren: AntonioJainkoaren Amarena, Domingo Santa Teresarena, Antonio Donibanerena, etabereziki JoanIragarkundekoa(). Argitalpenugariizanzituen.
|
|
|
Parisen1870etik1883rabitarteanegindakoak20liburukizituen.Bainaseiliburukimarduletan egindakoTeologiaMoralekokurtsobaterebazen, besteliburukibatbezalahardaitekeen eranskinazuena.Obrahandihonekargitalpenugariizanzituen; lehenengoa1665etik1723ra bitarteanegina. Honenegileak Frantzisko JesusMariarena, AndresJainkoaren Amarena, SebastianSanJoakinena, IldefonsoAingeruena, JoseJesusMariarenaetaAntonioSakramentu Santuarenaizanziren.TeologiaMoralekokurtsohonenediziobatbainogehiagogordetzendira Markinako Karmeldarren bbiliotekan, batzuk ez osorik;
|
hauetariko
lau liburukitan Frai Bartolomerenoharautografoadator, esanez:, libreríadelCarmendeMarquina?. Ik.ENRIQUEDEL SAGRADOCORAZÓN, Lossalmanticenses: suvidaysuobra.EnsayohistóricoyprocesoinquisitorialdesudoctrinasobrelaInmaculada.Madrid, 1955, 278or.
|
|
|
Euskarazko argitalpen kateketiko pastoral
|
hauek
XVII. mendean izango zuten jarraipena beste 8 euskal obrarekin194, eta XVIII. mendean beste195 14 argitalpene
|
|
|
Hiruurte
|
hauetan
eta ondorengo hiruretan priore kargua izango du Frai
|
|
|
Prioreakkomunitatekopertsonenosasunetaonespiritualazarduratubehar zuen, baitakomunitatekoegunerokobizitzaongibetetzeazere.Helburu
|
hauek
erdiestekoasteroko batzarrakeginohizirenkomentuan, egunerokobizitzaaztertzen zelarik.Komentukoadministrazioarengorabeherak, ofizioezberdinetannolajokatzenzen, etxekotokiaknolazeuden, esaterako, sakristia, administrazio gelaetab. Giaxoenarduraberezia, haieimaitasunhandiaerakustea.PrioreakProbintzialaren laguntzazhautatzenzuenprioreordea; honekpriorearilagunduohizionzereginbatzuetan; esaterako, bizitzaliturgikoan, hauda, OrduenLiturgian, mezan...; korua zuzentzeaetabesteekintzaliturgikobatzukdirakomunitate bizitzanarretarikhandienaeskatzendiotenak.Bainabestearazobatzuezerearduratubehardu, pertsona batzuekin, berezikiMarkinakoherri agintariekin, harremanakizateaz.
|
|
|
15 apezpiku hiri bete gabe zeuden, 11 apezpiku ihes eginda,
|
hauen artean
Iruñekoaetabeste6Estatuarenesku hartzehorrenondoriozzisma egoeranzeuden. Eta1823kourtarrileanEspainiatikkanporabidaliaizanzenAitaSantuaren Nuntzioa?
|
|
|
laren27an; agindu
|
hauek
ematenziren: frantsesteanemandako sekularizazioak indarreanegondaitezela,, eta horrenondorioz, dagokienakgozaditzatelaegoera horrekematendizkieneskubideak?; eta, espedienteairekirikzutenerregelapekoekaurrerajodezaketelaberenasmoetan? 330.
|
|
|
komentuko biblioteka izan zen 10 bilera
|
hauek
egiteko tokia. Burgos eta Kalahorrakolekaimeentxostenakirakurrietaaztertuziren, baitaKorella, Markina, Basamortu, Larrea, Lazkao, Alesbesko karmeldarrenak... etabestefraidebatzuenak ere.Bainaguztienarteanhirugai hauek azpimarratukogenituzke: Hiruurteko konstituzioaldiarenondorenkomentuakOrdenakogoinagusirikgabeetaapezpikuarenmenpeangeldituziren.Garailatzhorretankomentuekahalzutenbezala aurreeginziotengaineraetorrizitzaienekaitzari; bainaorainProbintzialaklehengo erlijio bizitzaeredugarrira itzultzekogogoa berotunahi zien erlijiosoei, eta zehazki, gauerdikomaitinakberriroezartzeko, arauekagintzenzutenez; etaaholkulariek, gaiinteresgarrihau? 393 erabilizuten.Bestegaigarrantzitsubatereizan zuten: hainegoeranegargarrian394 zegoen. BalmasedakoKomunitateaberriroezartzekoa?. MarkosSantaTeresarena, DefinidoreJeneralakegindako eskabidea ere aztertuzen; ProbintziakoKontseiluakCatecismodelosRealistas oelPuebloEspañol instruidoensusdeberesreligiososypolíticolsiburutxoaargitaratzekogastuakordain zitzakeengaldetzenzuenhark; batzarrakpozikonartuzueneskabide hau(, se accediógustosoaestasolicitud? 395).
