|
2003
|
|
|
Adibide bat emanez hasiko naiz aurreko baieztapenaargitzen. Datuen arabera,
|
euskara
etxean jaso duten gazte gehien gehienak euskara txukunaren jabe izatera iristen dira, bai eta kalean ahal dutenean euskaraz aritzeko joeraere erakusten dute. Baina giza-multzo hori oso txikia da, tamalez, Euskal Herria osoki hartuz.
|
|
2005
|
|
|
Esan genezake Pasaiako datu konkretuekin deskribatutako bilakaera hau EAEko beste hainbat lekutan ere ematen ari dela. Bilakaera hau ulergarria da kontuan hartzen badugu, III. Mapa Soziolinguistikoaren datuek erakutsi bezala,
|
euskara
etxean jaso ez duten euskaldun gehien gehienak euskaraz" pasiboak" direla erabilerari dagokionean (hemen eskura daiteke orain, PDF formatuan (7,27 Mb): www. euskara. euskadi. net/ r5 9 7 3 8/ eu/ contenidos/ in fo rmacion/ mapasoziolinguistikoa 2001/ eu 10261/ mapa sociolinguistico2 0 0 1. html).
|
|
|
Datu horiek oso adierazgarriakdira. " Euskaldun zaharrak" eta" jatorrizko elebidunak" haziz joan dira gazteenen artean, neurri txikian; askoz neurri handiagoan hazi dira" euskaldun berriak"(
|
euskara
etxean jaso ez duten euskaldunak). Horrela," nolako" euskaldunak diren aztertzen hasita, ikusten dugu 24 urtetik beherako euskaldunen artean, adin talde guztietan" euskaldun berriak" tipologiako euskaldunak" euskaldunzaha rrak" eta" jatorrizko elebidunak" batuta adina edo gehiago direla.
|
|
2008
|
|
|
Kontuan izan behar da azken hogeita bost urteotan elebidunen ezaugarriak aldatu direla. Hasierako elebiduna
|
euskara
etxean jaso zuena eta gune euskaldunetan bizi zena zen; orain profil horretako elebiduna gero eta urriagoa da. Elebidun berriak euskara eskolan ikasi du eta hiri-gune erdaldunetan bizi da.
|
|
|
Gaur egun, gurasoak euskaldunak direnean euskararen transmisioa ia ziurtatuta dago. Guraso horiek euskaldunak izateaz gain,
|
euskara
etxean jaso badute, seme alaba ia guztiek euskara jasoko dute haiengandik. Gehienek euskara bakarrik eta gainontzekoek erdararekin batera.
|
|
2009
|
|
|
Lekukoetan bost gizonezkoak izan ziren eta bost andrazkoak3; euren ama hizkuntzari dagokionez, hiru taldetan bana daitezke. A taldekoak euskararen barietate klasikoren bat jaso dutenak dira, B taldekoak euskara hezkuntzaren bidez jaso dutenak dira eta C taldekoak
|
euskara
etxean jaso dutenak, baina guraso biak euskaldun berriak dauzkatenak, hots, lekukoak eurak euskaldun zaharrak dira, baina euren gurasoengandik ez dute barietate klasikorik jaso berria baino. 2 taulan testu egileen ezaugarriak zehazten dira.
|
|
2013
|
|
|
taldea, Txatxilipurdi elkarteak kudeatutako aisialdi zerbitzuak eta Gazte asanblada dira gazteek gaur egun euskararekin lotzen dituzten espazio bakarrak.
|
Euskara
etxean jaso edota erabiltzen duten gazteak ondo sentiarazten dituzten espazioak dira, eroso dauden hizkuntzan aritzeko aukera daukaten heinean. Aldiz, euskara bide kulturaletik eurenganatu dutenentzat hizkuntza errefortsu garrantzitsu izan daitezke, euskal giroan murgiltzeko eta, bide batez, euskarari eusteko parada eskaintzen dietelako.
