|
2000
|
|
|
|
Ez
bakarrik elibitasuna onartu, baizik, ONU erakundearen arabera, gaur egun hain beharrezko diren teknika eta tresneriei ere bere lekua eskainiz. Arestian aipatu dudan Antonio Tovar hizkuntzalariak La lucha de lenguas en la Península Ibérica liburuan ongi zioen bezala:
|
|
|
Eta, nahi gabe, Urbiainen gertatuak etortzen zitzaizkidan bururat, zeren urbiaindarrak ere bertze tigre baten beldur baitziren —eta ‘bertze’ diot,
|
ez
bakarrik Indietako tigre hura bertze tigre bat zelako, bertze mota eta bertze molde batekoa zelako ere bai, handiagoa eta piztiagoa—, noiz eta hark Urbiaingo basoetarat ihes egin baitzuen, eta zeren baitzirudien ezen urbiaindarrak eta indiar gorriak, guztiak ere beldur berak lotzen zituela: munduaren punta batean eta bertzean orduan ere berdin!
|
|
|
hitz handi hark, ordea, haragiaren bakardaderat eraman ninduen eta haragiaren gauerat... eta gau argigabearen gatibu izaiterat, ororen buruan. Eta nola ez ninduen eramanen, bada, libertate ustezko hark,
|
ez
bakarrik haragiaren kontu haietan, baina bizitzaren bertze kontu guztietan ere, gaurik gautsuenerat, baldin, kontzientziak" kontuz!" erraiten zidanean, baita asmo onenarekin ere, debeku baten aitzinean bezala sentitzen banintzen, eta baldin debekuaren haustea bihurtzen bazen orduan ene lehen nahia eta gutizia, hartan ene libertate partikularra jokoan balego bezala, jakin ere gabe ezen n...
|
|
|
Eta Uraitzetik beti itzultzen zen liburu edo manual debozionezkoren batekin, edo erlijionezko bertze edozein libururekin, zeinetarik ikasten baitzituen etsenplu batzuk, noiznahi den baliatzen zituenak. Eta, hala eta halatan, osaba Joanikotek prismak eta piramideak eta bertze iduri geometrikoak irakatsi zizkigun denboran, amak ere ez zuen okasionea galdu erraiteko ezen gizartearen organizazinoa piramide bat bezalakoa zela, Faraoiek Egipton eraiki zituztenen parekoa, eta haiek zutik zirautela,
|
ez
bakarrik harrizkoak zirelako, baina filosofia naturalaren eta geometriaren legeak ere errespetatu eta bete zituztelako, oina lur zolan pausaturik eta punta goian; eta kontrara eraikitzea erokeria zela, zeren, alde batetik, ezinezkoa baitzen puntu ez-egonkor baten gainean deus ere jaso nahi izaitea, ergelik ergelenak ere ederki uler zezakeen bezala, eta, bertzetik, zeren, eraiki ahal izanen balitz... Eta bere argudioen indartzeko, erantsi eta eratxiki zuen:
|
|
|
—Zergatik behatzen didak horrela, munduko bekataririk handiena banintz bezala...? Zeren eta Bordeleko marinel zahar hark lezione hura eman zidanetik, bertze lezione batzuk ere ikasi baititut neure kabuz apur bana, halako moldez, non ez baitut jada bekatutzat,
|
ez
bakarrik neskatxei eta emaztekiei so egitea, baina ezta haien ukitzea eta haiekin amoriotan erortzea ere, zeren edertasuna, ikusteko ez ezik, ukitzeko ere egin baitzen eta hartaz amorosteko ere bai... eta, beraz, ez nauk hik uste duan bekataria, ez horregatik bederen! Bertze anitz gauzagatik bai, beharbada, baina horregatik ez.
|
|
|
—Eta
|
ez
bakarrik berrikuntzetarako. Detektibe gisa ere ez duzu sobera balio.
|
|
|
—Kaka ederra egin zian Soria lehenago garbituta! Eta
|
ez
bakarrik hiri defendatzeko parada eman zialako. Brigada Zientifikokoak oporretatik itzuli dituk, eta, atzo aipatu zidatenez, armaren gainetiko azterketa aski izanen zitzaiguan hiltzaileak prestatu nahi zigun muntaia gezurtatzeko:
|
|
|
Ikusi gabe iragan bi asteetan, ilea moztu eta harrotasun kalkulatu baten ariora atondua zuen. Orrazkera berriak ongi ematen ziola erratekotan egon nintzen, eta
|
ez
bakarrik egia zelako. Etxetik lekutu nintzenez geroztik, erredakzioburuak bestondo egun batean baino gehiago ninduten izutzen gure arteko topaldi urrietako isiluneek.
|
|
|
—Eta laguntza,
|
ez
bakarrik Gertakarietan. " Gure irakurleak oporretan" sailaren ardura ere eman zioagu.
|
|
|
—Gogor egin behar izan zioat. Eta
|
ez
bakarrik hari. Izeba gaizkitua zela eta etxera gindoazela erran diedalarik, zer eta zorioneko aqua parkera noiz joanen ote ginen, horrela erantzun bi ttikiek.
|
|
2002
|
|
|
Hala du agian, baina horrekin, neurri batean, egungo ikasleei mendebaldeko kulturaren oinarrietako baten ezagutza ukatzen ari gara eta, era berean, gure ondare kulturalaren zati bat baztertzen. Hori, iruditzen zait, nahiko tamalgarria da, eta
|
ez
bakarrik hor aipatutakoagatik (arrazoi ponpoxoegiak, beharbada), hurbilagoko arrazoi batengatik baizik: mitologiako kondairak, besteak beste, ederrak eta interesgarriak direlako.
|
|
|
Kirolaren ondorioz, fisiko indartsua zuen. Baina
|
ez
bakarrik fisikoa: mutilekin lehiatzen ohitua, beti zeukan zirtoa edo ironia gertu.
|
|
|
Adituek aholku hau ematen digute: ahal izanez gero, haurrak
|
ez
bakarrik utzi zakur handiekin, itxuraz elkarren oso lagunak badira ere. Umeek umekeriak egiten dituzte.
