2000
|
|
Orain arte `cine vasco euskal zinema' zigiluaren monopolioa izan duten erdal ekoizleek urduritasun nabarmenaz erantzun diote euskaraz mustu eta
|
euskaraz
emandako lehen filmek berekin ekarri duten egoera berriari». Egoerak antzekoa izaten jarraitzen du, ez da euskarazko filmik (film laburrak salbu) egiten.
|
|
Halako batean jaialdi batean aritu ginen. Eginda gero, irakasleak harrituta geratu ziren, sasoi horretan oso zaila zelako umeentzako ikuskizunak
|
euskaraz
ematea. Kixki, Mixki eta Kaxkamelon pailazoak urtebete beranduago hasi ziren, kontuak atera.
|
|
Elizaren inguruko XVI,. XVII. eta XVIII. mendeko dokumentuetan tarteka aipatzen da mezak
|
euskaraz
emateko beharra herritarrez ulerdezaten. Hortaz, mende horietan Pasaian euskaraz egiten zela ondoriozta daiteke.
|
|
EIZIEren ekimena izan da. Beraiek proposatu ziguten lan hau aurrera ateratzea, irakaskuntzan hutsune bat zegoelako literatura unibertsala
|
euskaraz
emateko garaian. Irakasleak gara biok, eta gertutik ezagutzen ditugu irakasleen kezkak.
|
|
Nazio Batuen Erakundeak, 1948ko abenduaren 10 ean agertu zuen Giza eskubide guztien Aitorkizuna. Espainian lehen aldiz Coruñako Agrupación Cultural O Facho zeritzan erakundeak galegoz, gazteleraz, katalanez eta
|
euskaraz
eman zuen argitara, Giza eskubideon XX. urteburua ospatzeko asmoz, Santiago Compostela-ko Unibertsitatean Zuzenbide Politiko sailean katedradun zen J. A. González Casanova jaunaren hitzaurrez, Editorial Moret (1968) argitaletxean.
|
|
Bestalde, oroi 1698 urtean Calahorrako Apezpikuaren agiria, non agindua ematen zuen bere babespeko Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa parteko herri euskaldunetan dotrinak eta predikuak
|
euskaraz
emateko.
|
|
Nola egin? Garbi zegoen kosmopolitismoa
|
euskaraz
emanez ez dugula nahikoa, geure herriko kultura, nortasuna, eraikiko badugu. Biltzen gaituzten osagaiak bilatubehar ditugu.
|
|
Protagonistak ezagututa, badirudi Ondarroan Aranguren eta Lasak emandakoMisioa (Arakama parroko zegamar karlistaren gidaritzapean)
|
euskaraz
eman zela (1941eko azaroan); eta are segurtasun osoagoarekin gauza bera esan daiteke D.Garmendiak San Ignazioko Parrokian emandako Sortzez Garbiaren bederatziurrenaz.Egia Atotxan ere bederatziurren bera goizeko elizkizunean euskaraz egin zen, databerean (1941eko abenduan) (Cronica: I, 558).
|
|
Saltoki handietan, telefonistak euskaldunak izanik, euskaraz erantzun beharkolukete beti; baita ere megafoniaz ematen diren mezuak
|
euskaraz
eman lehendabizi.
|
|
Salbatore Mitxelenak irudimenez egin zion elkarrizketa zirraragarri hartan, Unamunok beste mundutik euskara berpizten ikusten zuen atseginez. Nik ere uste dut bilbotar argia, edonon delarik ere, pozik dagokeela bere obretarik bi berak bere gaztaroan bultzatu zuen hizkuntzan argitaraturik12 eta UPV/ Euskal Herriko Unibertsitatean honezkero enborreko irakasgaien% 50
|
euskaraz
ematen direla ikustean, mintzaira hori, bere kritika zorrotzei esker, hirugarren milurtekoaren hasieran, jakite hegoek igoa, jadanik kultur hizkuntza izateraino heldurik. Horrela bete da, gainera, lehen euskal idazleak, Bernard Etxeparek, 1545.ean profetikoki aldarrikatu zigun nahi zaharra:
|
|
Gogoa, bistan da, duela berrehun urte gizarte berri baterako euskarri izan zena, hain zuzen ere, Kode Zibil haren nondik norako nagusiak
|
euskaraz
ematea izan da. Portalisek asmo horrekin paratu zuen testu egokia gidari jarri dugu gure zereginean, aurkezle eta atarikorik bikainena berori izan dakigukeelakoan.
|
2001
|
|
Lehergailua jarri zuten tokitik gertu bizi naiz eta zartakoa entzun, jaitsi eta egindako kalteak ikusi ahal izan nituen. Dora, bere ama, oso pertsona ezaguna eta maitatua da Atarrabian, euskalduna eta katekesia
|
euskaraz
eman izan du. Ez zuten sinesten halakorik gerta zitekeenik.
|
|
Eta gauzak ordutik ona erraztu badira ere Koldo Mitxelena, Lafon eta beste hizkuntzalarien lanen bildumak hor dituztelako, gaurdaino material hori ere hortik zehar barreiaturik zegoen. Hain zuzen Miren Azkaratek eta Patxi Altunak gaiaren ikuspegitik lan horiek bateratu eta
|
euskaraz
eman arte. " Euskal morfologiaren historia" batik bat euskal filologia irakasleei eta euskal morfologia lantzen dihardutenei zuzendurik dago, hobekien aprobetxa dezaketenak hauexek izango direnaren esperantzan.
|
|
Baina etorkizunera begira gogoeta sakonagoaren beharra ikusi dute. Euskarazko unibertsitatea klaseak
|
euskaraz
ematera ez dela mugatu behar uste dute. Euskarak ikerkuntzan, kudeaketan eta egitura guztietan bere presentzia eduki behar duela diote.
