|
2000
|
|
|
Eta isiltasuna egin zen. Baina isiltasun
|
hartan
ez zegoen guztia isilik, zeren eta behakoak erraiten baitzuen ahoak isiltzen zuena. Eta zure behako hura gogorra zen, zorrotza, iluna, hodei astun baten gerizpean sortua bezala.
|
|
|
—Baina inguru
|
hartan
ez zegoen apezik, eta halaxe hil zen gaixoa, konfesionerik gabe.
|
|
|
Baina giro
|
hartan
ez zegoen bi uren artean luze ibiltzerik...
|
|
2002
|
|
|
Amaiak isilean egin zituen azken kilometroak. Auto gutxi gurutzatu zituzten; errepide
|
hartan
ez zegoen zirkulazio handirik. Susmo txarra zeukan neskak, baina ez zuen ezer esan nahi, zer gerta ere.
|
|
2004
|
|
|
Aitak eta Goldstein irakasleak erran zuten bezala, nire pentsaera XX. mendeko kulturan hazi eta hezia nuen. Eta kultura
|
hartan
ez zegoen Lantza Santua bezalako kondairentzako tokirik. Bai, XX. mendeko semea nintzen.
|
|
|
Komun txiki bat, horma zuriak eta gortina marroiak. Ilunegia, aukeran, baina une
|
hartan
ez zeuden estetika ebaluatzeko.
|
|
2005
|
|
|
Minutu batzuk eman genituen hilerrietako izen eta abizenak irakurtzen, noiz hil ziren eta zenbat urterekin. Kanposantu
|
hartan
ez zegoen horma hilobirik, denak ziren lurrekoak, zein bere forma eta kolorearekin, bakoitza motibo batez apaindua: gurutzeak edonon, baten bat okertua, lauburuak, neska bat belauniko otoitzean, beste txoko batean aingeru bat, erdiko partean Ama Birjina," doloretakoa" deitzen duten horietako bat, Jesusen gorpua magalean...
|
|
2006
|
|
|
Jende normalaren pentsamendu eta sentimendu normalez aparte, izozmendi zuri hura zegoen, hotz eta isolaturik. Eta izotzezko mundu
|
hartan
ez zegoen minik, ez errukirik. Dena gardena zen.
|
|
|
Kaliforniako bekatariek, ordea –jokalari izatearen ospea estatu
|
hartan
ez zegoenez legearen orbanez zikinduta–, ez zioten bizigarririk eta interesik aurkitzen mahai batean eseri eta diruak han galtzeari; aitzitik, joko aretoa gurutzatu ondoren atzeko ate ezkutua ireki eta edariaren eta emakume lizunen besoetan murgiltzen ziren, kordea eta zentzua galdu arteraino.
|
|
2009
|
|
|
Nekatuta nengoen eta logura gero eta sarkorragoa zen. Iratzarrik egoteko ingurua aztertzen ahalegindu nintzen, baina harrera gela
|
hartan
ez zegoen ikurrina baten koadroa horman eskegita eta bi metro inguruko landarea gure eserlekuen parean baino. Abokatua oroitzen dut hizketan, hizketan, hizketan?
|
|
|
Botiketako gurutze argitsuen antzera, baina alderantziz. Pantaila itsu
|
hartan
ez zegoen inolako sendagairik. Aitzitik, pare bat aldiz gutxienez pantaila babeslearen irudi koloretsuak uxatu ondoren, buruko min ziztadak sentitzen hasi nintzen.
|
|
|
Urduritasunarekin ezer ateratzea ahaztu zitzaigun denoi, izan ere. Egun
|
hartan
ez zegoen ardo botila distiratsurik. Kopeta beltzak eta zimurrak baino ez.
