|
2013
|
|
|
Esate baterako, zuzenbide klasikoak zehatz mehatz definitu zuen jabetzaren eta edukitzaren arteko bereizketa. Maiz sarri, pertsona berberak izaten zituen
|
gauza
zehatzaren gaineko jabetza eta edukitza; baina onartuta zegoen zerbaiten jabe izatea, hau da, jabetza titulua izatea, beste inork gauzaren edukitza fisikoa zuen bitartean. Jabeak, edukitzarik ez zuenean, akzio zehatza erabil zezakeen bere mesederako, hain zuzen ere, vindicatio izenekoa.
|
|
|
Esate baterako, zuzenbide klasikoak zehatz mehatz definitu zuen jabetzaren eta edukitzaren arteko bereizketa. Maiz sarri, pertsona berberak izaten zituen gauza zehatzaren gaineko jabetza eta edukitza; baina onartuta zegoen zerbaiten jabe izatea, hau da, jabetza titulua izatea, beste inork
|
gauzaren
edukitza fisikoa zuen bitartean. Jabeak, edukitzarik ez zuenean, akzio zehatza erabil zezakeen bere mesederako, hain zuzen ere, vindicatio izenekoa.
|
|
|
Jabeak, edukitzarik ez zuenean, akzio zehatza erabil zezakeen bere mesederako, hain zuzen ere, vindicatio izenekoa. Akzio horren bitartez,
|
gauza
berea zela alegatzen zuenez gero, jabeak, erreibindikatu, egiten zion gauza hori haren edukitza zeukanari.
|
|
|
Akzio horren bitartez, gauza berea zela alegatzen zuenez gero, jabeak, erreibindikatu? egiten zion
|
gauza
hori haren edukitza zeukanari. Edukitza zuenak, ordea, ezin zuen gauza erreibindikatu, baina interdiktuak erabili ahal zituen.
|
|
|
egiten zion gauza hori haren edukitza zeukanari. Edukitza zuenak, ordea, ezin zuen
|
gauza
erreibindikatu, baina interdiktuak erabili ahal zituen. Interdiktuak baliatuta, edukitzaileak bere burua babestu ahal zuen jabearen aurka, jabe horrek, vindicatioaren bitartez bere titulua frogatu gabe, zuzenean gauza berreskuratu nahi zuenean.
|
|
|
Edukitza zuenak, ordea, ezin zuen gauza erreibindikatu, baina interdiktuak erabili ahal zituen. Interdiktuak baliatuta, edukitzaileak bere burua babestu ahal zuen jabearen aurka, jabe horrek, vindicatioaren bitartez bere titulua frogatu gabe, zuzenean
|
gauza
berreskuratu nahi zuenean. Zuzenbide klasikoaren ostekoan, vindicatio izeneko akzioa edonork erabil zezakeen, edozein gauzaren gaineko edukitza erreklamatzeko.
|
|
|
Interdiktuak baliatuta, edukitzaileak bere burua babestu ahal zuen jabearen aurka, jabe horrek, vindicatioaren bitartez bere titulua frogatu gabe, zuzenean gauza berreskuratu nahi zuenean. Zuzenbide klasikoaren ostekoan, vindicatio izeneko akzioa edonork erabil zezakeen, edozein
|
gauzaren gaineko
edukitza erreklamatzeko. Horren ondorioz, jabetzaren eta edukitzaren arteko bereizketak garrantzia galdu zuen.
|
|
|
Alabaina, kontratuak ez zeukan zuzeneko ondorerik jabetzaren gainean. Ematea gauzatu arte, jabetza saltzailearen esku zegoen, eta ematea
|
gauzei buruzko
zuzenbidearen barruan zegoen kokatuta.
|
|
|
Esate baterako, salerosketari buruzko arauek alderdiei ahalbidetzen zieten kontratuaren gorabeherak eurenez finkatzea; horrekin batera, arauek zenbait erregela aplikagarri ematen zituzten, harremanei buruzko gaietatik baten inguruan alderdiek beren beregi ezer hitzartu ez zutenerako. Erregela horietatik bat zen, hain zuzen ere, saltzaileari erantzukizuna eratxikitzen ziona, saldutako
|
gauzaren
ebikzio kasuetarako. Egia esan, erantzukizun hori bermaturik geratu behar zen, baina erantzukizun horren zehaztapen zehatza tokiko ohiturari lotuta geratu ahal zen, adibidez, saltzaileak, berme bat barik, bi berme eman behar zituenean.
