|
2015
|
|
|
Estatu Batuetara bidaiatu behar baduzu, eta bertan kotxe bat hartzekotan bazara, entzun gomendioa: ez galdetu jendeari zenbat denbora dagoen leku batetik bestera, eta aguantatu
|
ezin
baduzu, gehitu bi ordu, ematen dizuten denborari. Los Angelesetik Gardnervillerako bidaia xinplea zen, berez.
|
|
|
Jaso baduzu, gero atera dezakezu. Jaso gabekorik
|
ezin
duzu atera. Horri esker idatz dezakegu bertsolaritzaren historia, eta hori kontuan izanda, inoiz botatako bertsorik onenak grabatu gabe daudela.
|
|
|
“Ikusten duzunean pertsona bat min hori ateratzen bi mila lagunen aurrean, erori egiten da. Jende horrek negar egiten du zurekin, identifikatuta sentitzen da, badauka barruan atera
|
ezin
duen min hori, onartzen ez zaion min hori. Beste batetik esaten dute ordua izan dela baten batek onartzeko triste dagoela, min daukala eta aurrera egiteko negar egin behar duela”.
|
|
|
Niretzat sinesgarriena da sentimenduetara gehien hurbiltzen dena. Sentimenduetatik ari zarenean oso zureak dira bertso horiek, beste inork
|
ezin
du kantatu, eta gainera nork jarriko du zalantzan kantatu duzun hori? ”. Iritzi berekoa da Agirre:
|
|
|
Egunaren arabera eta norberaren barruan bila aritu beharra arriskutsutzat jotzen du Enbeitak. “Beti
|
ezin
dituzu emozio, sentimendu eta korapilo denak publikoaren aurrean askatu”.
|
|
|
“Iazko abuztuan nik izugarri maite nuen pertsona bat hil zen. Bertsolari gehienon moduan, abuztuan saio pila bat eduki nituen, eta niretzat ez zen hilabete erraza izan, baina
|
ezin
dut herri denetan tristeziatik eta penatik kantatzen ibili. Niretzat ere ez litzateke ona, zerbait arrastatuko nukeelako handiegia bihurtuko litzatekeena arrastatu ahal izateko”.
|
|
|
behin oholtza gainean nengoenean, Agirre bihurtzen nintzen eta Amaia itzalean geratzen zen”, Agirreren arabera. Enbeitaren ustetan bada une bat bertsolaria maskara horrekin “betiko” haserretzen dena eta erabakitzen duena beti
|
ezin
duela horrela kantatu: “Zure hauskortasun horiek guztiak zergatik ezin dituzu agertu?
|
|
|
Enbeitaren ustetan bada une bat bertsolaria maskara horrekin “betiko” haserretzen dena eta erabakitzen duena beti ezin duela horrela kantatu: “Zure hauskortasun horiek guztiak zergatik
|
ezin
dituzu agertu. Denok gara sendoak besteko hauskorrak.
|
|
|
saio denetan maskara izatetik, inon ez janzterakoa. “Hori ere ez da ona, beti zoazelako bistan, eta, azkenean, publikoaren aurrean jartzen zara, eta beti
|
ezin
duzu hain zaurgarri izan gauza guztiekiko”, esan zuen Enbeitak.
|
|
|
“Igaro nintzen publikoaren aurrean negar egiteari fobia edukitzetik, nire bizitzako leku denetan negar egitera”, kontatu zuen.
|
Ezin
du gai askotan lasai kantatu. Hargatik, gai horiei tiraka kantatu ala ez kantatu erabaki borrokan aritzen da, eta gai batzuk ekidin egiten ditu, jakin dakielako kostatu egingo zaiola eta negarrari diola eutsi.
|
|
2016
|
|
|
Aztoragarria zait, adibidez, Gales Brexitaren alde azaltzea.
|
Ezin
dut sinistu!
|
|
|
|
Ezin
dut Gales ordezkatu, zeren, ni, seguru asko, askoz politikoagoa naiz hizkuntzarekin eta herriarekin beste batzuk baino.
