|
2000
|
|
|
Eta, segidan, eni beha paratzen zela, kapitainak erran zidan nola lau urte lehenago itsasoa utzi zuen, eta nola, handik gutirat, gure amaren bisita izan zuen, gutien igurikitzen zuenean... zeren gure amak baitzekien orduko ezen ni harekin ibilia nintzela hango eta hemengo itsasoetan barrena
|
hainbat
urtetan, eta zeren ene berri jakin nahi baitzuen, bere arimaren osasunarekin loturik zegoen kontu ezin seriosago batek hartarat bulkaturik...
|
|
|
—Bai? —harrituxea— Ni atzo sartu ninduan lehenbizikoz
|
hainbat
urtetan. Goiti egin ziguk, redio!, dena moketa eta ordenagailu berri!
|
|
|
Garbi zegoen ez zuela ni laguntzeko asmorik. Kazetaritzan
|
hainbat
urte eginda, ezezagunen baten gainera zatozenean informazio eske, haren mintzotik jakin dezakezu, hastapenetik, eskua luzatuko dizun ala ez, oker egiteko mentura handirik gabe. Solasa uztekotan nengoela, Ximurraren andrearen ahotsak haurrarenari hartu zion lekua, aparatuaz bertzaldera.
|
|
|
Kanta baten xuxurla ezpainetaratu zitzaidan.
|
Hainbat
urtetan entzun gabe egonda, hiru aldiz aditua nuen aurreko egunetan, garun zokoren batean habia egiteraino.
|
|
2002
|
|
|
Ez behintzat nik espero nuen moduan. Alexek,
|
hainbat
urteren ondoren!, min eman zidala bazekiela esan zidan, eta sentitzen zuela.
|
|
|
Baina kontuz ibili beharra nuen, aldi berean, errukiarekin. Gaixoekin izandako
|
hainbat
urtetako esperientziaren ondoren, bai bainekien errukia bertute bat dela, errukitzaileak maiz ezkutatu eta mozorrotu beharrekoa, errukituari apalgarri eta iraingarri gerta ez dakion. Ezin zerbitzari leialagoa izan baitaiteke errukia, nola maitasunarena hala umiliaziorena.
|
|
2003
|
|
|
Haizeak bota egin zituen batzuk (egun handi gehienak izaten dira haizetsu), eta galtzadan ere ikus zitezkeen, oinezkoen zapata markak aurpegian zituela, matxuraturik.
|
Hainbat
urte aurpegirik erakutsi gabe ezkutuan egin zuen idazlearen kontrako mendeku bat zirudien ospakizunak. Eliza bakanetako hil kanpaiak jotzen ari ziren, beren hots tristeekin uso saldoak izutuz.
|
|
|
Ipuinaren gozamenak utzitako euforia puntuarekin eta aldi berean, zergatik ezkutatu,
|
hainbat
urtean bila genbiltzan idazlea atzemanik nuela jakiteak ematen zidan pozarekin hasi nintzen gelatik alde egiten. Lehenbailehen komisarioari erakutsi nahi nion aurkikuntza, hildakoa idazlea zela erakusten zuen froga, baina atalburua igaro aurretik itzuli eta Monikari ohar bat idaztea erabaki nuen, desenkusak eskatuz edo eskerrak emanez, ez dakit zehatz zer idatzi nahi nion, baina hitz batek bestea dakar, gutxitan adierazten dugu nahi dugunik.
|
|
|
Eta horregatik animatu naiz berriro ere idaztera. Bestela, dena bere horretan hozten joan daiteke eta, azkenean, ezerezean geldi daiteke gure
|
hainbat
urtetako harremana.
|
|
2004
|
|
|
–Anak ez zidan ezer erran behar izan Euzko Alderdi Nazionalari buruz. Ez ahaztu
|
hainbat
urtez bizi izan nintzela Iruñean. Ikusi nituen karriketan barrena antolatzen zituzten desfileak, euskal arrazari buruzko haien ideiak, euskal senaren goraipamenak...
|
|
2006
|
|
|
Era pixka bat konplikatu batean, farmaziako janariekin elikatuz; baina pisu normalean eta analitika txukun batzuekin... Donostiako sendagile eta erizainen zerrenda eman behar banu,
|
hainbat
urtez gutaz arduratu direnena, alegia, ez litzateke hamar orritan kabituko.
|
|
|
Karlos hirian dagoela eta bere izena aitatu duela jakingo ez balu, hobe. Bere atzetik norbait dabilela sentitu du,
|
hainbat
urtetan Karlosen atzetik polizia ibili den modura. Eta itota sentitu da.
|
|
|
Euskal Herrian bere zain egon diren ahizparen begi gazteei begira. Bi ahizpak eskutik helduta ikustean, Nereari iruditu zaio denbora gelditu egin dela, edo, hobeto esanda, atzera egin duela denborak, eta aurrean dituen bi emakumeek ihes egin dutela Izagirre jatetxeko sukaldean hartutako argazkitik,
|
hainbat
urte beranduago ospitale zuri batean elkartzeko. Eta une batez txuri beltzean ikusi ditu biak.
|
|
|
–Ez, baina nahiko ezaguna dut izen hori –azaldu zion Maiderrek– Etxe honetan bizitzen hasi eta,
|
hainbat
urtetan, hamaika eskutitz heldu zitzaizkidan Carlos Urrutia horren izenean. Oraindik ere banketxe batek propaganda bidaltzen dio noizbehinka.
|
|
|
Gu Bulebarreko etxe batean bizi ginen. Urrutiak alde egin ondoren,
|
hainbat
urtez, etxea hutsik egon zen. Eta orain zortzi... ez, bederatzi urtez geroztik, neu bizi naiz hemen.
