|
2000
|
|
|
Gosea sortu eta izurriteak etengabe eman ziren, bata bertzearen gibeletik. Eta garai
|
hartan
ez zegoen ihes egiterik. Jendea masiboki hil zen.
|
|
|
Eta isiltasuna egin zen. Baina isiltasun
|
hartan
ez zegoen guztia isilik, zeren eta behakoak erraiten baitzuen ahoak isiltzen zuena. Eta zure behako hura gogorra zen, zorrotza, iluna, hodei astun baten gerizpean sortua bezala.
|
|
|
—Baina inguru
|
hartan
ez zegoen apezik, eta halaxe hil zen gaixoa, konfesionerik gabe.
|
|
|
Baina giro
|
hartan
ez zegoen bi uren artean luze ibiltzerik...
|
|
|
Aldi
|
hartan
ez zegoen ezertxo ere aldizkaririk euskaraz. Ni aspertuta nengoen, egia esateko, erdarazko aldizkariak irakurtzez.
|
|
2001
|
|
|
Baina ordurako gondola
|
hartan
ez zegoen Berlusgoñi beste kapitainik, eta kapitainak bestelako planak zeuzkan niretzat. Eutsi egingo diot egin dugun tratuari –esan zidan–; Mitxoletarengana eramango zaitut eta ordubete berarekin utziko; baina orain beste baldintza bat gehiago bete duzu.
|
|
2002
|
|
|
Bi urte neuzkan gerra etorri zenean. Garai
|
hartan
ez zegoen irratirik ere. Plazan bizi nintzen, eta nire musika iturri plazako kioskoa nuen.
|
|
|
Ikasgai hori albora uzteak aldendu egiten gaitu zibilizazio greziarretik, garai
|
hartan
ez baitzegoen zalantzarik horren garrantziaz.
|
|
|
Amaiak isilean egin zituen azken kilometroak. Auto gutxi gurutzatu zituzten; errepide
|
hartan
ez zegoen zirkulazio handirik. Susmo txarra zeukan neskak, baina ez zuen ezer esan nahi, zer gerta ere.
|
|
|
Bistakoa denez, elementu eragingarri funtsezkoak egon dira tartean unibertsitate horiek sortzean eta sendotzean, baina, funtsezkoa eta oinarrizko den giza elementuaz gain, borondate politikoa eta finantzazioa —publikoa zein pribatua— egon direlako izan dira posible. Zeren hasiera
|
hartan
ez zegoen baldintza akademiko egokirik, eta ez zeuden gaur egun nonahi ikusten diren ikasle eta irakasleak; baldintza horiek urte hauetan gauzatu dira, eskari demografikoei erantzunez borondate politikoa eta bitarteko egokiak jarri direlako, alegia, finantzazioa, egokitzapen juridikoa, etab.
|
|
|
Alargunduta ezagutu zuten herrira etorri zirenean, eta hiru semeak etxetik kanpo zituen jadanik behargin. Egun
|
hartan
ez zeuden kalaka hutsean, mahai moduan patioaren erdian ipinitako aulki batean joskintzako tresneria eta mota desberdineko oihalak baitzeuden. Andre biek jostun lanabesak zituzten eskuartean, artaziak, hari jostorratzak eta titareak erpuruetan.
|
|
2003
|
|
|
Garai
|
hartan
ez zegoen bertso eskola irakasteko materialik ere. Gure eskola oso material oinarrizkoarekin hasi genuen.
|
|
2004
|
|
|
Aitak eta Goldstein irakasleak erran zuten bezala, nire pentsaera XX. mendeko kulturan hazi eta hezia nuen. Eta kultura
|
hartan
ez zegoen Lantza Santua bezalako kondairentzako tokirik. Bai, XX. mendeko semea nintzen.
|
|
|
Komun txiki bat, horma zuriak eta gortina marroiak. Ilunegia, aukeran, baina une
|
hartan
ez zeuden estetika ebaluatzeko.
|
|
|
Zaldiak urrutiratu zirenean, lotara jarri nintzen. Gau
|
hartan
ez zegoen ezer gehiago jakiterik.
|
|
2005
|
|
|
Garai
|
hartan
ez zegoen Kode Zibilik, lurralde kreditua erraztu behar zen, eta, horrez gain, ondasun higiezinen gaineko transakzioetan izan beharreko segurtasun juridikoak betekizun bereziak ezarri zituen, hirugarrenei begira, batik bat. Inguruabarrok inguruabar, jatorrizko Hipoteka Legea (1861) bihurtu zen doktrinak «lege berezi» deitutakoen aurreneko ondorio, hots, legeria zibilaren zenbait atal Espainia osorako batu eta indarreko lurralde eta foru sistemak baliogabetu zituzten legeen ondorio.
|
|
|
Egun
|
hartan
ez zegoen bazkaltzeko ezer, ez zegoen urik apenas etxean, aitak, iritsi zenean, ondo azaldu zionez. Neskatxaren harridurarako aita ez zen bakarrik azaldu etxean, gizon lodikote batekin iritsi zen.
