2009
|
|
Lan honetan zer den fikzio eta zer ez, bigarren mailako kontu bat da. Egileak bere joan etorrietan interesa pizten digu, eta irakurrian
|
eraman
egiten gaitu. Hori nola lortu duen ikusteko nik behintzat bigarren (edo hirugarren) irakurketa bat egin nuke.
|
|
hilak, eta noraezean doaz zabuka. Bere semea ez zuela ezagutzen oihukatzen du Lisak (285), eta kanutoari lotuta
|
daraman
bizitza miserableari botatzen dio errua. Jasangaitzak egiten zaizkio kalean ikusten dituen «gogoan zaitugu» horiek (306), faltsuak iruditzen zaizkio, bakardadean bizi den minarekin ez baitute loturarik.
|
|
Kontua da liburu xume baina ederra bilbatu duela: hainbat tokitara eta hainbat girotara
|
garamatza
, arin eta atseginez irakurtzen delarik, baina azkenean erresumin apur batekin uzten zaitu, itxura batean ez digu-eta XIX. mendeko Lazarragarik mahaigaineratu, kasurako Pantzeske Astibia Onintze olerkari sinbolista aurkeztu badigu ere.
|
|
John katedraleko artxiboak kontsultatu zituzten, han izan baitziren euskaldunen hileta elizkizun gehienak, eta alderatu egin zituzten hileta elizkizunetako artxiboak, hileta etxeetako artxiboak eta Morris Hilleko ehorzketa daten artxiboak, eta ondoren ehorzketa lekuak eta datak bateratu zituzten. Morris Hilleko artxibategian bilatzen ari zirelarik, Hardestyk eta bere taldeak «O» letran zerrenda luze bat topatu zuten «Occupied Unknown» (ez da ezagutzen nork betetzen duen) kategoria
|
zeramana
. Hor zeuden zerrendaturik zenbakidun eremu, lerro, eta hilobi jakinak, gorpu lurperatuak adierazten zituztenak; hala ere, ez zen agertzen izenik hilerriko artxiboetan.
|
|
Harrizko monumentuan azken hirurogeita bost horien izenak eta jaiotze nahiz heriotza datak grabatu eta, apaintzeko, Estatu Batuetako bandera eta ikurrina elkarturik eta lauburuak zizelkatu ziren. 2000ko uztailean Juan José Ibarretxe lehendakariak Boise bisitatu zuenean, Hardestyk hilerrian zehar
|
eraman
zezan eta egitasmoa azal ziezaion eskatu zuen, baita bisita horretaz profitatu ere. Liz Hardestyren aitonak, Mateo Arreguik, bere maizterrak bizitzan nahiz heriotzan zaintzen zituen moduan, bilobak haien oroimen iraunkorra ziurtatu zuen, hiru urte eman zituelarik artxiboak arakatzen eta ikertzen, espezialistei elkarrizketak egiten, eta boluntario talde bat gidatzen.
|
|
Bukowskik aipatzen zuelako irakurtzen zenuen Cheever. Orain sare sozialek
|
garamatzate
taulako antzara batetik bestera.
|
|
«Jendea meatzean barna laguntzen ez zen sekulan nekatu eta inoiz ez zuen horregatik kobratu. Bere atsegin handienetarik bat zen jendea Aguereberry Pointera
|
eramatea
eta ia bi mila metro beherago zabaltzen zen Heriotza Ibarraren bazter miresgarriez gozatzea haiekin batera.»
|
|
Paper bakarra zegoen bakoitzean, harri artean. Shortyren izena
|
zeramana
. Esan nion Shorty eta biok elkarrekin ginela aurkitu nuenean eta erdi bana egitea erabaki genuela.
|
|
Zutitu egin nintzen. Zaku bat
|
zeraman
lepoan. Prospektore askok erabiltzen zituzten halako zakuak laginak eramateko.