|
|
|
–Tira,
|
hainbat
urtez Moulin bizi izan zen gazteluan.
|
|
|
–Gerra zibilean erbesteratu egin zen –erantzun zion–
|
Hainbat
urtez Frantzian bizi izan zen.
|
|
|
1835 urte inguruan hasi zen aita Francisco Romero kafearen aldeko kanpaina bereziarekin, eta
|
hainbat
urtez aritu zen, inguru haietan guztietan kafe soroak ugaldu ziren arte –herri haietako bekatarien kontura lehenengo, eta kafeak dirua ekartzen zuela ohartu ziren bekaturik gabeko jauntxoen laguntzarekin, geroxeago.
|
|
|
Baina zein izan zen Maddalenen bekatua
|
hainbat
urtetan eta mendetan pizturik egoteko herrikoen oroimenean?
|
|
|
Jaiolekua jaioleku, garbi dago Alfontso Italiara joan zela bere aitarekin –aita Gaztelako erregearen enbaxadore joan zen hara, Gaztelak Italian zituen interesak zaintzera–, eta
|
hainbat
urte egin zituela han. Italiarekin izandako lehen hartu eman honek eragin handia izan zuen Alfontsorengan, hango gizarteak eta erlijio mugimenduak bizi bizi hunkitu baitzuten.
|
|
|
Liburuek gezurrik ez badiote, aberastasun gutxi eta amets asko zituen lorezainen familia batean maizter hartu zuten behin marinel bat. Marinel ezjakin hark etxeko zoko batean aurkitutako tipula uste zuen bat jan zuen hamaiketakoan sardinzar lehor baten osagarri, eta lau mokadutan amaitu zuen lorezainen familia hartako
|
hainbat
urtetako ametsa.
|
|
|
Mugetako tabernarien artean Frantzisko Irigoi dugu bizitza eredugarria dutenetako bat. Frantzisko Irigoi Getarian jaio zen XVI. mendearen amaiera aldera eta marinel izan zen
|
hainbat
urtez. XVII. mendearen hasieran ugariak ziren Amerika eta Sevillaren arteko bidaiak, Sevillara iristen baitziren Ameriketatik zetozen hainbat eta hainbat ontzi.
|
|
|
Izan ere, aita erretiratu aurretik izan zuen Albert gazteak ofizioan aritzeko aukera: 1932 urtean hasi zuen ofizialki bere langintza, baina lehenagotik ere urka mutil lanetan
|
hainbat
urte egin zituen aitaren eta beste profesional batzuen laguntzaile.
|
|
|
Pentsa genezake enperadore urrezale hari egindako iruzur bat izan daitekeela Voynich eskuizkribua deitzen den liburu misteriotsu hori. Norbaitek, gezur biribil batekin, zurikeriaz betetako erretolikarekin, edo zientzia itxurako berriketa nahasgarriarekin liburu bat saldu zion Rudolf II.ari; gero, liburu hura enperadorearen liburutegian geratu zen, inork inoiz zer zioen jakin gabe, eta, azkenean,
|
hainbat
urtetan ezkutuan egon ondoren, XX. mendearen hasieran liburu misteriotsu hura berriro argira atera zuen Voynich jaunak.
|
|
|
Migel Mailuk ez zuen zertan nekaturik emakume gisako bat biltzen. Amikuzeko etxe kaparedun anitzen jabeek
|
hainbat
urtetako uzta emanen zuketen alaba errege gazteluko kapitainordearekin esposaturik. Aitatxik urrunago jo zuen ezkongai bila.
|
|
|
Euskaraz manera bitxian mintzatzen zen, ele arrotzak tartekatuz.
|
Hainbat
urte geroago, errege Henrike III.ak eskatuta bortua zeharkatu nuelarik, Jaun Jakobi entzundako hitzak eta erranak ezagutu nituen Gaztelaren meneko euskaldunen ezpainetan. Haren sendabideak, bertzalde, ez zuen deus ikustekorik Estefaniak edo haren alaba Ramonak ohi zituztenekin.
|
|
|
1591n gertatu zitzaion emakume horrekikoa.
|
Hainbat
urte zituen Iruñean azpidiakono. Ez zen lehen aldia bere haziak bizia ernaltzen zuela.
|
|
|
Ile eta bizar motzetan zegoen eta ministroen ohiko arropa iluna eta apaindurarik gabea jantzirik. Bi hilabetetan
|
hainbat
urtez zahartua zela iduri zuen, baina ziudadelako nire lehen egunean ezagutu nion kemenari oso osorik kontzen zion. Erresumako lotinant jeneralak zuzen jo zuen gerrira:
|
|
2007
|
|
|
Berrikiago ere, horixe da, filosofoarentzat, Espainian Juan Carlos erregeak idealki adierazten duena, Estatuaren ukoa izan zen frankismoaren ostean: ordena estatalaren berrinstaurazioa,
|
hainbat
urtetan Estaturik egon ez den tokian. –La Corona, restableciendo las condiciones de posibilidad del diálogo restaura el Estado propiamente dicho, transforma la pseudo paz encubridora de una guerra larvada en paz civil y hace así de nosotros verdaderos ciudadanos.
|
|
|
|
Hainbat
urteren ondoren, ezinegonez altxatu zuen burua aitonak, baina ez clochardaren poltsen barruan zer zegoen asmatu ezinik zebilelako bakarrik: egun hartan gurutzegramako azken hitza ohi baino lan handiagoa ari zitzaion ematen.
|
|
2008
|
|
|
Arropak ajatu zitzaizkion, eta alkandora botoirik gabe geratu zitzaionean erantzi egin zuen. Alkandora lurrean zetzala, hildako animalia bat bezala,
|
hainbat
urtetan lotu zuen oihal hura lehenago nola ez zuen erantzi galdetu zion bere buruari. Biluztasuna hautatu zuen orduan.
