|
2007
|
|
|
Himalaia mendiak Lurreko altuenak dira,
|
ez
bakarrik Indiako plaka tektonikoak Eurasiakoaren kontra talka egin zuelako, baita talka horretara oso abiadura handiarekin iritsi zelako ere. Baina nolatan
|
|
|
Himalaia mendiak Lurreko altuenak dira,
|
ez
bakarrik Indiako plaka tektonikoak Eurasiakoaren kontra talka egin zuelako, baita talka horretara oso abiadura handiarekin iritsi zelako ere. Baina nolatan zuen Indiako plakak hainbesteko abiadura?
|
|
|
Oraindik lan asko dago egiteko, eta ez dago behin betiko emaitzarik. Nolanahi ere, asko ikas dezakegu zelula hauekin egindako ikerketetatik,
|
ez
bakarrik medikuntza birsortzailean, baita botika berriak probatzean, bestelako terapietan, eta abarretan ere.
|
|
|
Gasteizko Farmazia Fakultateko Edurne Simon eta Bittor Rodriguez irakasleen lanaren emaitza dira Bromatologia eta Giza nutrizioa eta dietetika liburuak. Bata zein bestea erabilgarri izan daitezke,
|
ez
bakarrik unibertsitateko irakasle eta ikasleentzat, baita nutrizionista eta dietistentzat ere.
|
|
2008
|
|
|
Zientzialari gisa maila aparta du. Horrez gain, baina, oso pertsona konprometitua da; erabat arduratuta dago hiesaren aurkako borrokan,
|
ez
bakarrik hemen, baizik eta gehien behar duten herrialdeetan. Hain zuzen, erabat kezkatuta dago Afrikako eta Asiako hiesdunek osasun arreta eta zaintza egokia izan dezaten, eta horri ematen dio bere denboraren zati handi bat.
|
|
|
Orain dela hamabost urte inguru, mintzairaren nahaste espezifikoa deritzon gaitzak jotako familia bat aurkitu zuten Londresen. Pertsona horiek zailtasun handiak dituzte hitz egiteko; eta
|
ez
bakarrik hitz egiteko, esaldi konplexuak ulertzeko, hitz luzeak errepikatzeko eta abarretarako ere bai.
|
|
|
Beraz, nanoteknologia garatzearekin batera, ezinbestekoa da nanopartikulen eragina ezagutzea. Horretarako, baina, bide berriak bilatu behar dituzte ikertzaileek,
|
ez
bakarrik eragina neurtzeko, baita nanopartikulak detektatzeko eta haiei jarraipena egiteko ere, detekzio metodo arruntek ez baitute balio nanopartikulak detektatzeko.
|
|
|
Egia esan, biologia molekularrari buruz gehiago irakurtzeko beharra nabaritzen dut orain. Eta
|
ez
bakarrik lanarengatik, ez bakarrik inhibitzaileak egiten ditugulako, baizik eta nire jakin mina asetzeko ere bai. Nire ezagutza mugatua da arlo horretan.
|
|
|
Egia esan, biologia molekularrari buruz gehiago irakurtzeko beharra nabaritzen dut orain. Eta ez bakarrik lanarengatik,
|
ez
bakarrik inhibitzaileak egiten ditugulako, baizik eta nire jakin mina asetzeko ere bai. Nire ezagutza mugatua da arlo horretan.
|
|
|
Baina zohikatzaren ustiapen masiboak arazoak ekar ditzake. Jarduera komertzial horrek habitat naturala hondatzen eta suntsitzen du;
|
ez
bakarrik zohikatzaren erauzketarengatik, baita langileen, tresneriaren eta garraioen mugimenduak sortzen duen inguruaren degradazioarengatik ere. Arazo hori dute Hego Ameriketan.
|
|
2009
|
|
|
Teknika multzo horien bitartez, exoplaneta batzuen zuzeneko argia jaso dute. Aurrerapauso handia izan da,
|
ez
bakarrik gizakiak gauzak ikusi nahi izaten dituelako, baita zuzeneko argiak zientzialarientzat informazio asko izaten duelako ere. Argiaren espektroa aztertuta, adibidez, exoplaneten atmosferaren osagai kimikoak fidagarritasun handiz detekta daitezke.
|
|
|
Dena dela, aplikazio berriak probatzeko prest daude zientzialariak. Eta
|
ez
bakarrik fisikariak; adibide harrigarrienetako bat da DNA molekularen sekuentzia irakurtzearena. DNA katea bi grafeno xaflaren arteko zirrikitu batetik pasarazi nahi da, eta korronte elektriko bat eragin nahi da grafenoan.