|
|
Zaku bat zeraman lepoan. Prospektore askok erabiltzen zituzten halako zakuak laginak
|
eramateko
. Eskua sartu zuen azkar.
|
|
Egia da, herri txikia gara eta denok ezagutzen dugu elkar. Inpaktu soziala dago hor eta zenbait lanetan horrek atzera egitera
|
eraman
gaitzake. Arte sorkuntzan, ordea, posible da egile batek lan bikaina burutzea nahiz eta herri txiki bateko partaide izan.
|
|
Iturri agortezin bat da. Nobela sakon bat irakurtzerakoan, literaltasunak nobelaren zilegitasuna ukatzera
|
eramango
gintuzke».
|
|
Hizkuntza bakar batekin harrigarria da, baina areago hirurekin. Julia alboko dendara
|
eramaten
dudanean, herriko andreak miraturik geratzen dira. Nola jakin dezake halako umetxo batek atzerritar hizkuntza bat?
|
|
Naturaltasuna bilatzea batetik, artifizioz mozorrotzea bestetik? Bai, gure lana da hizkuntzari lotzen zaizkion sastraka, orbel eta lokatzak seinalatu eta kentzea; baina gure lana da, halaber, urrutirago
|
eramango
gaituzten bideak saiatzea ere.
|
|
Azken boladan, aitak dena galtzen du. Mutikoak badaki pertsona helduek gauza txiki asko
|
eraman
ohi dituztela berekin: betaurrekoak, diru poltsa, penwrite ak, txiskeroak eta giltzak, giltza mota desberdin asko.
|
|
Liluratuta gelditu zen. Gerra ondoren egunero joaten zen askotan, eta gero ere, ni gogoratzen naiz, 80ko hamarkadan edo 70ko hamarkadan, taberna batetik bestera
|
eramaten
ninduen hango kuadrillen hizketa entzun nezan. Gizonak ziren gehienak, itsas gizonak,?
|
|
Orduan, Mikel artean txikia zenean, ez dakit ziur zenbat urte zituen, etorri zen Antonio Zabala, Gardatakoa, Donostiara, Mikelen etxera. Uste dut Urumea frontoian bazegoela oso partidu interesantea, eta ilusio handiarekin etorri zen hura ikustera Mikel txikia berarekin
|
eramanez
. Garai hartan Mikelek oso zaletasun handi bat zeukan.
|
|
Berarentzat karnetak inportantzia zeukan profesional bezala ibiltzeko, baina gero debekuak etorri ziren, ez bakarrik beretzako, besteentzako ere bai, eta karnetak ez zuen balio handirik. Bi aldiz
|
eraman
zuten komisariara. Lehenengo aldiz 1968 edo1969an, tarte horretan.
|
|
en sa la da eta cho co la te. Ogdeneko geltokian jaitsi zenean, ezaugarritarako, brotxe bat
|
zeraman
bularrean.
|
|
Inork ez zuen azkarrago kraskatzen oilasko baten lepoa, odolustu aurretik. Behin, gaua pasatzera gelditu nintzenean, hiru lagunekin Unibertsitateko ikasketak bukatu eta gero herrialdean barrena egin genuen bidaia batean, hantxe zegoen amama goizean goiz jaikita ekonomikan oilaskoa frijitzen, nahi adina eta gehiago, autoan guk gero
|
eraman
ahal izateko. «Sekula jan dudan oilasko frijiturik onena da», errepikatzen zuen lagun batek etengabe Kaliforniarako bidean, eta besteak ados ziren.
|
|
Duela gutxi egin nion bisitan, konturatu nintzen amak bere argazki bat besterik ez daukala beste guztien artean. Arrebak eta biok emandakoa da orain urte gutxi, hemezortzi urte zitueneko erretratu zahar bat, odol koloreko behor bat belardi batean barrena
|
daramala
bridatik helduta. Sumatzen duzu bere argazkia besteekin batera ipini zuela, ez nolabaiteko harrotasunagatik, bere umeei amore emateagatik baizik.