|
|
|
Hala, bada, mendirako bidean zihoazen Nazario eta Ismael, etxeko txakurrak hartuta. Ismael, etxeko ehiztaritzat zutena, habailarekin tiratzaile onena zelako, beti ibiltzen zen habaila hartuta, txori edo edo katamixarren bat noiz akabatuko?, txakurretako bat zaunkaka hasi zenean, baita gora begira ipini ere, zuhaitz tantaiaren parera iritsi ahala. Ikusia ikusi bezain laster, sargori zegoen, goizerdia zen arren?, Nazariok gora begiratu zuen, ederki gogora zezakeen Nazariok bere begirada hura handik
|
hainbat
urtetara, jauregiari begira zegoen bitartean, etxearen aurrez aurreko bankuan eserita?, baina ez zen ezertaz ohartu, Beñardok, lurretik hamar bat metrora zeudèn adar hosto batzuen babespean, aurpegia agerian jarri eta oihu egin zuen arte:
|
|
|
Hala, bada, mendirako bidean zihoazen Nazario eta Ismael, etxeko txakurrak hartuta –Ismael, etxeko ehiztaritzat zutena, habailarekin tiratzaile onena zelako, beti ibiltzen zen habaila hartuta, txori edo edo katamixarren bat noiz akabatuko–, txakurretako bat zaunkaka hasi zenean, baita gora begira ipini ere, zuhaitz tantaiaren parera iritsi ahala. Ikusia ikusi bezain laster –sargori zegoen, goizerdia zen arren–, Nazariok gora begiratu zuen –ederki gogora zezakeen Nazariok bere begirada hura handik
|
hainbat
urtetara, jauregiari begira zegoen bitartean, etxearen aurrez aurreko bankuan eserita–, baina ez zen ezertaz ohartu, Beñardok, lurretik hamar bat metrora zeudèn adar hosto batzuen babespean, aurpegia agerian jarri eta oihu egin zuen arte:
|
|
2009
|
|
|
Urte batzuk geroago arimaren historia Biblian ikasiko nuen teologian (historia falta, hobe; arimarena ez da ideia judua!).
|
Hainbat
urte geroago bakarrik irakurri nuen E. Rohderen Phyche, arima grekoaren ikerketa klasikoa. Zer da hori, gure tradizioan arima deitu izan dena, espiritua?
|
|
|
Apurka apurka zure mundu zaharra gotik behera doa, seguru asko zeu ohartu gabe. Ikaslagun zenbait protestantea duzu, islamista palestinar eta indonesiarrak, judu errusiar bat (denbora guztian juduei buruz aritzen dena; baina sinagogara doa, behin joan zinen zeu ere berarekin); Berlingo neska bat, jentil perfektua, ideiarik ez zuena erlijioaz, eta galderarik ezustekoenak egiten zituena beti, lagun kuttuna oraintxe ere
|
hainbat
urte pasa eta gero. Zure 68ko maiatza ez zen eztanda bat izan, eboluzio leun kasik sumaezin bat baizik.
|
|
|
Baina kostako fraidekiek, Arantzazuko haizkorrietan edo Erriberri/ Oliteko hegi eta landazabal agorretan estudiatzen zihardutela, itsasoaren mira sentitu ohi zuten. Arrutiri,
|
hainbat
urte etxetik kanpo egin eta berriro, trenez datorrela, tupustean leihotik Kantabriko puska bat ikusteak eragin dion zirrarak, saio poetiko interesgarria sortu dio. Gogoratuz Xenofonteren Anabasiko (IV, 7) hamar milaren esklamazioa, Ziroren mertzenario bezala hamaika ibili galdu Asiako basamortuetan alferrik egin eta gero, itzulikoan noizbait ere itsasoa bistatu zutenean, berea emozio berdintsua izan dela adierazten digu.
|
|
|
Ezin esan entzun zuenak harritu zuenik.
|
Hainbat
urte lehenago zirkuko atsoak esan ziona konfirmatu besterik ez zuen egin.
|
|
|
Bertzerik zen Rabelaisekin. Zeruak ez zuen nahi izan nik hura ezagut nezan,
|
hainbat
urte hilik baitzituen nire eskuetara etorri zelarik haren Grandes et inévitables chroniques de l? énorme géant Gargantua. Traba egin zidan hitz batek edo bertzek, baina onik ez nuen izan hura bururen buru irakurri artean. Amadisen balentriek txunditu ninduten lau urte lehenago.
|
|
|
|
Hainbat
urte geroago, Martin Epaltza delako haren ezpata niri utzi zidan, ondaretako.
|
|
|
1937 urtearen amaieran, Jose San Martín Juaristi zen herriko erretorea, baina Donostiako Gotzaindegiko artxiboan ez dute hark idatzitako edo jasotako paperik gorde. Jose San Martín apaiza 1963ko otsailaren 10ean hil zen Donostian,
|
hainbat
urtez bertako salestarren kapilaua izan eta gero.
|
|
|
Jesus Ulaiar Lizeagak 60 urte zituen, eta ehorztetxe bat zeukan.
|
Hainbat
urtez bertako alkate izan zen, eta 1975ean aurkeztu zuen dimisioa. Etxarriko bizilagunek El País i esan ziotenez, biktima, herriko hainbat sektoretan, Guardia Zibilaren konfidentetzat jotzen zuten.
|
|
2010
|
|
|
–Gogorra izan da, baita ederra ere?!?. Gero, egongelako bi besaulkitan eseri, hizketan hasi, eta halaxe jakin nuen Ildefonso Esparza izeneko gizona zela lekukoa, Chaplin ezizenekoa, hiltzera kondenatua izan ondoren Valle de los Caídos en gatibu lanetan aritutakoa
|
hainbat
urtetan, eta halaxe jakin nuen, halaber, zer nolakoak izan ziren anai arrebek beren azken egunetan bizi izan zituztèn gorabeherak.