|
|
|
komentuko biblioteka izan zen 10 bilera hauek egiteko tokia. Burgos eta Kalahorrakolekaimeentxostenakirakurrietaaztertuziren, baitaKorella, Markina, Basamortu, Larrea, Lazkao, Alesbesko karmeldarrenak... etabestefraidebatzuenak ere.Bainaguztienarteanhirugai
|
hauek
azpimarratukogenituzke: Hiruurteko konstituzioaldiarenondorenkomentuakOrdenakogoinagusirikgabeetaapezpikuarenmenpeangeldituziren.Garailatzhorretankomentuekahalzutenbezala aurreeginziotengaineraetorrizitzaienekaitzari; bainaorainProbintzialaklehengo erlijio bizitzaeredugarrira itzultzekogogoa berotunahi zien erlijiosoei, eta zehazki, gauerdikomaitinakberriroezartzeko, arauekagintzenzutenez; etaaho...
|
|
|
Euskal Herrikoautoreetatik
|
hauek
aipatzen ditu beren beregi: Frantzisko AntonioPalazios467 (Euscal errijetaco..., 93) etaJoanAntonioMogel (Euscal errijetaco..., 93); denadela, besteeuskalidazlebatzukereezagutuzituen, goraxeago adierazidugunez.
|
|
|
466 MarkinakoKarmeldarrenbibliotekan Benedicto XIV.arenhainbat liburu daude;
|
hauen artean
, idazlan guztiak liburuki ugaritan (Opera omnia, Venetiis, 1767). Frai Bartolomekondorengo hau aipatzen du bereziki:
|
|
|
Joerabatzuk, halaere, osogarbiakdira.Esaterako, lexemaunahizibokalez bukatzendenean, betierabilikoditubetajhurrenezhurren, lexemarenetamorfemarenarteanloturaegiteko: argitsuba, argui ja.Adizkiekinerlatibozkoaketaeratorriak egiterakoan eta hitz barnean ere
|
grafema
hauek ageri ohi dira Frai Bartolomerenganunahizicituban; escatutendeuscu bokalenondoren: bez/ abijadabaten; equijala; bijotzeco.
|
|
|
Ill zidazten ditugehienetan, esandakoez gainera,
|
hauek
: billa, billatu (20 aldiz), bilatu (2aldiz); pillar (betihonela); dedilla (43aldiz), dedila (5aldiz); nadi lla, cedilla;, ill? (hil) etaeratorriakbetiidaztendituhorrela, baitakontsonantea ondorenduteneanere: illarguija, illainian, illainecua; adilla (adimena), adilaacnailla/ na (behin); dillaca (borondatea); pillau; cartilla; illancico., le?
|
|
|
|
Hauek
, iamultzoanhartuetanolabaithautatuditugunadibidebakanbatzuk besterikezdira.Gehiagoerebadira; bainagehienetan, harianongidatozenaketa argigarriakdirelaesangogenuke.Puntuetakoma, puntuabezalaperpausenbukaerakogeldiuneizaterairitsigabe, etenaldinagusiakmarkatzekoerabiltzendu; esaterako:
|
|
|
eguin/ eguite:
|
Hauek
, izengisa, aurrekoariloturikerabiliohiditugehienetan, baina, utseguite, nahiz, utseguite, berdintsudarabiltza.. Cereguin?, ordea, iabeti darabilloturik; bakanakdirabereizagertzendituenkasuak; honabatedobeste:
|
|
|
itum partizipioetatik datozen maileguekin, anu (m) bukaera dutenekin baizik.