|
|
2003
|
|
|
Izan dute, zorigaitzez, beste ondoriorik oraino, Frantziako Elizaren. Lau Artikulu? haiek,
|
ez
bakarrik Frantzian, Espainian eta edozein estatutan, baina bai ere, hain aspaldian, bere armeria, diplomazia, urreria eta estatu jantzi ospetsuak ezin aldatuz dabilen Erromako Elizaren buruzagi askoren kaskoetan.
|
|
|
Laster etorriko da belaunaldi berria,
|
ez
bakarrik sinesgarritasunik ez zuen eliza baina eliza oro arnegatuko duen belaunaldia: –Euskaltzaleen Jainkoa hil behar dugu!?
|
|
|
1920ko hamarkadan sortu nazioarteko erakundeen ahulezia laster agertu zen, zorigaitzez. Eta
|
ez
bakarrik gerlako galtzaileek ezin zutelakotz jasan bizkarreratu zitzaien zama astuna, baina bereziki frantses eta ingeles irabazleen arteko kidetasun ederra laster desegin zelakotz, eta amerikarrak berriz liskar horietarik urrundu eta etxera itzuli.
|
|
|
Bizkitartean, ez dezaket ahantz, bizpalau hilabete lehenago, 1973ko abenduan, ildo bertsutik zihoan tesia aurkeztu nuelarik Tolosako fakultate katolikoaren aitzinean, aita René Coste jaun irakasleak lagundurik eta besteak beste Pierre Eyt kardinale beharrak epaiturik, nola entzungor egin zuten
|
ez
bakarrik Baionako apezpikutegiak, baina bai ere Pariseko Irakasle edo Argitaletxeek.
|
|
|
Mundu guztiak badaki orduan bizi izan genuèn giroa itogarria izan zela.
|
Ez
bakarrik botereak estutzen gintuelako, diktaduraren aurka sortutako taldeen arteko jokabidea eta dinamika –pertsonala nahiz ideologikoa– ezin estuagoak izan zirelako ere bai, salbuespenak salbuespen. Datu edo anekdota bat, honen erakusgarri.
|
|
2004
|
|
|
Palestinako historia hormetan ageri da. Eta
|
ez
bakarrik iraganeko historia, baizik eta aspaldian famatuak izan ziren kontrazeinuak, gaur gaurko komunikazioaren sinbolo moduan geratu direnak.
|
|
|
Talaiaren kokapenak asko esan nahi baitu honelakoetan. Jakitekoa da orduan,
|
ez
bakarrik talaiatik ikusten dena zer den, baizik eta talaiaren sortzailea eta antolatzailea zein izan den. Oinarrizko informazioa dugu hori, ezbairik gabe, asmoaren hari mutur guztiak zuzen lotuko baditugu.
|
|
|
Lehenik eta behin, sar gaitezen botere kontzeptuaren zokondoetan. Egia da Zabaletak dioena, eta
|
ez
bakarrik Nafarroan, baita gainerako herrialdeetan ere: herri ekimenaren eskutik garatu da euskalgintzaren proiektua, eta, gauza jakina denez, ekimen horren hauspoa ez da izan aginte politikoaren eta ekonomikoaren eskua.
|
|
|
Lan munduak dituen zailtasunengatik, bera izaten da azkenetakoa eremu urriko hizkuntzak suspertzeko politikak diseinatzen direnean, baina edozein hizkuntzaren berreskurapena ezinezkoa izaten da lan mundua ahazten bada.
|
Ez
bakarrik hizkuntzaren normalizazioa erabat burutuko ez delako, baizik eta normalizazioa bera ere ezinezkoa delako: hau da hautsi beharreko sorgin gurpila?. 365
|
|
|
Langileen erantzukizun maila nabarmendu digu Ugaldek Dekretuaren mamitze maila horien esku bailegoan. Irudipena dut, eta
|
ez
bakarrik administrazioaren alor honetan, euskalgintzaren alorreko egitasmoetan faktore subjektiboak ez ote ditugun sobera balioesten. Antza denez, faktore objektiboak horren makurrak izanda, ez bide dugu beste aterabiderik ikusten; nolabaiteko konpentsazio mekanismoen bila gabiltza beti.
|
|
|
Jendetzaren erdia baino gehiago abertzalea da, eta abertzale horiek, etengabe, beren ikusmoldearen kontra ari den prentsa erosten dute.
|
Ez
bakarrik erosten, baina gero eta gehiago alde horretara doaz?. 393 Hori bere horretan harrigarria egiten bazaio, ez dio harridura txikiagoa eragiten arazo horren aitzinean euskaltzaleok agertzen omen dugun jarrerak: –Gauza harrigarria ere, behin ere ez dut ikusi gogoetarik egoera horretaz, gaitz horretaz, irakurtzen ditudan kazetetan.
|
|
|
Pedro Zuberogoitiak ere bertsolari pentsalariaren proposamena izan zuen gogoeta gai behin. Gaiak hegal zabalak zituen honen idatzian,
|
ez
bakarrik lurraldetasun auziaren giharrekoak.
|
|
|
Egunkaria, irakasle isila baino gehiago, irakasle eraginkor eta atsegina izan da euskaldun berrientzat. Horrela izan da, bai, eta
|
ez
bakarrik ikasten ari ginenean. Euskaltegiaren garaia bukatutzat eman ondoren, Egunkaria gure euskara lantzeko, eta gure maila testatzeko?
|
|
|
–Euskararen normalizazioari dagokionez, herri aldizkariek euskararen erabilera normaltzen lagundu dute, euren esparruan euskara ohiko hizkuntza bihurtu dute eta. Izan ere, agerkari hauen orrialdeetan euskara normaltasun osoz erabiltzen da, herritarren artean mota guztietako gaiak zein kazetaritza generoak zabaltzeko (eta
|
ez
bakarrik gai arinak edo genero errazak), gure hizkuntza oso aberatsa dela erakutsiz?. Euskarazko herri aldizkarien funtzioak hirugarren milurtekoaren atarian, Uztaro, 2003, 79.