|
|
Pasa den astean Bai Euskarari Akordioaren Jarraipen Batzordeak bilera egin zuen Bilbon eta Bai Euskarari Ziurtagiriak datorren urtetik aurrera hiru maila izango dituela erabaki zuen. Lehena, «Bidean», euskararen aldeko neurriak aplikatzen dituzten eragileentzat izango da; bigarrena, «Guk zerbitzua euskaraz», aipatu neurriak aplikatzeaz gaiz zerbitzua
|
euskaraz
ematen duten eragileentzat; eta hirugarrena, «Guk lana eta zerbitzua euskaraz», lana ere euskaraz egiten dutenentzat. Bestalde, Sakanako Plan Estrategikoa aurkeztu zuten joan den astean.
|
|
Horregatik esaten dut euskaldunok patetikoak garela, gu garelako benetan egoera sufritzen dugunak. Hori dena gutxi balitz, biharamunean, prentsa probintzialek, sinpatikoak omen direnek, erdaraz ematen dute hitzaldiaren berri, eta nire hitzetan jartzen dituzte aipamen literalak omen direnak, komila artean, erdaraz, hain justu nik hitzaldia
|
euskaraz
eman dudanean!
|
|
Eta horretarako, minimoa protokolo batzuk antolatzea da. Esaterako, norbaitek hitzaldia
|
euskaraz
eman behar duenean, politikoki inkorrektoa behar luke izan, gaizki ikusia, hizlariari erdaraz hitz egiteko eskatzea.
|
|
Gure aldikoa izan balitz, gure gisako gizona eta idazlea izango genukeen, hobea nahiz kaxkarragoa, baina antzekoa eta kidea. Euskal Herriaren aldi igaro ilun hartatik itzuri zelarik, ordea, bestelakoa agertu da gure artean, aspaldikoa eta noiznahikoa, eta noiznahikotasun horri eskerrak eskaini digu inoiz euskaldun batek
|
euskaraz
eman duen betiko Euskal Herriaren irudirik beteena. Betea diot, ez baitu ilunabarren laino beltzik, Txomin Agirrerena goibeltzen eta tristatzen duenaren antzekorik.
|
|
antzinako Greko eta Erromatarrak hautu zituzten maisutzat, eta ez hizkuntza gaietan bakarrik. Autore zahar haiek nork nahi bezain ongi ezagutzen zituen Axularrek, eta haiengandik hamaika gai, esaera, ipuin eta gertakari hartu zituen eta
|
euskaraz
eman. Beren hizkuntzak garai horretan asko aberastu, trebatu eta gaitu zirelakoan daude Europako jende guztiak.
|
|
Eskerrak eman nahi nizkioke, azkenik, Txillardegiri eleberri hau
|
euskaraz
eman digulako. Ez ote du bada behar zuena, euskaldun bati dagokiona, bakarrik egin?
|
|
5 Ez genuen behin ere lortu, bada, irakaskuntzan euskara sartzea eta, egia esan, ez ginen gehiegi saiatu ere. Utz dezadan alde bat kristau dotrina, hau azkenean bederen
|
euskaraz
ematen baitzitzaien euskaldunei, mugaldeetan izan ezik agian. Batzuen eta besteen ahaleginek, eta ez genuke hemen Larramendiren izena bazterrean utzi behar, zabaldu zuten euskara elizan eta elizakoetan, Iparraldean aspaldi eskura zutenaren antzeratsu, eta zabaldu ez eze, baita  jaso eta apaindu ere, gaiari zegokion duintasunaren mailakoa izan zedin.
|
|
izkribuetan bigarren mailakoa da, honengatik izen bereziak berak ere pasarte bakanetan ageri dira gehienetan, edota areago oraindik, erromantze moldez ematen dira, honelakorik baldin bada, eta ez euskaraz. Historialariarentzako gaitz erdi, zenbait auzitan aipamenak hitzez hitz ematea axola handikoa zela-eta, perpaus batzuk
|
euskaraz
ematen dira; azken mende erdi honetan hasi zaizkigu honelakoak biltzen eta argitaratzen. Hau dela eta, are Inkisizioaren prozedurak gorrotatzen ditugunok ere, haren ardura eta zehaztasunari eskerrak eman beharrean gara oraingo honetan.
|
2002
|
|
Sustatu egin behar da txartelen euskarazko erabilera, denok eguneroko alor guztietan nozitzen dugun inertzia soziolinguistiko erdaldunari aurre egiteko". Orain hamabost bat urte jarri zituen martxan Kutxak lehenbiziko kutxazain automatikoak, eta lehen une beretik, hala eskatutako erabiltzaileek aginduak
|
euskaraz
ematea posible izan dute. Halaber, txartela nahiz libreta euskaraz erabiltzeko zenbait kanpaina ere antolatu ditu, Beasain, Lasarte Oria eta Tolosan bezero euskaldunen artean opariak zozketatuz.
|
|
Eremu zabal horretan, Ikas Bik zabalkunde zaila izan zuen hastapenean. Bertako gurasoek ez zuten beren seme alabak eskola elebidunetan aritzerik nahi, ez baitzuten ulertzen, konparazione, matematikak
|
euskaraz
eman zitezkeenik. Kostata baina, emeki emeki, gela elebidunak zabalduz joan ziren.
|
|
Denboran oso atzera joan gabe, hortxe daukagu Juan Garziak argitara eman zuen artikulu interesgarria (ik. " Errealismoa euskaraz", Egunkaria,, 5), zeinetan" osorik edo zati batean euskarazkoak ez diren munduak
|
euskaraz
emateko orduan ditugun zailtasun era askotakoak" aipatzen ziren.