|
|
|
dio Cuestak Arabako Diputazioaren Jauregi ondoko terrazan eserita, zerbeza baten aurrean, udaberriko haizeak kazetariaren oharrak eta paperak aztoratzen dituen bitartean. . Badaiako Santa Katalinan, Iruña Okatik gertu, parke botaniko bat egiteko proiektua aurkeztu zuten duela
|
hainbat
urte. Parke botaniko bat, basoaren erdian!
|
|
|
Horrelako altxorra esku artean, Eliseo Gil fundazio bati buruz hitz egiten hasi zen babesleekin. Katedral Zaharraren inguruan osatutakoaren antzera, proiektu osoa blindatu eta
|
hainbat
urtetarako babes ekonomikoa ziurtatu nahi zuen zuzendariak; alabaina, proiektua Arabako Diputazioan aurkeztu bazuen ere, arduradun politikoek inoiz ez zuten begi onez ikusi. Federico Verastegui kultura diputatua XX. mendearen hasieran Veleiako lehen indusketak zuzendu zituen Jaime Verasteguiren ondorengoa da, eta, ulertzekoa denez, proiektuarekiko ulerbera zen oso, baina Ramón Rabanera diputatu nagusiak inoiz ez zuen konfiantza osoa izan aurkikuntzetan, eta fundazioari ezetz esan zion.
|
|
|
Zertzelada batzuk baino ez, besteak beste politikara iritsi berria zelako. Europako Parlamentuan
|
hainbat
urtez itzultzaile eta interprete aritu ondoren, Gasteizen ardura berriak proposatu zizkion Eusko Alkartasuna alderdiak, eta onartu egin zituen. –Beti lan egin izan dut politikarientzat eta politikarien artean, baina politikaria izan gabe?, dio harro.
|
|
|
Bost hilabete baino ez ziren igaroak zorigaiztoko istripua izan nuenetik. Lehena eta bakarra
|
hainbat
urtetako jardunean baina gure lanbideak ez du akatsik onartzen; deskuidu ñimiñoenagatik azken hatsa utz daiteke airean. Eta gertu egon nintzen.
|
|
|
Gero, eskola berezi batera eraman omen zuten gurasoek, herritik kanpora. Hala entzun nuen behintzat, eta geroztik ahanzturaren zakuan geratu zen, inoiz izan ez balitz bezala, burutik betiko aienatuta; eta horra non,
|
hainbat
urteren buruan berriro herrian topatzen nuen, non eta GALen kontrako manifestazio batean, ukabila gora altxaturik, ahots dardartiaz eta begiak gorri, negarrez hasteko zorian bezala, emozioaren emozioaz.
|
|
|
" Gogorra izan da, baita ederra ere...!". Gero, egongelako bi besaulkitan eseri, hizketan hasi, eta halaxe jakin nuen Ildefonso Esparza izeneko gizona zela lekukoa, Chaplin ezizenekoa, hiltzera kondenatua izan ondoren Valle de los Caídos en gatibu lanetan aritutakoa
|
hainbat
urtetan... eta halaxe jakin nuen, halaber, zer nolakoak izan ziren anai arrebek beren azken egunetan bizi izan zituztèn gorabeherak.
|
|
2011
|
|
|
Garai batean ustez horren garbi zenituzten ideiei ere, zimurrak azaleratu zaizkiela iruditzen zain egun. Lemoizko plazan nabaritzen hasi hintzen etsi beharrak bere bidea egin din
|
hainbat
urtetan zehar, eta, ezari ezarian, higatu din higatu beharrekoa. Hiretzat bizitza zuhaitz batean gorako bidaia modukoa dun, adabegi bakoitzean hautu bat egiten dugun bidaia.
|
|
|
Irlandako mugimendu errepublikarrak laguntza esanguratsua izan zuen AEBetan, irlandar amerikarren kopuru garrantzitsua medio. Irailaren 11koa gertatu zenean, IRAk su eten iraunkorrean
|
hainbat
urte zeramatzan arren, artean ez zituen armak erabiltezin utzita, eta hori bake prozesurako mehatxu gisa ikusten zuten unionistek. Estatu Batuek irailaren 11ko eraso terrorista basatia zuzen zuzenean jasan zutenean, irlandar amerikarren artean IRArekiko egon zitekeen begikotasuna neurri handi batean desagertu egin zen.
|
|
|
Liberiak nazioarteko bi bake mekanismo izan zituen, biak Harreman Taldeak?, herrialdearen historian une erabakigarrietan sortuak. Lehenengoa 1996an sortu zen,
|
hainbat
urtez ECOWASen bake saioek huts egin eta nazioartearen utzikeria orokorraren ondoren, pixkanaka bakegintzarako planteamendu adostuagoa egin zenean. Taldea Nazio Batuek, Estatu Batuek eta beste estatu diru emaile garrantzitsu batzuek osatu zuten, baita ECOWASek eta Afrikako Batasunaren Erakundeak ere, eta hurrengo urtean behin eta berriro elkartu zen, gehienetan New Yorken, eta bere zeregina lagungarri gertatu zen 1997ko uztailean izan ziren presidentziarako hauteskunde aurreko garaian.
|
|
|
Haren armadako jeneralek, ordea,
|
hainbat
urtetan egindako izugarrikeriengatik epaituak izango ote ziren beldur, presio egin zioten aginteari euts ziezaion.
|
|
|
|
Hainbat
urte zaharragoa.
