|
2001
|
|
|
Ez nuke nahi
|
euskara
beste hizkuntza baten (Erdararen) errainu hits bihur dadin, eta" errainu" bitara har daitekeenez berehala argitzera noa zer esan nahi dudan. Guretzat," errainua" da guztiok itsatsirik daramaguna eta harako Peter Schlemihl hark galdu omen zuena.
|
|
2003
|
|
|
Eta euskaraz ez idaztearren mintzaira hau kultur hizkuntzen kontzertutik kanpo geratzen ari zen(, causa honegatic guelditzen da abaturic eceyn reputacione vague eta berce nacione oroc uste dute ecin scriba dayteyela lengoage hartan nola berce oroc baitute scribatzen beryan?). Etxeparek
|
euskara
beste hizkuntzan mailan ikusi nahi zuen; euskaldunak euskaldun gisa munduaren aurrean harrotasunez ager zitezela(, heuscara ialgi adi mundura?,, heuscaldun den guiçon oroc alcha beça buruya/ Eci huyen lengoagia içanenda floria?,...). Finean, eta egungo hitzekin esanez, euskaldunentzako autoerreferentzialtasun bat sortzen ari zen, euskarazko narratiba bat hasten,, idazkerarik eta historiarik ga... Ez da euskarazko historiografiaren hasiera, baina bai euskarazko historiografia abiatzeko beharrezkoa den hizkuntza idatziaren sorburua eta norberetasun kontzientziaren abiapuntua.
|
|
2005
|
|
|
Teoriarik fantasiosoenak euskara, minoera, etruskoa, piktoera, sumeriera eta guantxearekin5 loturak ezartzen saiatzen dira6 Berrikiago Ruhlen en proposamenekin batez ere,
|
euskara
beste hizkuntza irlekin harremanetan jartzeko ekimenak egon dira, hizkuntza ezezagun asko biltzen dituzten superfamiliak osatuz. Ruhlen en euskal moldaketa Martinez Lizarduikoak (1998) egin du.
|
|
|
L. Trask hizkuntzalariak Bongo Bongo izena jarri zion (1998: 82), hau da, zenbait euskal hitz Bongo Bongo hizkuntzako beste zenbait hitzen aski antzekoak badira, orduan antzekoa den hitz sorta hori bereziki esanguratsua omen da, hainbeste ze
|
euskara
beste hizkuntza horrekin ahaidetuz bukatzen baitute. Bongo Bongoa, metodoa baino, euskara ahaidetzeko ezjakinek/ aditu zaleek darabilten jokabide estereotipatua da, ez baititu baliozko emaitzak eskaintzen, diskriminadorerik ez du, eta ordu batzurekin eta hiztegi elebidun batekin beti aurki daitezke edozein bi hizkuntzen arteko halabeharrezko antzekotasunak.
|
|
|
Euskaldunak, hau da, euskara dakitenak hain zuzen ere, euskoiberismoarekin kritikoenak dira. Baina hori ez da arrazoi politiko ideologikoengatik, edozein euskal hizkuntzalari pozik bailegoke
|
euskara
beste hizkuntzaren baten ahaide dela baieztatuko balitz, euskal hizkuntzaren barne berreraiketa bidez lor daitekeen informazioa mugatua baita. Baina euskarak duen harreman genetiko onargarri bakarra duela 2.000 urteko akitaniera da, oraingoz euskararen arbaso argiena.
|
|
2007
|
|
|
Arrakasta gutxiago izan dute,
|
euskara
beste hizkuntza batzuekin lotu duten hipotesiek. Izan dira hizkuntzalariak, Mediterraneo inguruko lurralde osoak hizkuntza estrato bera zuela uste izan dutenak.
|
|
2008
|
|
|
Dena den, web a corpusaren definiziorik zorrotzenei lotzen ez bazaie ere, praktikan corpustzat hartzen dugunaren ezaugarriak betetzen ditu, eta orokorrean corpustzat edo corpus iturritzat erabil daitekeela onartuta dago (Kilgarriff & Grefenstette 2003), eta horretan ari dira beste hizkuntzak. Kontuan izanda corpusetan (eta baita corpusgintzarako baliabideetan, tresnetan nahiz giza baliabide edo ekonomikoetan ere)
|
euskara
beste hizkuntza askoren atzetik doala, beharrezkoa da Interneterako joera horretan sartzea, corpus ‘kontrolatuak’ (ohiko corpusak, erreferentziazkoa, corpus espezializatuak...) alde batera utzi gabe, noski.