|
|
Euskara Zerbitzuakegindako azterketaren arabera, euskarazko klaseak hartzeko eskaera eskaintzabaino askoz handiagoa izan zen ikasturtean. Ikasle euskaldunenkopurua %10era hurbildu zen eta %1, 9 ziren beren klaseak
|
euskaraz
emateko gaiziren irakasleak (Arizkun, 1995: 536).
|
|
UEU izan zen Euskal Unibertsitatearen aldeko deia mantendu zuen erakundebakarra, baina, zenbaiten aburuz, errebindikazio horrek gizarte oihartzuna galduondoren, UEU noraezean ibili zen, nahiz eta urtero 600 lagun inguru bildu eta berejarduera zabalduz joan. Ez bakarrik hori, Egin egunkariko kazetari anonimo batenesanetan, UEUk berrikuntza beharra zuen, zeren eta «Gaur egun ez zaigu nahikoedozein gai
|
euskaraz
emateko gai garena jakitea. Zer ematen den ere aztertu behardugu.
|
|
UEUren kongresuaren aurretik, 1993an, Unibertsitatearen eta euskararenarteko loturak toki berezia izan zuen Eusko Ikaskuntzaren XII. Biltzarrarenbarruan, baina komunikazio gehienak
|
euskaraz
emandako irakaskuntzarenbaldintza eta tamainara bideratu ziren. Laurogeita hamarreko hamarkadaren azkenurteetan ikasle talde batzuk saiatu dira Euskal Unibertsitatearen gaia eta barrutibakarraren gaia berriro gizarteratzen, baina arrakasta handiegirik gabe.
|
|
Unibertsitatearenkezka, arazo eta etorkizuna hausnartzeko orduan ez zuen euskara aipatu ere egin12.Urte batzuk lehenago Martin Mateo errektoreak unibertsitatearen euskalduntzeaheziketa bide osoaren euskalduntzearen ondorio baino ezin zela izan adierazi zuen.Unibertsitatea ari zen lanean, ICEren bitartez, «por la formacion del profesoradode euskera». Errektoreak, ordea, ez zuen argitzen nortzuk ziren irakasle horiek, euskarazko klaseak ematen zituztenak edota klaseak
|
euskaraz
emango zituztenak13 Zenbait azterketak, beren aldetik, euskara zuzenean oinarrizko irakaskuntzara eta euskal kulturaren eremura murrizten zituzten. Horrela, 1978anSIADECOk txosten bat idatzi zuen Gipuzkoako Aldundiaren eskariz, unibertsitateko heziketak gizarte beharrei nola erantzuten zien zehazteko.
|
|
Irakasle eskolei dagokienez, iniziatiba pribatua izan zen, ikastola sareak etaklaseak
|
euskaraz
ematen zituzten lehen eskola publikoek behar zituzten irakasleakprestatzeari ekin ziona. 1973an hasi zen lanean Bilboko Elizbarrutiko Irakasle eskola, 1977an ireki zituen bere ateak Donostiako gotzaindegikoak eta urtebetelehenago Eskoriatzako Irakasle eskola Kooperatibak.
|
|
Irakasle berriak kontratatzeko orduan, euskara ez zen beharrezkoa, nahiz eta meritu modura kontuan hartu. Nolanahi den, Fakultate eta Eskola ugaritan dekanotza eta zuzendaritza taldeen jarrerabestelakoa izan zen, klaseak
|
euskaraz
emateko eskakizunari ezezko biribilaemanez, arrazoi modura irakasleen falta edota euskararen gabeziak jarriz.
|
|
Hazkunde horren arrazoia, aurrez emandako datuez gain, 1990eko iraileanGobemu Batzarrak onartu zuen euskararen erabileraren normalizaziorako lehenplangintza dugu40 Prozesu luze baten ondorio izan zen plangintza (Etxeberria, 1990). Lehen urratsa irakasle euskaldunen eta
|
euskaraz
ematen ziren irakasgaienerrolda zehatza burutzea zen. Horri esker hutsune eta premia nabarmenenakatzeman ziren.
|
|
Horri esker hutsune eta premia nabarmenenakatzeman ziren. Gipuzkoako campusean ikasgaien% 53,9
|
euskaraz
ematen baldinbaziren, Araban kopurua %21, 2 zen, eta Bizkaian %25, 2 Batez beste, EHUnikasgaien %32, 2 eskaintzen ziren euskaraz. Urtebete lehenago kaleratutakoartikuluan Jazinto Iturbek esaten zuenez, 1988an irakasleen %14, langileen %4 etaikasleen %13 ziren euskaldunak, nahiz eta denek ez egin euskaraz lan.
|
|
23 espezialitate A ereduansartzen ziren, 44 B\ eta B2 ereduetan, 24 C ereduan eta 33 ereduan. Plangintzaren azken helburua epe erdira irakasgai guztiak
|
euskaraz
ematea zen. Horretarakobost urtetan 295 irakasle berri kontratatu behar ziren, eta beste 146 birziklikatu, klaseak euskaraz eman zitzaten.
|
|
Plangintzaren azken helburua epe erdira irakasgai guztiak euskaraz ematea zen. Horretarakobost urtetan 295 irakasle berri kontratatu behar ziren, eta beste 146 birziklikatu, klaseak
|
euskaraz
eman zitzaten. Xabier Isasiren ustez, 1990eko plangintzak porrotegin zuen, ez helburuak okerrak zirelako, «behar ziren baliabideak eta bitartekoakaintzat ez hartzea eta lehentasunak eta erritmoak behar beste finkatu ez izatea» renondorioz baino (Isasi, 1997:
|
|
592). 1994/ 95 ikasturtean EHUk 3.540 irakasgai eskainizituen, horietatik 1.743 (%49) gaztelaniaz eta
|
euskaraz
eman ziren, eta 1.797 (%51) gaztelaniaz bakarrik. Kredituei dagokienez, %42 izan ziren euskarazemandakoak.