|
|
|
Osagaiak ematen zaizkie, baina gero ez dute egiten. Eta horrela
|
ezin
duzu zerbait maite. Eta niretzat, galesa bazara, maite behar duzu Cynghanedd; niretzat hori banaezina da.
|
|
|
Eta geurea bezalako egitura eta funtzionamendu hetereoa duen aldizkari baten kasuan are gehiago: bilera bat egiten da eta ‘honi deitu litzaiokek’ eta horri galdetuta ‘hark egingo likek/ n testua’, eta testua egingo lukeen horrek
|
ezin
duela ‘lanez lepo nabilen/ k’ baina ‘beste hari eskatzen badion/ k igual…’ ta hark ‘bueno saiatuko naun/ k, baina egun zehatz horretan izan liken/ k…’ eta ohikoan lan egiten duen argazkilariak ezin du, kanpoan dago egun horietan (Lubaki Sirian bertako gerraren jarraipena egiten, Conny Berlinen familia bisitatzen, Galder Estatu Batuetan Berri Txarrakekin kon...
|
|
|
Eta geurea bezalako egitura eta funtzionamendu hetereoa duen aldizkari baten kasuan are gehiago: bilera bat egiten da eta ‘honi deitu litzaiokek’ eta horri galdetuta ‘hark egingo likek/ n testua’, eta testua egingo lukeen horrek ezin duela ‘lanez lepo nabilen/ k’ baina ‘beste hari eskatzen badion/ k igual…’ ta hark ‘bueno saiatuko naun/ k, baina egun zehatz horretan izan liken/ k…’ eta ohikoan lan egiten duen argazkilariak
|
ezin
du, kanpoan dago egun horietan (Lubaki Sirian bertako gerraren jarraipena egiten, Conny Berlinen familia bisitatzen, Galder Estatu Batuetan Berri Txarrakekin kontzertuak ematen… Eguna iritsi eta elkarrizketatuari azaltzea ahaztu…
|
|
2017
|
|
|
Tirabira horiek alditxartuta ekin nion Hitzetik Hortzeraren 1993 sasoiari. Urrian hasi eta urtea amaitu artekoa, nagusiki txapelketako saioekin osatu genuen, eta
|
ezin
dut aipatu gabe utzi une larri hartan sekulako laguntza eskaini zidala txapelketako epaile batek, Antton Kazabonek.
|
|
|
“Bertsolaritzan, nere ustetan,/ gaur antzerki gehitxo dago,/ ta uste nuen zerbait bazela/ hori baino barrurago. / Sei urte luze pasa ditut ta/ hartu makina bat trago;/ nere ustez asko aguantatu dut,/ baina
|
ezin
dut gehiago,/ zuek antzerkia nahi duzue ta/ hortarako prest ez nago”. Jakina, bertsolaritzak beti (orain arte behintzat) izan duen benetan txantxetan joko horrekin, inork ez zekien hura Jonen benetako despedida ote zen, edota Mikel Mendizabalek jarritako gaiari emandako erantzun jolastia.
|
|
|
Txikia zela, hesola bati kateaturik zeukaten ihes egin ez zezan. Handitu zenerako sinetsita zeukan
|
ezin
zuela ihes egin, gai zen arren. Bakoitzak, haur, gazte zein heldu, bere kateak dauzka eta horiek hautsi ahal ditugun arren, sarritan albokoen babesa behar izaten dugu, gai garela sinesteko.
|
|
|
Egungo teknologia eta medioak erabiltzen ditu payadak ezagutzera emateko. Baina badaki ezin dela horrekin nahastu;
|
ezin
dituela “esentzia eta mistika” galdu. Itxaropentsu begiratzen dio etorkizunari, “fedea dut belaunaldi berriengan; une honetan badira 200 bat nerabe payadore izatearekin ametsetan!
|
|
|
Eta horietako asko gaztetxeak dira. Zarauzkoak
|
ezin
zuen gutxiagorako izan. Putzuzulo du izena Zarauzko gaztetxeak eta garai batean ehun lantegia zena orain ametsen fabrika bihurtu dute gazteek modu autogestionatuan.
