|
2023
|
|
|
|
Ez
da erronka makala 100 urte betetzera iristea eta Martina Tolosa Goikoetxeak duela gutxi lortu zuen. Azkaraten jaioarren, Lekunberrin gustura igaro du bere bizitzako zatirikhandiena.
|
|
|
Bizi gogorra izan zuen Martinak. Etxean
|
ez
zuten urik eta arropa garbitzera errekara edo labaderora joaten zen. Luis Urriagaren harategiko lanak ere egiten zituen.
|
|
|
Bere 4 anai arreba bizi dira oraindik eta haiekin telefonoz hitz egitean, hika aritzen da. Bere zaletasunetarako
|
ez
du tarte handirik izan Martinak, baina baratzean aritzeaz gain, pilota partiduak ikustea gustuko izan du. Behinjubilatuta, Lekunberriko jubilatuetan ere asko gozatu zuen karta jokoetanbesteak beste.
|
|
|
Martinak, oraindik ere
|
ez
du inongo minik eta apetitua berriz izugarria. Lo ere asko egiten du.
|
|
|
Oso bide meharra zen, “tarteka aire guztia bota behar zen” kabitu ahal izateko, gogoratu du espeleologoak.
|
Ez
omen dago hitzik “denboraren kapsula” hori aurkitzeak eragin ziena azaltzeko, baina nolabaiteko kezka ere sentitu zuela adierazi du Hermoso de Mendozak: “Espeleologook kaltea eragiten dugu, bideak zabaltzean eta abar, eta pentsatu behar dugu gure ekintzen inpaktuan.
|
|
|
Trinok hiru baldintza jarri zizkion Satorrak taldeari:
|
ez
zezatela ezer uki, “denboraren kapsula” hura bere horretan ikertu nahi baitzuen; sarrera zabal zezatela, Trino bera kabitzen ez zelako eta piezak ateratzeko ezinbestekoa izango zutelako, eta finantzaketa lor zezatela. Lehenengoa erraza zen betetzen, bigarrenak lan handia eman zuen, eta hirugarrena Nafarroako Gobernuak jarri zuen.
|
|
|
Trinok hiru baldintza jarri zizkion Satorrak taldeari: ez zezatela ezer uki, “denboraren kapsula” hura bere horretan ikertu nahi baitzuen; sarrera zabal zezatela, Trino bera kabitzen
|
ez
zelako eta piezak ateratzeko ezinbestekoa izango zutelako, eta finantzaketa lor zezatela. Lehenengoa erraza zen betetzen, bigarrenak lan handia eman zuen, eta hirugarrena Nafarroako Gobernuak jarri zuen.
|
|
|
Trino Torresek azaldu duenez, leize hartzek, negua heldu aurretik, 40 kilo gantz pilatzen dituzte gorputzean hibernatu ahal izateko. Zenbaitetan, baina,
|
ez
dute negu osoa pasatzeko lain jaten edo zaharregiak dira udaberrira heltzeko, eta, elurra desagertzen denean, hienek gorpuak usaindu, sartzen dira eta hezurrak ere jaten dituzte. Barre artean, Trinoren hitzetan, “Amutxate pleistozenoko janari lasterreko sukurtsal bat izan zen”, nolabait.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, zientziaren ikuspuntutik, Mariren hezurdura ikusgarriak
|
ez
du ekarpen handirik egin. Amutxatek ez dio bere garrantzi paleontologikoa hiru metroko garaiera omen zuen hartzari zor.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, zientziaren ikuspuntutik, Mariren hezurdura ikusgarriak ez du ekarpen handirik egin. Amutxatek
|
ez
dio bere garrantzi paleontologikoa hiru metroko garaiera omen zuen hartzari zor. Leizea berezi egiten duena “kapsula” izaera hori da, zeinari esker, besteak beste, jakin daitekeen nola hazten ziren hartzak, nolakoa zen emeen eta arren arteko aldea etapa horietan zehar eta zer presentzia zuten hienek testuinguru horretan.
|
|
|
Horren harira, Hermoso de Mendozak adierazi du zirkulua
|
ez
dela itxi. “Dibulgazioa egin ostean, orain zer?
|
|
|
Kobazuloa hor dago, eta jendea hurbiltzen da, batzuk asmo onez, baina…”, esan du espeleologoak ondarearen babesaren garrantziaz ohartarazteko. Gobernuaren laguntza
|
ez
ezik, bertako biztanleena ere du ezinbestekotzat Satorrak taldeko kideak. Ildo berari jarraiki, Trino Torresek gaineratu du Spelaeus bezalako erakusketak beharrezkoak direla jendeak inguruan daukanaren garrantziaz jabetu dadin.
|
|
|
Gabarin aurkituko duguna
|
ez
da, baina, Amutxatera mugatzen; Mari hartzak Uitziko Mainean topatu ziren oreinaren, mamutaren eta bost errinozero iletsuen konpainia baitu erakusketan. 250 pieza inguru eman zituen, 1996an, Otxola taldeak topatutako aztarnategian Paco Etxeberria forentse eta antropologo ospetsuak zuzendutako indusketak.
|
|
|
Mainearen datu harrigarrienetakoa bildu ziren aztarna gehienak fauna hotzari dagozkiola da. Fauna hotza topatzea
|
ez
da arraroa inguru honetan,% 99 fauna mota horrekin lotuta izatea, ordea, bai. Asier Gómez Olivencia paleontologoak azaldu du litekeena dela dolinak tranpa natural bezala funtzionatu izana, non ugaztun handi horiek erori ziren, handik ateratzeko inolako modurik gabe ez zutela.
|
|
|
Fauna hotza topatzea ez da arraroa inguru honetan,% 99 fauna mota horrekin lotuta izatea, ordea, bai. Asier Gómez Olivencia paleontologoak azaldu du litekeena dela dolinak tranpa natural bezala funtzionatu izana, non ugaztun handi horiek erori ziren, handik ateratzeko inolako modurik gabe
|
ez
zutela. Bertan, gosez hiltzen ziren.
|
|
|
Aranzadiko Jexux Tapia arkeologoak aurreratu du, inaugurazioaren biharamunean, leize hartzarekin lotura duen aztarnategi bat topatu dutela, Ondare talderekin elkarlanean. Xehetasunik
|
ez
du eman, lekua babestea baita lehentasuna, baina aurkikuntza garrantzitsua izan daitekeela aurreratu du arkeologoak. Datozen hilabeteetan datu gehiago emateko asmoa dutela jakinarazi du.
|
|
|
Datozen hilabeteetan datu gehiago emateko asmoa dutela jakinarazi du. Aztarnategi hori
|
ez
ezik, beste bost inguru aztertzea ere aurreikusten dute, baina ez dute lan makala izango, Tapiak azaldu bezala, berrehun kobatik gora baitaude Larraunen. Ikusteko dago zer altxor gordetzen dituzten.
|
|
|
Datozen hilabeteetan datu gehiago emateko asmoa dutela jakinarazi du. Aztarnategi hori ez ezik, beste bost inguru aztertzea ere aurreikusten dute, baina
|
ez
dute lan makala izango, Tapiak azaldu bezala, berrehun kobatik gora baitaude Larraunen. Ikusteko dago zer altxor gordetzen dituzten.
|