|
2004
|
|
|
Gaurko euskaldun elebidunentzat noraino iristen da euskararen arnasbidea? Gaur erdara dago
|
euskal
elebidunaren mundua amaitzen den mugarrian, ez euskara; izan ere, euskararen hiztuna bide erdian leher gaizto eginda gelditu den lasterkariaren antzera abaildurik baitago. Zer du ikur hutsetik beraz euskararen funtzioak?
|
|
|
batetik, bere bizitza informatibo eta kultural osoa erdara hutsean mamitu ezinik ez daukan erdal herritarren giza multzoa daukagu, eta, bestetik, euskarazko iturri idatzi horiek ia ezertarako erabiltzen ez dituen euskal herritarren taldea. Motza eta kamutsa da, horratik,
|
euskal
elebidunaren gaitasuna eta leialtasuna, kultura moderno idatzia barneratzeko jokaeraz den bezainbatean bederen. Euskaldun gisa bizi ezin denaren soslaia aurkituko genuke egungo euskaldun izatearen ispilu hits horretan; zehazki, informazio eta kultura moderno idatziaren baitan euskaraz bizitzeko ahalmenik ez duen hiztun tipologia.
|
|
2007
|
|
|
Euskararen erabileran eragiten duen hirugarren faktorea hizkuntza gaitasun erlatiboa da. Goian esandako ikerketaren arabera, euskaldunen artean gehiago dira erdal elebidunak (erdaraz euskaraz baino erraztasun handiagoa dutenak) eta elebidun orekatuak (batean eta bestean berdin moldatzen direnak)
|
euskal
elebidunak baino (euskaraz erdaraz baino hobeto moldatzen direnak).
|
|
|
Euskararen erabileran eragiten duen hirugarren faktorea hizkuntza gaitasun erlatiboa da. Goian esandako ikerketaren arabera, euskaldunen artean gehiago dira erdal elebidunak (erdaraz euskaraz baino erraztasun handiagoa dutenak) eta elebidun orekatuak (batean eta bestean berdin moldatzen direnak)
|
euskal
elebidunak baino (euskaraz erdaraz baino hobeto moldatzen direnak). Horrek, jakina, zuzenean eragiten du hizkuntzaren erabileran:
|
|
|
Horrek, jakina, zuzenean eragiten du hizkuntzaren erabileran:
|
euskal
elebidunek ia beti euskaraz hitz egiten dute etxean eta lagunartean; elebidun orekatuek, berriz, euskaraz erdaraz beste egiten dute eta, azkenik, erdal elebidunek erdara erabiltzen dute nagusiki.
|
|
|
•
|
Euskal
elebidunak (euskaraz erdaraz baino errazago hitz egiten dutenak) eta elebidun orekatuak (bi hizkuntzetan erraztasun berarekin hitz egiten dutenak) izatera heltzen diren guztiak euskara lehen hizkuntza –euskara edo euskara eta gaztelania– dutenak direla, hau da, euskara familia bidez jaso dutenak.
|
|
|
Gipuzkoan euskara ondorengoetaratzeko sistemak –familia bidezko transmisioa, irakaskuntza bidezko transmisioa eta helduen euskalduntzeak eta alfabetatzea– eraginkorrak dira eta emaitzak, oro har, onak dira. Dagoeneko
|
euskal
elebidun gehienek etxean transmititzen diete euskara seme alabei. Aurrerantzean ere horrela izaten jarraituko duela ematen du.
|
|
|
Gainera, gero eta gehiago dira euskara seme alabei familian transmititzen dieten euskaldun berriak. Zenbat eta gehiago izan euskara bigarren hizkuntza izan eta bere seme alabei euskara familia bidez transmititzen dietenak, orduan eta
|
euskal
elebidun eta elebidun orekatu gehiago izango dira eta, horren ondorioz, handiagoa izango da euskaldunen dentsitatea, bai gune soziolinguistikoetan bai harreman sareetan ere. Euskaldun berriek euskara familia bidez transmititzeko joera areagotuko balitz, datozen urteetan euskararen erabilerak gora egiten jarraitzeko luke kalean, familian, lagunartean eta, oro har, gertuko harreman sareetan.❚
|
|
|
Hor, identifikazioaren inguruko datu hauek ditugu: erdaldunetan% 11k jotzen du bere buruaeuskal herritartzat soilik, euskaldunetan% 71k, horietan, gainera, zenbat eta euskaraerdara baino hobeto jakin orduan eta gorago joaten da bere burua euskal herritartzat soilik jotzen dutenen kopurua (erdal elebidunetatik% 62, elebidun orekatuetatik% 74, eta
|
euskal
elebidunetan% 81). Euskarak markatzen du, bertakoaizateak baino gehiago, identifikazio nazionala.
|
|
2008
|
|
|
• Telebista ikusterakoan euskararen lekua %53, 6ra igotzen da
|
euskal
elebidunak diren (euskaraz erdaraz baino hobeto egiten duten) eta etxean euskaraz soilik mintzatzen diren eta Euskal Herriaren etorkizuna euskara hutsean nahiko luketen zarauztarren artean. Prentsa idatziaren kasuan, %51, 8koa da zarauztarren sail horretan euskarazko hedabideen erabilera tasa.
|
|
|
•
|
Euskal
elebidunen kontsumoa are euskaldunagoa da (euskaraz gaztelaniaz baino hobeto hitz egiten dutenena). Horien artean, euskal elebidunek euskarazko telebistak ikusten dituzte telebista ikusten ematen duten denboraren %40, 5ean eta euskarazko egunkariak, egunkariak irakurtzen ematen duten denboraren %33, 0an.
|
|
|
• Euskal elebidunen kontsumoa are euskaldunagoa da (euskaraz gaztelaniaz baino hobeto hitz egiten dutenena). Horien artean,
|
euskal
elebidunek euskarazko telebistak ikusten dituzte telebista ikusten ematen duten denboraren %40, 5ean eta euskarazko egunkariak, egunkariak irakurtzen ematen duten denboraren %33, 0an.
