|
2000
|
|
|
Izan ere, 1990 urtean Euskaldunon Egunkaria kaleratzen hasi zenetik (VII), egunkarietan euskal literatur lan gehienen berri ematen hasi dira, ordura arte lan batzuen kaleratzea ez baitzen aipatu ere egiten. Ordutik aurrera, pixkanaka gainerako egunkarietan
|
ere
euskal literaturari txoko txiki bat eskaintzen hasi dira. Egunkarian gaur egun erreseinak larunbateroko Begia gehigarrian kaleratzen dira (IX), eta lehenago Liluratura gehigarrian.
|
|
2002
|
|
|
Bestalde, taldea osatzen dutenen artean kultura unibertsal zabala duten kideak nagusi badira ere, gehienek ez zuten unibertsitate ikasketarik egin eta autodidaktak izan ziren. F. Krutwig, A. Irigoien, G. Aresti, J. San Martin, J. L. Alvarez Enparantza" Txillardegi", T. Peillen eta J. Mirande sartzen ziren talde hartan; haien asmoa zen euskal literatura eguneratzea, europar literaturen proposamen modernoak gureari txertatuz, baina batez
|
ere
euskal literatura morrontza politiko, erlijioso edo folklorikotik askatzea, azken finean funtzio estetikoa nagusi zedin literaturan.
|
|
2003
|
|
|
Literaturaren eta testuaren arteko nahasketa; testua literaturaren historian; espazio eta denboraren forma tipologikoen desoreka; elementu folkloriko, etnografiko eta mitikoen garrantzia; filologizaziorako joera; hizkerarekiko ardura neurotikoa; igurikimen ortze mugaren falta; idazleen traiektoria falta; eta zentzu ludikoa eta zentzu epikoa aurrez aurre izatearena. Jon Kortazarrek, puntu horiek euskal literaturari benetan egokitzen zaizkion ala ez aztertzeaz gainera, beste gai asko ditu hizpide, hala nola, euskal literatura zer den, euskaraz dagoena soilik ala beste hizkuntza batean dagoena
|
ere
euskal literaturatzat jo daitekeen eta zein kasutan.
|
|
2006
|
|
|
Euskal literatura soilik euskaraz idatzita dagoena da? Espainieraz idatzita dagoena
|
ere
euskal literatura ote da. Pastorrek nahiko argi duela dirudi:
|
|
2008
|
|
|
Beraz, ikerketa honek bi atal beregain biltzen ditu, biak
|
ere
euskal literatur sistemaren izaera eta egoera sakonago ezagutzera bideratzen direnak: bata, euskal literatur sistemaren erdigune eta periferiei dagokie; bestea, euskal literaturaren didaktikari.
|
|
|
«Au, se da euskeraz egin dan lenengo irakurgaia.» Baieztapena justifikatzeko zioen lehenagokoak ez zirela osorik agertu edo «irakurgai baiño irakurgait, suaren izena egokiagoa» zetorkiela. Luzera eta formatu arrazoiengatik bada, Azkueri Txomin Agirreren obra iruditu zitzaion egiazko lehen nobela (eta ez bere Bein da betiko edo besteren bat), eta egun
|
ere
euskal literaturaren historian hala hartzen da187.
|
|
|
" Lehorreratzen baldin banaiz/ itsasketa hau jarraituko dut". Ondorioz, Terra Sigillata
|
ere
euskal literaturaren tradizio baterantz zabalduriko solasaldia ere bada.
|
|
2009
|
|
|
1916an hasi zen irakasle, 22 urterekin, eta 1936 urtera arte iraun zuen bertan, gerrak ezkutura eta gerra osteak erbestera bidali zuten arte. Gai askotan aritu zen irakasle, baina batez
|
ere
Euskal Literaturan eta Arkeologian sakondu zuen. Garai honetako idazlanak hiru arlotan sailka daitezke:
|
|
2012
|
|
|
egoera hari aurre egiteko. Izan ere, Jon Mirandek ordurako salatua zuen bezala, Pott bandakoen iritziz
|
ere
euskal literaturan ez zen baliozko lan literariorik argitaratzen. Euskal liburugintza sustatzeko lege berriak onartu ziren arren, literatura ekoizpena oso eskasa zen oraindik, bai kantitatean, bai kalitatean, 106, elizaren, euskaltzaletasun itsuaren eta probintzikeriaren barrutian kokatzen baitzen produkzio urri hura?