|
|
|
–Genevako eskola izango da. Matilde Sainzen esanera ari naiz?, Bronckart buru duela, hizkuntzaren didaktikarako erreferentziazko disziplina independientea lantzen hasiko den talde bat. (...) Ardatz modura talde honek hartzen dituen hizkuntza portaera espezifikoek ikuspuntu formalista eta unibertsalizatzailearekiko menpetasuna hautsi nahi dute,
|
ez
bakarrik gramatika sortzailetik etorritako ereduekiko, baita ere, testuaren gramatikatik datozenekiko ere?. 514
|
|
|
–Weber standartenführerra dakart –erran nion, leihatilatik aitaren agiria luzatuz. Eskua dar dar zebilkidan... eta
|
ez
bakarrik hotz sarkorragatik. Sarjentuak atzeko leihatilara begiratu eta haren besoak automata batenak bezala egin zuen jauzi.
|
|
|
Baina abertzale bezala, bestalde, Euskal Herriko selekzioan jokatzea nuen amets, hori ezin uka:
|
ez
bakarrik horrela pentsatzen nuelako, sentitzen nuelako ere bai, ume umetakoa bainuen amets hura, amonak bihotzean errotu zidana, gelan zuèn euskal selekzioaren argazkiaren inguruan mila istorio eta beste hainbat balentria kontatu izan zizkidanean, Gregorio Blasco bezalako atezainik inon ez, eta Luis Regueiro bezalako jokalaririk ere ez...
|
|
2005
|
|
|
Gero, ordea, bizitzak erakutsi zion mundu hertsi hartan aukera onak galdu zituela.
|
Ez
bakarrik, urteak joanda, pijotzat hartzen zituzten maila baxuagoko neskekin ligatzea (taldeko guztiak bero bero jartzen zituztenak eta oheratzerakoan inspirazio iturri agortezina izan zirenak hiru lau urtetan, itxurazko mespretxu horren atzean ezetza jasotzearen beldurraz babesten baziren ere) hain zaila ez zela ezagutu zuelako, ezpada, unibertsitate garaian, aurretik mespretxatutako bat baino ge...
|
|
|
–Badut bihotza, bai.
|
Ez
bakarrik negozioetarako. Erakutsiko dizut,, apur bat besterik ez bada ere, nire emakume bihotza hunkitu baituzu, benetan.
|
|
|
Emaztearentzat ere holako argazkiren bat? Xabi gorritu egin da,
|
ez
bakarrik Mallonako eskailerak igotzeko esfortzuagatik, jakina, horregatik ere arnasestuka ibili arren. Igoera azkarra dela eta, edandako alkohola sentitzen dute barruak erretzen.
|
|
|
Inor ondoan behar badu hura da. Bidaia hau berarekin egin behar zuen,
|
ez
bakarrik haren laguntza besterik behar ez duelako, ezpada Naroak beti egin duelako amets Japoniara joatearekin. Orain argi gogoratzen du haren begien distira, Urkoren bulegoan ideia aipatze hutsarekin.
|
|
|
–Egin zuena gaizki dago, baina ez zuen beragatik egin,
|
ez
bakarrik behintzat, nigatik eta umeengatik ere egin zuen. Eta ez litzateke bidezkoa izango bakarrik uztea.
|
|
2006
|
|
|
Berrehun urte honetan Euskal Herriko historia izan da,
|
ez
bakarrik eusko lurraren Botere inbaditzaile militar, instituzional administratibo, eskolarraren historia bat, eta euskal erakunde politiko eta sozial tradizionalen desegilearena, baina baita arimen eta etxeen eta harreman pertsonalen eta identitateen inbaditzaile eta nahastailearena ere. Behin egon zen euskararen herri bat; ez da asko gelditzen.
|
|
|
Honelako planteamoldeen aurrean,
|
ez
bakarrik ikusten da literaturaren historikotasunaren errebindikazioan (euren garaikotasunarena Shakespeare eta Calderón-entzat) espainolak, Lessing baten aldean, esaterako, laurogei urteak, Herderen aldean ere hirurogeiak pasata dabiltzala, baizik, hainbat larriagoa, denbora horretan Volksgeistarena deitzen den planteamendu guztia, jarraitasun leialezko berben itxurapean, kasik ezagutezineraino,... Herder-entzat Volksgeistak inolako balio nazionalik zentzu politikoan ez dauka; haren ikusmoldean absurdoaren absurdoa baino ez da, herri literaturatik garapen xuxen bat imajinatzea poesiara eta drama kultura.
|
|
|
Tesiak badu bigarren parte bat, gutxiago aipatzen bada ere, ez gutxiago erreparatzekoa guretzat: euskal herri gogo edo izpirituak ez duela ezer galtzen euskara galduz, aitzitik irabazi bai, hizkuntza unibertsal bat eskura edukita; are,
|
ez
bakarrik euskal arrazarenak, baizik" euskararen izpirituak" berak bizirik jarraituko duela euskaldunen gaztelanian. Tesi bikoitz hau, gutxien gutxiena hartarakoxe zen Lore Jokoetako tribuna festaliarretik proklamatua, sozietateko eskandalutxo baten goragailuak are gehiago potentziatua, zenbaitek txalotu egin du (Bilboko sozialistek, Maeztu-k, etab.); hainbat eta hainbatek, gaur arte, gogotik errepikatu du (Ortega, etab.); euskaltzaleak jeneralean Unamuno-ren arrazoiari erantzun beharrean sentitu dira, argudioekin zein praxiarekin (S.
|
|
|
¡ Maldito lo que se gana con un progreso que nos obliga a emborracharnos con el negocio, el trabajo y la ciencia, para no oír la voz de la sabiduría eterna") 261, intelektualismo" transpirenaikoa" erdeinatzen, Espainiari lehenago berak aldarrikaturiko europeizazioaren lekuan balio eternal erlijioso eta mistikoetara hots egiten, Descartes baino San Joan Gurutzekoa lehenesten, etab. 1901 Kierkegaard estudiatzen hasi den urtea da, eta 1900" ¡ Adentro!" artikuluarena262 Eta, positibismo hastanduaren ezorduko eztanda baten antzera, orduantxe pasatzen da Unamuno, lehenago euskararen pobretasuna teoria jakin bateko filologo gisa analitikoki egiaztatzera zuhurki mugatu izatetik, mintzaira horren abandonoa gudakoiki Bilbon aldarrikatzera, eta hain zuzen modernitatearen eta progresoaren izenean hori(" resignarnos al progreso"," acatando el progreso") 263 Galdera, horretarako Unamuno-ren arrazoiena da.