|
|
|
Minutu batzuk eman genituen hilerrietako izen eta abizenak irakurtzen, noiz hil ziren eta zenbat urterekin. Kanposantu
|
hartan
ez zegoen horma hilobirik, denak ziren lurrekoak, zein bere forma eta kolorearekin, bakoitza motibo batez apaindua: gurutzeak edonon, baten bat okertua, lauburuak, neska bat belauniko otoitzean, beste txoko batean aingeru bat, erdiko partean Ama Birjina," doloretakoa" deitzen duten horietako bat, Jesusen gorpua magalean...
|
|
2006
|
|
|
Europa modernoak onartu egin zuen ETAren borroka. Sasoi
|
hartan
ez zegoen ETAren kontrako aitzakiarik. ETAk egiten zuenik ez zen desegoki.
|
|
|
Gainera, momentu hartan sobietarrak oso sartuak zeuden, eta Sobietismo pixka bat bazegoen. Sobietar Batasunetik heldu zen guztia ona zen, herrialde
|
hartan
ez zegoen akatsik, sobietikoak ziren onenak eta kito. Garai hartan jende asko bizi zen uste karratu horretan, eta gero jabetu ziren gauzak nola ziren, sobietarrak desagertzean.
|
|
|
Talde hori kide “inpartzial eta independente” batek edo hiruk osatuko dute, eta Arbitraje Zentroak izendatuko ditu. Demandatuak “deusto.com” domeinua erregistratu zuen 1997 urtean enpresa estatubatuar baten bidez, “garai
|
hartan
ez baitzegoen Espainiako domeinu erregistrorik”. Baina 2005eko martxoan, “DeAgostini planetako abokatu bulego baten gutuna jaso dut, domeinua helarazteko, “deustu” marka erregistratua dutelako eta barkamena eskatzeko”.
|
|
|
Jende normalaren pentsamendu eta sentimendu normalez aparte, izozmendi zuri hura zegoen, hotz eta isolaturik. Eta izotzezko mundu
|
hartan
ez zegoen minik, ez errukirik. Dena gardena zen.
|
|
|
Kaliforniako bekatariek, ordea –jokalari izatearen ospea estatu
|
hartan
ez zegoenez legearen orbanez zikinduta–, ez zioten bizigarririk eta interesik aurkitzen mahai batean eseri eta diruak han galtzeari; aitzitik, joko aretoa gurutzatu ondoren atzeko ate ezkutua ireki eta edariaren eta emakume lizunen besoetan murgiltzen ziren, kordea eta zentzua galdu arteraino.
|
|
|
Eskua luzatu zidan agur esateko. Keinu
|
hartan
ez zegoen inolako destainarik ez kontu hartzerik. Neu ere eskua ematekotan nintzela, Müller jaunari begiratu nion.
|
|
|
...ikapena–, boladan zegoen, egunkariak saltzen asko laguntzen zuen, eta Gizon Handiak berak baino are birmoldatze ideologiko bizkorragoa burutzeko gauza izan zenez, posizio oso tinko baten jabea zen; egia zen azken denboretan izan zirela bere pribilegiozko tokitik kanporatzeko xedearekin hasitako mugimendu batzuk, baina Gizon Handiak, zen guztiarekin, bazekien bere mugen berri, eta bazekien une
|
hartan
ez zegoela bere esku Idazlearen aurkako kanpainarik hasterik. Beste alde batetik, esan dezagun ezen, Gizon Handiak izenik ez bazuen, are gutxiago zuen izenik Idazleak, kontuan hartuta ehunka hautagairen artean labankazoka buruturiko pelea batetik bizirik ateratako dozena hautatu bateko ordezkaria zela, eta hortaz, guztiz trukagarria.
|
|
2007
|
|
|
Urte hasiera
|
hartan
ez zegoen, artean, guretzat Txillardegirik edo Aresti ezagunik, eleberrian nahiz olertian31 Saiakerak bazuen lekurik, aipatutako aldizkarietan, baina aurreko belaunaldikoen eskuetatik zetorren, ia osorik.
|
|
|
Feniziarrek ezagutzen zuten alfabetoa helendarrek baino lehenago; baina, Jonian, alfabeto
|
hartan
ez zeuden bokalak hasi ziren sinbolizatzen eta, ondorioz, irakurketa izugarri erraztu zen140.
|
|
|
Oinetakoei buruzko apologia akitu zain zegoen, baina hitzaldiak flotazio marraren azpian eman zion, eta uzkurtu egin zen. Urtemugaren asmo
|
hartan
ez zegoen deus makurrik, bazekien; eta, egia errateko, zaharraren pentsaerarekin bat zetorren; baina itxurakeriari eskainitako astinduaren ondoren, hutsala iruditu zitzaion txapelaren eskaria egitea, eta ez zuen ergel hutsa gelditu nahi izan. Tenoreko zebilen, eta parada egokiagoa heldu arte egotea deliberatu zuen.
|
|
2008
|
|
|
366 Datu guztiak Granja Pascual-ek jaso ditu (1994a) salbu zuzendu dizkiodan pare bat. Zero ikasleko ikasturteek (1890/ 91, etab.) ez dute esan nahi une
|
hartan
ez zegoela ikaslerik, baizik ez dela orduko daturik gorde.