|
|
2018
|
|
|
Horrelako sistemek ere eragingo dute gure aukeretan eta gure produktuetan.
|
Ezin
duguna pentsatu da hautu orokor baten izenean sistema osoa mantenduko dugunik. ditugun hautuek beharbada jende bat erre eta beste bat mantendu egingo dute, eta horrek kezkatu egiten nau.
|
|
|
Gure zoritxarra, oro har, euskal kulturan da gauza guztietatik ale bat baino ez daukagula: egunkari bat daukagu, aldizkari bat… Gehienetan produktu bakarra daukagu,
|
ezin
dugulako sare zabal bat izan, produktu berezituak… Agian, hori bertsolaritzan baino ezin da eman. Baina aldi berean prozesuak azkartuz eta jendea, halako indar zentrifugo batekin, sistematik botaz.
|
|
|
Eta interakzio horretan, gainera, euskaldungoa da, nolabait, herri honetan elite intelektuala. Eta, askotan, hori ez da ikusten eta, askotan, mespretxatu egiten da, suposatzen baita gutxiengo baten kulturak automatikoki izan behar duela nostalgia inplizitu bat edo melankolia inplizitu bat, eta, beraz,
|
ezin
du hitz egin gauza inportanteez. Gezurra.
|
|
|
Gerta liteke zu ez izatea bertsozalea. Baina horrek ez du esan nahi
|
ezin
duzunik onartu momentu batean ildo nagusi batzuk daudela eta ildo lagungarriak, paraleloak, periferikoak… daudela. Eta nik uste dut bertsolaritzak adierazten duela hori beste edozein adierazpidek baino hobeto.
|
|
|
Amuriza batek esan dezake berak ez duela nahi soldata sozial bat edo domina bat, berdin dit. Baina nik uste dut herri batek
|
ezin
duela eduki Amuriza bat aitortzarik gabe. Eta herri batek esaten dudanean da instituzio batzuek.
|
|
|
Horrek adierazten du oso postmodernoak garela. Hau da,
|
ezin
dugula errepikatu zerbait, ohikeriazkoa iruditzen baitzaigu. Beraz, modernotasun edo postmodernotasunaren ezaugarri bat izan daiteke esperimentazio etengabean egotea.
|
|
|
Jon Maiak Negu Gorriaki egin zizkion ekarpenak aipa ditzakegu Gure Jarrera diskoan bost kantatan baitaude bere letrak. Noski, Unai Iturriaga eta Igor Elortza durangarrek Josu Zabalarekin batera eginiko Zazpi Eskale lehenbizi eta Gu Ta Gutarrak ondoren,
|
ezin
ditugu aipatu gabe utzi. Bertsoa ordura arte sekula erabili gabeko eremuetara garraiatu zuten, edozein musika estilotara hurbilduz, euren kultura kaletarra baliatuz horretarako.
|
|
|
Poliziak Lasserrerena zen zurgin metro bati jarraiki jakin zuen nortzu ziren hiltzaileak. Heriotza eguna iritsi zenean, 1874ko martxoaren 5ean, Levaineur lasai dago eta ardoa eskatzen du lukainka bustitzeko; Laserrek, aldiz, oso urduri,
|
ezin
du hitzik atera. Mitronek eskaintzen zaion gurutzea besarkatzen du, aldamenean Pelletan apaiza eta Nicolas Roch borreroa dituela, lanturik gabe doa.
|
|
|
ta
|
ezin
dut gorde inola:
|
|
|
Oraingo gazteak ez dira elizara joaten eta, beraz, gune hori galdu da. Peñagarikanok eta Dorronsorok, esate baterako, esana dute elizan kantatzen ikasten zela, oraingo gazteek
|
ezin
dute hori esan.
|
|
|
Hitza azentuarekin bat ez bazetorren, doinua aldatzen zuen hitzarekin bat joan zedin. Gaur egun, ordea, 30 doinu baldin badakizkizu eta hurrengo saiorako berria ikasi nahi baduzu,
|
ezin
duzu hain ongi barneratu. Aspertzearen muga ere badago, publikoa ere aspertu egiten da denbora luzez doinu berdinekin.