|
Ez
bakarrik Unamuno-ren arrazoiketaren ilogikotasun posiblea garai hartako bere beste arrazoimoldeekin (hori ezin zaio Unamuno-ren ezein irakurleri gehiegi interesatu), ezpada ilogikotasun horrek Bilbon erakutsi duen agresibitatearen arrazoia. Badago Unamuno-ren gutun bat zenbait kazetari katalani, asko ezagutzen ez dena, eta argi eman lezakeena haren motiboei buruz.
|
|
|
Derrepente gelditu nintzen; nire parean, bere etxeko ate aurrean, nire bizilagun Hankapalo, baina
|
ez
bakarrik, lagunduta baizik.
|
|
|
Plazer ala dolore, amaitzera zihoan.
|
Ez
bakarrik ni sendatzen hasia nintzelako. Baita ere, lurmentzearekin batera, Braulioren furgoneta itzuliko zelako, eta beherako bidean ni behintzat harekin joango nintzelako.
|
|
|
Ohe kontuak norberaren bizitza pribatu eta partikularrari dagozkio, edo hala luke, baina Hankapalok publiko egiten zituen.
|
Ez
bakarrik biharamunean tabernan atuna gora eta antxoa behera ibiltzen zelako; ez bakarrik arroparen esekitokian aldian aldiko neskaren tangatxoa zintzilikatu ohi zuelako; hori baino okerragoa zen gauean bertan musikarekin egin ohi zuena.
|
|
|
Ohe kontuak norberaren bizitza pribatu eta partikularrari dagozkio, edo hala luke, baina Hankapalok publiko egiten zituen. Ez bakarrik biharamunean tabernan atuna gora eta antxoa behera ibiltzen zelako;
|
ez
bakarrik arroparen esekitokian aldian aldiko neskaren tangatxoa zintzilikatu ohi zuelako; hori baino okerragoa zen gauean bertan musikarekin egin ohi zuena.
|
|
|
Joan nintzen, bada, nire lantokia zegoen hirira. Gaziak eta gozoak, denetik izan nuen, baina merezi zuen esperientziak, dudarik gabe, eta
|
ez
bakarrik bizitzan lehenengo aldiz neure diruaren jabe nintzelako, neure buruaren jabe. Doktorego ikasketez, berriz, zer esango dizut?
|
|
|
Donapaleuk Garrüzek adina lan emanen zion kapitainorde berriari. Hemezortzi urteko gerlaren ondoan, hiria ezari ezarian gailendua zitzaion Garrüzeri,
|
ez
bakarrik Amikuzen, Nafarroa osoan baizik, Albreteko etxea nagusi zen aldean bederen. Moneta Etxea lehenagotik ezarria zen; orduan zen sendotu.
|
|
|
Frantzian ez zen nornahi. Eta
|
ez
bakarrik lis loreari zerbitzu handia egindako leinu baten ondokoa zelako. Agertzen ari naizen hau baino hamar bat urte lehenago, haren lantzak, nahi gabean, heriotza eman zion Frantziako lehenagoko errege Henrike II.ari, torneo batean.
|
|
|
Aita Joanesek –hala erraten hasi zen, aita Joanes– espainola bidaliko zuen Nafarroatik kanpora.
|
Ez
bakarrik hori, Tomas Atondo lotsa emangarri utziko ere zuen aita Joanesek, eta seme barreiatua, begi kolpe batez ezagutu ondoan, bere besoetara ekarriko zuen eta errege jauregi berreskuratuan berarekin batean sarraraziko. Horra zein poliki egin zituen kontuak.
|
|
|
Itxuraz, gauza segurua da hiltzailea ligard bat dela, Liga Katolikoko gerlari ohia, beraz. Horrek Parisko sakristia guztiak egin ditu susmagarri,
|
ez
bakarrik jesuitenak. Izan da Sorbona beraren kontra hatz zuzena goititu duenik.
|
|
|
Gaineratekoan, Nabarrenkoxetik isil misilka atera zen mutikoa izenez baizik ez zen Garrüze gordean utzi zuen bera. Eta
|
ez
bakarrik hamasei hilabetez biziago, helduago eta jakintsuago zelako, hamabi urteko nerabe batez jakintasuna aipatzea sobera ez bada. Helburuetan ere deus ikustekorik ez zuten batak eta bertzeak.
|
|
2007
|
|
|
(herri xumea, masa): izan ere harentzat herriak
|
ez
bakarrik ez du esan gura arrazoia, baizik jeneralean zuzenean ezarrazoia esan gura du (instintoa, emozioak, egoismoa). Volksgeista historiaren aurrerabideko elementu erreal bat da, baina historiak aldian aldian gainditzen duena eta gainditu beharrekoa.
|
|
|
Bere pazienteek jakin lukete ez dela fidatzeko modukoa. Besteen intimitateak
|
ez
bakarrik entzun baizik eta barreiatzea gustuko duela. Bereziki liluratzen dute bizitza bikoitza daramaten gaixoek, ez diren zerbaiten itxura eman behar dutenek.
|
|
|
Barruan zerbait irakiten hasi zaizula sentitu duzu. Haserre zaude, benetan haserre,
|
ez
bakarrik zeure buruarekin, baizik eta zure aurrean dagoen gizonezkoarekin, barre egiten duten haren lagunekin, bideo konferentziaz ikusten duzun Ferminekin, bekadun gazte eta lirainekin, ahia jan nahi ez duen Oierrekin. Oihu egiteko gogoa duzu, baina hain dago musika altu, ez luke inork adituko.
|
|
2008
|
|
|
aita gorrotatzen zuen seguruenik, Gerardoren irudia zekarkiolako, emakumeekin desleial jokatzen zuèn gizonarena? baina maitatu ere egin behar zuen aita, aldi berean,
|
ez
bakarrik iraganeko oroitzapen onak zituelako, amari egin ziòn traizioarekin ama bera martirizatzen zuelako ere bai: amak ere ez al zuen, bada, bera ere. Natalia?
|
|
|
Nataliak mila zati eginik behar zuen bihotza: aita gorrotatzen zuen seguruenik, Gerardoren irudia zekarkiolako, emakumeekin desleial jokatzen zuèn gizonarena... baina maitatu ere egin behar zuen aita, aldi berean,
|
ez
bakarrik iraganeko oroitzapen onak zituelako, amari egin ziòn traizioarekin ama bera martirizatzen zuelako ere bai: amak ere ez al zuen, bada, bera ere –Natalia– martirizatu bere gaixoaldi krisialdietan?