|
|
|
Beren ametsik ero eta beroenean ere ezin imajinatuko zuten horrelako pagotxa. Zer eta, ertzainei tiroka eraso omen dien baserritar terrorista delako hori, zinez dela baserritarra eta are egiazkiago terrorista, Espainiako espetxeetan
|
hainbat
urte igarotakoa, ezin konta ahala krimen eta delituren egilea izateagatik.
|
|
|
Ilea nahasita eta arropak kedarrez zikindurik zituen, baina Mikelek ezin zuen neska ederragorik irudikatu?. Zaila da pentsatzea mendi eta larre eder hauetan gertaturiko zerbaitek aitona bizi ezinik eduki duela
|
hainbat
urtez.
|
|
|
Hemezortzi urterekin Australiara joan zen.
|
Hainbat
urte eman zituen han, auskalo zertan. Gero, munduan barrena ibili zen, Argentinan, Mexikon, Japonian... beti sekulako negozioa izan behar zuten kontuetan, baina beti erreka jota.
|
|
2012
|
|
|
Istorio honen hasiera Ernst P. adiskideak kontatu zidan, duela
|
hainbat
urte. Isilpean gordetzeko eskatu zidan, eta hala egin dut txintxo txintxo gaur arte, baina igarotako denboraren luzeak, alde batetik, eta haren osasunari buruz iritsi zaizkidan azken berriek, bestetik, nire hitza apurtzera bultzatu naute; hein batean apurtzera, gehituko nuke, xehetasun garrantzitsu batzuk, nire adiskidearen abizen osoa, kasu?
|
|
|
Bizkarroiek eta ostalariek elkarrekin egin dute eboluzioaren bidaia luzea, ezin konponduzko etsai gisa; badirudi, ordea, ezinbestekoa ere badela lehia hori.
|
Hainbat
urtetan gure inguruan gurekin egon diren bizkarroi horiek badute eragin zuzena guk geuk, umeak batik bat, geure inmuno defentsen sistema behar bezala gara dezagun. Hainbeste belaunalditan elkarri mokoka ibili beharrak izan behar abantaila txikiren bat!
|
|
|
–Orain dela berrogeita hamar urte etorri nintzen hona lehenengo aldiz, gure ezkontza bidaian, hain zuzen. Ez zen, inola ere, nire asmoa emazteari desleiala izatea, baina hemen, labar hauetan, maitale baten sorginkeriak bere besoetan erorarazi ninduen, eta urte horietan guztietan ez nau askatu; maitale horren mendean egon naiz
|
hainbat
urtez, berrogeita hamar, dagoeneko!?.
|
|
|
Zehaztasun handiz aztertu ondoren, nire hortzetatik atera zutenez, animalia haragijalea nintzen; baina lauhazkako gehienek zeharo menperatzen nindutenez, eta landa saguak eta antzerakoak ere bizkorregiak izanik niretzat, ez zuten ulertzen nola nintzen bizirik irauteko gauza, ez banintzen behintzat barraskiloz eta beste intsektu batzuez elikatzen, baina hau ezinezkoa izango zitzaidala frogatu zuten erudiziozko argudio askoren bidez. Haietako batek umeki edo hilaurra nintzela pentsatzen bide zuen. Baina iritzi hau ere baztertu egin zuten beste biek, gorputz adarrak oso osorik eta ongi eratuak nituela ikusten baitzuten eta, nire bizarrak erakusten zuen bezala,
|
hainbat
urtetako bizia ere banuela, bizar txorroak argi eta garbi ikusten baitzituzten lupaz. Ipotxa nintzenik ere ez zuten onartzen, nire txikitasuna konparazio guztien gainetik baitzegoen, zeren eta, Erreginaren ipotxik kuttunena, erresuma hartan sekula ezaguturiko txikiena, ia bederatzi metro baitzen altu.
|
|
|
Ama Yonvillen bizitzera etorriko zen, berak eramango zuen etxea, ez ziren sekula gehiago elkarrengandik aldenduko. Agudeziatsu eta laztankiro jardun zen ama, zuela
|
hainbat
urte ihes egiten ari zitzaion txera berreskuratzeaz barnean pozturik. Hamabiak jo zituen.
|
|
2013
|
|
|
bilaketa haietarik batean, izan ere, Bisteizko Talde Antimilitaristaren existentziaren berri jakin zuen; are gehiago: artikulu bat agertzen zen, Begotxu Lasak idatzia, non, Euskal Herriko arma industriaren berri zehatza ematen baitzen, enpresak indize alfabetikoaren arabera jarriak, EXPOSA ere hantxe!, baita hainbat herrialderen zerrenda ere, zeinei EXPOSAk,
|
hainbat
urtetan, minak saldu baitzizkien, Balad al Xams ere bertan! Bertzenaz, artikulua, gazteleraz idatzia?
|
|
|
–Oraindik suspirioak eragingo zenituzke baldin eta sabela sartu eta arnasarik hartu gabe ibiltzen ikasiko bazenu, tartekatu du, eta algara labur bat entzun dut telefonoaren bestaldean. Harrigarria egiten zait
|
hainbat
urte elkarrekin eman eta zeinen gutxi ezagutzen dudan. Batzuetan pentsatzen dut berarekin bizitzea bakarrik bizitzeko modu bat ez ote den.
|
|
|
–Egilea Aljerren preso egon omen zen
|
hainbat
urtez.
|
|
|
Begi kliska baten denboran, Louvre barrenean nintzen, Ibrik kanpoan utzita. Eraikin puska nire bizilekua izana zen
|
hainbat
urtetan. Handik azken aldiz atera nintzelarik, koroa batek buru gaina apaintzen zidan, inguruko guztien begietan.
|
|
|
Begiak goititu zituen eta nigan finkatu. Berdin egiten zuen
|
hainbat
urte lehenago ere, agindu bereziren bat emateko puntuan zegoelarik.