|
|
Zuzenbide fakultateak, gainera, Euskara Juridikoaren Mintegia zeukan. Esanguratsua da, bestetik, ikasleen %29 euskaldunakizatea (%25 Bilboko campusean eta %59 Donostiakoan) 44; irakasleen artean eskolak
|
euskaraz
ematen zituztenak 68 baino ez ziren, %5 ozta ozta (Urrutia, 1997: 49). 1998an Euskararen Normalizazioarako Plan berria onartu zen.
|
|
Ipar Euskal Herrian 1980 urtean osatu zen EuskalIkasketen Unibertsitateen arteko Saila Baionan. Baina hor ere klase gehienak ezziren
|
euskaraz
ematen, frantsesez baino. Euskal Herriko Unibertsitateetan eta1977ko itxaropenetik begiratuta, euskararen garapena ez zen gehiegi hurbilduamestutako tokira.
|
|
Beste galdera batzuk airean gelditzen dira. Esaterako, etorkizuneko EuskalUnibertsitateak heziketa guztia
|
euskaraz
eman behar ote du. Izan ere, gero eta nabarmenagoa da ingelesak teknologian duen garrantzia.
|
|
Taula hauetan, euskarazko taldeetan
|
euskaraz
ematen diren kredituen kopurua adierazi da.
|
|
Datu horiek guztiek gauza bat erakusten digute: goi mailako ikasketetanedozein irakasgai euskaraz jarraitzeko ikasleek duten gaitasuna, unibertsitateakirakasgai hori
|
euskaraz
ematekoa baino askoz handiagoa da. Beraz, definiturikohizkuntza politika aurrera eramateko, nahitaezkoa da irakasleen prestakuntza, etaegokitze prozesu horrek ahalegin ekonomiko eta pertsonal handia eskatuko du.
|
|
Irakasgai bat
|
euskaraz
eman ahal izateko, nahitaezkoa da gutxienez 18 ikasleapuntaturik edukitzea (15 ikasle, bigarren zikloko irakasgaietan). Horregatik, ez daurteetan zehar egonkortasunik izan.
|
|
– Titulazio tekniko guztietan enborrezko irakasgai guztiak
|
euskaraz
ematea.
|
|
Hurrengo taulan ikusten denez (1 taula), Euskal Herriko unibertsitate guztienartean sei mila irakasletik gora daude kontratatuta irakaskuntza arautua emateko.Kopuru horretatik %20 inguru dira, euskal irakasleak? 3, alegia, beren irakaskuntzaosoa edo partziala
|
euskaraz
ematen dutenak. Alabaina, normala denez, euskarazdakiten irakasleen portzentajea handiagoa da, eta %29ra hurbiltzen da.
|
|
–Euskal irakasleak? (irakasgai batbehinzat
|
euskaraz
ematen dutenak)
|
|
Horien artean, hirugarren zikloak berez duen ikasle kopuru baxua dugu; baina, halaber, hor daudeikasle erdaldunei sortzen zaizkien arazoak ere. Hain zuzen, Zientzia Fakultatekoikasle askok nahiko aukera gutxi dituzte ikastaroak hautatzeko, eta bakarren batzuk erdaraz ematetik
|
euskaraz
ematera pasatuz gero, ikasle erdaldunek zailtasunakizan zitzaketen beharrezko kredituak osatzeko. Hori da behintzat behin bainogehiagotan euskarazko eskaintza ez ezartzeko erabili izan den argudioa.
|
|
Beste aldetik, graduondoko ikasketetan 1999 urtean 34 ikastaro eskaini ziren, baina gero 23 baino ez zireneman. Nahiz eta EHU/ UPVn graduondoko ikastaroen %33 osasun arlokoak izan, ez da bat ere
|
euskaraz
ematen unibertsitate horretan.
|
|
Dena den, osa. sun zientzieei dagokienez, irakasleriaren %7, 7 euskalduna zen 2000 urtean. Ikasketa horietako derrigorrezko kredituen %31, 5
|
euskaraz
ematen ziren, EHU/ UPVbere osotasunean harturik euskarazko kredituen eskaintza %54, 9koa den bitartean.
|
|
Beraz, ikasturte horretan guztira 112 izangodira. Horietatik 16k (%14, 3k)
|
euskaraz
ematen dituzte eskolak. Erdaldunen artean, batek irakaste arduratik askatzea eskatu du euskara ikasteko, eta beste bat eskolakeuskaraz emateko prest egongo litzateke.
|
|
Maila akademikoari dagokionez, ez dago desberdintasun nabarmenik eskolakgaztelaniaz eta
|
euskaraz
ematen dituztenen artean. Erdal lerroan doktoreenportzentajea %90 ingurukoa den bitartean, euskal lerroan %85koa da.
|
|
FarmaziakoLizentziaturari dagokionez, oraindik I. Plangintza bete gabe dago. Lehenikasturteko irakasgai guztiak
|
euskaraz
ematen ez badira ere, bigarren ikasturteanbadira euskaraz ematen diren zenbait irakasgai. Giza Elikadura eta DietetikakoDiplomatura EHU/ UPVko berezko titulua izan da ikasturtera arfe., ikasturtean, titulazio hori ofizializatu zenean, Ikasketa Plangintzaberria onartu zen.