|
|
|
Gure jarduna egingarri eta gauzagarri bihurtu behar dugu jasangarri izatera iritsi baita, ala jasanezin?! Bizitzan zoriontsu izatea badugu helburu, lanak ere zoriona ekarri digu bada… jasan eta zoriontsu
|
ezin
ditut elkarrekin irribarretsu eta gozo irudikatu…
|
|
|
Gazterik ezkondu zen Victoria Moneo Yanguasekin. Ez zuten ondorengorik izan,
|
ezin
baitzuten mundura haurrik ekarri. Behin halaxe aitortu zion bertso batean Uztapideri:
|
|
|
Jardunean dabiltzan ia glosadore guztiek daukate beren ogibidea, eta glosa diru sarrera bat ematen dien afizioa besterik ez da.
|
Ezin
dugu gai ekonomikoa lehen planoan jarri, baina onuragarria da glosara dedikatu daitezkeen glosadoreak egotea, askoz gehiago baita eman dezaketena bueltan jasotzen dutena baino.
|
|
|
Baina bertsolaritzarenak inkognita handi bat izaten jarraitzen du niretzat.
|
Ezin
dudalako irudi hori kendu. Zigarro eta puru kez inguratutako sepia koloreko errealitate hura:
|
|
|
Beraz, ez, ez da erabaki bertsokera bat (eta epaimahaiak
|
ezin
du erabaki; bertsoz bertso gehitzen delako puntu kopurua, eta ez ikuspegi orokor baten arabera). Bertsokera anitzek izan dute tokia; entzuleak gisa orotakoak dira.
|
|
|
Izan ere, badira fundamentu handirik gabeko kritikak, serio hartu ez liratekeenak, baina hartzen dituzunak, eta horrek ere eragiten du pixka bat distantziatzea. Gainera, epaileok kode etiko bat daukagu eta, esaterako,
|
ezin
dugu saio osteko korroetan geratu, elkarrizketa bat egin behar badigute galderak Elkartearen komunikazio sailetik igaro behar dira eta abar. Neurri asko hartzen dira, baina iruditzen zait bertsolariek merezi dutela epaileon partetik ahalik eta objektiboenak izaten saiatzea.
|
|
|
Halakoa erraz identifikatzen da bertsozaleen faunan: eztabaida zalea da, twitter erabiltzailea gehienetan, eta
|
ezin
du jasan mikrofonoaren hankara itsatsirik dagoen Euskaltelen publizitatea.
|
|
2019
|
|
|
Umore onekoa, eta bromazalea.
|
Ezin
dut bere irudi garbirik oroitu, baina beti buruan ibili izan dut aitak egin zion bertso hau:
|
|
|
Bertso eskolara etorri zitzaigun behin laguntza eske, bilobaren ikastolan aitona amonek zerbait egin behar zutela haurrekin jaialdi batean eta berak bertsoa bota nahi zuela… Konplexuekin baina erraztasun handiz osatu zuen eta gugana etorri zen egindako testutxoa zuzendu nahirik. Bertso eskolan amama arabar euskaldun bat egun bakarrez bada ere ikasle izateak eta bertso kantari entzuteak sortu zidan zirrara
|
ezin
dut hitzez deskribatu.
|
|
|
Eta bai, ni ere mintzatu naiz aitakeriaz, nik ere kantatu ditut bukaera desegokiak nire burua txalorik galdu gabe salbatzeko, ni ere laketu naiz bertso munduari aitortu zaion erreferentzialtasun lausengarrian… Ni ere berandu iritsi naiz nire kantukideen minera, baldarkeriaz ez bada mozkeriaz, mundua eraldatzeko nork bere burua aldatu behar duela dakienaren nagiak jota, segur aski. Azken ia hogei urteetan plazan hara hona geratu gabe dabilenak
|
ezin
du liburuan ageri direnekin harritu, eta, hala ere, hamarkada batzuk aurrerago geundelakoan nengoen. Horregatik diot:
|
|
|
|
Ezin
badugu egin irririk
|
|
|
Segituan ulertu nion ezertarako ez zela gai, ikusi zutenak esanda banekien. Norbait ikusteko ere ordu jakin eta une laburrez baino
|
ezin
zuen.