|
|
|
•
|
Euskal
elebidun trebatuetan (hitz egin ez ezik, irakurri ere euskaraz hobeto egiten dutenen kasuan), euskarazko kontsumoa %32, 7ra iristen da telebistetan eta %40, 4ra egunkarietan. Logikoa den bezala, elebidun trebatuek euskarazko prentsa gehiago irakurtzen dute euskal elebidun arruntek baino.
|
|
|
• Euskal elebidun trebatuetan (hitz egin ez ezik, irakurri ere euskaraz hobeto egiten dutenen kasuan), euskarazko kontsumoa %32, 7ra iristen da telebistetan eta %40, 4ra egunkarietan. Logikoa den bezala, elebidun trebatuek euskarazko prentsa gehiago irakurtzen dute
|
euskal
elebidun arruntek baino. Telebistaren kasuan, aldiz, kontsumo euskaldunagoa erakusten dute euskal elebidun arruntek, trebatuek baino.
|
|
|
Logikoa den bezala, elebidun trebatuek euskarazko prentsa gehiago irakurtzen dute euskal elebidun arruntek baino. Telebistaren kasuan, aldiz, kontsumo euskaldunagoa erakusten dute
|
euskal
elebidun arruntek, trebatuek baino. Alde hori ulertzeko, kontuan hartu behar da elebidun trebatuak gazteak direla gehienbat, eta horien artean ETB1ek sarbide urriagoa duela, zaharragoen artean baino.
|
|
2009
|
|
|
Bestalde hizkuntzaren problema ez da familiako problema bakarra. ziki
|
euskal
elebidunak egoera hoberenean da. Baina egoera mistoetan, adibidez haurrak gurasoak baino euskaldunago direlarik, jokamoldeak ez dira hain argi, bai mintzakideak, bai eta ere hizkuntzak errespetatu behar baitira.
|
|
|
Trebetasunak hiztuna bultzatzen du erabilerara.
|
Euskal
elebidunek euskara erabiltzen dute, erdal elebidunek frantsesa erabiltzen duten heinean. Hemen daukagu gorago aurkitu dugun problema pedagogikoa:
|
|
|
Hizkuntza normalizatu eta hegemonikoen kasuan, ordea, ez da hori ezinbestekotzat jotzen, hain zuzen ere, gizarte bizitzan indar handiz erroturiko hizkuntzak direnez gero, eskolatik kanpoko faktoreek aise orekatzen baitute eskolan jaso gabe utzitakoa, horrexegatik ez da kasu horietan ezinbestekoa iraganean ama hizkuntza deituriko lehen hizkuntzan eskolatzea. Hortaz, milaka gurasok azken bi hamarralditan erakutsi dutenez, etxeko hizkuntza gaztelania dutenentzat ez da ez arriskutsu, ez desegoki, B edo ereduen aukera egitea, nahiz eta hizkuntza eredua bera bakarrik ez den besterik gabe
|
euskal
elebidun edo elebidun orekatu izatera iristeko bermea.
|
|
|
Hau ez da eskubide kontu hutsa, nahiz eta hori bera ere baden behar beste arrazoi aipatu ditugun moduko oinarrizko zerbitzuetan elebitasuna azkartzeko. Eskubideen formaltasunetik harago, kontuan hartu behar da elebidunen artean
|
euskal
elebidun direnen proportziorik altuenak (euskaraz gaztelaniaz baino hobeto moldatzen direnak, alegia) hain zuzen ere haurren eta zaharren artean kontzentratzen direla. Euskal elebakarrik inon izatekotan, pediatria zerbitzuez baliatzen diren haurren artean daude euskal elebakarrak.
|
|
|
[68] Euskaraz nahiz gaztelaniaz erraztasun (eta zailtasun) beraz jarduten direnei deitzen zaie" elebidun orekatu funtzionalak". " Erdal elebidunak" gaztelaniaz euskaraz baino hobeto moldatzen direnak, eta"
|
euskal
elebidunak", berriz, euskaraz gaztelaniaz baino hobeto moldatzen direnak dira.
|
|
|
Horrela, bada, 16 urte bitarteko multzoan dauden gazte elebidunen %55, 7 erdal elebiduna da. Gainerakoen artean, badira
|
euskal
elebidunak, euskaraz gaztelaniaz baino hobeto moldatzen direnak, eta euskaraz nahiz gaztelaniaz erraztasun (eta zailtasun) berberaz jarduten dutenak.
|
|
|
eta euskaraz nahiz gaztelaniaz erraztasun (eta zailtasun) berberaz jarduten dutenak. Adin tarte horretan bere burua
|
euskal
elebiduntzat jotzen dutenak elebidunen %21, 6 baino ez dira.
|
|
2010
|
|
|
Herri euskaldunetan, ordea, aldeak alde, egunerokoak bestelako errealitate bat ere badela erakusten digu. Eguneroko ogia baita euskaldunen arteko, are
|
euskal
elebidunen arteko, erdarazko jarduna, euskaltzale sutsuaren amorragarri. Ez gara, kasu honetan, euskaraz egin ahal izateko probabilitateez ari.
|
|
|
• Orokorrean elebidunen %37 moldatzen da euskaraz hobeto, 15 urte bitartekoetan elebidunen %46 Elebidunak ugaltzen eta horien barruan
|
euskal
elebidunen proportzioa ere bai. (3.3 atala.
|
|
|
Elebidunak ugaltzen eta horien barruan
|
euskal
elebidunen proportzioa ere bai.