|
|
2009
|
|
|
Biak batera fusilatu zituzten, gau hartan bertan. Horrelako istorioak ohikoak dira Bizkargi inguruko herrietan(
|
ez
bakarrik hemen, Euskal Herri osoan ere bai, eta ez bakarrik Euskal Herrian?), nahiz eta oraindik ahopeka kontatzen diren.
|
|
|
Biak batera fusilatu zituzten, gau hartan bertan. Horrelako istorioak ohikoak dira Bizkargi inguruko herrietan (ez bakarrik hemen, Euskal Herri osoan ere bai, eta
|
ez
bakarrik Euskal Herrian?), nahiz eta oraindik ahopeka kontatzen diren.
|
|
|
Obligazioa zuten lanaren jaun, erlijioaren jaun, ohitura eta usadioen jaun(?). Zintzotasuna izan genuen gure helburu eta bizimodu,
|
ez
bakarrik baserrian, ikastetxera etorri nintzenean ere bai? (DGA).
|
|
|
moduko bat (Elizaren instituziorik gabe noski!):
|
ez
bakarrik, ez duzu hurkoa hilko, ezpada ez duzu hil nahiko; ez bakarrik, ordenamendu sozial razionala ezarriko duzu, ezpada ordenamendu razionala edukiko duzu ontzat; hots, legeei men egin ez ezik, balioetan sinetsiko duzu. Izan ere, zergatik razionalitatea balio bat kontsideratu?
|
|
|
moduko bat (Elizaren instituziorik gabe noski!): ez bakarrik, ez duzu hurkoa hilko, ezpada ez duzu hil nahiko;
|
ez
bakarrik, ordenamendu sozial razionala ezarriko duzu, ezpada ordenamendu razionala edukiko duzu ontzat; hots, legeei men egin ez ezik, balioetan sinetsiko duzu. Izan ere, zergatik razionalitatea balio bat kontsideratu?
|
|
|
Haurtzarotik hala ohituak gara: guretzat galdera edo pentsamendu eremu diferenteok,
|
ez
bakarrik bata bestea gabe guztiz egon daitezke, ezpada askotan batak bestearen interesa ito egiten dute. (Islamismoan, esaterako, gure konpartimendaketa mental hori ez dago eta ezin dute ulertu?
|
|
|
zerbait, primateetan ere kausitu ahal da). Eboluzioaren milioika urte horietan, ordea, garuneko neuronen zirkuituak taxutu dituztenotan, eta baita gure sentitzeko eta pentsatzeko ahalbideak ere hortaz, gizaberetxoaren preokupaziorik larriena eta zientziarik behinena ez da izan kabinete batean egia objektiboa eta razionalki frogatua destilatzea, baizik ere, ororen aurretik (nahiz
|
ez
bakarrik!), bizi borroka gorria, izaki erkin baten biziraupenerako beharrezko disimulu, maltzurkeria, antolaketa zorrotz, indarkeria, amarru gezurrekin, argumentu razionalak baino askoz gehiago. Ez da arrazoizkoa orain gizaberea, arrazoimenaren gizaingerutzat harturik, bere funtzioetako batera murriztea.
|
|
|
Eta jarrai genezake: faltsu edo itxura hutsezkoa,
|
ez
bakarrik ez da egia, baizik ez da erreala (erroreak eta gezurrak ez dira errealak izaten?); ideiatzen edo amesten diren munduek, ez dute parterik errealitatearekin?
|
|
|
|
ez
bakarrik gizonen eta andreen hezurrak,
|
|
|
Nazional katolizismoan, eta beharbada oraintxe ere katolizismo kontserbakoian oro har,% 90 politika, Zuzenbide Kanoniko, moral, zeremonia estetiko eta tradizio kulturala baita, ez da ulertu ezinezko erreakzioa, zenbait jendek erlijio hori baino, distinguo gehiago gabe, zirt zart ateismoa hobetsi badu. Erlijio horrek,
|
ez
bakarrik ez omen baititu gizon emakumeak hobetzen, ezpada bai nazkagarriagotzen. Betiere suposatzen da, erlijioak gizon emakumea hobetu egin behar duela; eta egiten ez badu, ez du deusetarako, balio?.
|
|
|
gaixotasun hori Jainkoak proba bezala bidali dizu?; baina botikak hartu eta Jainkoaren proba eliminatzen ahalegintzen zara). Hala ere, mitoaren eta praktika teknikoaren artean,
|
ez
bakarrik ez da liskarrik egon, ezpada teknikak ere bere mitoa izaten zizun (San Martin txiki hala Vulkano). Mundu zaharrean mitoa eta teknika lagunak izan dira.
|
|
|
Erlijiosoki barrukotu du, bere kontzientzia txikian, aurkitu duen ordena berri arrotza, mintzaira eta ohitura, kultura, etxe inguru, jantzi, jolas beretzat ohigabekoekin, bere bigarren natura edo kontzientzia horixe bilakatzeraino (UBM, 172). . Zintzotasuna izan genuen gure helburu eta bizimodu,
|
ez
bakarrik baserrian, ikastetxera etorri nintzenean ere bai. Eta ikasteak gogor egiten zitzaizkidanez, zail esan nahi dut, are eta zintzoago behar nuen ihardun?
|
|
|
Amets egin dezakegu kopla zaharrean harri aroko artzainaren oihartzun bat heltzen zaigula. Barandiaranek eta Aranzadik agerian ipini zizkiguten koba, dolmen eta tumuluetan,
|
ez
bakarrik harrizko iragan fosila, baina biziera bat, arte bat, pentsamendu bat, gizon emakumearen patu bat ikasi dugu ikusten. Gizakiaren historia.
|
|
|
Duintasun eta berdintasun unibertsalaren aitorpen demokratikoa (kristaua) gizadiaren natura interpretatzeko modu posible bat da, aukera bat (erlijiosoa), ezinbestekotasun razionalik ez duena beste alternatiba askoren aldean. Bi puntuotan Russellen hautuak,
|
ez
bakarrik tradizio erlijioso jakin baten ildoan lerrokatzen dira, ezpada bera aktiboki tradizio hori baiesten eta sendotzen ahalegintzen da beti, bestela eliza kristauen hagitz kritikoa izan arren aldi berean. Baina bi puntu fundamentalotan aukera, erlijioso?