|
|
2014
|
|
|
Eta beren burua ezin izan dutenek beren seme alabarena behintzat. Kulturara iristeko euskara funtsezkoa da, eta hori lortu dute
|
euskara
etxean jaso ez zutenek, euskaraz hitz egiten ez zutenek. Hori Bilbon izan da eta Euskal Herrian orobat.
|
|
2016
|
|
|
«Euskara erabiltzera gonbidatua sentitzen ez denarengan eragin behar da».
|
Euskara
etxean jaso ez dutenekin ere lan egin beharra dagoela nabarmendu du Albak: «Erabilera erraztu egin behar da, estigmak gainditu».
|
|
2018
|
|
|
|
Euskara
etxetik jasoa zuen, ahoz ederki moldatuko zen, beste kontu bat da ordea idaztea. Garai hartan euskaraz alfabetatutako asko ez zen izango.
|
|
|
19 Txapelketetako datuei begiratzen badiegu, IEHko lurraldekakoan 2014an hartu zuen parte lehen aldiz
|
euskara
etxean jaso ez duen bertsolari batek (hemezortzitik bakarrak), Aitorrek, hain zuzen ere, eta bi izan ziren (2014ko parte hartzailea horietarik bat) 2016an parte hartu zutenak (hamabostetik bi), Aitor eta Nahia. Eskolarteko txapelketei begiratzen badiegu, proportzioa altuagoa da, eta baita haurren bertso eskoletako proportzioa ere.
|
|
|
Azken hamarkadetan, hizkuntza berreskuratzeko ahaleginaren ondorioz,
|
euskara
etxean jaso ez duten euskaldun kopuruak izugarri egin du gora. Ez da datu anekdotikoa:
|
|
|
Muturrera eramanez gero, euskaldun gisa identifikatzen direnetako batzuk portaera berdinak lituzketen euskaldun zaharrekiko bereizten dituen elementu bakarra
|
euskara
etxean jaso ez izana da. Beste era batera esanda, hiztun berriok euskaldun zaharraren passinga10 dute, passinga ulertzen badugu norberari ez dagokion kategoria (altuago) bateko kide gisa irakurria izateko gaitasuna (izan arraza, kasta, klase soziala, generoa, aniztasun funtzionala, edo bestelako edozein kategoria) (Guzmán eta Platero, 2012; Renfrow 2004).
|
|
|
Ikerketen arabera, azken 15 urteotan kale erabilerak bere horretan jarraitzen du. Baina inork gutxik erreparatu dio
|
euskara
etxean jaso duten euskaldunen kopurua ez dela mugitu azken 20 urteotan.
|
|
|
Ama, berriz, Benita Santesteban, iruindarra, erdalduna. Ez zuen
|
euskara
etxean jaso, baina 1913rako, euskarazko eskolak ematen hasi zen hiriburuko Euskal Etxean. Beraz, Joxemiel Bidadorrek errandakoari jarraiki, baliteke Arturo Campionekin berarekin euskara ikasten hasi izana 1903an, baina bere kabuz ere ikasiko zuen.
|
|
2019
|
|
|
Esti Amorrortu, Jone Goirigolzarri eta Ane Ortega ikertzaileak ari dira, besteak beste, euskaldun berrien egoera problematizatzen azken urteotan (adibidez, Ortega et al., 2016).
|
Euskara
etxean jaso ez duten asko ez omen dira “euskaldun oso” inoiz sentitzen, eta frustrazioa sortzen die euskaldun berri etiketa sekula kendu ahal ez izateak, baita zilegitasuna kendu ere euskaldun zaharren aurrean. Aipatu autoreek “hiztun berri” terminoa proposatu dute, euskaldun berriaren estigma hori kendu edo arintzeko.