|
|
|
hiztunaren ezagutza maila. esana dugu gaurko elebidunen artean asko direla euskaldun berriak edo euskara bigarren hizkuntza (l2) dutenak, batez ere gazteen artean. 1624 urte bitarteko elebidunen %56k l2 dute euskara, beren burua erdal elebidun definitzen dute. adin tarte horretan %21, 6 bakarrik da bere burua
|
euskal
elebiduntzat jotzen duena. horrek esan nahi du, oro har, hobeto moldatzen direla gaztelaniaz euskaraz baino. bestalde, ezagutza mailak eta hizkuntzarekiko loturak (afektiboa...) erabilera ez formaletan, eta bereziki etxean, eragin nabarmena du: euskaldun zaharren %86k etxean nagusiki erabiltzen dute euskara; euskaldun berrien %89k, ostera, gaztelania erabiltzen du. gune soziolinguistikoaren arabera ere alde nabarmenak daude, ezagutzari lotuak, euskararen erabileran:
|
|
|
defizit nabarmenez markaturik ageri zen, hori dela-eta, euskaldun jatorren eguneroko hizkera (eta hizkera horren bidezko kultura) 47 Bazegoen estereotipo horretarako oinarri objektiborik. Adinez zaharrenak, formazioz arloteenak, diruz eskasenak eta bizimoduz zaharkituenak ziren askotan, batzuen lotsagarri eta askoren irri eragile, erdaraz ondo egin ezinik kalean eta lantokian nabarmentzen ziren euskaldun gizagaixoak48 Pellokirten en eta Chomin del Regato ren antzik ez zitzaien falta, askotan, euskaldun elebakar edo
|
euskal
elebidun horiei: beraiek ziren, sarri, kale giro erdaldune
|
|
|
Euskaldunak (euskaraz zekiten eta gutxi asko hala egiten zuten hiztunak) elebidun ziren oro har. Batzuek
|
euskal
elebidun: euskaraz erosoago moldatzen ziren erdaraz baino; arnasguneetan askotxo zen halakorik.
|
|
|
Elebidunen moldaera nagusi hori dela-eta, beste hau ere kontuan hartu behar da:
|
euskal
elebidunen eta elebidun orekatuen artean ere, hizkuntza osaera aski berezia zen: gizarte elebakarreko standard en argitan aski atipikoa.
|
|
|
gizarte elebakarreko standard en argitan aski atipikoa. Eskola garaiko (zer esanik ez unibertsitateko) formazioa erdaraz jasoa zuten
|
euskal
elebidunek eta elebidun orekatuek66 Eguneroko gai arruntez ondo asko hitz egiten euskaraz, baina hortik aurrera inor gutxik zekien azalpenak euskaraz erraz eta zehatz ematen. Hots, euskalelebidun eta elebidun orekatu haietako gutxi zen gai, kontzeptu dentsitate handiko azalpen landurik euskaraz agertzeko.
|
|
|
a) hiztun horien kontzentrazio espaziala (hiztun horiek leku askotan sakabanaturik dauden, edota leku gutxitan edo bakarrean kontzentraturik); b) dentsitatea (bizi diren lekuan populazioaren %14 diren, %34 edo %84 osatzen duten); c) beraien adin banaketa (hiztun gehienak zaharrak diren, edo adin guztietan banaturik dauden) eta, d) beren ezaguera maila (euskaldun diren horiek ahoz eta idatziz zer nolako euskaldun diren: euskaldun huts,
|
euskal
elebidun, elebidun orekatu edo erdal elebidun).
|
|
|
Jakin badakigu, euskara maila apaleko elebidunek erdaraz egitera jotzen dutela sarri. Erdal elebidun makurtua (eguneroko mintzajardun arruntean erdarara oso makurtua) eta
|
euskal
elebiduna (euskaraz erdaraz bezain erraz edo errazago moldatzen dena) bi gauza dira oso. Gaitasun mailaren ikuspegi kualitatibo hori nahi eta nahi ez erantsi behar diogu, hortaz, hiztun kopuruaren ikuspegi kuantitatibo jeneralari.
|
|
|
Errazago moldatzen dira, normalean, euskaraz edo gaztelaniaz.
|
Euskal
elebidunik (erdaraz baino euskaraz hobeto moldatzen denik) ez da falta gure artean, gorago esan denez. Ikasle elebidun gehienak beste era batekoak dira ordea:
|
|
|
Badakigu bestelako elementu asko ere badirela tartean, eta horiek ere nabarmen eramaten dutela eskola umeen mintza jarduna alde batera edo bestera. Lagun taldearen praktika linguistikoaz gainera funtsezkoa da, itxuraz, solaskideen euskaltasun maila (lagunok
|
euskal
elebidun dira, elebidun orekatu edo erdal elebidun?). Ez da batere erraza, hori guztia dela medio, EAEko ikasleen egungo mintzajarduna argitzea.
|
|
|
Gazte guztiak afektatzen ditu emigrazio horrek: bai erdaldun hutsak, bai erdal elebidunak eta bai
|
euskal
elebidunak. Gatozen azken multzo honetara:
|
|
|
Oso kontuan hartzekoa da hori eskolaren euskalduntze ahalmen osabetezkoa baldin badugu gogoan, ez nolabaiteko, euskal berniza?. Etxean eta lagunartean erdaraz jardunaz nekez atera dezake eskolak euskaldun(
|
euskal
elebidun edo elebidun orekatu) askorik. Erdal elebidunen eragina, berriz, badakigu zein den euskarazko jardunerako mugatua.
|
|
|
Neke oztopo eta zailtasun horien ondoan bada bestelako egoera ere. Etxetik, kaleko lagunartetik edo eskolatik
|
euskal
elebidun diren gazteak lehen baino euskaldun konpletoago dira orain, oro har: hitz egiten jakiteaz gainera euskaraz irakurtzen eta idazten ere badakite, hainbatean, oraingo gazte horiek.
|
|
2011
|
|
|
Erdal elebidunak deitutakoak izango lirateke hauek eta ez dute euskara erabiltzeko joerarik agertzen. Aldiz, euskara gehien erabiltzen dutenak nagusiki
|
euskal
elebidunak dira. Beraz nerabeen jarreretan alde nabarmenak egongo dira aipatutako faktore hauen arabera.