|
|
|
“Xanti, atzo egon nintzen Aitor ikusten. Saiatzen da lehengoa izaten, baina
|
ezin
du. Esan dit:
|
|
|
Orain ikusita, pentsatzen dut horrela izan behar zuela. 12 urte nituenean gure amari Berak etorri
|
ezin
badu Gernikara, ni joango naiz Algortara esanda hasi ziren gure urteetako joan etorriak. Beraz, soilik patuak duen edertasun poetikoa ikusten diot gure azken plana zu gurera etorri ezinik eta ni zure bila joanda burutzeari.
|
|
|
Argi nuen aukera bat eman nahi niola Euskal Herriari, luzerako izango zen edo ez jakin gabe. Munduko nire bazterra agian hemen ezkutatzen zela esaten zidan barneak, eta
|
ezin
nuela egiaztatzeko aukera pasatzen utzi. Horregatik, maletak ilusioz bete eta bazter horren bila etorri nintzen.
|
|
|
Sorlekura joaten naizen bakoitzean, esaterako, hilerrira joaten naiz amonari bertsoak kantatzera.
|
Ezin
dut jakin non arituko den, eta mundu honetan euskaraz tutik entzun ez zuen arren, orain zerbait iristen zaiola pentsatzea gustatzen zait. Gainera, orain hango familia eta lagunak jada ohituta daude bertsoak entzuten, gutxienez nire ahotik eta itzulpenarekin bidalita.
|
|
|
Horrek esan nahi zuen egindakoak merezi zuela aurrerantz pausoak ematen jarraitzeko. Argi daukat, hau gozatu eginbehar dela, gozamenaren iparra
|
ezin
dugula inoiz bistatik galdu.
|
|
|
Gaia entzun eta mikrofonorantz gerturatu zen. Bertsoaren lehenengo lerroa kantatzen hasi zen, baina
|
ezin
zuen: “Barkatu” esan eta eseri egin zen.
|
|
2020
|
|
|
Ez dakit ez zituen tibia eta peronea biak hautsita, eta hurrengo egunean enteratu nintzen izugarri berandu etxeratu zela. Berak
|
ezin
zuela autoa gidatu izan zen aipatu zidan aitzakia, norbaitek eraman zain igaro zuela gaua. Nik ezagutu dudan tiporik gogorrena da, hezurrak hautsita ere gaupasa bat egiteko gai den pertsona.
|
|
|
Jaso bai, baina ematea kosta egiten zitzaion. Gogoan daukat Uztapideren Lengo egunak gogoan idazteko bertso batzuk eskatu zizkiola endoiarrak; honek ukatu eta bertsolariek
|
ezin
zuten ikusi ere egin, baina berebiziko artxibo gotorra zuen ordurako. Arazoa zen bere komentarioak grabatzen zituela bertsoekin batera eta horrekin alferrik galtzen zuela hainbat grabazio.
|
|
|
Dena batera pasatu beharrean pixkanaka pixkanaka joan zen pasatzen, diruaren truke, noski. Beltzean eskatzen zuen gainera, baina Euskadi Irratiak
|
ezin
zuen horrelakorik egin, urtero bi auditoria pasatzen baitzituen…
|
|
|
2001eko Txapelketan azentuazioaren kontuarekin tematu nintzen, esaterako, ikusten nuelako bertsolari askorengan desnaturalizatzen ari zela. Beti esan izan da bertsolaritza berrikuntzak
|
ezin
duela esentziaren galera ekarri. Bada, irizpidea belarritik begira pasatzea, bertsolaritza ahozkotasunetik idatziaren eredura makurtzea arriskutsuagoa iruditzen zait telebistaratzea bera baino…
|
|
|
Batzuek berehala erosiko zuten. Beste batzuk, irakurtzen jakin ez eta paperak haientzat balio ez zuelako, edota dirurik ez eta pagatu
|
ezin
zutelako, han egoten ziren, memoria erne, saltzailearen kantuari adi adi, sail guztia buruz ikasi artean. Ondoren, etxerakoan, asto gainean edo gurdi gainean bazihoazen behintzat, erositako paperaren bertsoak kantatuz egingo zuten bidea.