|
|
|
Liskarra sortuta, alderdiak
|
gauza
ez baziren euren kabuz konponbidea bilatzeko, maiz sarri magistratu baten aurrean agertu behar ziren. Agerraldi horren helburua zen erabakitzea ea eztabaidapeko gaia sar zitekeen zuzenbideak araututako akzioetatik baten esparruan, eta, hala izanez gero, nola jokatu behar zen.
|
|
|
Pretoreak formula eman zezakeen, baldin eta uste bazuen zuzenbidearen politikak hori justifikatzen zuela; beste modu batera esanda, haren ustez, demandatzailea bere kasua frogatzeko
|
gauza
bazen, demandatzaile horri konponbidea eskaini behar zitzaion. Pretoreen zeregina zen zuzenbidea adieraztea (Ius dicere) eta zuzenbide hori eragingarri egitea, horretarako konponbide egokiak eskainiz.
|
|
|
Zein eskolatakoak ziren kontuan hartu gabe, juristek ez zeukaten konfiantzarik printzipioen formulazio generikoekin. Horren arrazoia ez zen, ordea, printzipioak formulatzeko
|
gauza
ez izatea. Haatik, juristek hauxe uste zuten:
|
|
|
Gaioren eskemak hiru zati bereizten zituen zuzenbidearen barruan: pertsonak,
|
gauzak
eta akzioak. Lehenengo kategoriaren barruan, pertsonaren estatus desberdinak aztertzen ziren, betiere hiru ikuspuntu erabilita, hau da, askatasuna (gizabanakoa aske edo esklabo al da?), herritasuna (pelegrina edo herritarra al da?) eta familia egoera (paterfamilias da edo aurreko baten ahalpean dago?).
|
|
|
Bigarren kategoriak,
|
gauzei buruzkoak
, sailkapenaren zatirik handiena barruratzen zuen. Kategoria horretan sartzen zen balio ekonomikoa zuen edozer, eta, beraz, gauza gorpuzdunak nahiz gorpuzgabeak kategori horretara biltzen ziren.
|
|
|
Bigarren kategoriak, gauzei buruzkoak, sailkapenaren zatirik handiena barruratzen zuen. Kategoria horretan sartzen zen balio ekonomikoa zuen edozer, eta, beraz,
|
gauza
gorpuzdunak nahiz gorpuzgabeak kategori horretara biltzen ziren. Gauza fisikoak, higigarri izan nahiz higiezin izan, beti halakotzat hartu ziren.
|
|
|
Kategoria horretan sartzen zen balio ekonomikoa zuen edozer, eta, beraz, gauza gorpuzdunak nahiz gorpuzgabeak kategori horretara biltzen ziren.
|
Gauza
fisikoak, higigarri izan nahiz higiezin izan, beti halakotzat hartu ziren. Gauza gorpuzgabeen mota, beraz, berria zen.
|
|
|
Gauza fisikoak, higigarri izan nahiz higiezin izan, beti halakotzat hartu ziren.
|
Gauza
gorpuzgabeen mota, beraz, berria zen. Horren barrena, Gaiok, lehenengo eta behin, gauzen taldeak sartu zituen, betiere talde horiek en bloc eskualdatzen zirenean (per universitatem) pertsona batengandik beste batengana; horixe gertatzen zen, adibidez, jarauntsia en bloc eskualdatzen zenean kausatzailearengandik horren jaraunsleengana.
|
|
|
Gauza gorpuzgabeen mota, beraz, berria zen. Horren barrena, Gaiok, lehenengo eta behin,
|
gauzen
taldeak sartu zituen, betiere talde horiek en bloc eskualdatzen zirenean (per universitatem) pertsona batengandik beste batengana; horixe gertatzen zen, adibidez, jarauntsia en bloc eskualdatzen zenean kausatzailearengandik horren jaraunsleengana. Gauzen aniztasun horietan, gauza gozpuzdunak barnera zitezkeen, baina aniztasunak eurak gorpuzgabeak ziren.
|
|
|
Horren barrena, Gaiok, lehenengo eta behin, gauzen taldeak sartu zituen, betiere talde horiek en bloc eskualdatzen zirenean (per universitatem) pertsona batengandik beste batengana; horixe gertatzen zen, adibidez, jarauntsia en bloc eskualdatzen zenean kausatzailearengandik horren jaraunsleengana.