|
|
|
Matxikote eta Brion hildakoan ez zuten inor atxilotu, baina auzia
|
hainbat
urte geroago aktibatu zen, 1995 hasieran. Poliziaren isil mandatari batek Baionako epaile erretiratu bati gutun bidez esan zionez, Miguel Brescia izan zen Bidarraiko atentatua egin zuena.
|
|
|
Autoan ezkutatuta eraman zituzten bi gazteak Donostiako La Cumbre jauregira. Eraikin hori Gipuzkoako gobernadore zibilaren etxea izan zen
|
hainbat
urtetan, eta, garai hartan hutsa zegoen arren, Julen Elgorriagak zituen hango giltzak. «1983ko urriaren 16tik, Jose Antonio Lasa Arostegi eta Jose Ignacio Zabala Artano La Cumbren egon ziren atxilotuta, eta haien zaintza, Enrique Rodriguez Galindo komandantearen aginduei jarraituz, Enrique Dorado Villalobos eta Felipe Bayo Leal guardien esku utzi zuen Angel Vaquero Hernandez kapitainak.
|
|
|
bilaketa haietarik batean, izan ere, Bisteizko Talde Antimilitaristaren existentziaren berri jakin zuen; are gehiago: artikulu bat agertzen zen, Begotxu Lasak idatzia, non, Euskal Herriko arma industriaren berri zehatza ematen baitzen, enpresak indize alfabetikoaren arabera jarriak, EXPOSA ere hantxe!, baita hainbat herrialderen zerrenda ere, zeinei EXPOSAk,
|
hainbat
urtetan, minak saldu baitzizkien, Balad al Xams ere bertan! Bertzenaz, artikulua –gazteleraz idatzia... baita Hamzak usaindu ere egin ez zuèn bertze mintzaira batez, zeinetaz berant gabe pentsatu baitzuen euskara izan zitekeela– guztiz zen arma industriaren aurkakoa, artikulugileak kriminaltzat hartzen baitzituen armagileak, lehenik eta behin...
|
|
2014
|
|
|
Momentuz ez, behintzat.
|
Hainbat
urtez, ez. Badakigu denbora luzez hitzik esan gabe egoten, ezta?
|
|
|
Nire aldetik hein handi batean berekoia eta interesatua zen mendekotasunez mozorrotutako hartu eman hark
|
hainbat
urtez hauspotuko zituen, edo behintzat biziraunaraziko, nire gainontzeko harreman ez disfuntzionalegi edo are erdi arrakastatsu guztiak; izan ere, nire frustrazio sutsuenak ez balitu U k irentsi eta galbahetu, apur bat berezitzat baina orokorrean pertsona psikologikoki orekatutzat nindukaten beste kideek fartsa deskubrituko zuketen berandu baino lehen, eta, ehuneko ehunean baieztatu ezin badaitek... Baina, ondoren, bankuren batean hondoratu eta gona berriak estalitako magala okaz estaltzen hasten bazinen lepo tolestuaren gaineko buru ia inkontzientetik, magikoki desagertzen zen gua [i/ p] a eta magikoki, baita ere, gelditzen zitzaion telefonoa bateriarik gabe; orduan, arratsalde osoan zurrutik hartu ez zuen errugabeak (nire kasuan, tradizionalki U k) desumiliatzen zintuen eta zurekin gelditzen zen mozkorra pasa eta etxera modu disimulatuan iristeko gai izan arte, halere astelehenean eskolan bakoitzak ez zuen zegokiona jasotzen, U ri ez baitzenion pribatuki mila esker lotsatu bat besterik ematen, ia ia inkognitoan, eta gua [i/ p] a ez baitzenuen popatik hartzera bidaltzen baizik eta popa gero eta modu begien bistakoagoan miazkatzen, erabat eskerdun bere segizioaren parte izaten jarraitzea baimentzen zizulako larunbat arratsaldean taularatu zenuen ikuskizun penagarria gorabehera.
|
|
|
Ondoren, Garellanoko kuartelera eramango dute, Bilbora, eta handik ere ihes egingo du, baina guardian zegoen soldadu batek ikusi, eta tiro batez zaurituta harrapatuko dute.
|
Hainbat
urte geroago, Segoviako kartzelatik ihes egingo dutenetako bat izango da. Hirugarrenean ere, gutxi iraungo dio askatasunak.
|
|
|
Bor bor zegoen giroa Hego Euskal Herrian.
|
Hainbat
urtetako negu derrigorrezkoaren ostean, udaberri zantzuak agertzen ziren nonahi. Euskara batua sortu berria zen Arantzazun; langile mugimenduak indarra berreskuratu zuen; ikastolak perretxikoak bezala ernetzen ziren; euskaldun kantari gazteek plazak betetzen zituzten, eta zabaltzen zihoan Francok luze iraungo ez zuelako ustea.
|
|
|
Azkenean, militarrek sei heriotza zigor ezarri zituzten, baina ordurako nazioarteko presioa hain zen jasangaitza erregimenarentzat, ezen Francok zigorrak kommutatzera behartuta sentitu baitzuen bere burua. Imanol Uribek
|
hainbat
urte geroago egindako dokumentalean, auzipetuetako batek hala azaltzen zuen: –Frankismoak Euskal Herriaren kontrako epaiketa bezala planteatu nahi izan zuen prozesua.
|
|
|
|
Hainbat
urte geroago, hala kontatu zuen Etxabek istorioa, esku bat poltsikoan eta bestea arbola batean pausatuta, irribarre erdi batekin:
|
|
|
Erabakia hartua zegoen, ordea. Bostetan jaiki eta hamarrak arte irakurtzen, idazten, oharrak hartzen aritu zen egunero,
|
hainbat
urtetan, ia ezer idatzi gabe. Lehenengo saioekin, dokumentatu beharra zuela konturatu zen, eta ezaguera entziklopedikoak bereganatzeari ekin zion.