|
|
FarmaziakoLizentziaturari dagokionez, oraindik I. Plangintza bete gabe dago. Lehenikasturteko irakasgai guztiak euskaraz ematen ez badira ere, bigarren ikasturteanbadira
|
euskaraz
ematen diren zenbait irakasgai. Giza Elikadura eta DietetikakoDiplomatura EHU/ UPVko berezko titulua izan da ikasturtera arfe., ikasturtean, titulazio hori ofizializatu zenean, Ikasketa Plangintzaberria onartu zen.
|
|
Horrela, 2001/ 02 ikasturterako Leioako Erizaintza Eskolak eginiko sei arduraldi partzialekoirakasleen eskaerari emandako baiezko erantzuna eta Donostiako Eskolak eginikoeskariei ezezkoa emateak agerian uzten du esandakoa. Halaber, hezkuntzapraktiko klinikoari buruz, eta errektoretza taldeak aukeraturiko bidea ikusirik,
|
euskaraz
emateko aukerak gero eta urriagoak direla esan dezakegu. Aldez aurretikaipaturiko arazoei euskalduntzerako eskaintza gaztelania erabat nagusia den eskualdean eskaintzeak arazoak indartu eta aniztu egingo dituela antzeman dezakegu.
|
|
A ereduaren arabera, gaztelaniaz adina
|
euskaraz
eman behar zen.Unibertsitatearen helburu estrategiakoa ikasle euskaldunei zein erdaldunei parekoeskaintza egitea izanik, honelaxe defini daiteke A+ maila hori: Donostiako Irakasle Eskolan ematen diren halabeharrezko, hautazko eta aukera askeko kredituakbereiziko dira.
|
|
Eskolan eskaintzen diren espezialitate guztiak
|
euskaraz
ematen dira, txosten honetan ezarritako maila garaienean (A+ maila)
|
|
1988ko abenduaren 5ean, nafar erregionalisten taldeak euskarak unibertsitatean zuen estatusaz galdera andana bat egin zuen Foru Parlamentuan. Irakasle Eskolan
|
euskaraz
ematen ziren irakasgai guztiak aztertuak izan ziren Parlamentukobatzar batean, ezlegezkoak izan ote zitezkeeii jakiteko. Ez zuten deus ere aurkitu.Urte hartan, euskal lerroan eskaintzen ziren 50 irakasgaiez gain, Unibertsitate Eskolak zituen 12 taldeetan euskara irakasten zen, astean 48 ordu ematen zirelarik.
|
|
1998ko ekainaren 12an, NUPeko Gobemu Batzordeak, bere 65/ 98 akordioan, Irakasletza ikasketetako Musika espezialitatean euskaraz ofizialki ematen zen irakasgai bakarra kentzea erabaki zuen. Gizarte eta Giza Zientzien Fakultateko Dekanoaren eta Filologia eta Hizkuntzaren Didaktika Saileko Kontseiluaren eta Zuzendariaren oposizioa garbia izan zen, eta Espainiako Aldizkari Ofizialean (B.O.E.272) irakasgai hori
|
euskaraz
eman behar zela argi agintzen zela gogoratu zuten.Baina, alferrik: 1998ko irailaren 25ean, Gobemu Batzordeko idazkariak Fakultateko Dekanoari bidali zion eskutitzean hitz kezkagarri hauek irakur zitezkeen:
|
|
Ez bakarrik segimendua, baizik eta antolaketa eta, horrekin batera, suspertzea eta jarraipena ereegitea. Eginkizunekin lotuz,
|
euskaraz
eman beharreko irakaskuntza lerroa zehazteazen organo horien egitekoa. Plana martxan jarri aurretik lan hauek egin zituzten: irakasleen heziketa eratu, euskal gaien prestakuntza aurreikusi eta antolatu, euskarazko ikerkuntza bultzatu, hizkuntza kohesiorako organo nagusiaren zentroanparte hartu, norberak bere zentroa ordezkatuz, alegia?
|
|
Horretarako erabilitakoirizpideak hauexek izan ziren:
|
euskaraz
emateko kreditu kopuruen portzentajeazaindu eta euskaraz emateko irakasgaien mota zehaztea, irakasgai guztiak berdinakez direlako.
|
|
Horretarako erabilitakoirizpideak hauexek izan ziren: euskaraz emateko kreditu kopuruen portzentajeazaindu eta
|
euskaraz
emateko irakasgaien mota zehaztea, irakasgai guztiak berdinakez direlako.
|
|
a) euskarazko lerroa karrera osoan, b) irakasgai bat maila bakoitzean, eta c) irakasgai bat maila bakoitzean, eta horrekin batera, bigarren ereduan bezala, irakurgaiak, zuzendutako lanak, ikerkuntza eta abar zaintzea. Desberdintasuna da, karrera osoaneuskarazko lerro osoan enborrezko eta derrigorrezko irakasgaiak hartzea helburumodura, edo
|
euskaraz
emateko eta hemen berriz derrigorrezkoak eta aukerazkoak.Egia esateko, batez ere ikasleen kopuruak baldintzatu gaitu. Bigarren mailakokarrera horietan oso ikasle gutxi direnez, ezin daitezke zatiketak egin, erabatekozatiketak; beraz, ezin daiteke horrelako plan bat egin.
|
|
Aipadezadan, adibide gisa, Oinatiko Fakultatearen kasua: Enpresen Administrazio etaZuzendaritza Lizentzian
|
euskaraz
ematen den kreditu kopurua zerotik %72ra igoda hiruzpalau urtetan.