|
|
|
Karibe
|
ezin
dut utzi
|
|
|
Halako gai puskari ondorengo erantzunak ematen hasi zirenetik bertsolariak, ulertu genuen, ulertu genuenez, egoerari egokitzeko gaitasun kamaleonikoa daukan artista dela bertsolaria, izatez: “guk biok ere ez baitauzkagu/ alferrik hainbeste urte”, “beti ondoan eduki gaitu/ hantxe pasartez pasarte// ezinezkoa ematen zuen/ gertatzen hasi den arte”, “ulergarria dela badakit/ baina gaizki sentitzen naiz”, “berak
|
ezin
du gehiago eta/ guk ezin degu gehiago// ez da mugitzen zergatik dago/ geroz eta urrunago? ”, “nik esan diot ez goazela/ eta ez gaitu espero// baina bidali diezaiogun/ eskutitz bana astero”, “bai, eskutitz bat idatzi eta/ hau aitortuko diogu// seguru nago beste aldetik/ guztia ulertuko du”. Lehendik ez bageneki bezala… Besterik da publikoarengan ariketa horiek sorrarazitako emozio edo sentipena.
|
|
|
Hala ere lasai,
|
ezin
baduzu
|
|
2021
|
|
|
Ni Maialen naiz, Maialen Akizu, Urretxukoa, Pelloren alaba eta A.ren laguna. Gustura egon al zara bertso saioan? ’
|
Ezin
dut hitzez deskribatu, baina egin zidan begirada hura nolakoa izan zen badakit. Berriz ere aurrera begiratu eta, zaintzailearen laguntzaz urrundu zen”.
|
|
|
Maiz, euskal kulturari modernitatearekin lotutako erronkak ezartzen dizkiogu, bere betiko lan ildoetatik ateratzeko eta berpizteko. Baina, bertsoaren kasuan, adibidez, entzuleria zaharrena
|
ezin
dugu eskematik kanpo utzi, bertsoa tresna garrantzitsua izan daitekeelako haientzat, beren buruak lantzeko eta euskal komunitatean kokatzeko. Horretarako, bertsoaz aparte, kulturaren bestelako aspektu batzuk ere sakondu dira ekimenean, adibidez, bertsoak musikatuz edo kantu tailerrak antolatuz saioen aurretik edota ostean.
|
|
|
Bestalde,
|
ezin
dugu ahaztu, aurrerago esan bezala, pandemiak ere asko kaltetu dituela zentroak, distantzia neurri zorrotzak eta babeserako protokolo zurrunak aplikatuz; askotan, adineko pertsonak senideengandik bakartuz eta sozialki isolatuz. Horrelako egoeretan, bertsoa bezalako tresna kulturalek izan dezaketen funtzio terapeutikoaz aritu dira hiru bertsolariak, eta Akizuren ustez, COVID aurretik ere bertsoa “errutinatik ateratzeko” baliagarria izan zitekeen.
|
|
|
Gaztelumendi sermolari famatua ere bai. Trikitiaren aurkako obsesioa zuten horiek, «infernuko hauspoa» deitzen zutenaren aurka zeuden amorratuta, eta Auspoa izena ere
|
ezin
zuten onartu, zeharo desegokia iruditzen zitzaien. Ni irratian hasi nintzenean, lehenengo grabazioak Joxe Mari Bergara jesuitak zeuzkan eginda, Azkoitiko bi soinu jotzaile eta Bergarako batenak.
|
|
|
Bakoitzak bere esperientziaren arabera gidatu behar du bere burua, baina esperientzia orokorrak dio barne egoerak ez duela askorik eragiten (edo ez duela eragin behar) jardun eszenikoan. Ikusten baduzu
|
ezin
duzula zeure barruaren aginte hori menperatu, hobe duzu ahaleginak beste zerbaitetan enplegatu.