|
|
|
Zure anaiak egia badio, ordu erdi barru izanen gara harekin, doinua gozatu zuen?. Jainkoarren, zure anaia da, hiltzat eman duzu
|
hainbat
urtez. Ez duzu jakin nahi zergatik dagoen bizirik?
|
|
|
Koadro hura gozagarri. Koadro hura kontsolagarri,
|
hainbat
urtetan. Handik zetorkion Felisari bikoiztasun hura, Beñaten aldekoa eta, aldi berean, aurkakoa.
|
|
2015
|
|
|
Pasadizo bat, hasteko. Rattus hobeki jarri zen bere jarlekuan?. Duela
|
hainbat
urte, ustezko azti bat atxilotu genuen Gintos hirian, etxeko sabaian belarrak eta liburu arraroak gordetzen zituen ilargi jo bat. Ohiko prozedurari jarraitu genion:
|
|
|
–Auskalo.
|
Hainbat
urtez, gizon emakume andana bidali nuen. Kea bezala suntsitu ziren Artaakar mendietan.
|
|
|
Bide batez, gaztelua eraikitzeak helburu komun bat eman zien arkaniarrei.
|
Hainbat
urtez denek amets baten atzetik lan egin zuten, elkarrekin, herri bat bezala. Lanen aitzakian, Bidaztiak urrea eta lana eman zizkien.
|
|
|
Otegik esana da beretzat, baita beste batzuentzat ere? begien bistakoa zela,?
|
hainbat
urte, lehenagotik, ildo politiko militarra gainditu eta bide politiko hutsetara jo behar zela.
|
|
|
Behin eta berriro zirrara bera sentitu zuten, noski, pentsatu zuen Lilyk, inurrientzako bide bat berdintzen ari zela. Ez zen asmaketan ari;
|
hainbat
urte lehenago tolestuta eman zioten zerbait berdindu nahian ari zen; berak ikusitako zerbait. Izan ere, eguneroko biziaren atzera aurreran, inguruan hainbeste ume eta bisitarekin, etengabe sentitzen zenuen errepika, zerbait erortzen zela beste zerbait eroritako lekuan, oihartzun bat sortuz, durundi egin eta airea dardaraz betez.
|
|
|
Semearekin batera etorri da. Mairuekin
|
hainbat
urtetan bizitakoa da semea eta aitak berak baino joera kezkagarriagoak ditu, ohitura ez-ohikoak eta arraroak?
|
|
|
Bizitza ere nahiko xelebrea izaten dute. Efemeropteroen larbak
|
hainbat
urtez bizi ohi dira uretan, ibai eta aintzira ertzetako intsektuak dira efemeropteroak, eta garai horretan badute aho murtxikatzailea, urte horietan landareak janez bizi ohi baitira.
|
|
|
|
hainbat
urteren ostean soilik olerki on bat
|
|
|
Gau hartan, amak mezatara joateko atorra jantziarazi eta emanaldi ikusgarri hartara eraman ninduen. Orain, uda zoriontsu hartatik hainbat eta
|
hainbat
urte iragan direlarik, ezin dut konprenitu nola ez zen lokartu ni bezalako ume-moko bat tenore eta soprano lodikote haien italierazko txilioak entzunda. Gehiegi ez luzatzearren, erranen dizuet opera hura antzinako denboretan zegoela giroturik, Egipton, Babilonian edo halako tokiren batean.
|
|
|
Denborak oka eginda jaurtitzen gaitu mundura, eta jaurtitzearekin batera martxan jartzen du gure kronometroa, zerotik aurrera kontatzen hasten dena, eta gure bizitza neurtzen du, segundotan, minututan, ordutan, egunetan... Denbora nire bizitza xurgatzen ari da baina, niri alderantzizko kronometroa eman izan balit bezala,
|
hainbat
urte, egun, ordutatik beherantz datorrena; eta zerora heltzean betiko irentsiko nau, gaurko arratsaldea irensten ari den moduan; horrelaxe irentsi ditu azken hogeita bost urteak ere, geldotasun sentsazioaz alde batetik, eta etengabe errepikatzen diren egun berdin berdinen monotoniaz bestetik; bizitzaren atal hau jan egin dit, eta horren ordainean milaka aldiz errepikatzen den azpiatal batez horni... Vida.
|
|
|
Itsasgizona, munduko zazpi itsasoak zeharkatu zituen XIX. mendearen azken laurdenean. Haren ibileren ispilu da Josetxo eleberria, hantxe ageri da
|
hainbat
urtetako bidaietan itsasoaz hark ikasi zuena.
|
|
|
Gerardo Lopez de Gereñuk XX. mendearen bigarren erdialdean jaso zituenak hartu ditut oinarri.
|
Hainbat
urtetan osatutako zerrendak Voces alavesas liburuan bildu ziren 1998an. Jesus Ruiz de Larramendik, 1994an, antzeko beste lan bat argitaratu zuen, baina honena mugatuagoa da:
|
|
|
Mahai beraren inguruan bildu ziren zenbait epaimahaikide eta saritu, afaltzeko, eta hitz jario ederra erakutsi zuen hitzak hain ongi neurtzen zekien gizon puska burusoilak.
|
Hainbat
urte geroago, Cuaderno de Nueva York liburuan haren argazkia ikustean, zimur batzuk gorabehera aurpegia ez zitzaiola askorik mudatu begitanduko zitzaion.