|
|
|
Goian zerua eta behean lurra. Aita arrantzalea zen, eta garai
|
hartan
ez zegoen gizarte segurantzarik. Interina zen ama, eta arropa kalderoak garbitu behar izaten zituen pezeta batzuk irabazteko.
|
|
|
Hirurogei urte inguruko emakume jubilatu bat zen jabea, eta Yolandak itzuli zizkigun haren hitzak. Etxe
|
hartan
ez zegoen luxuzko ezer, baina, era berean ez zitzaion ezer falta. Ordubete inguru egongo ginen emakumearekin hizketan eta handik ateratzean, leku turistiko orok izan ohi duen saltzaile andana oldartu zitzaigun zer edo zer eros geniezaien.
|
|
2009
|
|
|
Northridgeko lurrikara gertatu zenean etxeko tximiniak teilatua puskatu zuen eta nire logelan erori zen. Une
|
hartan
ez nengoen etxean, paretak pintatzen ari baitziren. Hiru egunez, bizia estimatu nuen, baina hiru egunez soilik.
|
|
|
Nekatuta nengoen eta logura gero eta sarkorragoa zen. Iratzarrik egoteko ingurua aztertzen ahalegindu nintzen, baina harrera gela
|
hartan
ez zegoen ikurrina baten koadroa horman eskegita eta bi metro inguruko landarea gure eserlekuen parean baino. Abokatua oroitzen dut hizketan, hizketan, hizketan?
|
|
|
Botiketako gurutze argitsuen antzera, baina alderantziz. Pantaila itsu
|
hartan
ez zegoen inolako sendagairik. Aitzitik, pare bat aldiz gutxienez pantaila babeslearen irudi koloretsuak uxatu ondoren, buruko min ziztadak sentitzen hasi nintzen.
|
|
|
Urduritasunarekin ezer ateratzea ahaztu zitzaigun denoi, izan ere. Egun
|
hartan
ez zegoen ardo botila distiratsurik. Kopeta beltzak eta zimurrak baino ez.
|
|
|
esaten zuen Reginak; eta Ernestinak: . Hala sartu nintzen ni ere komentuan, arrosa bat izan nahian, denborarekin ikasi nuen arte bioleta izatea dela, beharbada, arrosa distiratsua izateko modurik egokiena??, baina egia da, halaber, izeba Ernestinaren iritzitik abiatuta ere, halako ezinegon bat nagusitzen zitzaiola Maria Bibianari, zeren, arrosa nahiz bioleta izan, zauriak zauritua baitzegoen lehenik eta behin, eta zeren zauri
|
hartan
ez baitzegoen ez arrosetarako ez bioletetarako tokirik, minezko min existentzial batek lorategiko lore guztiak kolpetik erauzi balitu bezala.
|
|
|
Denboraren poderioz eta bidea eginez, Euskal Telebistaren ikusleak gehitzen joan ziren pixkanaka, nahiz eta garai
|
hartan
ez zegoen ikus entzuleriari buruzko daturik. Telebista berriak bazuen, ordea, oihartzunik gizartean, eta horrek, ikusledatuei zegokienez behinik behin, baikortasuna eragiten zien ETBko zuzendaritzako kideei.
|
|
|
Lehenengoz (bi filmaketa asteren ondoren) hotza pasatu zuen. Uharte
|
hartan
ez zegoen leku erosorik. Lehenengoz ogitarteko bat baino ez zuen bazkaldu filmaketan (txalupan ez zegoen leku handiegirik janarentzat).
|
|
|
Gizarte Segurantza, aseguruak eta horrelakoak kontu modernoa dira. Garai
|
hartan
ez zegoen horrelakorik, ez eta antzekorik ere. Kofradiek betetzen zuten elkarri laguntzeko zeregin hori.
|
|
|
Egia da antzezpenak, parrokiako erretoreak bideratuak, halako eztabadaida bat sortu zuela Regina eta Ernestinaren artean –" Halaxe nahi zaituztet biak, arrosa hori bezalakoak, gero eta gorago nahi duenak aurkitzen baitu egunen batean Jainkoa" esaten zuen Reginak; eta Ernestinak: ...ala sartu nintzen ni ere komentuan, arrosa bat izan nahian, denborarekin ikasi nuen arte bioleta izatea dela, beharbada, arrosa distiratsua izateko modurik egokiena" –, baina egia da, halaber, izeba Ernestinaren iritzitik abiatuta ere, halako ezinegon bat nagusitzen zitzaiola Maria Bibianari, zeren, arrosa nahiz bioleta izan, zauriak zauritua baitzegoen lehenik eta behin, eta zeren zauri
|
hartan
ez baitzegoen ez arrosetarako ez bioletetarako tokirik, minezko min existentzial batek lorategiko lore guztiak kolpetik erauzi balitu bezala.
|
|
|
Emakume biek, belaunikaturik baitzeuden haren aurrean, eskuetan musu eta musu ari zitzaizkion Dariori. Dariok zabaldu egin zituen leihoaren bi orriak; gela itxi
|
hartan
ez zegoen arnasa hartzerik.