|
|
|
esaten zuen Reginak; eta Ernestinak: . Hala sartu nintzen ni ere komentuan, arrosa bat izan nahian, denborarekin ikasi nuen arte bioleta izatea dela, beharbada, arrosa distiratsua izateko modurik egokiena??, baina egia da, halaber, izeba Ernestinaren iritzitik abiatuta ere, halako ezinegon bat nagusitzen zitzaiola Maria Bibianari, zeren, arrosa nahiz bioleta izan, zauriak zauritua baitzegoen lehenik eta behin, eta zeren zauri
|
hartan
ez baitzegoen ez arrosetarako ez bioletetarako tokirik, minezko min existentzial batek lorategiko lore guztiak kolpetik erauzi balitu bezala.
|
|
|
Egia da antzezpenak, parrokiako erretoreak bideratuak, halako eztabadaida bat sortu zuela Regina eta Ernestinaren artean –" Halaxe nahi zaituztet biak, arrosa hori bezalakoak, gero eta gorago nahi duenak aurkitzen baitu egunen batean Jainkoa" esaten zuen Reginak; eta Ernestinak: ...ala sartu nintzen ni ere komentuan, arrosa bat izan nahian, denborarekin ikasi nuen arte bioleta izatea dela, beharbada, arrosa distiratsua izateko modurik egokiena" –, baina egia da, halaber, izeba Ernestinaren iritzitik abiatuta ere, halako ezinegon bat nagusitzen zitzaiola Maria Bibianari, zeren, arrosa nahiz bioleta izan, zauriak zauritua baitzegoen lehenik eta behin, eta zeren zauri
|
hartan
ez baitzegoen ez arrosetarako ez bioletetarako tokirik, minezko min existentzial batek lorategiko lore guztiak kolpetik erauzi balitu bezala.
|
|
2010
|
|
|
Benjamin Maria etxeko lotsa zen, bai, baina lotsak lotsatzen gintuen gu ere aldi berean, hura ahanzturaren hilarriaz estali nahi izatea ekintza ezin lotsagarriagoa zenez gero; Benjamin Mariaren ehorzketa ere ezkutuan joan baitzitzaigun, ez hilarririk ez oroigarririk? nahiz eta izebak bazekien non ehortzi zuten haurra, eta astero joaten zitzaion bisitan kanposantura, derradan hori ere; gaur, XX. mendeko bukaeran gauden honetan, heriotza ezkutatzen dugu, baina garai
|
hartan
ez zegoen ezkutatzerik, bizitza heriotzaren araberakoa zen, funtsean, heriotza on bat baitzen bizitza on baten zuribidea?, eta hala, heriotzak noiznahi egiten zuen kalera bere parafernalia guztiarekin: etxekoen dolua eta lantuak; hilkutxa, garraiatzaileek bizkar gainean eramaten zutena; tortxa piztuak; segizioa eta segizioaren martxa pausoz pausokoa?. Ots, ots, bizion oñok!?, Lizardik zioen bezala?, hilari merezi zituèn hiletak, primerakoak, segundakoak edo tertzerakoak?
|
|
|
Eta niri, hura ikusi eta nik neuk pairatu nituèn minez oroituta, biktimarenganako errukia nagusitu zitzaidan, baita halako ezintasun bat ere, gizonarekiko fidakaiztasunarekin batera? irudi
|
hartan
ez baitzegoen Jainkoaren eskurik, gizonarena baizik, eta gizonarena bakarrik!
|
|
|
Baina gogoeta pertsonala besterik ez zela ohartarazi zuen egileak berak, jabetzen zela oinarri horiek ez zirela une hartako egoera politikoan proposatzeko modukoak, garai
|
hartan
ez zegoela praktikara eramateko baldintzarik. 2003an, Aznar agintean artean, eta hurrengo urteko hauteskundeetan PSOEk agintea eskuratzeko aukera handirik sumatzen ez zela, Egigurenen hausnarketak fikzioa ziren.
|
|
|
Gaur egun ez dauka zalantzarik ostraka gehienak faltsuak direla, baina oraindik uste du hasiera
|
hartan
ez zegoela zalantzak agertzea besterik. Ez baitzegoen datu handirik.
|
|
|
Kalamitate eta zorigaitz guztiak zeruko bedeinkazioak izanen ziren, Sodoma eta Gomorran bezala kasik, Condor Legioaren bonbardaketetan bezala. Mobilizazio nazionalkatolikoaren gurutzada
|
hartan
ez zegoen lekurik euskaldun itsutuendako. Mobilizazio honek gauzak eta pertsonak bere lekuan jartzen zituen.