|
|
|
Pio Baroja, Donostian jaio bada ere, madrildarra da.
|
Ez
bakarrik hangoa duelako ama, aita han bizi duelako, bera han hazi delako eta han egin dituelako ikasketak. Berak egiaz miresten duena hiria da (saloiak, markesen alaba dekadenteak, literatur objektuak).
|
|
|
Begiak goratu eta milioika izar ikusi zituen zuhaitzen adarren artean ñirñirka. Dardarka zegoen eta
|
ez
bakarrik hotzaren kariaz. Benetan izutzen hasia zen.
|
|
|
Lana ez zen erraza, ordea: pertsonaiak ongi definitu behar ziren,
|
ez
bakarrik haien itxura fisikoa, baizik (eta batez ere) haien barne mundua: ilusioak, kezkak, beldurrak...
|
|
|
Bat eta nahikoa, momentuz. Eta
|
ez
bakarrik komisioagatik (horregatik ere bai, zertan ukatu), baizik eta gauzak horrelakoak direlako, batekin hasi beharra dagoelako, bidaiarik luzeenak ere pauso ttipi batekin hasten dira, gogorra egiten den lehenengo pausoa, malkoak eskatzen dituen lehenengo pausoa. Baina, aski konprobatua duenez, estreinako urrats horrek erresistentzia guztiak gainditzen ditu.
|
|
|
Baina (eta hor zegoen herrirako esperantza bakarra) hiriko jendea hasia zen etxeak erosten, berritzen, asteburuetan umez betetzen. Udan ere mugimendu dezente zegoen, eta
|
ez
bakarrik asteburuetan. Gainera, urtebete zen telekomunikazioak hobetzeko administrazioaren plan bati esker posible zela herrian ADSL konexioa izatea.
|
|
|
Gabi pirata hutsa zen, gogotik engainatu gintuen eta ziria agerian geratu zenean, bere iruzurra onartu gabe, dena gaizki ulertu bat zela esatera ausartu zen, nahi bagenuen alde egitea genuela aditzera emateaz gainera (alde egitea, nora baina?). Gure kontura bizi zen,
|
ez
bakarrik bera, baita unean uneko bere neska lagunak ere. Gainera, pisuko logelarik handiena eta kalera ematen zuen bakarra hartua zuen kabroiak.
|
|
|
telebista piztea baino ez dago, edo N gorpuak gogoan hartzea. Gainera, Txaberrek
|
ez
bakarrik bere burua, geurea ere arriskuan jarri zuen, lerdo halakoak: pisuan plastikozko eskularruak eta buru beroki bi gordetzen zituen kabroiak.
|
|
|
Horrexek ekarri dit gezurra ahora. Asmatutako sukarrarekin autoan nentorrenean ez nekien nora nentorren, baina ordubete nora ezean eman ondoren, Deustuko zubian nengoen eta, antza,
|
ez
bakarrik lanekoei, neure buruari ere gezurra esan diot. Banekien hasieratik honantz nentorrela.
|
|
|
formazioak eta irudi geometriko erregularrak egituraren oinarrian, jakiteko zein zen bakoitzaren lekua, zeinetik inortxo ere ezin baitzen milimetro bat ere aldendu, zigorraren eta giltzapearen mehatxupean; sekretu haiek, sekretutik ezer gutxi zutenak, hain ziren agerikoak ikusi nahi zuenarentzat? desestaliz zihoan neurrian, nazka eta higuina gailendu zitzaion Domingori,
|
ez
bakarrik sarjentuaren aurkakoa, estamentu militar osoaren aurkakoa ere bai; han, izan ere, burazagiek hitz handiak erabiltzen zituzten, sarjentuak handienak?, aberria ala hil; ez dago bandera baten erabilpen hoberik heroien hil jantzi bihurtzea baino???, berak ere, maila batean, onartuak zituenak, ez al zion, bada, aitari inoiz adierazi ezen berak ere moro fedegabeen aurka ekingo ziola, zerutik m... zeren, galdera bat egitearren, berak ordura arte ikusi izan zituen bezalakoak ote ziren gerretako heroiak, sarjentu putakume hura bezalakoak, adibidez?
|
|
|
semeari bere poza agertu ondoren hitzik gabe geratu baitzen Nazario, handik aurrera keinu batzuk egitera mugatzen zela, emazteak zerbait galdetzen zionean batik bat: zuretzat ere mirari bat izan al da, Nazario?, eta Nazario burua goitik behera mugitzera mugatzen zen, ezetz ere adieraz zezakeèn keinuan, hain zen konplimendu hutsezkoa; baina Nazariok pentsatu ere ez zuen pentsatzen, beharbada, shock estetiko baten eraginpean zegoelako; izan ere, bera eskuindarra zen,
|
ez
bakarrik interes hutsagatik, txikitan eta nerabezaroan ere halako ikuspegi bat jaso zuelako baizik, bere estetika propioaren oinarri bilakatu zena eta azken judizioko irudiak ongi baino hobeto laburbil zezakeena, onak eskuinean, gaiztoak ezkerrean. Jainkoa Eiffel dorrearen gainean betiere; horregatik behartu zuten Domingo, ume umetatik, eskuinarekin aitaren egitera; eta, aurrerago, fraideek Domingo eskuinarekin idaztera behartu zutenean ere, ezkerra zelako, Nazario ez zen aurka agertu; aitzitik:
|
|
|
Ez zen harritzekoa: gizon hura, izan ere, ez zen Stalinen miresle baldintzapekoa, baldintzarik gabekoa baizik, sutsua eta itsua,
|
ez
bakarrik lider errusiarraren ideien jarraitzaile hitzez hitzekoa zelako, edozein koloretako burgesiarekin itunik txikiena egitearen aurkakoa, ondorioz, kapitalak kolore bakarra zuelakoan?, zapatari baten semea zelako ere bai, Errusiako bere heroia bezalaxe, halako eran, non, kamarada bat Nikolai Zapatovitx deitzen hasi zitzaionean ere, ez baitzuen muturra okertu; aitzitik: pozik hartu zuen, hain zegoen harro, antza, bere jatorriaz, patuak bideratutako xehetasun ezin atseginago hark heroiarekiko lotura estutuko balio bezala:
|
|
|
Afrikan jaio den beltzak, esate baterako, ez baitu Erroman jaio ez izanaren errurik, eta errurik ez badu, nola kondenatuko du, bada, Jainko guztiz errukitsuak? Izan ere, Jainkoa leku guztietan dago,
|
ez
bakarrik Erroman?