|
|
harri leun bat poltsikoan, sakelako labana bat bakeroetatik zintzilik. Guk ere, gure aita amek eta gure aitona amonek bezala, bildu egiten ditugu objektu horiek, aldean
|
eramaten
ditugu, eta gure hurbilekoek ikustea eta ulertzea eta zaintzea espero dugu.
|
|
Antza denez nik ere heredatua dut komunikatzeko modu hori. Saio hau idazten ari naizela, Nevada jaioterritik eta han dudan familiatik urruti
|
naraman
auto bidaian, aldameneko eserlekuko kutxatilaren pisua antzematen dut. Artemisia adaxka bat, Lake Tahoe ko harri bat, belatz luma bat daude barruan.
|
|
Kostata, baina azkenean Laxaltek lortzen du New Yorkera lehenik eta Euskal Herrira ondoren
|
eramango
dituen hegazkinean sartzea Dominique. Hasiera batean, idazleari zaila egiten zaio aitaren bidaiarekiko erresistentzia ulertzea.
|
|
Etxetik alde egin zuen gaztea eta aurrean duen gizona pertsona bera dira, eta, hala ere, Marie Jeanneri iruditzen zaio zerbait aldatu egin dela. Dominiquek soinean
|
daramatzan
jantzi finak sintoma bat (hutsala agian) baino ez dira?, baina zerbait hori ezin du hitzez adierazi. Dominique izan, bada, baina ez da.
|
|
Logela zuen horretan, hormak betiko pitzadura ageri duela konprobatzen du, baina orain beste pertsona batzuk bizi dira bertan (137). Etxera
|
daraman
bidean behera doazela, Dominiquek behin ere ez du atzera begiratzen. «I can, t go back.
|
|
Itsuon bizitzeko erarengatik, liburuak irakurtzea begiekin jaiotzea bezalakoa da, liburuak beste mundu batzuetara
|
eramaten
gaitu, beste gizarte batera joateko atea irekitzen digu, ametsek bezala.
|
|
edozein, eskuinekoa edo ezkerrekoa izan, erlijiosoa edo laikoa, berdin da, denok baitute miresgarri bilakatzen dituen bertutetik: ez ezkutatzea zeintzuk diren heriotzaraino, eta beraz, hiltzeraino,
|
eramaten
dituzten dogmak. Horregatik dira hain xaloki ez kaltegarri nola izan daitekeen Hirutasun Sainduaren edozein kide.
|
|
Ur bazterretik paseoan doazen bi emakume bata bestearekin gurutzatzera doaz. Bata, praka laburrak eta txanodun jertsea
|
daramatzana
, aurrera begira, aurpegiaren soslaia argiztatuta. Bestea biluzik, lurrera begira.
|
|
Uhinek dardarka jartzen dute haren ahots fina. Iraganera
|
daraman
ahots bat. Nik ezagutzen ez dudan iragan batera.
|
|
Oreztaz betetako aurpegia duen neskatila da Laia. Praka labur gorriak
|
daramatza
aldean. Ane lasto baten laguntzaz kilkerra ateratzeko dagoenean, ezagutzen ez dudan mutiko batek zartaginaren kirtena oharkabean jo eta eduki osoa isuri du Laiaren izterrera.
|
2010
|
|
Haur bat juan züzün egün batez oihanealat. Bathü zizün tartaro bat, eta tartaro harek
|
eraman
zizün bere etxerat. Tartaro harek egün oroz jaten zizün jente bat, eta haur haren aldia ere ari züzün hüllantzen.
|
|
Eskertzen dizut, Esti, Marie Darrieussecqen liburua aipatu izana, oso gustukoa dudan idazlea baita. Nik ere atsegin dut gai bat hartu eta muturrera
|
eramateko
duen gaitasun hori, idazkera zorrotz hori, motibo bat hartu eta akitzeraino zukutzen duena, kiskillosoa, obsesiboa ia. Kasu honetan ere, Herria eleberriak irakurketa exijentea eskatzen du, Darrieussecqi irakurri dizkiodan beste lan batzuek bezala, eta oso interesgarriak dira sorterriaz egiten diren hausnarketak, hiritarrak herria duela deskubritzen du, erroak, badela nongoa, pertenentzia, identitatea, horien harremana memoriarekin, familiarekin...