|
|
|
Grand Placen honela deskribatzen du igande haietako bat: " Egun guztian bakardaderik larrienean, goizean elizan ezkutatu eta hiruzpalau meza entzutera beharturik, eta arratsaldean bi pelikula ikusi behar, garai
|
hartan
ez zegoelako inongo etxerik eta ez militanterik, eta nonbait ezkutatu behar nuelako". Gero, pixkanaka pixkanaka, hiria eta jendea ezagutu ahala, hobeto moldatu zen; batik bat, handik gutxira, etxebizitza egokiago batera aldatu zenean, Pintoreria kalean.
|
|
|
Elizaren itzal luzea zoko eta bazter guztietara iristen zen garaiak ditut hizpide. Giro
|
hartan
ez zegoen bizitzaren zoko txikienik ere erlijioaren itzalak bereganatzen ez zuenik, baina guk arnasa hartzea bezain natural bizi genuen giro hura. Bazegoen besterik?
|
|
|
Aldi
|
hartan
ez zegoen horrelako erakunde askorik Bizkaian! Euskaltzaindia, Euskalerriaren Adiskideak, Euskerazaleak eta gu.
|
|
|
Ordurako neronek ere beldur gutxi, dena bukatu eta lehengo bizimodu petralera itzultzeko. Atzean utzi nuen
|
hartan
ez zegoen guraririk, baina ezta traiziorik ere. Gardenagoa zen dena.
|
|
2010
|
|
|
Joan zen zapatuan, lagun arteko partidua jokatu zuten talde biek, eta 3 galdu zuten Asier Intxaurragaren mutilek. Zorionez, orduko
|
hartan
ez zegoen punturik jokoan, eta segurutik talde biek arerioa hurretik aztertzeko erabili zuten norgehiagoka. Lehenengo partidu horretan ezin izango du Jon Condek jokatu, zaintiratu baten ondorioz hilabete ingururako baja izango da-eta.
|
|
|
Sindikatuek. Zeren gobernuak segitu baitzuen esaten ezen Errepublika Monarkiko
|
hartan
ez zegoela zertan protesta egin... horrek betiko arerioari baizik ez ziokeela mesede egingo, eta ez herriari. Baina egin zen, ba, egin greba.
|
|
|
Benjamin Maria etxeko lotsa zen, bai, baina lotsak lotsatzen gintuen gu ere aldi berean, hura ahanzturaren hilarriaz estali nahi izatea ekintza ezin lotsagarriagoa zenez gero; Benjamin Mariaren ehorzketa ere ezkutuan joan baitzitzaigun, ez hilarririk ez oroigarririk? nahiz eta izebak bazekien non ehortzi zuten haurra, eta astero joaten zitzaion bisitan kanposantura, derradan hori ere; gaur, XX. mendeko bukaeran gauden honetan, heriotza ezkutatzen dugu, baina garai
|
hartan
ez zegoen ezkutatzerik, bizitza heriotzaren araberakoa zen, funtsean, heriotza on bat baitzen bizitza on baten zuribidea?, eta hala, heriotzak noiznahi egiten zuen kalera bere parafernalia guztiarekin: etxekoen dolua eta lantuak; hilkutxa, garraiatzaileek bizkar gainean eramaten zutena; tortxa piztuak; segizioa eta segizioaren martxa pausoz pausokoa?. Ots, ots, bizion oñok!?, Lizardik zioen bezala?, hilari merezi zituèn hiletak, primerakoak, segundakoak edo tertzerakoak?
|
|
|
Eta niri, hura ikusi eta nik neuk pairatu nituèn minez oroituta, biktimarenganako errukia nagusitu zitzaidan, baita halako ezintasun bat ere, gizonarekiko fidakaiztasunarekin batera? irudi
|
hartan
ez baitzegoen Jainkoaren eskurik, gizonarena baizik, eta gizonarena bakarrik!
|
|
|
Baina gogoeta pertsonala besterik ez zela ohartarazi zuen egileak berak, jabetzen zela oinarri horiek ez zirela une hartako egoera politikoan proposatzeko modukoak, garai
|
hartan
ez zegoela praktikara eramateko baldintzarik. 2003an, Aznar agintean artean, eta hurrengo urteko hauteskundeetan PSOEk agintea eskuratzeko aukera handirik sumatzen ez zela, Egigurenen hausnarketak fikzioa ziren.
|
|
|
Gaur egun ez dauka zalantzarik ostraka gehienak faltsuak direla, baina oraindik uste du hasiera
|
hartan
ez zegoela zalantzak agertzea besterik. Ez baitzegoen datu handirik.
|
|
|
Kalamitate eta zorigaitz guztiak zeruko bedeinkazioak izanen ziren, Sodoma eta Gomorran bezala kasik, Condor Legioaren bonbardaketetan bezala. Mobilizazio nazionalkatolikoaren gurutzada
|
hartan
ez zegoen lekurik euskaldun itsutuendako. Mobilizazio honek gauzak eta pertsonak bere lekuan jartzen zituen.
|
|
|
Zer arakatu, ordea? Gela
|
hartan
ez zegoen gauza handirik, egia esan. Egin gabeko ohea, lau bost alkandora gordetzeko armairua, eta lan mahaia, ezer esaten ez zioten paperez beteta.