|
|
|
euskararen indarberritze saioari honegatik edo hargatik frenoa jartzen ez bazaio, eta europako zokoalde honetan erabateko transformazio demografiko, ekonotekniko, soziokultural eta politikooperatibo bortitzak (alde batekoak zein bestekoak) gertatzen ez badira hurrengo hamarkadotan, hiru eszenario hauetatik zeinek du egiantz handiena, eta zeinek txikiena, orain arteko eskarmentu kontrastatuaren eta hizkuntza soziologiaren funtsezko ekarpenen argitan?: a) Iloba horiek (eta horiekin batera euskal herriko biztanle guztiak edo gehien gehienak) euskaldun elebakar edo
|
euskal
elebidun izango dira eta euskara izango da euskal herri osoan eguneroko hizkuntza bakarra edo erabat nagusia, eskualde, pertsona eta funtzio guztietan; b) Iloba horiek (eta horiekin batera euskal herriko biztanle guztiak edo gehien gehienak) erdaldun elebakar edo erdal elebidun izango dira eta erdara izango dute euskal herri osoan eguneroko hizkuntza bakarra edo erabat nagusia, eskualde, harreman... Batzuek euskaraz moldatuko dira nagusiki, besteak erdaraz eta askotxok, honegatik edo hargatik, euskaraz egingo dute leku, jardun gune, harreman sare eta situazio batzuetan eta erdaraz besteetan. ez uste izan, irakurle lagun, ehun urteko kontu hori hain urruti dagoenik. pentsatu, aitzitik, hemendik bost edo hamar urtera jaioko direla iloba horiek:
|
|
2012
|
|
|
0 urte bitarteko irakaskuntza eskaintzen da bertan eta, adin horretatik aurrera eta ikas prozesua amaitu arte, gazteak herritik kanpora sozializatzen dira aste barruan. Asteburuetan ateratzen dira kalera, nahiz eta gazte lokalak (kaletik, herritik, jendearengandik... aparte) gero eta ugariagoak diren. hala ere, asteburuetako iluntze eta eguerdietako kale giroa (txikiteoari esker) oraindik ere mantentzen dela esango genuke adin tarte nagusiagoetan. euskarari dagokionez, deba udalerri euskalduna da, ueMAn sartuta dagoena. euSTATen datuen arabera,
|
euskal
elebidunen kopurua %73, 35ekoa zen 2006an eta elebidun hartzaileena %15, 59koa. debako kaskoko datuetara etorriz, %63, 78k euskara zuen lehen hizkuntza eta %5, 85ek euskara eta gaztelania. etxeko erabilerari dagokionez, ordea, datuak jaitsi egiten ziren: %46, 32 ziren etxean euskaraz hitz egiten zutenak eta %19, 36 euskaraz zein gaztelaniaz egiten zutenak. hala ere ez dira, euskal herriari begira, datu kaxkarrak. kaleko erabilera jasotzeko egin izan diren neurketetan, goranzko joera atzematen da kaskoan eta nabarmentzekoa da, gainera, batez ere, gazte eta helduengan atzematen dela igoera hori. haurren multzoak berdintsu jarraitzen duen arren puntu bat behera egin du eta, beraz, hurrengo urteetan gertatzen denaren gainean egon da.
|
|
|
Euskal Herrian 16 urte edo gehiagoko elebidunen %26, 6 hobeto moldatzen da euskaraz erdaraz baino,
|
euskal
elebidunak dira. Dena dela, euskal elebidunen ehunekorik handiena 65 urtetik gorakoen artean dago (%43, 6), eta adinak behera egin ahala, behera egiten du ehuneko horrek.
|
|
|
Euskal Herrian 16 urte edo gehiagoko elebidunen %26, 6 hobeto moldatzen da euskaraz erdaraz baino, euskal elebidunak dira. Dena dela,
|
euskal
elebidunen ehunekorik handiena 65 urtetik gorakoen artean dago (%43, 6), eta adinak behera egin ahala, behera egiten du ehuneko horrek. Horrela, euskal elebidunak %25 baino gutxiago dira 50 urtetik beherako elebidunen artean.
|
|
|
Dena dela, euskal elebidunen ehunekorik handiena 65 urtetik gorakoen artean dago (%43, 6), eta adinak behera egin ahala, behera egiten du ehuneko horrek. Horrela,
|
euskal
elebidunak %25 baino gutxiago dira 50 urtetik beherako elebidunen artean.
|
|
|
Euskal Herrian 16 urte edo gehiagoko elebidunen %26, 6 hobeto moldatzen da euskaraz erdaraz baino,
|
euskal
elebidunak dira. Dena dela, euskal elebidunen ehunekorik handiena 65 urtetik gorakoen artean dago (%43, 6), eta adinak behera egin ahala, behera egiten du ehuneko horrek.
|
|
|
Euskal Herrian 16 urte edo gehiagoko elebidunen %26, 6 hobeto moldatzen da euskaraz erdaraz baino, euskal elebidunak dira. Dena dela,
|
euskal
elebidunen ehunekorik handiena 65 urtetik gorakoen artean dago (%43, 6), eta adinak behera egin ahala, behera egiten du ehuneko horrek. Horrela, euskal elebidunak %25 baino gutxiago dira 50 urtetik beherako elebidunen artean. v. Inkesta Soziolinguistikoa.
|
|
|
Dena dela, euskal elebidunen ehunekorik handiena 65 urtetik gorakoen artean dago (%43, 6), eta adinak behera egin ahala, behera egiten du ehuneko horrek. Horrela,
|
euskal
elebidunak %25 baino gutxiago dira 50 urtetik beherako elebidunen artean. v. Inkesta Soziolinguistikoa. 2011 – Jon Aizpurua eta Agurtzane Ortiz de Landaluze
|
|
|
|
Euskal
elebiduna: euskaraz hobeto daki
|
|
|
biztanleriaren %17, 5ek euskara soilik jaso dute etxean (327.775 pertsona) eta %5, 4k euskara eta erdara jaso dute. Etxean euskara soilik jaso duten inkestatuen kopurua
|
euskal
elebidunen kopuruarekin konparatzen badugu, galera nabarmena gertatzen dela ikusten da: 327.775 pertsonek eduki dute euskara soilik lehen hizkuntza gisa, eta gaur egun 162.614 baino ez dira euskal elebidun (%49, 6).
|
|
|
Etxean euskara soilik jaso duten inkestatuen kopurua euskal elebidunen kopuruarekin konparatzen badugu, galera nabarmena gertatzen dela ikusten da: 327.775 pertsonek eduki dute euskara soilik lehen hizkuntza gisa, eta gaur egun 162.614 baino ez dira
|
euskal
elebidun (%49, 6). Horrek esan nahi du %50, 4k erdara euskara beste ikasi duela edo bere etxeko hizkuntza galdu egin duela, partez edo osorik.
