|
2004
|
|
|
Eta 1901ean, Hendaian. Herriko
|
Etxean
Euskal Herriko zazpi herrialdeetako euskaltzale eta aditu bildu ziren, hizkuntzaren gorpuztea finkatzeko, erakunde publikoek bere gain egiteko hori ez baitzuten hartzen. Ortografiaren bateratasuna alde batetik eta euskararen zabalkundea bestetik.
|
|
|
Oraindik bere herrian euskara tokian tokiko hizkuntza bizia zen eta XIX.mendean zehar goian aipatu ditugun euskaltzale sutsuen bizilekua. Baina Bilboaldeko merkatal eta industri giroko burgesiaren mordo handi batek, gaztelania zuen
|
etxeko
hizkuntza, etxe bereko neskamearena euskara izan arren. Gaztelaniaz hasi eta hezi zen baina gazte gazterik, bere Abandoko Euskal Herriaren ikuspegi zabalagoa lortu zuen.
|
|
|
Oraindik bere herrian euskara tokian tokiko hizkuntza bizia zen eta XIX.mendean zehar goian aipatu ditugun euskaltzale sutsuen bizilekua. Baina Bilboaldeko merkatal eta industri giroko burgesiaren mordo handi batek, gaztelania zuen etxeko hizkuntza,
|
etxe
bereko neskamearena euskara izan arren. Gaztelaniaz hasi eta hezi zen baina gazte gazterik, bere Abandoko Euskal Herriaren ikuspegi zabalagoa lortu zuen.
|
|
|
hasierako aktibismo politiko publiko biziaren ostean, Sukarrietan bizitzen hasi zen. Itsasbazterrean, lurraren erosketa 1898ko martxoaren 31an hitzartu zuen, bertan
|
etxea
egiteko. Erosi ere, trenbideko geltoki ondoan, haren politikagintzaren zeregina Bilbon zegoelako.
|
|
|
Zerrenda berean ere, Aranaren bi garaikide ospetsuak, Azkue honi Orixek Arana kuku esango dio, Aranaren aurkakotasuna islatzeko (6) eta Agirre, iritzi desberdinekoak eta osterantzeko euskalgintzaren zuzendariak. Hiruon elkargune, Euskaltzaindiako
|
etxe
hau berau, eta etxe honen Euskera agerkariaren lehen zenbakiak, aurrerago esan legez, artez ikertuz gero.
|
|
|
Zerrenda berean ere, Aranaren bi garaikide ospetsuak, Azkue honi Orixek Arana kuku esango dio, Aranaren aurkakotasuna islatzeko (6) eta Agirre, iritzi desberdinekoak eta osterantzeko euskalgintzaren zuzendariak. Hiruon elkargune, Euskaltzaindiako etxe hau berau, eta
|
etxe
honen Euskera agerkariaren lehen zenbakiak, aurrerago esan legez, artez ikertuz gero.
|
|
|
Lehen arrazoia da, Sabinok maketismoaz hitz egiten duenean, euskal nazio ukatu eta menperatu baten burujabetasuna aldarrikatzen duela eta, be re politikagintza zapalkuntza egoera batetik abiatzen denez gero, ondorioz datorren jokabide normala dela politikagintzan nazio proiektu horren kontra daudenak oro
|
etxekoak
nahiz kanpokoak etsaitzat hartzea edo, bestela esanda, gizarteko harremanak gatazka zentzuan ulertzea. Maketoaren kon tzeptua, bada, ez du mugatzen soilki inmigratuen mundura, arras arinki esan izan den bezala, baizik eta kanpoko okupatzaileekin hatera kolaboratzen du ten bertakoak ere euskaldunak izan ala ez kategoria berean sartzen ditu.
|
|
|
Aranak euskara galtzen ari dela egiaztatzen du, eus kara egiten denetan ere ez dela aintzakotzat hartua, hainbesteraino, ezen euskalduna arrotz sentitzen baita bere herrian, kasurako Gemikan (39). Eta ga lera horretan, ez atzerritarrak (40),
|
etxekoak
dira errudunak, Euskeria indepen dentea izan zen garaian ere gaztelania izan baitzen beren hizkuntza ofiziala (41). Goi klasekoek ez baitute erabiltzen gizarteko beren harremanetan, gizar te mugikortasunean aurrera egin nahi duten euskaldunentzat oztopo bat beste rik ez da (42).
|
|
|
Euskalerri edo eskualde ba kotxetik asiko da lana, lenago euren jabe izan ziran eta egunen baten barriro izateko ustea dau ken eskualde bakotxetik. Eskualde bakotxean nagusi dan euskera alik eta batuena egin, osotu eta indartu, guztien arteko izkuntza egin arte, bai literaturan eta bai goikoen eta bekoen, ikasien eta ikasibakoen agotan, kalean eta
|
etxean
. Euskera ori jarri bearko da nagusi eskola guztietan, beren goetarik gorenoetarañokoetan, erri batzar eta batzarretako eta gizarteko agiri guztietan.
|
|
|
«Bizkaitar ona ba zara, ta ez erdeltzailia, bai euzkeltzalia, abegi zabala emongo dautsozu in gurti (liburuxka) oneri: Bizkayaren aldez bakar bakarrik iratzi dau bere egi lliak eta argitaltzen dau
|
Etxe
edo bazkun Argitaldari onek. lrakatsi au egijoe zu umioi, eurok ikasita, erraz irakurri ta ulertu dagikiezantzat argitalduko diran euzkerazko iraztijak, asko ixango diranak. Irakurtzen eztakijan errijak, laster aiztuko dau bere izkerea, ta baidakixu zenbat gaitz, gaxotasun eta zorigezto Bizkayari euzkerea aizkunde orretatik atorkozan» (89).
|
|
|
Euskal nazionalismora hurbildu zen, baina Arana hil eta gero. Donostiako Euskal
|
Etxean
, 1906ko ur tarrilaren 7an egindako hitzaldian, «desde hoy me llamo y llamaré naciona
|
|
|
Kontua da,
|
etxeko
zein kanpoko euskaltzale batzuek Aranari bere garai an leporatu ziotela Bizkaitarra aldizkarian euskarazko testu gutxi agertzen zela. Aranak bere erantzunean dioenez, hasierako asmoa osorik euskaraz argi taratzearena zen, baina hainbat arrazoirengatik, funtsean jarraiko hiru hauen
|
|
|
Nafarroan, zeinek 1841etik, etenik gabe, Foru Diputazioa gorde den, berorren indarraz baliatu da mende eta er dian eskubidea herri erakundetze bat ez izateko, are gutxiago, lauen artekoa. Batzar Nagusien bersortzea ez zen gauzatu 1979.urterarte, zeinetan Ahaldun edo herri ordezkari hautatua izateko zoria izan nuen eta Jose Mari Makua, Ahaldun eta Diputatu Nagusi, berari Gemikako Batzar
|
Etxean
esan nion mo duan, Fidel Sagarminagaren ondorengo ehun urte geroago, Sagarminaga foru zale liberal eta «euskalerriako»aren esaldi ez hain ezaguna oroituz:
|