|
Gauzen
aniztasun horietan, gauza gozpuzdunak barnera zitezkeen, baina aniztasunak eurak gorpuzgabeak ziren. Gaiok gauza gorpuzgabeen artean sartu zituen, orobat, betebeharrak.
|
|
|
Horren barrena, Gaiok, lehenengo eta behin, gauzen taldeak sartu zituen, betiere talde horiek en bloc eskualdatzen zirenean (per universitatem) pertsona batengandik beste batengana; horixe gertatzen zen, adibidez, jarauntsia en bloc eskualdatzen zenean kausatzailearengandik horren jaraunsleengana. Gauzen aniztasun horietan,
|
gauza
gozpuzdunak barnera zitezkeen, baina aniztasunak eurak gorpuzgabeak ziren. Gaiok gauza gorpuzgabeen artean sartu zituen, orobat, betebeharrak.
|
|
|
Gauzen aniztasun horietan, gauza gozpuzdunak barnera zitezkeen, baina aniztasunak eurak gorpuzgabeak ziren. Gaiok
|
gauza
gorpuzgabeen artean sartu zituen, orobat, betebeharrak. Norbait beste inoren zordun bihur zedin, hainbat bide zeudenez gero, bide horiek deskribatzeko, betebeharraren ideia erabili zen ordu arte.
|
|
|
Horren adibiderik argiena, beharbada, ondasunak saltzeko hitzarmena zen. Behin alderdiek baldintzarik gabe salmenta hitzartu eta gero, hau da, saltzaileak saldutako
|
gauza
ematea eta erosleak prezioa ordaintzea onartu eta gero, biek elkarrekiko betebeharrak bereganatzen zituzten.
|
|
|
Gaioren eskemak, berriz, osagai berritzaileak zituen. Esate baterako, akzioak fenomeno juridikoen artean sartu zituen; fenomeno juridiko horiek pertsona eta
|
gauzekin batera
sailkatu zituen; gauza gozpuzgabeak gauza fisikoen kategoria bertsura bildu zituen; eta, gainera, bai kontratuak, bai delituak, betebeharren iturri moduan ulertu zituen.
|
|
|
Gaioren eskemak, berriz, osagai berritzaileak zituen. Esate baterako, akzioak fenomeno juridikoen artean sartu zituen; fenomeno juridiko horiek pertsona eta gauzekin batera sailkatu zituen;
|
gauza
gozpuzgabeak gauza fisikoen kategoria bertsura bildu zituen; eta, gainera, bai kontratuak, bai delituak, betebeharren iturri moduan ulertu zituen.
|
|
|
Gaioren eskemak, berriz, osagai berritzaileak zituen. Esate baterako, akzioak fenomeno juridikoen artean sartu zituen; fenomeno juridiko horiek pertsona eta gauzekin batera sailkatu zituen; gauza gozpuzgabeak
|
gauza
fisikoen kategoria bertsura bildu zituen; eta, gainera, bai kontratuak, bai delituak, betebeharren iturri moduan ulertu zituen.
|
|
|
Connanek hiru erakunde bereizi zituen zuzenbidearen barruan: pertsonak,
|
gauzak
eta akzioak, baina beste modu batean antolatu zituen izenburu horietako bakoitzean sartu beharreko gaiak. Betiko hurrenkera zentzuzkoa zen, pertsonen gaitasunak nahiz gauza motak jorratzen zirenean, baina ez, ordea, akzioak aipatzen zirenean.
|
|
|
pertsonak, gauzak eta akzioak, baina beste modu batean antolatu zituen izenburu horietako bakoitzean sartu beharreko gaiak. Betiko hurrenkera zentzuzkoa zen, pertsonen gaitasunak nahiz
|
gauza
motak jorratzen zirenean, baina ez, ordea, akzioak aipatzen zirenean. Connanek ohartarazi zuen moduan, izenburu horretan ez zen aztertzen legezko prozedura, ezpada betebeharrak, akzioak sorrarazteko bide gisa.
|
|
|
Ildo horri ekinez, «akzio» esamoldearen barruan pertsonaren edozein egintza sar zitekeen, baldin eta egintza horrek prozedura bazekarren. Beste hitz batzuez esanda, kategoria horretara biltzen ziren betebeharrak nahiz ezkontzak, ordu arte pertsonen izenburupean arautu zirenak, baita testamentuak eta testamenturik gabeko oinordetza ere, lehen
|
gauzei buruzko
atalera biltzen zirenak. Azken buruan, ondore juridikoak zituzten egintzek zekartzaten kontzeptu horiek guztiak.