|
|
|
Arcocha Scarciak (2005) azpimarratu bezala, testuan berean aurkitzen dugun erreferentzia bakarrak lehenbizikoen ikuspegia bermatzen du, ezen Echeparek Kontrapas> kopletan
|
euskara
beste hizkuntzen lehian bezala aurkezten duelarik, frantsesa bereziki aipatzen du, erakustera emanez horrela hizkuntza hura dela harentzat letra hizkuntza gisa gehienik kontuan hartzeko dena:
|
|
|
Ordea, euskaraz denean... Ez
|
euskara
beste hizkuntzak baino zailagoa delako. Ez dun hori kontua.
|
|
2009
|
|
|
Nola dago
|
euskara
beste hizkuntzekin konparatuta? (Ez dakit hizkuntza berezia den berez ahoskeraren ikuspuntutik).
|
|
|
Ez eliztar batzuek bakarrik, Elizak berak, bere izatetik eta eginbeharretik, maite du euskara. Ez
|
euskara
besteen pareko hizkuntza delako, baizik eta maite du euskara, euskaldunak, euskaradunak, Jaungoikoaren semeak direlako. Horregatik eraman du euskara bere barne bizitzaren erpinera, hau da, bere liturgiara.
|
|
2010
|
|
|
Antzinakoak ziren denak. Otorduak prestatzen zizkidan Adela artzain andrearen sukaldean maiz aipatzen zen otsoa; bailarako lehen etxean, Beheko Errotan, artoa ehotzen zuten, eta haren kalaka entzun ahal zen arratsaldeetako bakean; osaba Juanen zaldiak ikustera hurbiltzen ziren askok ez zuten
|
euskara
beste hizkuntzarik ezagutzen, eta nirekin egokituz gero, eta ez espero bezala Lubisekin," caballo, caballo" adierazten zidaten hatz erakuslea begira eramanez: zaldiak ikusi nahi zituztela, alegia.
|
|
|
Bizkaierarekin ohitu ginenean Lazkaora joan behar izan genuen, eta
|
euskara
beste hizkuntza bat zela iruditzen zitzaidan, dio pozik. Ordutik hamaika ikastaro egin ditu Entiznek, eta 1995ean EGA atera zuen.
|
|
2012
|
|
|
Koalizioaren helburua Euskal Herriko ikasle guztiek euskara jakitea dela gaineratu zuen lehendakarigaiak. Horretarako,
|
euskara
beste hizkuntzen aldean «baztertzen» duten hezkuntza ereduak «alboratuko» dituela jakinarazi zuen. «Gure xedea euskararen erabilera bermatzea da, ez soilik horren berri izatea».
|
|
|
Itzulpen mota hori defendatzen du garai honetako euskal apologisten artean ezagunena den Aita Manuel Larramendi andoaindarrak. Bere lanetan,
|
euskara
beste hizkuntzen maila berean zegoela erakutsi nahi izan zuen, eta areago, euskarak beste hizkuntzek baino aukera gehiago eskaintzen zituela edozertaz hitz egin eta idazteko. Itzultzaile gisa ezagutzen ez bada ere, bere Diccionario trilingüe del castellano, bascuence y latín (1745) ezagunean badu itzulpengintzaren inguruko hausnarketa egiten duen pasarte bat:
|
|
|
klasikotzat jotzen diren obrak, Europa osoan kanoniko bihurtu direnak, Europako hizkuntza gehienetara itzuliak izan direnak, eta batez ere literatura, hizkuntza eta kultura horiek berpiztu, indartu edota garatzeko eragin nabarmena izan dutenak. Obra horiek euskarara itzulita,
|
euskara
beste hizkuntza nagusien mailara jaso nahi zuen Onaindiak, eta obra horiek euskal idazleek jarraitu beharreko eredu bezala aurkeztu, haietan inspiratuta euskaraz ere euskal hizkuntza, literatura eta kultura berpiztuko zuten lanak sor zitezen.
|
|
|
izendatzen ditu soilik, nahiz eta batzuetan nahiko agerikoa den liburu horien gaztelaniazko itzulpena erabili duela. Jarrera horrek, lehenago aipatu bezala, gaztelaniak euskal irakurleengan izan duen eragin nabarmenegia leuntzeko saiakera batek azalduko luke agian, gaztelaniaren pisua gainetik kendu eta
|
euskara
beste hizkuntza batzuekin zuzeneko harremanean jartzeko desirak, nahiz eta, askotan beste erremediorik ez duelako, gaztelania erabiltzen duen berak itzulpenetako zubi hizkuntza nagusi gisa.