|
|
Euskal irakasleek euskal irakaskuntza/ ikerkuntza prestatzeko gauza dira.Euskal lerroko irakasleek antolatzen dituzte
|
euskaraz
ematen diren eskolak, praktikak, azterketak, ikerketak; eta ondoren, aurrera eramaten dituzte. Aipatutakoeginkizun horietan ez dute interferentzia larregirik maila operatiboan.
|
|
Karmelo Etxegaraik argitaratu zuen lehenlana legenda bat zen, euskaraz idatzia. Autore hori euskarazko historiografiarenaitzindaria dugu zalantza barik, lan ugari
|
euskaraz
eman zituelako. Trabajos de uncronista liburuan (1898an argitaratua) argi eta garbi adierazi zuen bere helburu historiografikoa:
|
|
– Ez dute, ba, prentsaurreko oso osoa
|
euskaraz
eman! Eta liburua bera ere ez da, ba, euskara hutsean!
|
|
Komenigarria da eskolak baldintza horietan ematea? Edo, bestela jarriko dut galdera hau, komeni da hor ukabilka eta ukondoka ibiltzea, eskola guztiak lehenbailehen
|
euskaraz
eman daitezen. Zeren, neskatxa hari gertatu zitzaiona gerta bailekiguke guri ere:
|
|
Zuk zeuk, zure kasuan, zenbat aldiz ez diozu galdetu irakasleari, edo ez duzu galdetu etxean" Hau nola esaten da?", eta aurpegi luzeak ikusten hasi zara, une hartako behinekotasunarekin erantzuten dizutela, eta" hiztegian begiratuko dut" edo holako zerbait entzuten duzula azkenean? Ez baita gero erraza gaur gaztelaniaz edo frantsesez egunero eta orduoro erabiltzen ditugun esamoldeak, kontzeptuak eta informazio zabalak besterik gabe, bat batean,
|
euskaraz
ematea. Ez hori bakarrik:
|
|
Txanponaren bi aldeak dira horiek. Hogei urte luze igaro dira unibertsitate ikasketak
|
euskaraz
ematen hasi zirenetik. Ondoko urteetan euskaraz egin daitezkeen ikasketen eskaintza handituz joan da apurka apurka, eta gaur egun arlo guztietara zabaldu da, nahiz hainbat ikasketatan oso eskasa den oraindik.
|
|
Unibertsitateen barruan diren euskararen aurkako jarrerak oraingoz alde batera utzirik, badira unibertsitateen zenbait egitura ezaugarri, normalizaziorako oztopo izango direnak. Unibertsitateek gaur dituzten irakasleen %20 dago eskolak
|
euskaraz
ematen, eta, baikorrak izanik, %30era irits liteke ehuneko hori, hainbat baldintza betetzen badira. Bestalde, ikasleen %45 dira, gutxi gorabehera, aukera izanez gero euskaraz ikasiko luketenak.
|
|
Egoera hori aldatzea ez da erraza. Orduan euskal unibertsitatea aldarr ikatzen zuten asko EHUko irakasle dira egun, eskolak
|
euskaraz
ematen dituzte, tesinak eta tesiak euskaraz zuzentzen dituzte... Euskal unibertsitatea aipatzen zaienean ezkor azaltzen dira horietako batzuk.
|
|
EAEko gazteek hezkuntza prozesua amaitzean euskara jakin behar duten bezala, irakasleek ere ikasgaiak
|
euskaraz
emateko gaitasuna izan lukete.
|
|
Honetaz aparte, euskara gure bizitza unibertsitarioko ahozko zein idatzizko ohiko hizkuntza dugu. Gaur egun, gure titulazioetan %70 artean
|
euskaraz
ematen dira eskolak; tartea ikasleen borondatearen eta irakasleriaren euskalduntasunaren araberakoa da.
|
|
Beraz, gure helburu" bakarra" karrera batzuk (klase batzuk)
|
euskaraz
ematea baldin bada, gaur egun dugun eskarmentuarekin eta hizkuntza bera esparru gehienetan zabalduta dagoenez, orokorrean arazorik gabe martxan jar litekeela esan daiteke. Aldiz, benetako unibertsitate bat, ikerketak garrantzi handia duena eta hirugarren ziklo sendo batekin sortu nahi baldin badugu, arazoak nabarm enak izango dira.
|
|
onak eta txarrak, handiak eta txikiak, gizonentzat edo andreentzatbaka rrik, erlijiosoak eta laikoak. Nola genuke, bada, guk ere hemen unibertsitate bat sortu, eskolak
|
euskaraz
emango lituzkeena. Eta gainera Estatu Batuetako unibertsitateren batekin erkatzeko modukoa izango litzateke.
|
|
Hau da esan nahi dudana: euskal unibertsitate batean irakaskuntza
|
euskaraz
emango litzateke, eta ikerkuntzaren ondorioak ere euskaraz. Kontua da, ordea, jakintza arlo gutxi batzuk kendurik (eta hemen ere zalantzak sor daitezke) gaur egungo ikerketa gehiena ingelesez argitaratzen dela.
|
2003
|
|
2.500 euro. " Horrekin lortu nahi duguna da merkatariak euskalduntzea eta bitartean, bi ordu horietan, establezimendu horrek zerbitzua
|
euskaraz
ematea. Hori Getxoko Behargintza Zentroarekin ari gara aurrera eramaten.
|
|
Ingelesa ohi darabil jatorri hizkuntza bezala. Urte luzeetan ingeles irakaslea izanik, hizkuntza horrekiko atxikimendu berezia zuen, eta argi zekusen ingelesak hizkuntza gisa duen kontzeptuak adierazteko zehaztasuna eta hizkuntza horretan garaturiko literaturarik onena
|
euskaraz
ematea bide emankorrak zirela euskal hizkuntza eta literaturarentzat. Itzulpengintza ugaria eskaini ez arren, bere laburrean lan zehatza eta eredugarri gertatzen dena, bai behintzat.