|
|
|
Euskaldun elebakarren kategoria galdu egin da, 1991n %1, 03 ziren eta 2011ko inkestan ez dira agertzen. Elebidunen kategorian,
|
euskal
elebidunen proportzioa %35, 4tik 1991n %27, 1era pasatu da 2011n. Trinkotasun handiena, gainera, adin talde zaharrenetan aurkitzen da.
|
|
|
Trinkotasun handiena, gainera, adin talde zaharrenetan aurkitzen da. Kontuan hartu behar da, hala ere, jaitsiera hori ehunekotan gertatu dela, kopuru absolutuetan
|
euskal
elebidunen kopurua handitu egin baita 1991tik 2011ra. Hori oso datu baikorra da.
|
|
2016
|
|
|
• Hizkuntza gaitasuna; Aian
|
euskal
elebidunak %88 ziren 2011n.
|
|
|
Erabileraren eta ezagutzaren arteko lotura jarri du mahai gainean: «Erabilera erdigunean jarri ezean, ez dugu lortuko
|
euskal
elebidunen kopuruak gora egitea». Euskaraz erdaraz baino hobeto moldatzen direnei esaten diete euskal elebidun.
|
|
|
«Erabilera erdigunean jarri ezean, ez dugu lortuko euskal elebidunen kopuruak gora egitea». Euskaraz erdaraz baino hobeto moldatzen direnei esaten diete
|
euskal
elebidun. «Planteamendua egokitu genuke:
|
|
|
2001ean egin inkesta soziolinguistikaren arabera, BAB lurraldean, %3ak gaskoi elebidunak ziren. Hamar urte berantago, ber eskualdean, %8, 7ak
|
euskal
elebidunak ziren. Gaur egun, gaskoiaren gizarte galdea ez da euskararena bezain azkarra.
|
|
2017
|
|
|
35. Herri euskaldunetan, ordea, aldeak alde, egunerokoak bestelako errealitate bat ere badela erakusten digu [Txillardegiren eredu matematikoak ebatzitakoaz ari da hemen Anaut]. Eguneroko ogia baita euskaldunen arteko, are
|
euskal
elebidunen arteko, erdarazko jarduna, euskaltzale sutsuaren amorragarri. Ez gara, kasu honetan, euskaraz egin ahal izateko probabilitateez ari.
|
|
|
|
Euskal
elebiduna euskaraz erdaraz baino erosoago sentitzen da, ahozko jardunean gutxienez. Alderantziz gertatzen da, berriz, erdal elebidunen praktika linguistikoan:
|
|
|
Alderantziz gertatzen da, berriz, erdal elebidunen praktika linguistikoan: pentsamenduaren ezpalik sakonenak eta finenak erdaraz ateratzen ditu hiztun eredu horrek353
|
Euskal
elebidunaren pentsamendua euskaraz erdaraz baino modu zehatz eta biribilagoan aletu eta komunikatzen da354; erdal hiztunaren metabolismo linguistikoan, berriz, alderantziz gertatzen da.
|
|
|
Oinarrizko datu soziolinguistiko batek bereizten ditu bi elebitasun mota hauek: hots, erdal elebidunaren hizkuntza nagusia hizkuntza hegemonikoa da, eta
|
euskal
elebidunaren hizkuntza nagusia hizkuntza minorizatu etnikoa da. Hizkuntzaren estatus errealak hiztunaren gaitasun komunikatiboan daukan eragina aintzat hartzen badugu, erraz jabetuko gara euskal elebidunaren hizkuntzak, erdal elebidunaren kasuan ez bezala, ezin duela euskal hiztuna erabat osatu:
|
|
|
hots, erdal elebidunaren hizkuntza nagusia hizkuntza hegemonikoa da, eta euskal elebidunaren hizkuntza nagusia hizkuntza minorizatu etnikoa da. Hizkuntzaren estatus errealak hiztunaren gaitasun komunikatiboan daukan eragina aintzat hartzen badugu, erraz jabetuko gara
|
euskal
elebidunaren hizkuntzak, erdal elebidunaren kasuan ez bezala, ezin duela euskal hiztuna erabat osatu: izan ere, euskararen funtzio defizitak ez dio aukerarik ematen hartarako.
|
|
|
|
Euskal
elebidunak erdaraz bizitzera behartuak eta ohituak daude, eta, gainera, praktika linguistiko hori naturaltzat jotzen dute gehienek, mentalitate etnikoa tarteko. Erdal elebidunaren kasuan ez dago antzeko jokamolderik:
|
|
|
hauek, hizkuntza hegemonikoaren hiztun direlako, euskaraz bizitzeko beharrik ez gogorik ez dute sentitzen eskuarki.
|
Euskal
elebidunen bizitza elebiduna edo erdarazkoa da bizitzaren hainbat esparru komunikatibo esanguratsutan; erdal elebidunen bizitza, berriz, erdara hutsekoa, praktikan erdal elebakarren gisara jokatzen dutelako355 Bi elebitasun hauen arteko aldeak, beraz, handiak eta sakonak dira: zehazki, hizkuntza hegemoniko batetik mintzaira etniko batera dagoen lubakiak bereizten ditu.
|
|
|
|
Euskal
elebidunon euskalduntasunak, euskal intelligentsiako kide batzuk salbu, gero eta kalitate eskasagoa dauka, EAEn botere autonomikotik inposatu zaigun erdal elebitasun sozial eta indibiduala dela medio. Hizkuntza minorizatuan hiztunak galtzen duen gaitasun komunikatiboa, hizkuntza hegemonikoan irabazten du.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak bere politikaren helburutzat ezarri duen zorioneko elebitasuna, ez al da ba erdaldunen aldeko eta euskaldunon aurkako elebitasun indibidual eta soziala? Euskaldunon aldeko zinezko hizkuntza politikarik balego, euskaldun berrien belaunaldiak lirateke
|
euskal
elebidunen harrobia.