|
|
Nik uste, Barandiaranek asmatu egin du horretan ere. Kasu bakoitzean lortu duen informazioa ondo dosifikatu du testuan zehar, denboran atzera eta aurrera
|
eraman
gaitu, eta era horretara une oro mantendu du testuaren tentsioa eta, beraz, irakurlearen arreta. Testua oro har orekatua iruditu zait kazetaritzari ei dagokion urruntasun puntu batekin, baina ez aseptiko, ez hotz.
|
|
Irakurleak atera behar ditu bere kontuak, ahal duen moduan. Bat nator liburuaren gehiegizko soiltasunak
|
eraman
gaitzakeela pentsatzera zerbait handiagorako materialak izan zitezkeela. Gehiagoren eske uzten zaitu liburuak eta horixe bera adierazi nahi nuen profesioz gidoilari den baten opera prima dela esatean.
|
|
aurkeztea. Eta gustatu egin zait gaia
|
eramateko
modua, denboran eta espazioan, pertsonaietan eta hizkuntzan. (Agian ez da hau lekua, baina, pentsatu al duzue literatura hitzak, edo nobela hitzak?
|
|
Arretaz irakurri ditut, Jacinto, Lourdes eta Kepa, Gasolindegian narrazioaz aipatu dituzuenak. Alde batetik, bat nator liburuko gauzarik azpimarragarrienen artean kokatzen duzuenean giro estrainio hori, sukar antzekoa, hasierako narraziotik bertatik hartzen duena irakurlea, eta piezak nola doazen elkarri lotzen geure buruan, kontakizunak aurrera egin ahala, hasiera batean zabuka
|
eraman
gaitzakeen arren, noraezean edo (eta ez dut uste hori berez txarra denik, ezpada estimulagarria). Istorioa leitzen, akordatu naiz Gorka Bereziartua The road nobelaz idatzitako artikuluan akordatu zela Beñat Sarasolak Iragaitzaz, ilunbistan?
|
|
hiru lau orrialdetik behin apurtu egiten da, arindu egiten da eta horrek narrazioari beharrezkoak diren kanpo elementuak eta euskarriak ematen dizkio. Honekin batera iruditzen zait nobelak
|
daraman
erritmoa ona dela, argumentuaren bilakaera egokia dela. Bai, gustura irakurri dut liburua.
|
|
surfaren olatuarena egiten du:
|
eraman
egiten zaitu. Surflariak olatua ondo harrapatzen duenean leun eta ezti doa, eta niretzat Karmele Jaiok ondo harrapatu du musikaren olatua.
|
|
Seme alabek Ekuadorreko neska bat ekarriko diote, lurrikara txiki bat eragingo du nobedadeak eguneroko grisean eta bizitza oso baten ilunak argitzen joango dira liburuko azken partean, happy end moduko batera iritsi arte. Iritzia ematen jarrita, arrazoi duzu, Jacinto, liburuaren irakurketak
|
eraman
egiten zaitu, leun eta ezti, leunegi eta eztiegi akaso. Egia esan, nahiko aurreikusgarri iruditu zait eleberria, ezer berririk kontatu ez balit bezala.
|
|
Bukaera aldean John Huston azaltzen da, Joyceren ipuina zinemara
|
eraman
zuen zuzendaria. Besteren artean, The Life and Times of Judge Roy Bean izeneko filma zuzendu zuen, eta bertan hartz bat zerbeza edaten agertzen da.