|
|
|
Horrek esan nahi du makina bat osagai giltzatu behar direla modu egoki eta zehatzean, baina ez soilik hori; sistema horrek irauteko gai izan behar du, baita kondizio aldakorretan ere. Esan nahi du, beraz,
|
ez
bakarrik antolatutako forma bat sortzea, baizik eta lortu behar dela, behin asmatuta, forma horrek bere burua antolatzea, irautea, eta eboluzionatzea; horiek baitira, azken batean, materia biziaren propietateak. Bestela esanda, berezko autonomia edukitzea da kreazio artifizial honen berezitasuna (eta paradoxa):
|
|
|
Sumendi baten puntan dago, 4.600 metroko garaieran. Bistak ikusgarriak dira, hortaz, eta
|
ez
bakarrik inguruari begiratuz gero, baita, gora begira, izarrak behatzeko ere. Plater erraldoi bat du, futbol zelai baten erdia ingurukoa.
|
|
|
Ebidentzia geroz eta handiagoa omen da pentsatzeko ia oharkabean pasatzen diren garuneko atake baskular txikiek dementziaren bat eragin dezaketela. Horregatik, dieta eta, oro har, bizimodu osasungarria berebizikoak omen dira,
|
ez
bakarrik garuneko tronbosiak eta antzekoak prebenitzeko, baita alzheimerraren agerpena atzeratzeko ere.
|
|
|
Urte batzuetatik hona, haurdun gelditu, eta pertsona askok galdegiten diote bere buruari baliagarria ote den jaioko den umearen zilbor hesteko zelulak gordetzea, eta nola eta non egin jakin nahi izaten dute. Zalantza, egia esan, seme alaben etorkizunerako balizko mesedeari buruzkoa da; baina Espainian zelula horiek ez dira zehazki ikuspegi horrekin gordetzen, edo
|
ez
bakarrik, ikusten badugu nola arautu den eta medikuntzak gaur egun zer aukera eskaintzen dituen.
|
|
|
Eta
|
ez
bakarrik motorren konbustioak sortutako poluitzaileek, baita pestizidek ere, eta egunero erabiltzen ditugun hainbat gaitan dauden poluitzaileek. Poluitzaile horiek airera pasatzen dira; asko iraunkorrak dira, eta, airearekin batera, poloetaraino heltzen dira.
|
|
|
Noski.
|
Ez
bakarrik publizitateak; elikagai industriak ere eragin handia du. Izan ere, merkaturatzen dituzten produktu asko ez dira oso osasungarriak, edo ez dute nutrizio ezaugarriei buruzko nahiko informazio ematen, eta kontsumitzaileak ez daki hori jatea komeni zaion edo ez.
|
|
|
Nanohidrogel adimendun horiek aproposak dira,
|
ez
bakarrik minbizi kasuetan erabiltzeko. Orain, nanohidrogelekin tuberkulosiaren kontrako farmakoak erabiltzeko aukera ikertzen ari dira.
|
|
2010
|
|
|
Zuza astronomoarentzat, aurrerapauso handia da hori. Ondorio horretara iristeko, kontuan hartu behar duzu Eguzkia non dagoen; baina
|
ez
bakarrik Lurrarekiko, bai eta kometarekiko. Eta kometa zer puntutan dagoen, eta joaneko ibilbidea edo itzulerakoa duen.
|
|
|
Oso ikerketa zabala izan da; ikertzaileek espero dute baliagarria izatea,
|
ez
bakarrik artoak elikagaien munduan duen garrantziarengatik, baita genoma konplexuak ikertzeko baliabide berriak garatu dituztelako ere.
|
|
|
Nire ustez, beharrezkoa da zientzialariak babestea legez kanpoko ekintzak egiten dituzten pertsonetatik. Eta
|
ez
bakarrik zientzialariak, baizik hiritar guztiak. Egia esan, ezin dizut daturik eman, baina iruditzen zait pertsonak babesteko lege hori atera zenetik eraso gutxiago egon direla.
|
|
2011
|
|
|
Eta materia aldatzen duzun unetik, botere handia daukazu. Ingurumena aldatu egiten du, eta aldaketa hori sarritan(
|
ez
bakarrik faktore ekonomikoak sartzen direlako), arriskutsua da berez. Azkenean, kutsadura eta horrelakoak gertatzen dira.