|
|
|
Zer arakatu, ordea? Gela
|
hartan
ez zegoen gauza handirik, egia esan. Egin gabeko ohea, lau bost alkandora gordetzeko armairua, eta lan mahaia, ezer esaten ez zioten paperez beteta.
|
|
|
...u ere aldi berean, hura ahanzturaren hilarriaz estali nahi izatea ekintza ezin lotsagarriagoa zenez gero; Benjamin Mariaren ehorzketa ere ezkutuan joan baitzitzaigun, ez hilarririk ez oroigarririk... nahiz eta izebak bazekien non ehortzi zuten haurra, eta astero joaten zitzaion bisitan kanposantura, derradan hori ere; gaur, XX. mendeko bukaeran gauden honetan, heriotza ezkutatzen dugu, baina garai
|
hartan
ez zegoen ezkutatzerik —bizitza heriotzaren araberakoa zen, funtsean, heriotza on bat baitzen bizitza on baten zuribidea—, eta hala, heriotzak noiznahi egiten zuen kalera bere parafernalia guztiarekin: etxekoen dolua eta lantuak; hilkutxa, garraiatzaileek bizkar gainean eramaten zutena; tortxa piztuak; segizioa eta segizioaren martxa pausoz pausokoa —" Ots, ots, bizion oñok!", Lizardik zioen bezala—, hilari merezi zituèn hiletak —primerakoak, segundakoak edo tertzerakoak— eta ehorzketa —agerikoa betiere— egin behar baitzitzaizkion, inondik ere; Benjamin Maria, aldiz, gauez eta ehortzi zuten; aingeru bihurtutakoak ez al zuen, baina, ageriko hileta dotorea merezi?
|
|
|
Argazkiak erakusten zuèn biktimak, bestela, ahoa zabalik zuen —Munchen Garrasiarekin ez zuen alde handirik, ez horixe! —, eta aho zabalduak dramatismo berria eransten zion berez ere aski dramatikoa zèn eszenari. Eta niri, hura ikusi eta nik neuk pairatu nituèn minez oroituta, biktimarenganako errukia nagusitu zitzaidan, baita halako ezintasun bat ere, gizonarekiko fidakaiztasunarekin batera... irudi
|
hartan
ez baitzegoen Jainkoaren eskurik, gizonarena baizik... eta gizonarena bakarrik!
|
|
2011
|
|
|
Denbora zailak ziren haiek urgaindarrendako, gerra izugarri haren ondoren diktadura gogor bezain anker batean sartuak baitzeuden: erran nahi baita giro
|
hartan
ez zegoela, ez, jendea mihia nolanahi astintzeko prest?
|
|
|
Izan ere, zenbat une gozo pasatu izan ditugun elkarrekin, adiskide, zure txakur Jackekin paseoan joaten ginenean, konparazio batera; edo ibaiertzera, arrantza egitera, ezkailuak eta amuarrainak harrapagai, karpak eta barboak, aingirak eta karramarroak??, bainatzera edo harriak botatzera, ur azalaren gainean egin zezaten irrist eta jauzi,
|
hartan
ez baitzegoen zu bezalakorik?! Zenbat une gozo, bai?
|
|
|
Alaba etxean zuen gabonetako oporrak zirela-eta, baina une
|
hartan
ez zegoen etxe barruan oraindik, lagun batzuenean baizik. Urteak ziren seme alabek inor etxera ez zekartela, beldur zirelako, zerbait entzungo ote zuten, norbaitek keinu itsusiren bat egingo ote zien?
|
|
2012
|
|
|
Baiona, Frantzia. Garai
|
hartan
ez zegoen halako hipermerkaturik hegoaldean, eta hilean behin edo hara joaten ginen aita, ama eta hirurok arratsalde pasa egitera eta esnea eta jogurtak erostera. Jogurtak hobeak eta esnea merkeagoa zela esaten zuten gurasoek.