|
|
Klinikari Crossroads izena eman dio, «Bidegurutze». Claptonek 62 urte ditu orain, eta hogei
|
daramatza
alkoholik dastatu gabe. Baina bere familia berri gaztearekin daraman bizi estiloak ez du galdu antzinako glamourraren usaina:
|
|
Claptonek 62 urte ditu orain, eta hogei daramatza alkoholik dastatu gabe. Baina bere familia berri gaztearekin
|
daraman
bizi estiloak ez du galdu antzinako glamourraren usaina: Rolexak, Ferrariak,
|
|
Bazekien argitaratzeko, legeak dioen bezala, liburua Saudi Arabiako informazio ministeriora bidaltzen bazuen, zuela sekula argitaratu. Orduan, Libano liberalagoa denez, anaia zaharrenari bertara
|
eraman
zezala eskatu zion, han argitaratzeko.
|
|
gau eta egun irribarre egin guztiei, etengabe. Hijaba
|
daramagun
guztiok terroristak garela pentsatzen du jende askok».
|
|
Familian guztiek hijaba
|
eramaten
ez badute ere, orain dela hiru urte Alsaneak eta ahizpak eramatea erabaki zuten «gure fedearekiko atxikimendua adierazteko. Eta Estatu Batuetan izan ditudan esperientziek sendotu egin naute nire sinesmenean.
|
|
Familian guztiek hijaba eramaten ez badute ere, orain dela hiru urte Alsaneak eta ahizpak
|
eramatea
erabaki zuten «gure fedearekiko atxikimendua adierazteko. Eta Estatu Batuetan izan ditudan esperientziek sendotu egin naute nire sinesmenean.
|
|
Aldatzeagatik besterik ez bada ere, zuzen zuzenean Konstituzio plazara sartuko dela ebatzi du. Herio batean lasterka, pausoak zenbatuz zeharkatzen saiatuko da ertz segururaino
|
eramango
duten azken ehun metroak.
|
|
Ez bere biluziak, eta ezta bere oin zikinek ere, ez zioten lotsa mendrenik ere eragiten. Plaza handi batera
|
eraman
izan balute, gizonezko, emakumezko eta haurrek osatutako jendetzaren erdira, lasaitasun berarekin eutsiko ziokeen, oina kulunkan eta irribarrez.»
|
|
Bere kasua, iheslariarena, berbera zen, eta ozenki aldarrikatzekotan egon da: «Hogeita sei urte ditut nik ere, sasian
|
daramatzat
azken lauak, eta izan gabea naiz sekula!».
|
|
Hil egingo ote dute iraultzaile gizajoa? Kartzelan amaituko ote du, Liubak sagar konpotaz betetako saskiak
|
eramaten
dizkiola. Liubak berak maitetxea utzi eta iraultza egiten segituko ote du bere kabuz, protagonistari erreleboa hartuta?
|
|
«Dena da lapurreta. Batzuek aitortu egiten dute, aipu bidez autoritateen babesa bilatuz; beste batzuek nahiago dute situazionisten teknika erabili, lapurtutakoa norbere testuan txertatu, eraldatu, komatxorik gabe idatzi; eta gehienok, ez gara konturatu ere egiten lapurretan ibili garela, noizbait eta nonbait irakurritakoa
|
daramagula
barruan.
|
|
aurrizkiak, bestea?
|
darama
bere baitan. Fikzioa izenak, errealitatea?
|
|
Fikzioa izenak, errealitatea?
|
daraman
gisa berean. Beraz, autofikzioa esatea ezer ez esatea da.
|
|
Hemen ere, agintariak bildu eta gizon jakintsuei entzun eta gero, foru dekretua idatzi, aztarnategitik kanporatu eta epaileetara bidali zituzten Eliseo Gil eta Idoia Filloy. Epaileek oraindik ezer esan ez duten arren, urtebete
|
daramate
pikotan lotuta, hedabideen listukadak eta aurretik pasatzen direnen isekak jasanten».
|
|
Ulergaitza zitzaidan. Ulergaitza eta gogorra,
|
eramateko
astuna. Goi ikasketak nituen eginak, bidaia anitz ere bai, eta maite ninduen gizon batekin hasi berria nintzen.