|
|
|
bi sareen existentzia defendatzen zuen, nahiz eta bere azken helburua sare bakarra osatzea zela azpimarratu eta, hortaz, EIKErekin osatuko litzatekeen ikastolen sarea behin behinekoa zela nabarmendu. Jaurlaritzarentzat, finean, une
|
hartan
ez zegoen aukerarik sare bakarra osatzeko. Eta, gaur egun ere, horrela pentsatzen du Inaxio Oliverik.
|
|
|
Ikastolen mugimenduarentzat, berriz, orduko
|
hartan
ez zeuden lege baldintzak bi oinetan eraikitako sare bakarra bermatzeko. Eta hori baino garrantzitsuagoa zen ikastola kolektiboaren ustez, eskola transferituen eta ikastolen arteko batasun prozesu baten fruitu izan behar zen Euskal Eskola Publikoa, ez batak bestea anexionatzearen ondorioa:
|
|
|
...u ere aldi berean, hura ahanzturaren hilarriaz estali nahi izatea ekintza ezin lotsagarriagoa zenez gero; Benjamin Mariaren ehorzketa ere ezkutuan joan baitzitzaigun, ez hilarririk ez oroigarririk... nahiz eta izebak bazekien non ehortzi zuten haurra, eta astero joaten zitzaion bisitan kanposantura, derradan hori ere; gaur, XX. mendeko bukaeran gauden honetan, heriotza ezkutatzen dugu, baina garai
|
hartan
ez zegoen ezkutatzerik —bizitza heriotzaren araberakoa zen, funtsean, heriotza on bat baitzen bizitza on baten zuribidea—, eta hala, heriotzak noiznahi egiten zuen kalera bere parafernalia guztiarekin: etxekoen dolua eta lantuak; hilkutxa, garraiatzaileek bizkar gainean eramaten zutena; tortxa piztuak; segizioa eta segizioaren martxa pausoz pausokoa —" Ots, ots, bizion oñok!", Lizardik zioen bezala—, hilari merezi zituèn hiletak —primerakoak, segundakoak edo tertzerakoak— eta ehorzketa —agerikoa betiere— egin behar baitzitzaizkion, inondik ere; Benjamin Maria, aldiz, gauez eta ehortzi zuten; aingeru bihurtutakoak ez al zuen, baina, ageriko hileta dotorea merezi?
|
|
|
Argazkiak erakusten zuèn biktimak, bestela, ahoa zabalik zuen —Munchen Garrasiarekin ez zuen alde handirik, ez horixe! —, eta aho zabalduak dramatismo berria eransten zion berez ere aski dramatikoa zèn eszenari. Eta niri, hura ikusi eta nik neuk pairatu nituèn minez oroituta, biktimarenganako errukia nagusitu zitzaidan, baita halako ezintasun bat ere, gizonarekiko fidakaiztasunarekin batera... irudi
|
hartan
ez baitzegoen Jainkoaren eskurik, gizonarena baizik... eta gizonarena bakarrik!
|
|
|
Orduan, oldar une batean, jaiki, jantzi eta autoa hartzera joan nintzen etxera itzultzeko. Garai
|
hartan
ez zegoen autobiderik, eta ez zen erosoa izan ia lo egin gabe errepide bihurgunetsu hartatik joatea, baina noizbait ere iritsi nintzen Donostiara, ez ordea bide erdian gelditu eta afarian jandako piper txarrak botaka aritu gabe.
|
|
|
Denboratxoa behar izan nuen zer bihotz oneko gizona zen konturatzeko, zer eskuzabala eta leiala. Behin Anjel Zelaietaren Gabriel Arestiri buruzko biografian irakurri nuen poeta bilbotarra oso gaixorik Basurtoko ospitalean zegoenean egunero joaten zitzaiola Saizarbitoria bisitatzera, eta garai
|
hartan
ez zegoen autopistarik (honelaxe dio Ramonek bere hirugarren eleberriko epilogotxoan: " Pare bat urte edo hiru joan dira Ene Jesus hau eskribitzen hasi nintzenetik.
|
|
|
Erdaraz egin nahi izan zidaten elkarrizketa, baina euskaraz ateratzea lortu nuen (galderak gaztelaniaz egin zizkidaten arren, oker ez banago). Hogeita bi urte nituen eta erabat galaktikoa iruditu zitzaidan dena (garai
|
hartan
ez zegoen oraino euskal telebistarik).
|
|
|
Nahiko lasai egon nintzen poliziak etxean egon ziren bitartean, baina bakarrik geratu nintzenean hasi zitzaizkidan nerbioak dantzan. Etxe hartan ez geneukan telefonorik, eta garai
|
hartan
ez zegoen sakelakorik. Ordua bete baino lehen Eva Forest agertu zen.
|
|
|
izenburua jarriko niona. Garai
|
hartan
ez zegoen titulu kolokial askorik helduentzako literaturan. Gorago esan bezala, urte haiek oso odoltsuak izan ziren Euskal Herriaren historian.