|
|
|
Nola aldatzen diren gauzak. Iñaki Malenekin ikusten dudanean konturatzen naiz
|
ez
bakarrik zenbat irabazi duten gure alabek, baizik eta zenbat galdu zuten gure senarrek. Ez zituzten euren seme alabak ezagutzen ia.
|
|
|
Margarita dardarika etorri zitzaidan,
|
ez
bakarrik hotzez. Hitz bat ere erran gabe, nire eskua atxiki zuen.
|
|
|
Etxeberrirenganako nire isuri eskasa ez zen 1571 bukaerako eta 1572 hasierako hilabete haietan emendatu.
|
Ez
bakarrik Ramonaz oroitzen nintzelako. Ez bakarrik Grazianarekin larrutan irudikatzen nuenean hura hiltzeko gogoak ematen zidalako.
|
|
|
Ez bakarrik Ramonaz oroitzen nintzelako.
|
Ez
bakarrik Grazianarekin larrutan irudikatzen nuenean hura hiltzeko gogoak ematen zidalako. Aspertzen nintzen harekin, eta aspertzen nire eskolakideekin.
|
|
|
Bussy karrikan zen berriz.
|
Ez
bakarrik. Jende samalda bat zeraman berarekin; ahaide, adiskide eta soldatapeko, denak kaskezurretaraino armatuak.
|
|
|
Igual gogorra da horrela esatea, baina horrela zen. Gu, kazetariok, ez ginen bustitzen, eta
|
ez
bakarrik delitua ez egitearren. Gu ere ez ginen kapazak dena digeritzeko eta erantzun bat emateko.
|
|
|
Horregatik emango du ziurrenik Aita Santuak hain maiz burutik seko jota dagoelako inpresioa.
|
Ez
bakarrik Ratisbonan mundu osoko musulmanak beste barik iraintzeagatik; halaber giza irudimenak sorturiko infernuaz, garbitokiaz, aingeru jagoleaz eta Jainkoaz inongo zalantzarik gabeko existentzia enpirikoa balute bezala mintzo baita, txundigarria egiten den etxekotasunaz gainera.
|
|
|
Gure alabek, berbarako, eskura eta kontrolpean dute etxe osoa;
|
ez
bakarrik gure tiraderak eta armairuak eta irensgailuaren sabela; gure sakelakoak eta ordenagailua ere bai. Aldiz, gu ezin gara inondik inora haien sakelakoetan edo ordenagailuan sartu, egundoko harresiak baitituzte eta pasahitz esoterikoak.
|
|
|
Herri bateko kide peto izateko, legeria esplizitua ezagutzeaz gain, ezinbestekoa da jakitea legeak debekatzen duen arren denda jakin batek jaiegunetan ere irekitzen duela, eta, legea gorabehera, guztiok onartzen dugula. Gure gizartean bizitzen jakiteak eskatzen du ondo bereiztea
|
ez
bakarrik legea noiz bete behar den eta noiz ez, baizik, halaber, kontuan hartzea eta ez ahaztea legea bete dadila eskatzea sarritan umekeriatzat jotzen dela; are gehiago, eskakizun horretan tematzeak agintariekin arazoak ekar diezazkizukeela.
|
|
|
Egia adieraziz askatasunaren alde egin nahi izan zuelako sustatu zituen Sartrek orduko etakideak. Bere aitaorde burgesaren aurkako herra edipikoak ezinbestean eraman zuela agintari frantsesen aurkako edozein oldar eta gaiztakeria itsu itsuan babestera,
|
ez
bakarrik ez da egia osoa, baizik egiatik ez du fitsik ere.
|
|
|
–Hori nekez lot daiteke Jainko guztiz onaren irudiarekin –Domingok– Afrikan jaio den beltzak, esate baterako, ez baitu Erroman jaio ez izanaren errurik, eta errurik ez badu, nola kondenatuko du, bada, Jainko guztiz errukitsuak? Izan ere, Jainkoa leku guztietan dago,
|
ez
bakarrik Erroman...
|
|
|
Ez zen harritzekoa: gizon hura, izan ere, ez zen Stalinen miresle baldintzapekoa, baldintzarik gabekoa baizik, sutsua eta itsua,
|
ez
bakarrik lider errusiarraren ideien jarraitzaile hitzez hitzekoa zelako –edozein koloretako burgesiarekin itunik txikiena egitearen aurkakoa, ondorioz, kapitalak kolore bakarra zuelakoan–, zapatari baten semea zelako ere bai, Errusiako bere heroia bezalaxe, halako eran, non, kamarada bat Nikolai Zapatovitx deitzen hasi zitzaionean ere, ez baitzuen muturra okertu; aitzitik:... pozik hartu zuen, hain zegoen harro, antza, bere jatorriaz, patuak bideratutako xehetasun ezin atseginago hark heroiarekiko lotura estutuko balio bezala:
|
|
|
zenbatetan gogoratzen zitzaion, sarjentuak ezkerretarako agindua ematen zuenean, eskuinetarakoa egitea, baita alderantziz ere, Teofilo Mariarekin jauregian inoiz egin zuen bezala, baina ezin...!; Domingo, gainera, gero eta gehiago konturatzen zen zertarako zen egitura hura guztia: ...fusilak behera... formazioak eta irudi geometriko erregularrak egituraren oinarrian, jakiteko zein zen bakoitzaren lekua, zeinetik inortxo ere ezin baitzen milimetro bat ere aldendu, zigorraren eta giltzapearen mehatxupean; sekretu haiek –sekretutik ezer gutxi zutenak, hain ziren agerikoak ikusi nahi zuenarentzat– desestaliz zihoan neurrian, nazka eta higuina gailendu zitzaion Domingori,
|
ez
bakarrik sarjentuaren aurkakoa, estamentu militar osoaren aurkakoa ere bai; han, izan ere, burazagiek hitz handiak erabiltzen zituzten, sarjentuak handienak –" aberria ala hil; ez dago bandera baten erabilpen hoberik heroien hil jantzi bihurtzea baino"... –, berak ere, maila batean, onartuak zituenak –ez al zion, bada, aitari inoiz adierazi ezen berak ere moro fedegabeen ...