|
|
|
Garai
|
hartan
ez zegoen oraindik obsesionatuta gaiarekin, eta are distantzia ironiko pittin batekin hartzen zuela esango nuke, nahiz eta irudipena daukadan hartan sinesten hasia zela jada. Aurreko udan gertatu zitzaion, kontatu zidanez.
|
|
|
Eta arrazoi zuen. Etxebizitza berri
|
hartan
ez zegoen Omar deitzen zen auzokiderik, ezta Josefina edo Desideriorik ere, bere amaren etxean bezala.
|
|
2014
|
|
|
Osoki destolestu, orriak bizkor pasatu eta, une labur baten buruan, guztioi erakutsi dizkigu: euriak edo izerdiak, auskalo, tinta zabaldu zuen aspaldi, eta urdin hitseko nahaste borraste
|
hartan
ez dago ezer irakurtzerik jada. Azkeneko orrialdean, beheko izkinan, Euzko Gudarostearena izan zitekeen seiluaren itzala suma daiteke, agian.
|
|
2015
|
|
|
Herri
|
hartan
ez zegoen langilerik, beraz, pentsatu zuen Aroak, denek agintzen zuten. Sekula ez zuen halakorik ikusi?
|
|
|
Garai
|
hartan
ez zegoen koberturarik Madrilgo metroan, eta hala ere andenean geratu zen jende gehienak bere sakelako telefonoa atera zuen. Zerbait egitearren.
|
|
|
Guk ere arreta plantak egin eta buelta bat eman genuen traste zaharren artean. Laster ohartu ginen areto
|
hartan
ez zegoela gure ezpata.
|
|
|
Beste ate bat begiztatu nuen gelaren hondoko murruan. Kiratsa eta beroa lehen baino gogorragoak ziren, baina argi zegoen areto
|
hartan
ez zegoela ezer. Kontu handiz, gelara sartu nintzen.
|
|
|
ETAk 2012ko txostenean egindako balorazioan ere ezagun du garai
|
hartan
ez zegoela Batasunaren sintonia berean. Ez da zehatz mehatz Altsasuko Adierazpenaz ari, baina bai Batasunak 2009ko udazkenean emandako urratsez:
|
|
|
Oker ez banago, hogei mila pezeta liburuetan eta bost mila diskoetan. Diru gutxi gaurko prezioetan, noski, baina garai
|
hartan
ez zegoen gaizki, liburuena behinik: liburu baten prezioa berrehun edo berrehun eta berrogeita hamar pezeta ingurukoa izan zitekeen, eta, hortaz, ia ehun liburu erosteko adina zen hura.
|
|
|
Iraingarria iruditu zitzaidan oparia. Adar jotze hutsa, inondik ere, eta sasoi
|
hartan
ez nengoen inoren txantxak eramateko moduan. Hortaz, kanpoko atea itxi bezain laster, sukaldeko bazter batera bota nituen, zegoeneko tona erdi zabor pilatzen zen aldera, hain zuzen ere.
|
|
|
aukera txiki bat kutxazainarentzat. Non dago terrorista?? lehiaketa irabazteko, baina egun
|
hartan
ez zegoen erne.
|
|
|
Beharbada eurak izango ziren sasoi hartan gelako indartsuenak, ikaskideak baino haziago egongo ziren, beharbada. Sasoi
|
hartan
ez zegoen, gainera,, zergatik, galdetzerik, erantzunik ohikoena belarriondoko bat izaten zen-eta.
|
|
2016
|
|
|
–Zerbait kontatu behar dizuet, esan eta burua apaldu zuen. Ama berriro eseri eta lepoa okertu zuen hormarantz, leihotik eguraldia antzeman nahiko balu bezala, baina horma
|
hartan
ez zegoen leihorik. Aita konturatu eta keinu tristea egin zuen ezpainekin; hala ere, zutik jarraitu eta hitz egingo zuela zirudien.