|
|
|
Euskalduntasunaren muineko espazio sinbolikoa jorratzen duten
|
euskal
elebidunen lana gutxietsi gabe, komeni da euskal intelligentsiaren mugak zertan diren gogora ekartzea. Ibon Sarasolak adierazi digunez, kazetari eta esatari bikainak dauzkagu eta? [ahozko jardunean] ere inguruko hizkuntzen pare jartzen ari gara.
|
|
|
354
|
Euskal
elebidunaren deskripzio argia iruditzen zaigu honakoa: beste orrialde batean ere erabili dugun aipua izan arren, betor berriro:
|
|
|
ereduaren baratzean,
|
euskal
elebidun aktiboak sortu beharrean, hots, gaitasun komunikatiboz eta atxikimenduz jantzitako hiztunak sortu ordez, erdal elebidunak sortu ditu azken hamarkadetako hizkuntza politika ofizialak EAEn. Erdal elebidunen elebitasuna, salbuespenak salbuespen, praktikan, erdalduna da.
|
|
|
Zer dakarkio euskarak euskaldunon nortasunari, kulturari eta izaerari? Zer da euskara egiazko
|
euskal
elebidun batentzat. Bere pentsamendu, irudimen eta zirrarak euskararen errotan ehotzen dituen batentzat?
|
|
|
Benetako
|
euskal
elebidunaren deskribapen egokiagorik nekez aurkituko genuke inon. Euskal elebidunaren argazki zintzoa atera digu Eizagirrek, eta, zalantza izpirik gabe, argazki horretan ikusten dugun euskalduntasunak izan behar luke euskararen aldeko politika guztien oinarrizko gako:
|
|
|
Benetako euskal elebidunaren deskribapen egokiagorik nekez aurkituko genuke inon.
|
Euskal
elebidunaren argazki zintzoa atera digu Eizagirrek, eta, zalantza izpirik gabe, argazki horretan ikusten dugun euskalduntasunak izan behar luke euskararen aldeko politika guztien oinarrizko gako: alegia, gaitasun komunikatiboa eta atxikimendua bat eginda.
|
|
|
Izan ere, bere munduaren iruditeria euskararen neurrira egina dauka benetako
|
euskal
elebidunak. Eta halako esperientzia eta bizipen linguistikorik ez daukana ez da zinezko euskal elebiduna; euskal elebitasunean euskarak gainerako hizkuntzen gainetik egiten du argi, bera da hiztunaren kriseilu.
|
|
|
Izan ere, bere munduaren iruditeria euskararen neurrira egina dauka benetako euskal elebidunak. Eta halako esperientzia eta bizipen linguistikorik ez daukana ez da zinezko
|
euskal
elebiduna; euskal elebitasunean euskarak gainerako hizkuntzen gainetik egiten du argi, bera da hiztunaren kriseilu. Bere pentsamenduaren eta jakintzaren egiturak euskaraz zizelkatuta dauzka euskal elebidunak; euskaratik eta euskaraz dihardu halakoak.
|
|
|
Eta halako esperientzia eta bizipen linguistikorik ez daukana ez da zinezko euskal elebiduna; euskal elebitasunean euskarak gainerako hizkuntzen gainetik egiten du argi, bera da hiztunaren kriseilu. Bere pentsamenduaren eta jakintzaren egiturak euskaraz zizelkatuta dauzka
|
euskal
elebidunak; euskaratik eta euskaraz dihardu halakoak. Euskara du pentsamenduaren hizkuntza, erdal elebidunak ez bezala.
|
|
|
Euskal intelligentsiaren inguruan elkartzen den masa kritiko txiki baten praxi euskaltzalea salbuetsita191,
|
euskal
elebidunak ez dauka euskaraz erdal elebidunak erdaraz daukan pareko gaitasunik. Pierre Bourdieuren esanetan, gaitasun komunikatiboaren iturrian dagoen kapital linguistikoak baldintzatzen du hiztunaren trebetasuna.
|
|
|
Esan gabe doa gaitasun komunikatiboaren trebetasun horiek guztiak ezin direla garatu eta barneratu horretarako ingurune soziolinguistiko egokirik egon ezean. Euskararen kasura etorrita, euskara bere pentsamendu hizkuntza nagusia duten
|
euskal
elebidunen artean sozializatuz lor dezake erdal elebidunak itxurazko mintzamena. Aurreratu bezala, arnasgune geografikoek euskararen normalizazio sozialean bete dezaketen funtzio nagusi bat hortxe ikusten dugu guk:
|
|
|
–Ni neu sentitzen naiz, euskaraz hitz egiten dudalako? 325, diosku Txepetxek.
|
Euskal
elebidunen artean izan ezik, nekez sentituko da halako kidetasunik hiztunaren eta euskararen artean. Hizkuntza nagusia euskara duten euskaldunik sortzeko politika eraginkorrik ez dago oraingoz Eusko Jaurlaritzaren aldetik.
|
|
|
Diglosiaren arrastora itzulita, diogun, egungo egoera etnokulturalak euskaldun diglosikoak sortzen dituela gehienbat.
|
Euskal
elebidunen artean Basil Bernsteinen harako, elaborated code, hura ez da batere ohikoa.
|
|
2019
|
|
|
jakitez eta, batez ere, egitez trebe. Jakitez elebakar edo
|
euskal
elebidun; egitez guztiak edo gehienak euskaldun (konparatiboki) garbi. euskal eskolarik gabe, are erdal eskolaz, belaunez belaun eta menderik mende euskaraz bizi izan dira. orain ere gutxi fio. Lagungarri ederra dute gaur egun, hori bai, eskola:
|
|
|
euskarazko bizi giro arruntari bizirik eusteko orduan erronka handia dugu, bistan denez, beregaintasun soziokulturalaren auzia. c) Euskara erdaren erabilera konpartimentatzea aurreko faktore guztien eraginez, arnasguneetako hiztun (gazte) askoren osaera linguistikoa aldatuz doa: (euskaldun elebakar>)
|
euskal
elebidun>
|
|
|
euskara da/ zen beren ama hizkuntza. eskola erdal iturri izanik ere, auzokale lagunarteak indartu egiten du/ zuen neska mutilek etxetik ekarritako mintzamen gaitasuna: gazteak euskal elebakar edo
|
euskal
elebidun dira/ ziren.