|
|
|
olerkiko zati bat da. Adibide horiek erakusten digute Mitxelenaren norentzakoak
|
ere
euskal literaturaren, ahozkoaren nahiz idatziaren, ezaupidea baduela edo behintzat ezaupide hori balu bezala jokatzen duela.
|
|
2013
|
|
|
Erdarazko irakurgaien eskaintza handiagoa izanagatik, euskaraz aniztasuna badela gogoratu du Igor Idoetak, eta garai batean euskarazko liburuak batez
|
ere
euskal literaturara mugatzen ziren arren gaur egun itzulpen ugari dagoela. Orduan, zergatik mailegatzen dute euskaldunek nagusiki erdaraz?
|
|
2015
|
|
|
Soslai teorikodun lau testu garrantzitsuk ikusi zuten argia zenbaki horretan, denak
|
ere
euskal literaturarekin zuzenki lotutakoak.
|
|
|
Hizkuntz ereduan
|
ere
euskal literatur sistemaren erdigunea taxutzen lagundu zuten Bainaren belaunaldikoek, euskara batuaren aldeko apustua egiteaz gain, bere osaeran ekarpen garrantzitsua egin zutelako. 70 ez zegoen oraindik hizkuntza estandarra ezarrita eta, zalantzarik gabe, aldizkariotan oro har eskaini zuten eredu moderno eta malgua erreferentzia garrantzitsua izan zen euskara batuaren sustapenean.
|
|
|
Izagirrek beti aipatzen du hogeita hiru urte izanagatik ordurako idazle kontzientzia handia zuela Atxagak, oso garbi zuela idazle izan nahi zuela: " Ezer egon ez balitz
|
ere
euskal literatura berak sortuko zukeen bere indibidualismo, grina eta indarrarekin" (Izagirre, 2014). Aurrerago esana den bezala, Atxagak ordurako bi testu zituen argitaratuak 1972an Lur-ek publikatutako Euskal Literatura 72 bilduma kolektiboan.
|
|
|
herri batean kokatutako ohiturazko eleberria. Biak
|
ere
euskal literaturako obra klasikotzat
|
|
2016
|
|
|
inguruko artikulu edo atal hauek dira atera zaizkidan ezkorrenak; egia da batzuetan hizpidera ekartzen ditudala hurbilagoko xehetasunak, baina saiatu naiz horiek marko orokorrago batean kokatzen, lortu dudan ez dakidan arren. Noizbait esan dut aurretik
|
ere
euskal literaturaren egoerak, bere ibilbide ez bereziki joriko onena izanda ere XXI. mende honen hasieran, zoritxar bat izan duela timingarekin, eta da bere balizko lurruzteak kointziditu duela letratasunaren atzerakada orokor batekin, hots, une historiko batekin zeinetan, zer egingo diogu ba, Literaturak bere maiuskula galdu eta ez baitu atzera okupatuko uste genuen lekua Kulturaren hierarkian,?... pairatu behar izan ditugun hezkuntza sistemek egozten ziotena hain zuzen ere.
|
|
|
Garoa nekazaritza munduan girotu zuen Txomin Agirrek; horren aurretik, Kresala idatzi zuen, kostaldeko herri batean kokatutako ohiturazko eleberria. Biak
|
ere
euskal literaturako obra klasikotzat hartzen dira. Honako helbide honetan topa daitezke, oso osorik, bi lan horiek eta beste asko:
|
|
|
" Zer egin zare?" olerkia da Onaindiak eskaini zigun Robinen lana, Auñamendikoek
|
ere
euskal literaturari buruzko entziklopediaren lehenbiziko alekian kopiatu zuten bera:
|
|
2018
|
|
|
Beñat Sarasola: Aipatu da lehen
|
ere
euskal literatur sisteman eta liburugintza sisteman ikerketa asko egindakoa dela baita ere. Eta horietako azkenetako bat 2007 urtean argitaratu zuen, 30 urte liburugintzan izeneko liburua, eta handik azkeneko testu hau Nerea Mujika Gerediaga elkarteko presidenteak irakurriko du.