|
|
|
Joseph Weydemeyer; AEBetara joan zen, eta herrialdeko estreinako erakunde marxista eratu. 1852an, Proletarioen Liga sortu zuen, eta, erregistroen arabera, erakunde
|
hartan
ez zegoen emakume bazkiderik. Sekula emakumerik egon bazen, aspaldi lausotu zen haren aztarna, eta historiaren anonimotasunean galdu.
|
|
|
Josebak bere aita gogoratu zuen nostalgiaz, eta nola eramaten zuen haurretan txirrindulariak ikustera Altzateko Igoerara. Lasterketa
|
hartan
ez zegoen publizitate karabanarik, karreristak ikustearren joaten ziren soilik, bost minutuko kontua bazen ere. Bera berehala zaletu zen, anai arreba zaharragoak ez bezala.
|
|
2017
|
|
|
Gure etxean besterik izan ez arren, fruta ez zitzaigun inoiz falta izan. Garai
|
hartan
ez zegoen eskolarik auzoan eta Micaela eta biok gurasoei laguntzen genien plantazioan. Zenbat eta fruta gehiago jaso, diru gehiago ematen baitzien jabeak.
|
|
|
Beirek irribarre egin zuen. Etxe
|
hartan
ez zegoen horren bakarrik ere. Zakurra laztandu eta berarekin eraman zuen ohera.
|
|
|
Medikuak ezin izan zuen ezer egin begia salbatzeko: infekzioa zeukan, antza, eta garai
|
hartan
ez zegoen penizilinarik, kontrabandoan eta oso garesti erosita ez bazen.
|
|
2018
|
|
|
berri Idoiari ematen, eta biok barrez lehertzen. Ziur baikaude goiko
|
hartan
ez dagoela ezer kitzikagarriagorik aitaren estudio gatzgabean baino.
|
|
|
Hamabost urte eta erdi ditut, herri
|
hartan
ez dago sasoirik, sasoi bakarra dugu, beroa, monotonoa, lurreko eremu bero eta luzean gaude, ez udaberririk, ez berrikuntzarik.
|
|
|
Baina, gure aitak zioenez, gerra osteko azoka eta ospakizun haiek ere triste eta ilunak ziren, gerra aurrekoekin alderatuta. Eskasiaren garai
|
hartan
ez zegoen salerosketarako gauza handirik, ezta ezer ospatzeko zio askorik ere, eta ematen zuen berunezko geruza batek hartzen zituela festa guztiak. Behin, Celanovako azokara eraman ninduen aitak.
|
|
2019
|
|
|
Bazter
|
hartan
ez zegoen altzaririk.
|
|
|
Linterna eskutik kendu eta segituan itzali nuen. Senak ematen zidan toki
|
hartan
ez geundela batere seguru. Segidan, danbateko zoli bat aditu genuen, dorre barrutik atexka hermetikoren bat zabaldu izan balute bezala, eta bat batean izarniadura gorri bat isuri zen zerura eta hondartzako lehenengo dunetara.
|
|
|
Motxila sukaldean bertan utzi eta salara joan zen, sofan eseri eta telebista ikusteko prest. Une
|
hartan
ez zegoen interes handiko ezer programazioan. Albisteak, marrazki bizidunak, bikotea bilatzeko programa txatxuak?
|
|
|
Nola ez ba! Une
|
hartan
ez zegoen munduan gehiago nahi zuen ezer.
|
|
|
Ez zegoen dudarik: gorputz abaildu
|
hartan
ez zegoen jada indarrik gaitz akigarri hura eta berehalako hondamena borrokatzeko. Hurrengo egunean jakinaraziko zion bere jaunari ezen ez zuela asko itxaron, bi hiru aste gehien jota, altxor sekretua eskuratzeko, dukatak eta dukat bikoitzak, urrezko rosenobleak eta dobloiak.
|
|
|
San Pedroko hainbat bizilagunek lantzen zituzten iturriko ura baliatuz. Idazleak aurreikusi bezala, une
|
hartan
ez zegoen inor.