|
|
|
Danielak ondo ezagutzen zuen gizonezkoentzat erakargarri izateak zer esan nahi zuen oso gaztetatik. Ohituta zegoen gizonen aldetik tratu berezia jasotzen eta ez zuen inoiz honetaz baliatu nahi izan ezer lortzeko, baina kasu
|
hartan
ez zegoen gaizki ergel haren lerdearen jarioa pixka bat areagotzea asmo on eta leial baten alde. Azken finean, koketeo sotil batengatik ez zion bere buruari kontzientzia karga handirik sortuko eta eskaintzen ziona ez zen beste munduko ezer.
|
|
|
jesuita batzuk zientzia berri horiek ikastera bidali, gero besteen maisu bihur zitezen. Garai
|
hartan
ez zegoen, gerora sortu diren kazetaritza fakultaterik eta gutxi ziren atzerrian ere horretarako zabalik zeuden ikastetxeak. Bilatu ondoren, jakin genuen Italian, Milanen Elizaren Unibertsitate katolikoak bazeukala horretarako zentro bat eta hara joan nintzen bi urterako, tartean hain zuzen.
|
|
|
Iruditzen zitzaion gordelekuaren zola hondoratu egin zela, eta lurpean zegoela berriro ere, bere gazte garaietan bezala. Baina meatoki gaizto
|
hartan
ez zegoen zilar edo urrerik. Sagarra eta azenarioa besterik ez zegoen han.
|
|
|
Beharbada ez ziren bere gustukoak izango erabili nituen hitzok. Tira, une
|
hartan
ez nengoen" nire gure" txolinkerietarako.
|
|
2011
|
|
|
Bazen orain baino harreman azkarragoa orduan, nahiz eta orain esaten duten muga hautsia dela. Garai
|
hartan
ez zegoen administraziozko gauza handirik; gizakiak egiazki ibiltzen diren bezala ibiltzen ziren: nahi bezala.
|
|
|
Ikertzen hasi ginen, eta dokumentu frogek adierazi zuten hura ez zela horrela gertatu. Hau da, udaltzainburua ez zela zauritu goma pilota bategatik eta une
|
hartan
ez zegoela Espainia plazan.Ikerketa egin ostean, zer argitaratu zuen Vilaweb ek. Guk baieztatu genuen karga egon zenean Vilaro ez zegoela plazan eta, ondorioz, ez zuela pilota kolperik jaso. Dokumentazioa genuen hori frogatzeko.
|
|
|
Denbora zailak ziren haiek urgaindarrendako, gerra izugarri haren ondoren diktadura gogor bezain anker batean sartuak baitzeuden: erran nahi baita giro
|
hartan
ez zegoela, ez, jendea mihia nolanahi astintzeko prest?
|
|
|
Izan ere, zenbat une gozo pasatu izan ditugun elkarrekin, adiskide, zure txakur Jackekin paseoan joaten ginenean, konparazio batera; edo ibaiertzera, arrantza egitera, ezkailuak eta amuarrainak harrapagai, karpak eta barboak, aingirak eta karramarroak??, bainatzera edo harriak botatzera, ur azalaren gainean egin zezaten irrist eta jauzi,
|
hartan
ez baitzegoen zu bezalakorik?! Zenbat une gozo, bai?
|
|
|
Alaba etxean zuen gabonetako oporrak zirela-eta, baina une
|
hartan
ez zegoen etxe barruan oraindik, lagun batzuenean baizik. Urteak ziren seme alabek inor etxera ez zekartela, beldur zirelako, zerbait entzungo ote zuten, norbaitek keinu itsusiren bat egingo ote zien?
|
|
|
Europatik kanpoko beste 2.000 bezeroren datuak ere eskuratu dituzte lapurrek. Kasu honetan ere bezeroak lasaitu gura izan dituzte Sonytik abisatuz kontu korronte zenbakia izanik ere, datu base
|
hartan
ez zeudela jasota kreditu txarteletako atzealdeko segurtasun kodeak. Horrekin batera Sony Online Entertainmenten izena emandako 24,6 milioi konturen izen, helbide posta elektroniko, pasahitz eta telefono zenbakiak ere ostu dituzte ez, ordea, kontu zenbakirik.
|
|
|
Handik, haizearen abistua besterik ez zen sartzen, eta ilunabar batzuetan, baita urrutiko urubiren bat edo beste. Ordu gehienak erabateko iluntasunean egiten zituzten, leotz
|
hartan
ez baitzegoen argirik, eta leihoa estuegia baitzen egun goibel hartako errainu apurrei handik pasatzen uzteko.
|
|
|
Batean etxe bat ikustea iruditzen zitzaien, beste batean elur lera bat, edo eliza bat, baina azkenean beti konturatzen ziren lilura bat besterik ez zela izan, basamortuan gertatu ohi diren ispilatzeen antzekoa. Inguru
|
hartan
ez zegoen ezer, elurra besterik; aurrez aurre ibai izoztua zeukaten; ibaia baino gehiago itsasoa ematen zuen, izugarria eta inon mugarik ageri ez zuena. Hainbat ordu zeramatzaten ibili eta ibili, elurrez estaliriko etxola bat zirudiena begiztatu zutenean, txabolaren bat, seguru.