|
|
|
Ildo berari segiz, Doneauk ulertu zuen berari zegokiola zuzenbidea aztertzea, alegia, subjektu pribatu bakoitzari egoera desberdinetan bere ius izenekoa esleitzen zion zuzenbidea aztertzea. Latina edota Europako beste hainbat hizkuntza aztertuz gero, ikus zitekeen hitz berbera erabili ohi zela, hala nola, ius, recht edo droit, zuzenbide objektiboa nahiz eskubideak adierazteko, edo, beste hitz batzuez esanda, betebeharren zuzenbidea nahiz
|
gauza
saltzeko eskubidea aipatzeko; esangura bikoitz horren azpian ingelesez sekula agertuko ez den anbiguotasuna zegoen. Doneauren iritzirako, ius hitzak gizabanakoari dagokion eskubide subjektiboa adierazten du eskuarki; ondorenez, berarentzat zuzenbidea eskubideen sistema zen.
|
|
|
batetik, benaz eta berez geurea dena, eta, bestetik, zor zaiguna. Lehenengo kategorian sartzen dira, hala gizaki askeen eskubideak, berbarako, bizitza eta askatasuna, nola kanpoko
|
gauzen
gaineko eskubideak. Bigarren kategoriara bildu behar dira, berriz, inork guretzat gauzatu beharreko egintzen ondoriozko eskubideak.
|
|
|
Tradizioaren ildotik, esan ohi zen gozamen mota berezia izango zela halakoa, baina gozamena jabea hil arte bakarrik luza zitekeen, eta, ondorenez, azalpen hori ez zen egokia. Doneauk adierazi zuen gozamena ez ezik, zuzenbide erromatarrak inoren
|
gauzen
gaineko beste eskubide kopuru mugatu bat ere aintzatetsi zuela, hala nola, bide eskubideak, berme eskubideak edo enfiteusiak (epe luzera eginiko errentamenduaren antzekoa, errentariari jabe ahalmenak emanez). Berak ondorioztatu zuen eskubide horiek guztiak jabe ahalmenen mugapenak zirela, ondoko kategoria orokorra proposatuz:
|
|
|
Autu horien inguruko arauak nahiko zehatzak ziren, lapurreta nahiz lesio moten arteko desberdintasunak erakusten zituzten zigor bereziak ezartzen baitzituzten; zuzenbide erromatarrak, alabaina, ez zuen eragin handirik izan arau horien gain. Familiaren statusari eta prozedurari buruzko arau ugari zegoen bitartean, ez zen
|
gauza
bera gertatu jabetza eta kontratuen ingurukoekin.
|
|
|
Digestoaren lehenengo zatiak zehaztu bezala, juristei apaiz deitu behar zaie; ildo beretik, horren osteko testu batek honetara definitu zuen jurisprudentzia: «gizakien eta jainkoaren
|
gauzen gaineko
jakituria». Horrek zer esan nahi du, galdetu zioten glosagileek euren buruari, juristek teologia ikasi behar dutela?
|
|
|
Tokiko zuzenbidea legeriari edo gizabanakoen arteko harreman pribatuei esker finkatu bazen ere,
|
gauza
bera gertatu zen zuzenbide zibilarekin. Horren adibide on bat Frantziatik dator:
|
|
|
Rechtsgeschüftaren kontzeptua azpimarratu zen, Althusiusen negotiuma, edo, beste hitz batzuez esanda, pertsona batek bere egoera juridikoa aldatzeko egiten duen borondate adierazpena. Gero beste lau liburu zetozen, betebehar,
|
gauza
, familia zuzenbide eta oinordetzari buruzkoak. Gaiak jorratzeko hurrenkera Erakundeetan agertzen dena izan ez arren, kode horretako kategoria eta arau substantibo anitz erromatarrak dira, duda izpirik gabe.
|
|
|
Beste arazoa zen edukitzaren izaerari buruzkoa; egin eginean ere, Savignyk behin eta berriro ekarri zituen hizpidera edukitzailearen eta edukitako
|
gauzaren arteko
adimen harreman eta harreman fisiko bereziak, eta sarritan harreman horiek aipatzen ziren sistema juridiko garatu osoan aplikatzeko modukoak izango balira bezala. Ildo bertsutik, kontratuen zuzenbideari helduta, Savignyren ustez horren euskarria borondatearen teoria zen:
|
|
|
Nondik nahi begira dakiola ere, Europar Batasuneko zuzenbidea ez da
|
gauza
berria, behin kontinente osoan izan zen batasun kultural eta juridiko baten berpiztea baizik, eta ideia horrek «tradizio zibil» bezala deskribatu denaren gaineko interesa piztu du. Interes horrek, bateko, doktrina juridikoen ibilbidea zehaztu du, Justinianoren zuzenbidetik hasi eta egungo kode modernoetara heldu arte, eta, besteko, herri desberdinetako ikertzaileek gai horren inguruan eginiko ekarpenak azaldu ditu jendaurrean.