|
|
|
|
ezin
dut izan beste norbaiten
|
|
|
|
ezin
zutelako elkar.
|
|
|
ta
|
ezin
zaitut ekarri.
|
|
|
4 Hegaztiek paparra dute eta kanta dezakete;/ nire emazteak ere badu, baina
|
ezin
du kantatu.
|
|
|
Gstanzla poesia genero gisa aipatzen badugu,
|
ezin
ditugu bereizi musika eta poesia. Gstanzl guztiak konpas hirutarrekoak dira (¾); musika, erritmo hirutarrekoa; eta hitza, erritmo lautarrekoa (erritmo musikal hirutarrean oinarritzen dira balsa eta sarabanda ere).
|
|
2022
|
|
|
Felix Zubiari neuk deitu diot batzordeko bizpahiru Aittola Zaharren gaur gauean egingo den bertso afarira apuntatu garela jakinarazteko, Egañazale amorratuak garelako eta baita jatetxea bera oso gogokoa dugulako ere. Felix Zubiak berak ere gogokoa duela esan dit, baina osasungintzan dituen ardurak tarteko,
|
ezin
duela joan erantzun dit.
|
|
|
baina askok
|
ezin
du
|
|
|
|
ezin
dut hautatu.
|
|
|
Aljeriako guduan parte hartu nuen 27 hilabetez, horietarik kasik urte pare batez Saharako ekialdera, Tuggurten eta Uarglan, Hassi Messaoud petroliogunetik eta Tunisiako mugatik hurbil. Hor aljeriar abertzale armatuek
|
ezin
zuten deus egin: Frantziako armada indartsu zegoen oasietan, eta basamortua hegazkinez kontrolatzen zuen osoki.
|
|
|
“Ezin dut elkarrizketa bat pasa esaten “ongi, kontent, ilusioa”.
|
Ezin
dut bost urteko haur baten titularra eman”. Eta orduan, sekulako biharamunarekin, hartu nuen koaderno bat, eta idatzi nituen aipatu nahi nituenak:
|
|
|
baina
|
ezin
dut krema
|
|
|
Ez, bertsolariak
|
ezin
du hil beste edozein euskaldun arruntek bezala. Herriaren manuz kantatu ohi du eta Herriaren manuz da euskaltasunaren ordezkari, eredu.
|
|
|
|
ezin
zituen sufritu,
|
|
|
Joan ginen eta jende mordoa zegoen itxaroten. Hasteko gaudela non datorren aguazilla bere txapel gorriagaz
|
ezin
dugula ezer egin esaten: “Orden del alcalde”.
|
|
|
eta korrika
|
ezin
baduzu
|
|
|
|
ezin
du ikusi,
|
|
2023
|
|
|
Sarasuatarren artean, Jonez gain, Aitor eta Iñaki ere izan ziren lehian; eta gerora ezagun egingo ziren beste izen batzuk: Danel Goikolea, Felix Iñurrategi, Xabier Euzkitze…
|
Ezin
dut erabat ziurtatu, baina nik praka motxetan imajinatzen ditut gehienak. Txapelketan parte hartu zuten guztiak saritzeko, Iparralderako bidaia prestatu zuten antolatzaileek, eta han Xanti Iparragirre –errefuxiatua zen orduan– izan genuen gidari.
|
|
|
Nabigatzaile honetan
|
ezin
duzu bideo hau ikusi
|
|
|
Dantzaldiak dantzaldi, patxada uneak gehiegi luzatzea komeni ez denez, bertsolarien eskuetara iritsi zen berriro mikrofonoa. Saioko giroak
|
ezin
zuen behera egin, eta doinu biziak hautatu zituzten amaierako zatia osatzeko. Elkarren arteko pikean gordeta geratu zitzaizkien arantzatxo batzuk, eta janariaren gaiari heldu zion berriro Mendiluzek, sagardoari erreparatu beharrean Irazuren otorduetako ohiturei abestuta:
|
|
|
Gorpu atalak kaiolatxo batzuetan jarri zituzten, eta mezu hau irakur zitekeen bertan: “Erregeak, gure jaunak, agintzen du inork
|
ezin
duela gorputz atal hau hemendik kendu. Zigorra:
|
|
|
Liburu bat: “Ez naiz irakurzalea,
|
ezin
dut bat aukeratu”.