|
|
2019
|
|
|
Gauzak bere neurria bear dute beti eta erabateko jokabide extremistak eztira beti onenak izaten jendea nai dugun bidetik eramateko. Ta batez
|
ere
euskal literaturari zor zaiona eztiola ematen iruditzen zait. Erdal itzak ere, iruditu zitzaidanez, gazteleratik artu nai ditu geienetan, gorago jo gabe eta beste aldekoak bertan beera utzirik, eta ortan enator bat berarekin.1129
|
|
2020
|
|
|
Hiru hamarkada daramagu entzuten literatur itzulpengintzan sekulako lana egiten ari dela, asko aurreratu dela, eta lan horrek bideak ireki dizkiola euskaraz sortutako literaturari, azken batean euskarara itzulitako literatura
|
ere
euskal literaturaren parte baita. [...].
|
|
2021
|
|
|
Bestalde, 2014an Espainiako Itzulpen Sari Nazionala Josu Zabaleta euskal itzultzaileari esleitu izana
|
ere
euskal literatur itzulpenaren eremuaren autonomizazioaren islatzat jo daiteke, hain zuzen ere euskal literatur itzulpenaren eremua eremuz kanpoko agentziek balioestearen islatzat.
|
|
|
Bestalde, 2014an Espainiako Itzulpen Sari Nazionala Josu Zabaleta euskal itzultzaileari esleitu izana ere euskal literatur itzulpenaren eremuaren autonomizazioaren islatzat jo daiteke, hain zuzen
|
ere
euskal literatur itzulpenaren eremua eremuz kanpoko agentziek balioestearen islatzat.
|
|
|
Laurogeiko hamarkadan batez
|
ere
euskal literaturari gorputza emateko xedeak bultzatzen ninduela esango nuke: idazlanak, itzulpenak, apokrifoak eta abar, horreta rako ziren.
|
|
|
Itxura berri bat eman zion euskal literaturaren azterketari. Erresumen arteko erreferentzia berri horien erabiltzeak, legitimitate intelektual gehiago ekarri zion euskarazko kritikari baita
|
ere
euskal literaturaren historiari. Ordu artekoa, hein handi batean" defentsiboa" izan zela erran daiteke.
|
|
|
Ordutik hara, normalkuntza bat gertatu zen, gorago aztertutako bihurgune teorikoari esker. Bigarren eragile bat izan da
|
ere
euskal literaturaren historiaren berritze baten alde, hain zuzen euskarazko irakaskuntza. Lehen erran bezala, euskal literaturaren historiak orduan baitzuen aurkitu bere hartzailego instituzionala, ikasle eta irakasleengan.
|
|
|
Garai berean, Orixek
|
ere
euskal literaturaren historia bat idatzi zuen eta Jean Saint Pierrek artikulu luze bat argitaratu zuen euskaraz egindako elizako literaturaz. Bigarren Munduko Gerla denboran eta gerlatik landa, Piarres Lafitte bezalako filologo batzuk ari izan ziren literaturaren historiaz, bainan, ez ziren gaian biziki barna sartu.
|
|
|
Barneko baita ere kanpoko adituengandik, orain arte sekulan bildu ez zituen gizarte mailako ezagutza markak ukan ditu. Euskarazko eskolatzearen bitartez, euskal literatura –baita
|
ere
euskal literaturaren historia– legimitatze eta instituzionalizatze prozesu batean sartu da.
|
|
|
" Gurasoek batez
|
ere
euskal literaturan murgildu izan naute eta denborarekin, etxean zein eskolan gaztelaniazko liburuak irakurri izan ditut". (GL)
|
|
|
IE2 ek, ordea, zalantzan jartzen du klasikoak nahitaez irakurtzeko ikuspegia, eta formazio literarioa urrunago doala uste du. Azaltzen duenaren arabera, ikasleei ereduak ematea oso garrantzitsua da, eta eskolak lan hori egin behar duela defendatzen du, batez
|
ere
euskal literaturaren kasuan, sarritan ikasleentzat eskolak eskaintzen dituen erreferenteak direlako erreferente bakar. Hala ere, ikasle guztiei proposamen bera egitearekin ados ez dagoela zehazten du, gela bakar baten barruan gustu, motibazio eta garapen maila desberdinak daudelako.
|
|
2022
|
|
|
Eta, Agirrek egin bezala, emakumezko bat nabarmendu du Jimenezek
|
ere
euskal literatura eta sexuaren alorraren buru: Miren Agur Meabe, eta haren Azalaren kodea poema bilduma, bereziki.
|
|
|
Euskal literatura zer zen ez zenuten eztabaidatu bilera haietan, eta ez da gutxi. 60 urteren buruan, izan ere, erdaraz idatzitakoa
|
ere
euskal literatura dela diote batzuek.
|