|
Hauek
, bokalarteko, n, agalduriknahizlekuzaldaturikhartzenditueuskarak; esaterako: capellanu (m) > capellau> capillau: Onegazartucodau neurribagacoatseguinaceubeenCapillauhumilde, taprestuPraiBartolomeSantaTeresa, Carmilita Ortotzac (Icas I, V);, escribau?: scribanu (m) > escribau: Ceureumiacinorieguin deutsazancaltiac, taatsecabaacgaiti, Escribaubatecechiandozuna, embargauta eruat...
|
|
|
jatgaucia/ jatbitartian:
|
Hauek
nahiko bitxiak dira. Eskuizkribuan agertzen dira.
|
|
|
bezalakoetan,, jat? ageri da, baina ez dirudi lerroburuko hitzak horrela sortzea bidezko denik,
|
hauek
elkarketa libreak baitira...
|
|
|
Formaaldetikberdinakdirasingularrekoergatiboaetapluralekoa,, a, itsatsiaz amaiturikoaizanezik;
|
hauek
, singularrean iac aac egitenduteetapluralean: ala viac/ alavaachurrenezhurren.Fonetikaarloanbehinetaberriroesandugunez,, a, itsatsiakeragitenditugehienetanbokal bikoiztehoriek, lexemarenamaierako bokala eta kasu markarena elkartzean, biei eusten baitie idazle honek. Baina bikoiztehauezdapluralekoergatiboansoilikgertatzen, baitapluralekoabsolutiboanere.Beraz,, a, itsatsiadutenhitzetan, pluralekoabsolutiboaetapluraleko ergatiboa, formaridagokionez, berdinakdira.
|
|
|
Denboraadieraztendutenaditztrinkonahizlaguntzaileekin.Azken
|
hauekin
subjuntiboformadarabiloraindikgertatuezdena, bainagerogertadaitekeena denean; formaaldetik, berriz, bizkaierazohikoadendaitenean... erakoakerabili beharrean, dedinian... erakoakerabilikoditu:
|
|
|
Aditzarenñabardurarenbatadierazten dutepartikula
|
hauek
: oi, ei, ete, al.
|
|
|
EndamasBatez e eremaizdarabil.re, bereziki, are gehiago, gainera... eta
|
hauen
antzekoa; aukera batzuen gainetik bat azpimarratzen denean erabilia. Beheko adibideetariko azkenak, etagainera?, ?horrezgainera?...esan nahidu.
|
|
|
|
Hauek
, goianesandugunez, Nork Nori Zeraditzlaguntzailearenadizkiakdira. FraiBartolomekdauformakoadizkiakerebadarabiltza, bainahauekaditztrinkoaketa Nor Norierakoakdirabeti.Bereizketa, beraz, garbi garbiada: aditz laguntzailea: deuetaaditztrinkoa: dau. Aditztrinkoatestuingurunahikofinkatueta antzekoetandarabil, batabesteariloturik egon, batakbestearekinzerikusia izan... esanahiaizatenduteiabeti.Honetanereguztizbatdator J.A.Mogelekin.Hiruedo lauadibidejarrikoditugu; hauetarikobitan aditzlaguntzaileaetatrinkoabiakagertzendira:
|
|
|
Ondorengo adibide
|
hauek
pixka bat ezberdinak dira; izan ere, neco amaieradun hauek ez dute menpeko perpausarik markatzen; aitzitik, denborazko aditz sintagmak izenlagun bihurturik daude: Alan ichi euscun Jesucristoc, arimia gaixotu ten daneco osagarritzat, compesinoeco sacramentuba (Icas III, 12).
|
|
|
Ondorengo adibide hauek pixka bat ezberdinak dira; izan ere, neco amaieradun
|
hauek
ez dute menpeko perpausarik markatzen; aitzitik, denborazko aditz sintagmak izenlagun bihurturik daude: Alan ichi euscun Jesucristoc, arimia gaixotu ten daneco osagarritzat, compesinoeco sacramentuba (Icas III, 12).
|
|
|
|
Hauetan
, gehienetan, honakoegiturahauagertzenda: ainece (ce)...+ aditza
|