|
|
|
2 auzo kale lagunarteak eutsi egiten die orain ere neska mutilen euskarazko mintzamen gaitasunari: gazteak, oro har, elebidun aktibo dira; horietariko hainbat, ez ordea guztiak,
|
euskal
elebidun. euskaldun elebakarrik ez dago halere herrian. eskola, lehen ez bezala, euskal iturri da horrezaz guztiaz gainera.
|
|
|
• herritarren gehiengo nabarmena (%60tik gora, esate baterako)
|
euskal
elebiduna edo eleaniztuna izatea: euskaraz erdaraz baino hobeto moldatuko direnak.
|
|
|
...jotzen dut berauek ongi definitu eta ezaugarritzea, batez ere, joandako garaien inguruko ikuspegi" nostalgikoak" ekiditeko. esate baterako, XIX. mendearen hasierako arnasguneetako herritar gehienak euskaldun elebakarrak ziren (euskal herrian, baina baita herrialde katalanetan, galizian, Bretainian, Irlandan edo galesen); duela hirurogei urte, ordea, arnasgune horietako herritar gehienak
|
euskal
elebidunak ziren (euskaraz hobeto moldatzen zirenak; batzuk erdaraz egiteko zailtasunekin), eta gaur egun, aldiz, egoerarik onena aurkez dezaketen arnasguneetan ere, herritar guztiak euskal elebidunak dira eta batzu batzuk (gazteen artean, batez ere) euskal eleaniztunak, alegia, ondoen euskaraz moldatzen direnak, baina gaztelania edo frantsesetik aparte beste hizkuntzaren bat ere gutxi asko dakit... Neronek, honako hauek nabarmenduko nituzke:
|
|
|
...herritar gehienak euskaldun elebakarrak ziren (euskal herrian, baina baita herrialde katalanetan, galizian, Bretainian, Irlandan edo galesen); duela hirurogei urte, ordea, arnasgune horietako herritar gehienak euskal elebidunak ziren (euskaraz hobeto moldatzen zirenak; batzuk erdaraz egiteko zailtasunekin), eta gaur egun, aldiz, egoerarik onena aurkez dezaketen arnasguneetan ere, herritar guztiak
|
euskal
elebidunak dira eta batzu batzuk (gazteen artean, batez ere) euskal eleaniztunak, alegia, ondoen euskaraz moldatzen direnak, baina gaztelania edo frantsesetik aparte beste hizkuntzaren bat ere gutxi asko dakitenak. azken hamarkadetan munduan gertatu diren aldaketa teknologiko eta politiko sozialek, arriskuan jarri dituzte munduko hizkuntza komunitate gehienak. arriskutik kanpo dauden bakarrak est... Neronek, honako hauek nabarmenduko nituzke:
|
|
|
euskaltzale askok bere baitan du osotasun territorial, demografiko eta soziofuntzional betearen amets gorena. goiburu argia du amets horrek: " euskal herri osoko hiztun guztiak euskaldun garbi edo
|
euskal
elebidun izan gaitezen eta geure artean, hitzez eta idatziz, edozein jardun gunetan eta edozein rol harremanetan euskaraz egin dezagun eguneroko mintzoera arruntean eta hizkera molde landu formaletan". ez da bart arratseko ametsa11 amets horrek eskatzen duen oinarri soziolinguistikoa eta gaurko kasurik oparoenetan (tartean arnasguneetan) bizi duguna oso urruti daude elkarrengandik. hor haste... gure erantzuna ezaguna da:
|
|
|
Norekin aitzitik erdaraz, eta zertarako? gero, eta balantze demografikoa egoki zaintzen bada, litekeena da bertako hainbat herritar
|
euskal
elebidun izatea7 hasiera da, gure ustez, kike amonarrizek gaurkoan eskaini diguna. teoria soziolinguistikoan eta hizkuntza plangintzaren aplikazio esparruan ondorio sakonak dituen bide urratzea egin du8 teoriari dagokionez, termino tekniko pare bat aurkezterik banu, zera esango nuke: mintzaeta idatz jardunaren intragroup esparrurako konpartimentazio moldea da kikek sei helburu horien bidez planteatzen diguna. zehazkiago esanik, arnasguneen intragroup harremanetarako formulazioa da berea. argi gelditzen da, bere goiko pasartea patxadaz irakurtzen bada, euskaldunon eta erdaldunen (tartean erdal elebidun askotxoren) intergroup planoa ere hor dagoela. hor dagoela eta, gizarte urak (hemen eta mundu zabalean) norabidez erabat aldatzen ez badira hor egongo dela gero ere, begien bistako etorkizunean. euskara hutsezko hiztun elkarterik ez da bere formulazioan planteatzen.
|
|
|
harreman sarea eta hizkuntza erabiltzeko erraztasuna. Euskaraz ondo dakiten zenbat eta hiztun gehiago izan (eta horien artean zenbat eta
|
euskal
elebidun edo berezko hiztun gehiago izan), orduan eta euskara gehiago egingo da (Aracilen arauei jarraituz), eta ingurukoen artean zenbat eta hiztun aktibo gehiago izan, orduan eta errazago suertatuko da erabilera. Pernandoren egia diruditen bi baieztapen hauek hizkuntza politiken sakoneko bi helburu mahai gaineratzen dituzte:
|
|
|
(?) Zailtasun horien ondoan bada bestelako egoera ere. Etxetik, kaleko lagunartetik edo eskolatik
|
euskal
elebidun diren gazteak lehen baino euskaldun konpletoagoak dira orain.
|
|
|
Pertsona eleanitzez osaturiko Euskal Herria ezagutuko dute hurrengo belaunaldiek ere. Baina elebitasun perfekturik ez dagoenez, euskararen unibertsalizazioarekin batera, euskararen biziraupenak,?
|
euskal
elebidunen?, hau da, euskaraz erdaraz baino hobeto moldatuko diren hiztunen masa egokia du. Patxi Saezek, berezko hiztunak?