|
|
Begiak hetsirik, neu ere lotan nago irudiz. Oroimenak bakerik eman ez, ordea, eta denboran aitzina eta gibelera
|
narama
. Aspaldiko partez Tafallara noa.
|
|
Soinean
|
neraman
elastiko zuria erantzi zenidan, Elenaren bularretakoa eman baino lehen. Izugarri handia iritzi nion, eskuetan hartutakoan.
|
|
Zuk, aldiz, zeure gela zenuen. Hara
|
eramaten
ninduzun, Erronkarin hasitakoari segida ematera. Noizbehinka eramaten ninduzun, gogoaren arabera.
|
|
Hara eramaten ninduzun, Erronkarin hasitakoari segida ematera. Noizbehinka
|
eramaten
ninduzun, gogoaren arabera. Bertzela bakean uzten ninduzun.
|
|
Eta esperantzaz, luze gabe nitaz ahantziko zinela sinetsirik nengoelako. Batzuetan, bizpahiru egunetan jarraian
|
eramaten
ninduzun zurera. Bertze batzuetan, aldiz, behatu ere ez zenidan egiten astetan.
|
|
Oinazearen ordaina askatasuna bertzerik ezin zitekeela izan iruditu eta molde zakarrean aritu nintzen neure baitako deabruarekin. Horrek familiari ere dena azaldu beharraz pentsatzera
|
eraman
ninduen. Psikoanalistari erran nion.
|
|
Sekulakoak erran zizkidan. Hain sekulakoak, non hark leporaturikoa ezin
|
eraman
eta aitaren orpotik segitu bainuen karrika aldera, triste eta aski ernegaturik halaber. Hein batean, ulergarria zitzaidan amaren jokaera.
|
|
Batez ere, uztail hasierako arratsalde urrun hartan neuk nuen adin berbereko gure bortz urteko alabaren antipodetan. Nire beldurra gaitza da haatik, azkarra, eta geldigaitz nabari dut zainetan barrena, noizbait etxea erran nion hartara gauean barrena
|
naraman
trena balitz bezala.
|
|
Duela txanda batzuk, Walt Whitmanen eta Emily Dickinsonen poesia aztertu genuen hamar asteko epean. ...hitmanen poesia haizetsua eta kanporakoia, aire fresko bafada bat zirudien, Dickinsonen murmurio labur eta juxtuen ondoren?, baina ikastaroak aurrera egin ahala, Walten lana hotsandikoa eta puztua hasi zitzaigun iruditzen, eta Emilyren poema laburrak, berriz, gero eta aberatsagoak, esanahi putzu sakonak, hainbesteraino non haren poema bakar batek ordubeteko analisi eta eztabaida kontzentratura
|
eraman
ahal gintuen. Eta sarritan konturatu gara, eta hau denon esperientzia da agian, hainbat urte lehenago irakurritako lan batera itzultzea, gaztetan irakurritako batera agian, oso esperientzia desberdina suertatzen dela askotan.
|
|
Seme alabek bazuten ordurako lagun bana
|
eramateko
baimena, eta pozez zoratzen ibiltzen ziren. Plana oso sinplea izaten zen:
|
|
Ongi pasatu badut, nobela ona da. Bizi izandako garai batera
|
eraman
banau, kontakizun zoragarria da. Liburuko ideiak bat baldin badatoz nireekin, halaxe egiten du, ezinbestean, haurren modura, Félix Romeo kritikariak?, orduan liburua eta idazlea gustatzen zaizkit, bikainak dira, bestela ez.
|
|
Gazte gazteak ziren. Alemanek
|
eraman
zituzten eta han hil ziren, konzentrazione kanpoan. Ene auzoak!
|
|
Txabolan bizi nintzen, baina tximeleta janzten nuen idunean. Txabolatik irten eta poltsikoan
|
eramaten
nuen tximeleta, ez probokatzearren. Tetuanen batik bat, 60ko hamarkadan.