|
|
2020
|
|
|
Erlazio espazialen adierazpen grafikoa da mapa, baina horrek ez du kentzen artelana ez denik. Tira, nahas mahas
|
hartan
ez zegoen ez triangulaziorik, ez proiekziorik, ez eskalarik, ezta horiek guztiak biltzen zituen oinarri matematikorik ere. Ez zela artelan figuratiboa, baina abstraktu bezala...
|
|
|
Pitin bat aereoa da. Baina egun
|
hartan
ez zegoen arrisku handirik, lehor baitzegoen. Esateko era bat da.
|
|
2021
|
|
|
Euskal Herrian kontzientzia maila altua zegoen joskintza arte bezala kontsideratzeko, industrializatzearekin kontrajarriz. " Garai
|
hartan
ez zegoen oraingo moda industriarik. Orduan modistoek markatzen zutena eramaten zen eta beraiek ziren modaren arkitektoak.
|
|
|
Jakina. Halako argazkirik garai
|
hartan
ez zegoen haratik hara egiterik. Irudia, horixe kasurako, besteren batetik ebaki behar.
|
|
|
–Ez, ez, etxe
|
hartan
ez dago lagunik. Bordel bat da –barre egin du lehen aldiz Nagorek–, baina oso fidagarria da.
|
|
2022
|
|
|
Baina une hartan sentitu nuen bakarra amorrua izan zen. Ez zen erreakzio naturala, eta horregatik uste dut gau
|
hartan
ez nengoela bakarrik munstroarekin. Ez dakit zerk lagundu zidan burua ez galtzen, baina bizia baino gehiago zor diot.
|
|
|
Orain errazago eta maizago aldatzen dira sareak. Garai
|
hartan
ez zegoen aukerarik urtero sare bat erosteko. Bi sare izaten ziren, bata jarri eta bestea kendu.
|
|
|
Oharkabean hasi zen langileen eskubideen defentsan. " Garai
|
hartan
ez zegoen sindikaturik, modu asanblearioan biltzen ginen. Lehendabiziko aldarrikapenetako bat ordutegiarena izan zen.
|
|
|
Korridore
|
hartan
ez zegoen egitekorik. Ez zegoen ikusteko ezer eta hitz urriak trukatzen zituzten Maitek eta Matiasek.
|
|
2023
|
|
|
Horrenbestez, amak argi utzi zion Nikolasi etxe
|
hartan
ez zegoela ospakizun girorik. Mutikoa ez zen harritu, ohituta zegoen.
|
|
|
Francok, Txiki eta Otaegi fusilatzeko agindua sinatu zuen. Testuinguru
|
hartan
ez zegoen inorentzako errukirik, antza.
|
|
|
Marmarka hasten zen, gero kazokada bat kafe bero ekartzen zuen borborka, apar zuri eta guzti, eta pattar txorrotadatxoa isurtzen katiluetara, azukrearen gainera, eta denek emeki emeki eragiten zioten pattarrari. Berriketan aritzen ziren, zela bizilagunez, zela konponketa lanik egin nahi ez zuen etxejabeaz, eta ni gogaitu egiten nintzen pixka bat, etxetxo lursailik gabeko
|
hartan
ez baitzegoen ezer deskubritzekorik, eta jatekorik ere apenas. Amonak gogo biziz hurrupatzen zituen bere katiluko kafe hondarrak.
|
|
|
Mendebaldeko Saharan, Mauritanian, Marokon eta Aljerian zeuden militanteei azkar helarazi behar zitzaien informazioa. Garai
|
hartan
ez zegoen telefonorik". Ekintzaileak, misioa beteta, berriz elkartu ziren euren etxean, klandestinitatean.
|
|
|
Gogoratzen dut mundu guztia etortzen zela bileretara guri esatera zer egin behar genuen, jakingo ez bagenu bezala, emakume izate hutsagatik. Garai
|
hartan
ez zegoen ezer eginda eta ez genekien nondik hasi. Gogoratzen dut Elenak esaten zidala:
|
|
|
Neurri batean sufritu egiten nuen. Garai
|
hartan
ez zegoen prompterrik eta dena idatzita eraman eta irakurri egiten nuen. Ez daukat inprobisatzeko gaitasunik.
|