|
|
|
|
Euskal
elebiduna
|
|
2020
|
|
|
Alde horretatik, gure ikerketarako, Orexa edota beste neurri batean Azpeitia bezalako kasuak dira interesgarrienak. Udalerri horietan hautesle (ia) guztiak
|
euskal
elebidunak dira eta oso txikia da alderdi espainiarrek lortzen duten babes elektorala. Zer dago muturreko bi kasu (Tutera eta Azpeitia) horien atzean?
|
|
2021
|
|
|
Emaitzek erakusten dute aztertutako hiru hizkuntza tipologietako ikasleek euskararen gaitasunarekiko autopertzepzio positiboa dutela, nahiz eta hizkuntza hautuetan ezberdintasunak dauden hiruretan.
|
Euskal
elebidunak dira euskaraz gaztelaniaz baino erosoago sentitzen diren bakarrak eta bizi diren gune soziolinguistikoak eta gertuko sarearen nolakotasunak baldintzatzen dute neurri handian egiten duten hizkuntza hautua. Euskal elebidunentzat hizkuntzak balio identitarioa duen bezala, gainerako ikasleentzat balio instrumentala du eta kasu gehienetan eskolako hizkuntzatzat daukate.
|
|
|
Euskal elebidunak dira euskaraz gaztelaniaz baino erosoago sentitzen diren bakarrak eta bizi diren gune soziolinguistikoak eta gertuko sarearen nolakotasunak baldintzatzen dute neurri handian egiten duten hizkuntza hautua.
|
Euskal
elebidunentzat hizkuntzak balio identitarioa duen bezala, gainerako ikasleentzat balio instrumentala du eta kasu gehienetan eskolako hizkuntzatzat daukate.
|
|
|
Euskal hiztunen euskaraz egiteko erraztasuna aldatu egin da azken 25 urteotan EAEn. 16 adin tarteari dagokionez, 1991n
|
euskal
elebidunak% 19,6 ziren, elebidun orekatuak% 27 eta erdal elebidunak% 37,8 2016an, euskal elebidunak% 25,3 dira, elebidun orekatuak% 19 eta erdal elebidunak% 55,7 Dena den, euskal hiztunek euskaraz egiteko duten erraztasunean, alde handia dago lurraldeen artean. Arabako euskal hiztun gehienak erdal elebidunak dira(% 70,8); Bizkaian, erdia pasatxo dira(% 54,7); eta, Gipuzkoan, ez dira herenera iristen(% 29,8).
|
|
|
Euskal hiztunen euskaraz egiteko erraztasuna aldatu egin da azken 25 urteotan EAEn. 16 adin tarteari dagokionez, 1991n euskal elebidunak% 19,6 ziren, elebidun orekatuak% 27 eta erdal elebidunak% 37,8 2016an,
|
euskal
elebidunak% 25,3 dira, elebidun orekatuak% 19 eta erdal elebidunak% 55,7 Dena den, euskal hiztunek euskaraz egiteko duten erraztasunean, alde handia dago lurraldeen artean. Arabako euskal hiztun gehienak erdal elebidunak dira(% 70,8); Bizkaian, erdia pasatxo dira(% 54,7); eta, Gipuzkoan, ez dira herenera iristen(% 29,8).
|
|
|
Arabako euskal hiztun gehienak erdal elebidunak dira(% 70,8); Bizkaian, erdia pasatxo dira(% 54,7); eta, Gipuzkoan, ez dira herenera iristen(% 29,8).
|
Euskal
elebidunei dagokienez, ordea, alderantziz gertatzen da. Gipuzkoan dago euskal elebidunen ehunekorik handiena(% 35,9) eta Araban txikiena(% 6,7) (Eusko Jaurlaritza, 2019).
|
|
|
Euskal elebidunei dagokienez, ordea, alderantziz gertatzen da. Gipuzkoan dago
|
euskal
elebidunen ehunekorik handiena(% 35,9) eta Araban txikiena(% 6,7) (Eusko Jaurlaritza, 2019).
|
|
|
Item horietako puntuazioen arabera, hiru hizkuntza profil definitu genituen, aurrez esan bezala, eta artikulu honetarako hizkuntzaren dimentsioan jarriko dugu arreta bereziki.
|
Euskal
elebiduna euskal dimentsioan engaiatua (hemendik aurrera EusEle laburduraz izendatuko dugu) multzoan sailkatu genituen euskaraz gaztelaniaz baino erosoago aritzen zirenak; guraso, lagun, Whatsapp-en eta ezezagunekin beti euskaraz aritzen zirenak; euskaldun izateko euskara jakitea beharrezko zela uste zutenak; beren burua euskal herritar soilik sentitzen zutenak, eta euskal kultura euskaraz eginik... Elebidun pasiboa euskal dimentsioan engaiatugabea (hemendik aurrera Ele Pa laburduraz izendatuko dugu) multzoan sailkatu genituen euskaraz gaztelaniaz bezain eroso sentitzen zirenak; guraso, lagun, Whatsapp-en eta ezezagunekin euskaraz gaztelaniaz bezainbat aritzen zirenak; euskaldun izateko euskara jakitea zertxobait beharrezkoa zela uste zutenak; beren burua euskal herritar adina espainiar sentitzen zutenak, eta euskal kultura euskaraz eginikoa zela baina baita gaztelaniaz eginikoa ere izan zitekeela esaten zutenak.
|
|
|
Horrela, ikasleen anonimotasuna mantendu baina aldi berean ezaugarritu ahal izateko, honela izendatu ditugu, adibidez: (Ikasle 7, Eus Ele, Gabiria, G); kasu honetan 7 ikaslea da,
|
euskal
elebiduna euskal dimentsioan engaiatua, gabiriarra eta gizonezkoa.
|
|
|
Multzo bakoitza hainbat azpikategoriatan antolatu dugu eta horietako bakoitzean ikasleen tipologia ezberdineko emaitzak jaso ditugu. Emaitzak aurkezteko,
|
Euskal
elebiduna euskal dimentsioan engaiatua (Eus Ele), Elebidun pasiboa euskal dimentsioan engaiatugabea (Ele Pa) eta Erdal elebiduna euskal dimentsioan engaiatugabea (Erd Ele) ordenari jarraituko diogu.
|