|
|
Erderaz idatzita zegoan, haina guk
|
euskaraz
emanen dugu:
|
|
Aljeriako gerlak izan zuen hala ere itxurarik gogorrena eta odoltsuena, orain, berrogei urteren buruan, Frantzia aitortzen ari den bezala. Euskaldunek baditugu bizkitartean, aspaldian,
|
euskaraz
emanik, Txomin Peillen, Xipri Arbelbide, Jean Louis Davant eta Piarres Aintziart bezalako lauzpabost idazleren lekukotasun gordinak.
|
|
jokamoldea ikusten dugu zer den: euskarari emaiten diote lehengo latinaren estatus hura bera, hots, kantu eta kantika guztiak orain
|
euskaraz
emanen dira, lehen latinez ziren bezala, baina irakurketak, iruzkinak edo predikuak, gogoetak, katiximak eta abisu guztiak erdara hutsean egiten dira. Ez da erraite beharrik nora garamatzan bide horrek.
|
|
–Ildo horretan pozgarria da, jakina, liburu hauek
|
euskaraz
eman direlako. Ez dut esan nahi hori meritua denik, berez:
|
|
EHUren euskarazko udako ikastaroen antolatzailea izatea. Izan ere, 1983ko saioan, Donostiako ikastaroetan, 140 hitzaldietatik 3 baino ez ziren
|
euskaraz
eman, eta horrek kritika gogorrak azaleratu zituen. Errektoreak berak, abuztu bukaeran, huts egitea onartu zuen eta hurrengo urtean euskarazko eskaintza zabala egongo zen hitza eman zuen90 Horretarako, Luis Mari Bandresi eskaini zion Ikastaroen zuzendaritza eta hark onartu baldintza batekin, 1984ko ikastaroen %25 euskaraz izatea.
|
|
Hiru jarrera nagusi agertu ziren. Lehenengo jarreraren aldekoei, hau da, unibertsitateko agintari gorenei eta bertan lanean ari ziren irakasle gehienei, ez zitzaien burutik pasatu ere egiten posible zenik klaseak
|
euskaraz
ematea, ezta hurrengo urteetan unibertsitatearen arazo garrantzitsu bilaka zitekeenik euskararen gaia. Horren lekuko dugu, adibidez, laurogeiko hamarkadan behin behineko errektorea izan zen Arantza Mendizabalen pentsaera, unibertsitatearen kezkak, arazoak eta etorkizuna hausnartzean ez baitzuen euskara aipatu ere egin68 Urte batzuk lehenago Martín Mateo errektoreak unibertsitatearen euskalduntzeak heziketa bide osoaren euskalduntzearen ondorio baino ezin zuela izan adierazi zuen.
|
|
Haren ustez, «por la formación del profesorado de euskera» ari zen lanean unibertsitatea, ICEren bitartez. Errektoreak, ordea, ez zuen argitzen nortzuk ziren horiek, euskarazko irakasleak edota klaseak
|
euskaraz
emango zituztenak69 Bestalde, euskararen erabilera zuzenean oinarrizko irakaskuntzara eta euskal kulturaren eremura murrizten zuten zenbait azterketak. Esate baterako, 1978an, SIADECOk txosten bat idatzi zuen Gipuzkoako Aldundiaren eskariz, unibertsitateko heziketak gizarte beharrei nola erantzuten zien zehazteko.
|
|
Irakasle eskolei dagokienez, ekimen pribatua arduratu zen euskarazko irakasleak prestatzeaz, ikastola sareetarako eta klaseak
|
euskaraz
ematen zituzten eskola publikoetarako. 1973an hasi zen lanean Bilboko Elizbarrutiko Irakasle eskola, 1977an ireki zituen bere ateak Donostiako gotzaitegikoak eta urtebete lehenago Eskoriatzako Irakasle eskola Kooperatibak.
|
|
Unibertsitatearen asmoa ikasturte horretan bertan Donostiako Eskolako lehen mailako klase guztiak
|
euskaraz
ematea izan zen, baina Espainiako Ogasun Ministerioak irakasleen soldatak ordain tzeko beharrezkoa zen dirua eman ez zuenez, klaseak bertan behera geratu ziren. Egin,. Donostiako Irakasle Eskolan elebitasunari hegoak moztu zaizkio?.
|
|
Ipar Euskal Herrian, 1980 urtean eratu zen Euskal Ikasketen Unibertsitateen arteko Departamendua, Baionan. Baina, han ere klase gehienak ez ziren
|
euskaraz
ematen, frantsesez baino. Euskararen garapena Euskal Herriko Unibertsitateetan? 1977ko itxaropenetik begiratuta?
|
|
Ikasle unibertsitariei euskarazko ikasketak eskaintzea Irakasle euskaldunak beren gaiak
|
euskaraz
ematen trebatzea Ezinbestekoa dugun oinegitura bibliografikoa sortzen laguntzea Euskal kulturaz kezkaturiko guztiei elkartze leku eta elkarrizketa bideak eskuratzea.
|
|
«Unibertsitate ofizialaren ateak ixten bazaizkigu, unibertsitate ofizialaren kanpoan edo unibertsitate ofizialaren kontra egingo dugu, unibertsitate paralelo bat». Errealitatea, ordea, ez da zuria edo beltza izaten; eta klaseak
|
euskaraz
ematea onartu zuen, hurrengo ikasturtean bertan Zientzia Fakultatean EHU berriak; baina, erakundeak berak bultzatu gabe, eta baliabide berezirik jarri gabe140 UEUko kideak izan ziren lan hori egin zutenak, UEU bera utzi gabe. UEUren eta EHUren arteko harremenek eztabaida eta tentsio ugari sortuko zituzten hurrengo urteetan UEUren baitan.