|
|
|
ere ematen digute. Duela
|
hainbat
urte, munduko
|
|
2016
|
|
|
Gogoan daukat bloga sortu zenuen garaitsu hartan bertan hil zela Leopoldo Maria Panero poeta espainiarra, malditismoaren arketipoa izandakoa, eta haren inguruan hizketan aritu ginela ostiral gau batean zure etxean. Kontatu zenidan hura ere Arrasaten ingresatuta egon zela
|
hainbat
urtean San Juan de Diosen, Aita Menniren ondoko psikiatrikoan, Kanariar Uharteetako beste eroetxe batera eraman zuten arte. Ia gaupasa egin genuen Interneten eskuragai zeuden haren poemak irakurtzen eta zenbait bideo ikusten eta komentatzen, tartean haren familiaren inguruko El desencanto izenburuko zuri beltzeko dokumentala, TVEko literatura tertulia zahitsu batean egin zioten antigoaleko elkarrizketa bat, ETBko Sautrela saioan egin zioten erreportajea, eta beste bideo bitxi bat, duela urte gutxi haren poemetan oinarritutako musika ikuskizun bati buruzkoa, zeinetan berak ere parte hartzen zuen.
|
|
|
Barruko biltegia insonorizatzen ari dira, formatu txikiko kontzertuak eman ahal izateko. Ezin dut ezkutatu nostalgia puntu bat, baina handiagoa da nik
|
hainbat
urtetan lanerako erabili nuen lekua berriro bizirik dagoela ikusteak ematen didan poza.
|
|
|
Alberto eta biak lagun handiak ziren, nahiz eta Alberto, punching ball bat baino izaera geldoagokoa izanik, guztien laguna izan, eta inorena ez.
|
Hainbat
urtez bizi izan ziren elkarrekin Milanen, eta horrek, jakina, bazuen garrantzirik. Ez al zitzaidan niri ere iruditzen gehiegizkoa zela haien arteko berriketa etengabea?
|
|
|
Seneca Fallseko Adierazpenak ezin neurtuzko garrantzia izan zuen, emakumeen eskubideen kontzientzia artikulatua bihurtu zelako batez ere, mendearen erdialdean.
|
Hainbat
urtetako lanaren gailurra zen, zalantzakor eta sarritan isilik emakumeek erronka joa baitzioten beren egoera politiko, sozial, domestiko eta erlijiotsuari, egoera horiek kontraesanak sortzen zizkietelako, etsipenak hartzen zituelako eta zuzenean zapaldu egiten zituztelako, bai burgesiako emakumeak, bai hazten ari ziren langile klaseetako emakumeak. Nolanahi ere, Seneca Fallseko Adierazpenak, klase ertaineko emakume zurien dilemaren kontzientzia zorrotz islatzen zuenez, ez zituen aintzat hartzen langile klaseko emakume zurien estutasunak, ezta hegoaldeko eta iparraldeko emakume beltzen egoera ere.
|
|
|
Ia bi hamarkadaz marxismoaren ikur nagusi izan zenak, Alderdi Sozialistak, babesa agertu zion emakumeen berdintasunaren aldeko borrokari. Are,
|
hainbat
urtez, alderdi politiko hark baizik ez zuen aldarrikatu emakumeen sufragioa. Emakume sozialistei esker, besteak beste Pauline Newman eta Rose Schneidermani esker, langileriaren barruan ere piztu zen sufragioaren aldeko mugimendua, eta, hala, klase ertaineko emakumeen agintaritza luzea hautsi zuten, horiek gobernatu baitzuten hainbat hamarkadaz boto eskubidearen aldeko masa kanpaina.
|
|
|
Ia mendebetez, emakume beltz gehienek ezin izan zioten ihes egin etxeko lanari. 1912an, Georgia estatuko etxeko langile baten istorioa bildu zuen New Yorkeko kazetari batek, eta istorio horrexek islatzen zuen zer nolakoa izan zen emakume beltzen egoera ekonomikoa azken hamarkadetan, eta zer nolakoa izango zen aurrerantzean ere,
|
hainbat
urtez. Emakume haren herrian, emakume beltzen bi herenek baino gehiagok ez zuten beste erremediorik izaten sukaldari, umezain, garbitzaile, zerbitzari, saltzaile edo zaintzaile aritzea baino, eta harrapatuta zeuden?(...) esklabotzakoak bezain txarrak edo are okerragoak?
|
|
|
Hortaz, Stanton andrea egoera okerragoan zegoen: ez zen
|
hainbat
urtez borrokatu emakumeek esklabotzaren aurka egin ahal izateko eskubidearen alde; hortaz, eskas zuen urteetako borrokak berak dakarren esperientzia. History of Woman Suffrage [Emakumeen sufragioaren historia] liburua idatzi zuen Susan B. Anthonyrekin batera, eta, liburu horretan, Stantonek gogora ekarri zuen 1840an Lucretia Mottekin izandako elkarrizketa hura,, hantxe eta orduantxe abiatu zen emakumeak askatzeko misio lana?, eta ez zituen aintzat hartu aurreko hamar urteetan ikasitako lezio guztiak, emakume abolizionistek hamarkada bat baitzeramaten borrokan emakumeen askatasun politikoa lortzeko.
|
|
|
Ideologia arrazista nagusiari ateak parez pare eta inoiz baino zabalago irekita, oztopo lasterketa batean abiatu zen sufragio mugimendua, eta emakumeen sufragioaren aldeko beren helburu propioa arriskuan jarri, etengabe. 1901ean, biltzarra egin zuen NAWSAk, eta,
|
hainbat
urteren ostean estreinako aldiz, ez zuen Susan B. Anthonyk gidatu. Hain zuzen, aurreko urtean hartu zuen erretiroa, baina, hala ere, biltzarrean parte hartu zuen, eta Carrie Chapman Catt presidente berriak aurkeztu zuen, ongietorri mezua eman zezan.
|