|
|
2012
|
|
|
Hain urrutira joan gabe eta bi sexu bakarrik izanda ere, batzuk gameto handi eta bakanak sortzen eta besteak gameto asko eta txikiak ekoizten espezializatuta egoteak asimetriak dakartzala esplikatu du Elosegik: Emeak arrak baino askoz ere gehiago inbertitu du bere gametoan, eta
|
ez
bakarrik energetikoki. Hain zuzen, galdutako aukerak ere inbertsio bat dira; hau da, emeak, ernaltzean, denbora tarte luze baterako berriro ernari geratzeko aukera galtzen du, eta hori ez zaio gertatzen arrari.
|
|
|
Zenbat eta urte gehiago izan gizonezkoek, orduan eta errazago lortzen dutelako estatus bat gizartean. Eta emakumezkoek estatus altua duten gizonezkoak ere hautatzen dituzte,
|
ez
bakarrik gene onak dituztenak.
|
|
|
Gogorra zen pinguino haien bizitza.
|
Ez
bakarrik jasan behar zituzten kondizioengatik. Gauza ikaragarriak ikusi zituen.
|
|
|
Izan ere, asmoa, hor, zein da?
|
Ez
bakarrik Abadia pertsona bezala ezagutaraztea; hor, zutabe horietan, badago estilo bat, eginda dagoena. Hori erakutsi behar da.
|
|
|
Ekotoxikologiako eredu matematikoek ez dituzte behar datu kopuru handiak, landakoak nahiz laborategikoak, toxikoak organismo batean edo gehiagotan duen eragina adierazten duten formula matematikoak aurkitzeko. Produktu zehatz batek ekosistema jakin batean izango dituen efektuak aurretik jakiten laguntzen du horrek, bai eta, zenbait kasutan, erabaki egokiak hartzen ere; eta
|
ez
bakarrik legezko mugak ezartzen laguntzen duten erabakiak hartzen. Demagun, adibidez, ibai batean gertatutako isurketaren ondorioz, neutralizazio produktua edo garbiketarako prozedura aukeratu behar dela.
|
|
|
Horrez gain, bertsoen kalitatea neurtzeko, transkribatu egin dituzte probetan botatako bertsoak, eta Bertsozale Elkarteko epaile talde batek epaituko ditu. Hori ere garrantzitsua da,
|
ez
bakarrik bertsoen kalitatea erresonantziak emandako irudiekin erlazionatzeko, baizik eta bertsolariak motibatzeko eta ahalik eta bertso onenak egitera akuilatzeko.
|
|
|
Kontatzen duen prozesu horretan, lehen urratsak ia ezinezkoak izango lirateke software egokia izango ez balu; eta
|
ez
bakarrik geometriak behar duen perspektibarekin marrazten laguntzen diolako. Askoz praktikoagoa da formatu digitala tradizionala baino dio Calçadak, batez ere softwareak laguntzen dizulako.
|
|
2013
|
|
|
Bateragarriak dira. Eta
|
ez
bakarrik hori, maiz, eskutik datoz. Areago, ibaiak kudeatzeko estrategia klasikoa ubidea bideratzea, ibaia kanalizatzea eta dragatzea ez da soilik suntsitzailea ibaietako ekosistema
|
|
|
Bateragarriak dira. Eta
|
ez
bakarrik hori, maiz, eskutik datoz. Areago, ibaiak kudeatzeko estrategia klasikoa ubidea bideratzea, ibaia kanalizatzea eta dragatzea ez da soilik suntsitzailea ibaietako ekosistemarentzat, uholdeen aurkako estrategia gisa ere kaltegarria izan daiteke.
|
|
|
Etorkizunera begira, ordea, badirudi energia nuklearra indarra galtzen joango dela,
|
ez
bakarrik Espainian, baita mundu osoan ere. Hori adierazten dute, esaterako, Europako Batasunak 2050erako dituen energia aurreikuspenek eta zentral berriak egiteko asmoetan izan den aldaketak.
|
|
|
Hain zuzen ere, arkitekto ospetsu askok ideia horretan oinarritu dute haien lana. Antoni Gaudí eta Eduardo Torroja maisuen filosofia da forma bera badela ederra,
|
ez
bakarrik estetikarengatik, baizik eta formak egonkortasuna ematen diolako eraikinari, dio Ibáñezek.