|
|
|
Pertsonak eta
|
gauzak
tipo zehatz batzuetan laburbildu ziren, naturan agertu bezala eta zuzenbide zibila gogoan izanda. Zuzenbide pribatuaren gainerako zatia bi taldetan sailkatu zen:
|
|
|
Hasteko, Montesquieuk honako ohartarazpen lasaitzailea egin zuen: legeak «beharrezko harremanak dira,
|
gauzen
izaeraren ondorioz sortutakoak» eta giza legeak, berriz, arrazoia aplikatzearen emaitzak baino ez dira. Arrazoia, beraz, gauzen izaerari aplikatu behar zaie, eta izaera hori desberdina da gizarte bakoitzean.
|
|
|
legeak «beharrezko harremanak dira, gauzen izaeraren ondorioz sortutakoak» eta giza legeak, berriz, arrazoia aplikatzearen emaitzak baino ez dira. Arrazoia, beraz,
|
gauzen
izaerari aplikatu behar zaie, eta izaera hori desberdina da gizarte bakoitzean. Legeak ezin daitezke unibertsalak izan, gizarte bakoitzeko klima, ekonomia, tradizio, ohitura, erlijio eta beste faktore batzuen araberakoak baitira.
|
|
|
Erregela orokorrei buruzko azken tituluari heldu zionean, horien kopurua handitu zuen, Justinianoren 211 erregelen ordez, 960 jarrita; erregela horiek guztiak bost epigrafeetara bildu zituen: erregela orokorrak, pertsonei aplikatzeko erregelak,
|
gauzei
aplikatzekoak, akzioei buruzkoak eta zuzenbide publikoko erregelak. Beraren ustez, titulu berria «Digesto osoaren aurkibide unibertsala» izan zitekeen.
|
|
|
Artikuluok neurri desberdineko hiru liburutan jaso dira: lehenengoa, pertsonari buruzkoa da, eta bigarrena, aldiz,
|
gauzaren
, jabetzaren eta horren aldarazpenen ingurukoa. 2281 artikulu horietatik 1500 hirugarren liburuak barneratu ditu, eta bertan jabetza eskuratzeko modu desberdinak aztertzen dira, lehenengo bi liburuetara bildu ezin diren arau guztiak jasota.
|
|
|
Independentzia formala erdietsi baino lehen ere, iparraldeko probintzien lehenengo unibertsitatea 1575ean sortu zen Leydenen, Holandan, hegoaldeko Herbehere katolikoetako Lovainari kontrapisu protestantea aurkezteko. Espainian gertatu bezala, han ere Inkisizioak zigortu zuen
|
gauzen
betiko ordena uki zezakeen edozein ideia zabaltzea. Leydeneko Zuzenbide Fakultateari hasiera hasieratik esleitu zioten kontuzko lekua unibertsitatearen barruan.
|
|
|
Erakundeetan agertzen zen zatiketa hirukoitzari eusteko, zuzenbidea hiru arlotan zatitu zuen: pertsonak,
|
gauzak
eta betebeharrak. Gatibualditik ihes egin eta gero, Grotiusek iheslari politiko bezala eman zuen bizitza osoa, batez ere Frantzian, Suediako enbaxadore moduan jardunda.
|
|
|
Grotiusek baieztatu zuen Jainkoak ez zuela eman zuzenbide hori, berdin berdin existituko zelako Jainkoa ez dagoela onartu arren edota gizakien kontuak ez zirela Jainkoaren ardurapekoak onartu arren (prolegomena II eta I. I. 10.5). Ildo bertsutik, inorenak ez diren
|
gauzen
okupazioari buruzko kontzeptu erromatarrak lur berrien konkistari egokitu zitzaizkion, eta kontratuen zuzenbide erromatarra nazioarteko tratatuei. Zuzenbide naturala Erromako zuzenbide zibilaren luzapen edo lorpen moduan aurkeztu zen.
|
|
|
|
Gauzak
, 22, 23, 30, 32, 46, 79, 94, 116,
|