|
|
|
Aurrera jarraitu zuen denborak, baldin eta egia bada behintzat denborak lerro zuzenari jarraitzen diola. Maiatz amaierara iritsita, egun politak izan genituen Bilbon, eta egun horietako batean Eñaut eta biok Mariaren Bihotzaren plazara joan ginen, ea motxaileak gitarrak aterata kantuan ote zebiltzan ikustera, beste urte batzuetan sasoi horretan egin ohi zuten moduan, baina ez, egun
|
hartan
ez zegoen gitarrarik, bai ordea motxaileak, nagusi eta gazte, eta umeak ere bai, eta ume ijitoak Eñautengana hurreratu ziren eta ea besoetan har zezaketen itaundu zidaten; baietz erantzun nien, baina, eurak txikiak izaki (eta Eñaut goitik beherako harri jasotzailea), ezinean zebiltzan eta barrez hasi ziren; eres un gordo, esan zioten, eta batek galdetu zidan ea zenbat denbora zeukan; 13 mes...
|
|
|
" Rave musika gorrotatzen duten rock zaleek diote
|
hartan
ez dagoela kanturik, ez arimarik. Baina rave musikan, hip hop instrumental abstraktuan bezalaxe," arima" soinu esparru osoan dago barreiaturik modu polimorfikoan babes harturik baxuetan, ehunduretan, baterian.
|
|
|
Baina ezer ere ez! Bainera
|
hartan
ez zegoen sonbreirurik, esponjak, xanpuak eta xaboiak baino ez.
|
|
|
– Garai
|
hartan
ez zegoen oraingo sistema informatikorik –erantzun dio mediku forentseak– Ez zen orain bezala.
|
|
2012
|
|
|
Ekaitzak eragindako aurora borealak Kariben ere ikusi zituzten. Garai
|
hartan
ez zegoen sateliterik, baina telegrafoaren seinalea eten zuen Europan eta Ipar Amerikan. Gaur egun, ordea, horrelako ekaitz bat hondamen teknologikoa izango litzateke.
|
|
|
Baiona, Frantzia. Garai
|
hartan
ez zegoen halako hipermerkaturik hegoaldean, eta hilean behin edo hara joaten ginen aita, ama eta hirurok arratsalde pasa egitera eta esnea eta jogurtak erostera. Jogurtak hobeak eta esnea merkeagoa zela esaten zuten gurasoek.
|
|
|
Garai
|
hartan
ez zegoen oraindik obsesionatuta gaiarekin, eta are distantzia ironiko pittin batekin hartzen zuela esango nuke, nahiz eta irudipena daukadan hartan sinesten hasia zela jada. Aurreko udan gertatu zitzaion, kontatu zidanez.
|
|
|
Eta arrazoi zuen. Etxebizitza berri
|
hartan
ez zegoen Omar deitzen zen auzokiderik, ezta Josefina edo Desideriorik ere, bere amaren etxean bezala.
|
|
|
Adingabekoak izan arren, ez zen salaketarik egon. Sasoi
|
hartan
ez zegoen horrenbesteko txorakeria mediatikorik. " Etxetik kapritxoz joaten dena ezinbestean bueltatzen da", esan zuen gure aitak.
|
|
|
Udazkenak argi antzean iragartzen zuen nolakoa izango zen 1937 negua; urteetako hotzena izan zen eta are erasangarriagoa gertatuko zitzaien Ezkaba mendiaren tontorrean, ia mila metroko altueran, gaizki janda eta hala moduzko jantziekin zeuden gizon haiei, bereziki lehenengo brigadakoei, beren egoitzaren baldintza makurrengatik; egun gutxi joango zen, bada, baten bat hil gabe. Hilotzak uzteko erabili ohi zen erizaindegiaren ondoko gela ilunean une
|
hartan
ez zegoela sartzerik eta, toki batetik bestera eraman zuten gorpua, agintzen zietenek ez baitzekiten zehazki non utzi; agindu bat bestearen atzetik jaso zuten eta kontua ere galdu egin zuen Galok zenbat gelatatik sartu eta aterarazi zituzten. Denborak aurrera egin ahala pentsatzen hasia zen hala jarraituz gero goiz osoa emango zutela gorpuarekin hara eta hona prozesioan.
|
|
|
–Hilabeteak aurrera doaz, eta Juanjok askotan izango du bere buruaz beste egiteko tentaldia. Baina soto heze
|
hartan
ez dago suizidioa ahalbidetzen duen ezer.
|
|
|
1. " Gutxiengo edo minoria bat gertu" —garai
|
hartan
ez zegoen lekurik euskararen aldeko ekintza eta politika masiboetarako—; 2. " Euskera gaitu, batu ta osatu".
|
|
|
Chrysostome erdi etzanda egondako tokian jarri zen. Baina une
|
hartan
ez zegoen eguzkirik. Laino mardulek hartzen zuten ia zeru guztia.
|
|
2013
|
|
|
1915eko urtarrilaren 29ko zenbakian Aita Santuaren deiaz mintzatu zen astekaria, baina ez editorialean, baizik eta lehen orriko laugarren zutabean hasten zen artikulu batean. Artikulu
|
hartan
ez zegoen Aita Santuaren kritikarik; aitzitik, haren «artekotasuna» beharrezkoa zela eta herrialde guztiek Aita Santuaren ondora joan nahi zutela azpimarratu zuen. Frantziari leporatu zion oraino ez zuela Aita Santuarengana bildu nahi, baina goiz ala berant hartara behartua izanen zela argitu zuen.