|
|
|
Animalia bat beste bat baino iheskor rago azaltzen bada behin (harrapari batean aurrean, adibidez), beste batzuetan eta bestelako egoeretan ere iheskor azaltzera joko du. Aleen arteko portaera ezberdin horiek denboran irauten dutenean(
|
ez
bakarrik unean uneko egoeraren aurreko erantzun moduan), esan daiteke pertsonalitatea dagoela tartean.
|
|
|
Gizonezkoei ere eragiten dien arren, emakumezkoetan are nabarmenagoa da joera hori. Ondorio larriak ditu, eta
|
ez
bakarrik medikalizazioa pairatzen duten pertsonengan.
|
|
|
Industria mailako metanoaren C H loturaren aktibazioa, erreakzio baldintza arinetan, gaur egungo kimikak duen erronkarik garrantzitsuenetako bat da. Izan ere, aktibazio hori posible izango balitz, metanoa konposatu kimikorik erabilienetakoa izango litzateke,
|
ez
bakarrik energia produkzioan; hidrogeno molekularra lortzeko eta konposatu kimiko baliotsuagoak sintetizatzeko, hala nola alkoholak nahiz hidrokarburo handiagoak, erabili litzateke.
|
|
|
Analisi horrekin, itxura ez ezik, itxura horretara iristeko prozesua ikusten da. Eta horrela joan ziren konturatzen tresnak egiteko prozesuak askotarikoak zirela neandertalen artean,
|
ez
bakarrik denboraren arabera, baita lekuaren arabera ere.
|
|
|
" kontua da orain mailakatu egiten duela arazoen larritasuna eta horren arabera behar duten laguntza. Hori oso ona da, behartzen duelako pentsatzera
|
ez
bakarrik zein den diagnostikoa, baizik eta zenbateko laguntza duten eta zertan. Hala, autismoa diagnostikatu zaion haur baten gurasoak kontsultatik ateratzean, haien seme alabak zer nahaste mota duen jakiteaz gain, jakingo du zenbateraino dagoen mugatuta gaitasun batzuetan eta besteetan, eta bakoitzean zer nolako laguntza duen.
|
|
2014
|
|
|
Hortaz, bat egiten dute OMEren ikuspuntuarekin. Eta
|
ez
bakarrik norbanakoen osasunarengatik, baizik eta, bereziki, gizarte osoa kontuan hartuta.
|
|
|
Bada, hirugarrena dagoeneko hasita dago, eta da online ikastaroak eskaintzea.
|
Ez
bakarrik bizi osorako trebakuntzari begira, baita graduak eta graduondokoak ere. Hori bat dator gure ildo estrategikoarekin, alegia, euskal unibertsitatea sortzea, gure ustez oraindik ez baita lortu.
|
|
|
Hain zuzen ere, atmosferara isurtzen duen berotegi gasaren arabera erabaki behar bada zer hidrokarburo den gutxien kutsatzen duena, prozesu osoan isuritako gasa hartu da kontuan,
|
ez
bakarrik amaieran erretzen dena. Alabaina, askotan, kalkuluetan, ez zaio prozesu osoari begiratzen.
|
|
2015
|
|
|
Hau da, gutako bakoitzak lehen baino gehiago eragiten dugu inguruan. Hala, aztarna ekologikoa gero eta nabarmenagoa da, baina
|
ez
bakarrik aztarna, baita kontzeptu horretan sartzen ez diren beste elementu batzuk ere.
|
|
|
Edward Snowden AEBko CIA eta NSA agentzietako langile ohiak azaleratu zuenetik gobernuek gure sareko komunikazio eta datuak atzeman eta zelatatzen dituztela, areagotuz joan da sareko pribatutasunarekiko kezka. Eta
|
ez
bakarrik erabiltzaileongan: sarearen arduradun eta ingeniariek ere badute kezka hori, eta apurka apurka web seguruago bateranzko bidea hartu dute.
|
|
2016
|
|
|
Ni kritikoa naiz RRI kontuarekin. Nire ustez, baditugu kezkatzeko arrazoiak estrategia berri horrekin,
|
ez
bakarrik zientzialariok, baizik eta oro har gizarteak. Hori paradoxikoa izan daiteke, zientzia arduratsua izatea baita helburua, baina nik horrela ikusten dut.
|
|
|
Hala ere, ez da ezezkoa emateko gai izan, beti laguntzeko prest dagoen horietakoa baita. Hori bai, denbora behar izan du erantzunak emateko, eta
|
ez
bakarrik lanak tarterik uzten ez ziolako, baizik eta zailak, oso zailak, iruditu zaizkiolako. Ondo pentsatutako erantzunak dira bereak, beraz.