|
|
|
Damaso ez ezik, Nazario ere galduta zegoen, hasieran bere buruaren jabe sentitu bazen ere, Domingoren gelan taldeburu sartzen zela besteen aurretik, zegokion bezala, orbetarren burua bera zenez gero; ondoren, ordea, Nazario Orbe itzaliz joan zen, lehen planotik bigarren planora egin balu bezala, Reginak protagonismoa hartzen zuen bitartean; zer pasatu zitzaion burutik Nazariori, semea ikusi zuenean?; bizipen existentzial larri bat bizi izan ote zuen, zeren denboraren igitaiak mozten baititu errotik eskuak, lepoak, jauregiko dorreak eta mozten, azken batean, fabrikako tximiniak?, baliteke... semeari bere poza agertu ondoren hitzik gabe geratu baitzen Nazario, handik aurrera keinu batzuk egitera mugatzen zela, emazteak zerbait galdetzen zionean batik bat: zuretzat ere mirari bat izan al da, Nazario?, eta Nazario burua goitik behera mugitzera mugatzen zen, ezetz ere adieraz zezakeèn keinuan, hain zen konplimendu hutsezkoa; baina Nazariok pentsatu ere ez zuen pentsatzen, beharbada, shock estetiko baten eraginpean zegoelako; izan ere, bera eskuindarra zen,
|
ez
bakarrik interes hutsagatik, txikitan eta nerabezaroan ere halako ikuspegi bat jaso zuelako baizik, bere estetika propioaren oinarri bilakatu zena eta azken judizioko irudiak ongi baino hobeto laburbil zezakeena, onak eskuinean, gaiztoak ezkerrean... Jainkoa Eiffel dorrearen gainean betiere; horregatik behartu zuten Domingo, ume umetatik, eskuinarekin aitaren egitera; eta, aurrerago, fraideek Domingo eskuinarekin idaztera behartu zutenean ere, ezkerra zelako, Nazario ez zen aurka agertu; aitzitik:
|
|
2010
|
|
|
–Kontzientzien kolektibitate harmoniko bat, superkontzientzia moduko bat ere badena. Eta lurra estaltzen duena,
|
ez
bakarrik ezin konta ahala pentsamendu alez, baizik eta bilgarri pentsalari batez, guztiaz pentsamendu ale sideral bat, bakarra bezain handia, gailendu arte.
|
|
|
fluor, kloro, bromo, iodo? loro bat banintz bezala!?, xakean ere ni neu nintzen onena,
|
ez
bakarrik etxean, ikastetxean ere bai?
|
|
|
Pixkanaka, baina. Lauaxetaren heriotzak are abertzaleago egin ninduen, bai, baina 1939ko urrian gertatu zenak (hiriburuko gure parrokian gertatu ere) areago, noiz eta 226 eliztar atxilotuak izan baitziren, zergatik eta, hildako gudari baten urteurrenean, hiletetara joan zirelako? baita handik urtebetera epaituak ere,, beren jarduera antiespainiarragatik eta diskreziogabeko ekintza sakrilegoak burutzeagatik, hotsandiko ospakizun liturgikoak medio??, gauzak mugitzen hasi ziren,
|
ez
bakarrik nire barruan, kanpoan ere bai; edo kanpoan mugitzen hasi ote ziren eta, ondorioz, nire barruan?; guztiaz ere, bi frantziskotarren izenak emango dizkizut: Salbatore Mitxelena, Euskal Herriaren maitale sutsua, bizitzan hainbeste sufritu zuena?
|
|
|
Maitasuna ez da kontsolagarria; argia da?; edo: . Norbera purifikatzeko era bat da Jainkoari otoitz egitea,
|
ez
bakarrik isil gordean, gizakiongandik aparte, Jainkorik ez dagoela pentsatuz ere bai?; hura, ordea, beste mundu bat zen niretzat: fedea ulertzeko modu berria, inondik ere!; ni nekez ari nintekeen fabrika batean, lan gogor bati helduta, baina nola hunkitzen ninduten irakurketa haiek!;. Jainkoak ezin sor zezakeen ezkutatuz baizik.
|
|
|
ezagutzera eraman baninduen, baita harekin urteetako adiskidetasunaren harroinak finkatzera ere! Zoria aipatu dut, eta zoria izan nuen eragile,
|
ez
bakarrik Meyer jauna aurkitzeko eran, zorionekoa izan baitzen kointzidentzia hura, Meyer jauna eta biok parkera bildu gintuenekoa, haren dogo alemana bitarteko?, Meyer jauna neure alde jartzeko moduan ere bai. Aitor dut hitz hori, zoria?
|
|
|
hurkoaren miserien aurka maitasunez borrokatzen den gizaki etikoaren arketipoa, neure baitan haragi bihurtua; Kristo eredugarri hura maite dut, bai, gizakion elkartasuna amets zuena eta gizakion aldeko borrokak jainkozko egiten zuena; Kristo hurbileko hura maite dut, zinez, hurkoaren negarrarekin bat egiten zuena:
|
ez
bakarrik haren negarrarekin, haren pozarekin ere bai; kristautasuna ez baita erlijio triste bat, ez funtsean bederen, Elizak mendeetan beste irudi bat eman badigu ere, gurutzearen dramari eta nolabaiteko mendekotasun ilunari lotua; ezer izatekotan, ordea, kristautasuna erlijio askatzaile bat da, gure muga guztiak aintzakotzat hartzen dituena, bai, baina mugarik gabeko eremuetarako bidean jartzen ... eremu haietara, non arnasa bera ere akatsik gabeko dantza kosmiko eta harmoniko bat den, eta zauriak iraganeko kontuak, karitatearen eta maitasunaren hauspoak etengabe oxigenatuak?; kristautasuna, gainera, ez da etorkizunerako dei bat, hori ere baden arren, Kristo egunero eta une oro pizten baita eskuzabaltasunaren eta zoriontasunaren baitan?. Maitasuna kontserbatzeko modurik onena ematea da?
|