|
|
|
Izan ere, jatortasuna euskara, tradizionalarekin? lotuta definitu genuen, batez ere
|
euskara
etxean jasotako hiztun ez alfabetatu askok bizi zuten gutxiespen konplexua seinalatzeko, eta hiztun on horien autoestimua handitu beharra eta beraien aldaerak prestigiatu beharra aldarrikatzeko. Gaur egun, ordea, kontzeptua zabaldu egin genuke euskara ohiko hizkuntza duten hiztun berrien kasuetara.
|
|
|
Kate Caminok (AEB) eta Arantza Zubillagak (Argentinako Necochea) hitzaldi hunkigarriak egin dituzte. Caminok bere euskal jatorria azpimarratu du, baina
|
euskara
etxean jaso ez eta oraintsu ikasi duela aitortu du. 1983an hasi nintzen euskara ikasten, Hondarribian, adierazi du Caminok, eta Txomin Peillen euskaltzainarekin ere ibili zela esan du.
|
|
2020
|
|
|
Adinean behera joan ahala, berriz, ezagutza gero eta handiagoa da, oro har. Euskararen etxeko erabilera, berriz, ez da handia, ezta
|
euskara
etxean jasotzen dutenen kopurua ere: Nafarroako euskaldunen %35ek etxea ez den bertze leku batean ikasi dute euskaraz.
|
|
|
jatorrizko hizkuntza.
|
Euskara
etxean jaso zuten gehienek hala egin ohi zuten etxean, %74k. Eta hiru:
|
|
|
Ez da aldaketarik izan lehen hizkuntzari dagokionez:
|
euskara
etxean jasoa dutenak mintzo dira gehien. Euskaraz dakitenak hartuta, hara aldea:
|
|
|
Euskaraz dakitenak hartuta, hara aldea:
|
euskara
etxean jaso zutenen %81ek erabiltzen dute; euskara eta erdara jaso zituztenen %42k; eta etxetik at ikasi dutenen %18k.
|
|
|
Kontua da tipologia horretako euskaldunak ugaritu direla azken urteetan batez ere:
|
euskara
etxetik kanpo jaso dutenak, batik bat eskolan. Euskaldun berrien ehunekoa hirukoiztu egin da 1991tik:
|
|
2022
|
|
|
Gurasoek ez zekitenez, nik ez nuen
|
euskara
etxean jaso. Baina gure familiaren historian euskarak beste katebegi bat gehiago galtzerik nahi ez zutelako, ikastolara eraman ninduten, eta grina biziz saiatu ziren hizkuntzaren hazia nire baitan sakon ereiten.
|
|
|
Honela, laburbilduz, ikusi dugu hiztun berri
|
euskara
etxean jaso ez dutenei deitzen zaiela, nahiz eta eztabaida dagoen terminoaren inguruan. Hain zuzen ere, galiziarrek novo falante eta neofalante bereizten dituzte, euskaldunok ordea bi horiek multzo berean sartzen ditugu, nahi bada hiztun berri proaktibo eta erreaktiboak bereiziz.
|
|
2023
|
|
|
Egoera hau euskal hiztunen tipologiaren ezaugarrien ondorioa da: gehienetan ez da
|
euskara
etxetik jaso, kalean ez da ohikoa euskaraz bizitzeko aukerak erraz topatzea eta eskolak ez du erregistro hauek lantzeko baliabiderik.
|
|
|
Horiek gehiago egiten dute euskaraz, normala denez, begi bistako arrazoiengatik.
|
Euskara
etxetik jaso dute, kasurik gehienetan, eta euskara normaltasunez entzuten dute han eta hemen beren egunerokoan, beren paisaia linguistikoan ohiko hizkuntza nagusi bilakatzeraino, eta ez dutelako, hortaz, ahalegin berezirik egin behar euskara modu naturalean atera eta sor dakien.
|
|
|
hori da», zehaztu du Segurolak. Eta ugaritzen ari dira, herri euskaldunenetako eskoletan ere,
|
euskara
etxean jaso ez duten haurrak, eta, ondorioz, eskolan hastean usu euskara hizkuntza gaitasun urria dutenak.
|