|
|
|
Askotan ez da erraza izaten hain sakratuak diren formetatik atera eta gauza desberdinak sortzea, baina guk argi dugu, lokatzez eta lorez betetako bideak merezi izan duela sortu dugunaz gozatzeko.
|
Ezin
ditugu ahaztu jasotako esker eta zorion mezuak, eta jendeak hasieratik guregan jarritako konfiantza eta ilusioa. Proiektu prekario bat bazen ere, bertsolariek hasieratik eman zuten baiezkoa eta zaleek interesa jarri zuten argitaratutako edozein berritan.
|
|
|
erdibidekoa enbarazu da. Eta Bilintxek
|
ezin
du bertsolari izan, ez behintzat erabateko. Bertsolaria –benetakoa– baita gizon segurua, lotsagabea, ezustean harrapatuko zaituena.
|
|
|
Eta, horretarako, ahozko usadioaz gain, poesia idatziaren oihartzunak jasotzen dituela, bertsopaperetan batez ere: ahozkotik idatziak dira, bai, baina hain modu perfektuan, idatziz sortuak baizik
|
ezin
baitute izan. Badute arnas bat ez dena oraindik herriarengana iristen, baina egon trankil, historiak ezer irakatsi badigu, hori da gure kapitala Donostiatik Tolosara eta Tolosatik Donostiara aldatu den modu berean aldatzen direla jendearen nahiak, eta seguru nago pixkanaka zenbait hasiko direla bertsolarien beste alderdi batzuei ere erreparatzen, joskerari, kantaerari, intonazioari, eta Xenpelarrez gain, gai izango direla Bilintx edo Iparragirre miresteko.
|
|
|
Bilintx ere, jendetzara batuta, ozenki kantatzen hasi da, Iparragirreri begirada ezin kendurik.
|
Ezin
du sinetsi, pare parean dauka mitoa: hamalau urterekin gerran borrokatzeko Madrildik Euskal Herrira itzuli zena, Frantziako erbestealdian Caroline Duprezekin musika eta kantua ikasten aritua, Italian, Suitzan, Alemanian eta Londresen ibilia, barrikadetan bezala jauregietan, sekula bere erroei atzea eman gabe.
|
|
|
Esperientziagatik banekien zein gorputzaldirekin ez nuen joan nahi, baina ez nekien nola probokatu nire buruari beste gorputzaldi bat. Beraz, lan dezente egin nuen nire burua arnasa luzeko lasterketa batean kokatzeko, jakinik, lehenengo txanpa gainditzeko
|
ezin
nuela aurrera begira egon, baizik eta egun horretan egin behar zela eta ondo egin behar zela, gainera. Estu iritsi nintzen; fisikoki, gaizki.
|
|
|
“Lan dezente egin nuen nire burua arnasa luzeko lasterketa batean kokatzeko, jakinik, lehenengo txanpa gainditzeko
|
ezin
nuela aurrera begira egon, baizik eta egun horretan egin behar zela eta ondo egin behar zela, gainera”
|
|
|
Sorgina da denbora. Ez daukat arrastorik ere bertsolari bakoitzak gaia entzun ostean egiten duen denboraren kudeaketaz (uste dut segundo horietan lortzen den kontzentrazioak asko erabaki dezakeela) eta nirea oso txarra izaten zela besterik
|
ezin
dut esan. Bi minutu.
|
|
|
Nafarroa Arenak
|
ezin
zuen Iruñeko bertso ibilbide honetatik kanpo gelditu. Bertsolaritzaren mugimenduarentzat Txapelketa Nagusia baldin bada egitasmo handiena, finala da txapelketa horren gailur.
|