|
|
2017
|
|
|
Eta azken pausoa ere, hau da, sua egiteko ahalmena izatea, ez dakite nola gertatu zen. Hori bai, zehazten dute duela 400.000 urtetik gizakiek kontrolatutako suen arrasto ugari agertzen direla,
|
ez
bakarrik leku irekietan, baita kobazuloen barruan ere. Horrek garbi erakusten du sua kontrolatzeko gai zirela; ez, baina, pizteko gaitasuna zutenik.
|
|
2018
|
|
|
Esaterako, botiken edo beste zenbait molekulen inguruko ikerketa klinikoa egiten denean, zergatik ez dira publikoak egiten ikerketa horiek? Ikerketa guztiak ezagutu nahi ditugu,
|
ez
bakarrik amaieran argitaratzen direnak; ikerketa bat bertan behera uzten denean, zergatia jakin nahi dugu. Zientzia oso erruduna da.
|
|
|
NIHk ere bere egin du definizioa. Behaketa hutsezko ikerketa
|
ez
bakarrik geratuko dira definizio horretatik kanpo.
|
|
2020
|
|
|
Dena den, irrati telemetriak erakutsi du basoa azalera handiagotan kudeatu behar dela, okilen lurraldea askoz ere zabalagoa delako. Halaber, zuhaitz espezie guztiak(
|
ez
bakarrik pagoak) hartu behar dira kontuan, espezie horrentzat bazka iturri eta habitata ere badirelako. Kudeatzeko modu horren lehen probak egiten hasita daude, baina, jakina, denbora da baso-lanen ondorioak behar bezala ezagutzeko.
|
|
|
Denok elkarrekin lan egiten ikasi behar dugu dio Andonegik.
|
Ez
bakarrik zientzialariek, itsasoko beste eragileek ere: arrantzaleak, surflariak, administrazioa, herri erakundeak Begira zein den gure errealitatea: administrazioarekin elkartzen garenean, eragile bakoitzak bere helburua duenez eta gatazkak sortzen direnez, ez gara mahai berean esertzen.
|
|
|
Azidotasunak kaltzio karbonatoz egindako egiturak disolbatzen dituenez, itsasoko bizidunen egitura karedunak desegiten ditu.
|
Ez
bakarrik moluskuenak, krustazeoenak eta koralenak; itsasoan animalia askoren larba egoeran dira behar beharrezkoak egitura karedunak, hain zuzen ere beren bizitzako egoera zaurgarrienean.
|
|
|
Madrilgo eta Bartzelonako unibertsitate eta ikerketa biomedikoko zentro batzuetako ikertzaileek egin dute azterketa, eta nazioarteko beste zenbait ikerketak erakutsitakoa berretsi dute: depresioa urte gutxiago bizitzearekin erlazionatzen da, eta
|
ez
bakarrik suizidioagatik, baizik eta heriotza kausa orokorrekin.
|
|
|
Eta hori gauzatzeko egin dezakegun gauzarik garrantzitsu eta oinarrizkoena da formakuntza ahalbidetzea: esparru guztietako formakuntza, eta
|
ez
bakarrik teknologikoa, aldaketak modu arduratsu eta gizatiar batean egiteko. Teknologiak gure gizartea eraldatuko badu, gure esku egongo da formakuntzaren bitartez gizartea aldaketetarako prestatzea.
|
|
|
Edinburgon, zientzia aldizkarian idazten eta editatzen aritu zen, eta orain podcast bat egiten dabil. Haren esanean, elkarrizketen bidez, helburua da jendeari erakustea,
|
ez
bakarrik zer lan egiten duten ikertzaileek, baizik eta nolakoa den esperientzia hori.
|
|
|
Oraintsu arte, mikroplastiko eta nanoplastikoek organismoetan dituzten eraginak laborategiko esperimentuen bitartez ikertu dira batez ere, mikroplastiko eta nanoplastiko esferiko komertzialak erabiliz. Aurrean daukagun erronketako bat da ulertzea zer eragin dituzten ingurunean agertzen diren mikroplastiko eta nanoplastikoek;
|
ez
bakarrik partikula esferikoek, baita zuntzek eta bestelako formak dituztenek ere. Ezinbestekoa da aztertzea inguruneko benetako plastiko horiek zer gaitasun duten konposatu kimiko arriskutsuak adsorbatzeko zein askatzeko, ingurunean sor dezaketen kaltea ulertu ahal izateko.
|