|
|
|
Beste behin, Belfort ingurutik joan behar zutela kontatu zuen. Leku
|
hartan
ez zeudela gaizki idatzi zuen, gudurik ez zegoelako, baina euskaldunek etxera itzuli nahiko zutela gehitu zuen; hala ere «Jainkoaren nahia» egin zedin eskatu eta onartu zuen, argi utziz herriminaren eta Euskal Herriarenganako maitasunaren gainetik, eginbidea ontzat hartzen zuela eta gerlan behar adina jarraitzeko prest agertu zela.
|
|
|
Faltsukeria frogatzeko, Vallak bi oinarri erabili zituen: batetik, Dohaintza izenekoan erabilitako hizkuntza; eta, bestetik, anakronismo bat, alegia, Konstantinok Erromako gotzainari Konstantinopoliseko patriarkaren gaineko jurisdikzioa eman ziola ulertzea, garai
|
hartan
ez baitzegoen halakorik. Azken buruan, humanismoak zuzenbidearen iturriei buruzko jarrera kritiko berria sorrarazi zuen.
|
|
|
Zuzen begiratzen diot erretratatzeko makinari, eta berdin taldeko beste hiruk. Jose Franciscok, ordea, jiratuta dauka burua, atzeko artasoroan edota haren alboko ermitan zerbait ikusi nahi balu bezala. Baina atzealde
|
hartan
ez dago aparteko ezer. Ermita, San Juani eskainitako harrizko etxetxo bat, itxita dago.
|
|
|
Arratsaldean, hiru soldadu eta hiru luzondar beste muino baten gailurrera bidali zituen Unamunok, goitik bazter guztietara begira zezaten, ea herririk, jenderik, edo surik ikusten zuten, edo lurrean mineralik. Handik gutxira jaitsi zirenean, ez herririk, ez kerik, ez jenderik ez zutela ikusi esan zuten, eta muino
|
hartan
ez zegoela mineralik.
|
|
|
kostalde guztia zehatz mehatz deskribatzea eta izendatzea. Historialari batzuek diote ez zituela instrukzioak bete, eta lehendik jarritako izenak aldatu zituela; beste batzuek, ordea, Vizcainoren alde eginez, aurreko bidaietan marraztutako mapak batere zehaztasunik gabeak zirela argudiatzen dute, eta ezin izan zituela haietan adierazitako lekuak ezagutu kontuan izan garai
|
hartan
ez zegoela tresna egokirik longitudea zehatz kalkulatzeko. Nolanahi ere, Kaliforniako kostaldeko leku askok Sebastian Vizcainok jarritako izena gorde dute gaur arte:
|
|
|
Letizia izeneko inurri batek zine izar izan nahi zuen, baina inurritegi
|
hartan
ez zegoen ez zine zuzendaririk, ez gidoigilerik, ez kamerarik eta are gutxiago script izan nahi zuen inurririk.
|
|
|
Beraz, Letiziak erabaki zuen antzerkigintzarako jaioa zela. Baina inurritegi
|
hartan
ez zegoen agertokirik, ez banbalinarik, ez fokurik eta are gutxiago Hamlet nor izan zen jakingo zuenik.
|
|
2014
|
|
|
Esate baterako, Urdiaingo eta Etxarri Aranazko hizkeretara itzulpen batzuk egin zitzan agindu zion hango apaiz bati. Garai
|
hartan
ez zegoen dialektologia zer zen zekien lagun askorik eta apaiz hark, nonbait, Bonapartek euskara" onera" itzultzea nahiko zuela pentsatu, eta Tolosaldeko euskarara itzuli zuen, hura zelako garai hartan euskara on eta dotoretzat jotzen zena. Bonapartek, itzulpen haiek ikusita, gipuzkeraren barruan sartu zituen Urdiain eta Etxarri Aranatz.
|
|
|
Osoki destolestu, orriak bizkor pasatu eta, une labur baten buruan, guztioi erakutsi dizkigu: euriak edo izerdiak, auskalo, tinta zabaldu zuen aspaldi, eta urdin hitseko nahaste borraste
|
hartan
ez dago ezer irakurtzerik jada. Azkeneko orrialdean, beheko izkinan, Euzko Gudarostearena izan zitekeen seiluaren itzala suma daiteke, agian.
|
|
|
Nire ustez Teresa del Valle eta berarekinbatera Mujer Vasca. Imagen y realidad (1985) izenburua duen lana burutzen arituziren ikertzaileek nahiko argi azaldu zuten momentu
|
hartan
ez dagoela froga edotatestigantza nahikorik matriarkaturik izan zenik sinesteko. Mito moduko bat litzateke, ideologia bat, gizartean zabaldu eta eratu dena.
|
|
|
60ko hasiera
|
hartan
ez zegoen indar abertzaleak elkartuko zituen herri mugimendu antolaturik, eta horrek guztiak nortasun kolektibo bat sortu zuen. Arratia lozorrotik esnatzeko gogoa, beraz, abadeek ekarri zuten.
|
|
|
Garai
|
hartan
ez zegoen justiziarik sij entzat.
|