|
|
|
–Beraz, kontua ez dela balizko arauak betetzea, edo
|
euskara
beste hizkuntzak ez bezalakoa dela erakustea?; komunikatzea baizik. Mila aldiz entzundako hitzak, baina norberak bereganatu behar dituenak.
|
|
2014
|
|
|
Gixonena batetik, eta Emerena bestetik. Izenak itzultzeko egin zuen bezala, gizonenak eta emakumeenak bereizteko irizpide berria erabili zuen,
|
euskara
beste hizkuntzen eraginetik libratu, eta ustez euskararen berezkotasunean oinarritutako sistema indarrean jartzeko. Hala, Pablo Pedro Astarloa XIX. mende hasierako euskararen apologistak Discursos filoscficos sobre la lengua primitiva o gramatica y analisis razonada de la euskara o bascuence liburuan plazaratu zuen teoriari jarraitu zion, eta erabaki emakume izenek e amaitu behar zutela, eta mutilenek, ahal dela arekin, eta, halakorik ezin denean, e ez den beste edozein letrarekin.
|
|
2015
|
|
|
Egia da, bai, Euskal Literatura ez dela planeta isolatu bat eta bere eremuan beste zenbait literaturaren presentzia nabari dela, nahiz kanpoko ukipen soilez, nahiz barne testuartekotasun sakonez txertatua. Egia da, orobat, Euskal Herrian, garai historikoetan bederen, ez dela soilik euskaraz hitz egin, eta
|
euskara
beste hizkuntza edo mintzamolde batzuekin (latina, gaztelania, frantsesa, gaskoia, nafar aragoiera?), areago gaur egunean, elkarrekin bizi izan dela. Koldo Mitxelenaren hitzez:
|
|
|
Alde batetik, abertzaletasunaren kontzeptu politikoaren alde egin zutenentzat, euskara ezinbestekoa zen, hizkuntzak egiten gaituelako euskaldun. Beste batzuek, ideologia politikoak eraginda edo hizkuntzaren ikuspegi bestelakoa zeukatelako, ez zuten ikusten
|
euskara
beste hizkuntzen parean jartzeko modukoa zenik?.. Sabino Aranaren lanera etorrita, helburu politikoa linguistikoari gailentzen zaiola esan daiteke. Haren esaldia Euskotarren Aberria Euzkadi da zuztar guztiak eragin zituen XX. mendearen hasierako gizartean.
|
|
|
Zergatik? Ba… EUS laburdurak euskararen eta euskal kulturaren komunitateko kide sentiarazten gaituelako; kohesiorako gune delako; muga geografikorik gabeko sarean gu geu izateko aukera eta tokia onartzen dizkigulako; nazioartean ikusgarri egiten gaituelako;
|
euskara
beste hizkuntzen pare jartzen duelako… Bada dEUS, ezta?
|
|
|
Azken buruan, Identitate bat eraiki nahi izan zion euskal anomaliari. Gaur, kutxa automatiko batzuetan hizkuntza aukeratu behar dudanean, Ikurrina agertzen zait, berak erakusten dit
|
euskara
beste hizkuntzen parean. Baina askotan euskal Zerak hor lortu duen parekotasuna hutsaren hurrengoa da begirada altxatzen dudanean.
|
|
2016
|
|
|
Domeinu berria,. eus, euskara eta euskal kulturaren komunitatearen Interneteko lehen mailako domeinua da. Era berean, tresna bat da,
|
euskara
beste hizkuntzen mailan kokatzeko, euskara normalizatzen laguntzeko eta euskararen herriari nazioarteko aitortza eskaintzeko. Gaur egun, 6.000 enpresak, pertsonak eta erakundek dute. eus domeinua.
|
|
2019
|
|
|
Euskal identitatea erakustea, euskararen normalizazioan eragitea,
|
euskara
beste hizkuntzen mailan jartzearen bidez, eta euskal komunitatea trinkotzea. hortaz, ondorioa da zenbait alorretan euskararen pareko hizkuntza gutxituek enpresa handiekiko dependentzia dutela, software irekian zenbait aukera interesgarri aurkitu daitezkeen arren. domeinuak interneteko helbideak dira. web batean sartzeko, web horren helbidea idazten dugu nabigatzailean, adibidez:... www.google.com. karaktere multzo horiek webgunean interneten sailkatzeko erabiltzen dira, eta haien ezaugarri nagusia bakarrak direla da interneten domeinu batek web orri bakar bat du beti. dena den, hori guk ikusten duguna da, interneten web gune bakoitza zerbitzari batean dagoelako eta Ip kode bat duelako, adibidez:
|
|
|
— euskararen normalizazioan eragitea,
|
euskara
beste hizkuntzen mailan jartzearen bidez.