|
|
Azkenik, albiste agentzia horrek esparru irekiko informazioa bildu eta bezeroen artean banatu luke; esparru irekiko informazioa deitutako hori beste komunitate linguistikoek sortutakoa izanik,
|
euskaraz
ematean datza interesa.
|
|
• Epe laburrean, jende askoren aldeko jarrera desaktibatzea, besteak beste, Aeredua (elebidunak erdiesteko aski ez dena baina bai oso garrantzizkoa jarrera positiboa zehazteko orduan) hautatzen zutenena, irakaskuntzan ingelesa ezartzeko planaren bitartez oso egoera korapilatsua suertatzen ari baita, hizkuntzetarako (gaztelania, euskara, ingelesa) ordu kopurua neurririk gabe areagotzean. Halaber baliogabetu dira Administrazioan hiritarrei zerbitzua
|
euskaraz
eman liezaieketen langileak prestatzeko plan ahalketsuak. Hortaz, mezua argia da:
|
2004
|
|
Pedro Burillo, Nafarroako Unibertsitate Publikoko errektorearen taldeak, urria hasieran, aurkeztu zuen Abiaburu Agiria, hau da, euskara normalizatzeko plangintza egiteko mugak zehazten dituen txostena. Gobernu Kontseiluak onartuz gero »hala gertatuko da ezustekorik ez bada» litekeena da otsailetik aurrera ikasgai batzuk
|
euskaraz
ematea. Dena den, Burilloren planak kritikak jaso ditu «lausoegia eta orokorregia» dela argudiatuta.
|
|
Hasian hasi, ezin alde batera utzi Erregistroaren munduak bere bereak dituen hitzak eta erabilerak, ohituta ez dagoenari arrotz samarrak zaizkionak. Gaztelaniazko traslado izan daiteke horien artean nabariena testu honetan, horren hiru adiera
|
euskaraz
ematekotan (dela liburuak geografikoki tokiz aldatzea, lekualdaketa?, jakinarazpena, dela liburuen edukia beste leku batera alderatzea, kopia?, dela erregistro egintza baten berri ematea?).
|
|
Joxemari Sarasuak hartu du ahotan Isabelen izena, eta izenaren azalpenean dagoen hizkuntza biografia honako hauxe dugu: . Isabel irakaslea da Bizkaiko ezkerraldean, esan nahi baita, euskara mortu batean?, eta
|
euskaraz
ematen ditu eskolak. Lehengoan hau aditu genion:
|
|
–Ez dut uste euskararen arazoa unibertsitatean konponduko denik. Arazoa ez da konponduko fisika nuklearra
|
euskaraz
ematen bada, niri gehien inporta zaidana haurrek errekreoan euskaraz hitz egin dezaten da. Baina noski, gero eta ikasle euskaldun gehiago etortzen ari dira, eta klaseak euskaraz ematen ari dira.
|
|
Arazoa ez da konponduko fisika nuklearra euskaraz ematen bada, niri gehien inporta zaidana haurrek errekreoan euskaraz hitz egin dezaten da. Baina noski, gero eta ikasle euskaldun gehiago etortzen ari dira, eta klaseak
|
euskaraz
ematen ari dira. Eta fakultate honetan ikusten dudanez oso ondo gainera.
|
|
«Afortunadamen te, los niños que acuden a dicha escuela no pasan de ocho, y sus familias es tán sumamente disgustadas porque en esa escuela ni aprenden los niños a hablar en euskera, ni siquiera el Catecismo, ni cosa alguna de fundamento» (63). Ikastetxe hau ikasturtean abiatu zen Bilbaoko Jardines kale an eta bertan
|
euskaraz
ematen ziren ikasgai guztiak, hala nola kristau dotrina, aritmetika, geografia, irakurketa, idazketa, elkarrizketa praktikak. Euskalerria ko dirudunen laguntzaz bideratutako kultur proiektu horiek, ordea, ez bide du te lortzen aurrera egitea eta urte pare baten buruan desagertu egingo dira.
|
|
Hizkuntzari dagokionez, zenbait kontzeptu filosofiko
|
euskaraz
emateko arazoak izanditugu. Hizkuntz.a filosOfikoa euskaraz estandarizazio bidean dago eta, gaur egun, horriburuzko eztabaidak etengabe ematen dira gure artean.
|
|
Aurten argitaratzekoa da Hizkuntzaren Filosofiako testu nagusiak
|
euskaraz
emango dituenbilduma lan hau. Artikulu funtsez.koak elkarrcn ondoan eta euskaraz eskaintzeak egiten dugarrantzizkoa.
|
|
The Logic of Scientific Discovery (1959) eta The Open Society and Its Enemies (1945) liburuak bezain ezaguna ez izan arren hirurekosatzen dituzte Poppcrren metodologia faltsazionistaren zutabeak: lehena, zientziaren metodoa faltsugarritasuncan oinarrituz; bigarrena, metodologia hori Filosofia Politikora eramanez. libcralismo dcmokratikoa sutsuki defendituz; eta Ezagutza objektiboa(
|
euskaraz
emandako bakarra) giza czagutzaoro (zientifikoa bame) fenomeno biologiko gisa aurkeztuz. Popperdar metodoiogia luzaz ikusmoldecstandarraren egiaztagarritasunean oinarrituriko metodologiaren alternatiba gisa ulcrtua izan bazcnere, gaur egun bien arteko aidca lausotuago agcri zaigu.
|