|
|
|
Beharrik, oraingo honetan
|
euskara
beste hizkuntzekin batera iritsi da iraultza teknologikoaren trena hartzera. Hemendik aurrera, ingurune digitalean areagotuko den garapen abiadura jarraitu ahal izatea izango da erronka.
|
|
|
XVI. mendeko euskara eta gaur egungoaren artean ezberdintasunak egon badaude; baina aldaketak ez dira oinarrizkoak; funtsean, hizkuntza oraindik bat bera da. Hortaz,
|
euskara
beste hizkuntzaren batekin parekatzeko modurik aurkituko ez balitz, ez legoke haren historia sekula egiteko inolako itxaropenik. Berriz, euskara Mediterraneoaren inguruneko hizkuntza talde handi batekin, eta bereziki hizkuntza kaukasikoekin, parekatzeko egindako saioak Marr eta Ostir ek, batetik, eta bestetik Trombetti k eginakarrakastarekin burutuko balira, euskara, bere bakardadetik atereaz, historian sartuko litzateke".
|
|
2020
|
|
|
bozgorailu adimendunak, hizketatik hizketarako aldibereko itzulpena (nahi izanez gero jatorrizko ahotsak imitatuz)... Etorkizuna ilusioz ikusten dugu,
|
euskara
beste hizkuntzen pare egon dadin teknologietan eta zerbitzuetan. Elhuyarren, behintzat, horretan saiatzen jarraituko dugu buru belarri.
|
|
|
Eta joera eta galdera berriak ere bai: sare sozialen gailentasuna musikaren irismenerako, talde berean
|
euskara
beste hizkuntzekin nahas mahas erabiltzea naturalizatu (arazi?) izana edo letretan kolektibotasunetik indibidualismora pasa izana. Zinemak ere 2005ean aro berri bati ekin ziola iritzi dio Maialen Goñi Balentziagak, eta azken urte honetan ere joera finkatu egin dela, bai film kopuruan eta baita ikusle kopuruan ere.
|
|
|
VI. Inkesta Soziolinguistikoaren arabera (Eusko Jaurlaritza 2019), 2016an EAEko 16 urte bitarteko gazteen% 71,4k euskara bereganatua zuten. Horietatik% 29,5ek dio
|
euskara
beste hizkuntzak baino gehiago erabiltzen duela. Bestalde, eremu publikoan egiten den Kale Neurketa ikerketak2 utzitako datuak ere adierazgarriak dira.
|
|
2021
|
|
|
1.8b Bereizgarri horietaz (eta gainerakoez ere), hiztuna ez da ohartu ere egiten, baina esanguratsua da
|
euskara
beste hizkuntza batzuekin alderatzen dugunean. Ikus ondoko perpaus hauek, esate baterako:
|
|
2022
|
|
|
botatzea. Ez da gauza bera lotsaz eta beldurrez mintzatzea, eta munduan
|
euskara
beste hizkuntzarik ez balego bezala.
|
|
2023
|
|
|
Fikzioak ere
|
euskara
beste hizkuntzen pare jartzen lagundu zuen. Alde batetik bikoizketa bidez egindako jauzia aipa daiteke (3.3.b), euskara eremu berrietan txertatzeko funtsezkoa.
|
|
|
Irakasleek kontrakoa esan digute: ikusi dute
|
euskara
beste hizkuntzen mailan jartzen dela. Denbora ere ez diozu kendu behar:
|
|
|
Oso ona da berean, nazioarteko artista entzutetsu askorekin lan egindakoa da, eta sari pila bat irabazitakoa ere bai, baina bera han eta gu hemen egoteak erraztu ez ditu egiten gauzak. Horretaz aparte, musika estilo desberdinetako abestiak nahasten ari gara diskoan, eta abesti horien jatorrira joaten, jatorrizko herrialdeetara,
|
euskara
beste hizkuntzekin nahasten eta abar. Kantu bakoitza mundu bat da, eta izugarrizko esperientzia izaten ari da.
|
|
|
–Uste duzu
|
euskara
beste hizkuntzak baino aberatsagoa dela? –galderaren intonazioak berak erakusten zuen Saillard konbentzitua zela euskaldun guztiek uste hori dutela.
|