|
|
Alemanian, tomate hori bera 40 dirhametan saltzen dute. Eta, orain, jendea ere
|
eramaten
ari dira. Kontatu didate gazteak Espainiara ezkutuan joan, klandestinitatean, han lan egin, paperak eskatu eta nagusiak esaten diela:
|
|
Ipar Amerikako poesia aldizkari batean argitaratu zuten biek, eta lagunak ziren, elkarri estima eta errespetua zioten. «Paul Bowlesengana
|
eramango
zaitut, zure ipuinak itzultzeko», esan zidan. Horrela etorri zen nire lanak ingelesez eta frantsesez argitaratzea.
|
|
Hau da ene ondasun guztia, Joseba Sarrionandiaren kanta poemak biltzen dituen liburua
|
eraman
nion esku erakutsi. Iurretako idazlearen kasua kontatu nion.
|
|
Koltxoneta
|
eraman
ez genuelako kexuka egin zuen bidea Ibonek. Ezkontza eraztuna kendu nuenean ez zen brontzeatuaren neurgailua izan galdu nuen gauza bakarra, erantzun niezaiokeen, baina isildu egin nintzen.
|
|
Neska mutil frantziar batzuen ingeniaritza lanari beha zegoen Ibon. Sorbaldak gorantz bilduta
|
eramaten
zituen beti, bizitza zalantza handia balitz bezala.
|
|
Haien ekintza armatu etengabeak terrorismo ekintza nazkagarriak direlakoan ikusten ditu irlandar jende gehienak, eta halaxe behar du nire iritzian. Baina ez genuke ahaztu behar irlandar askok, matxinadaren garaian, antzeko moduan ikusten zituztela 1916ko buruzagiak, eta txistua botatzen zietela errenditu ondoren espetxera
|
zeramatzatenean
. Historiak oraindik ere iraul ditzake gure epaiak, edo, 1916ko buruzagien kasuan bezala, haiek irauli, eta gero atzera iraul ditzake berriz ere.
|
|
Lagunaren mailak sortutako irudiak buruan nituela, Nazio Batuen oroipenezko lorategiko ikono erlijioso bakarra den Buda diskretuaren baten aurretik igaro nintzen, eta 1916ko hilerrian sartu. Nik oso maite dut ibilaldiaren zati hau, sikomoro handi handi baten azpira
|
eramaten
baitu, eta zuhaitz horren itzalak eragin lasaigarri bitxi bat izaten du. Zuhaitz handi honen lehen urkilan, goi goian, neure burua baino 15 oin gorago agian, ezohiko hosto sorta oparo batek begia jo zidan aurreneko aldiz.
|
|
«Zer zen nik sufritu nuen oinaze hura, Johnny, zu mundu honetara ekarri eta sehaskara
|
eramateko
, zu mundu honetatik atera eta hilobira eramateko sufritu behar ditudan oinazeen aldean! Jainkoaren Ama, Jainkoaren Ama, izan gutaz erruki!
|
|
«Zer zen nik sufritu nuen oinaze hura, Johnny, zu mundu honetara ekarri eta sehaskara eramateko, zu mundu honetatik atera eta hilobira
|
eramateko
sufritu behar ditudan oinazeen aldean! Jainkoaren Ama, Jainkoaren Ama, izan gutaz erruki!
|
|
Birjina bedeinkatua, non zinen nire seme maitea balaz josi zutenean, non, nire seme maitea balaz josi zutenean? Jesusen bihotz sakratua,
|
eraman
itzazu hemendik gure harrizko bihotzak eta eman guri haragizkoak! Eraman ezazu hemendik gorroto hilgarri hau, eta eman guri Zure betiko maitasuna!».
|
|
Jesusen bihotz sakratua, eraman itzazu hemendik gure harrizko bihotzak eta eman guri haragizkoak!
|
Eraman
ezazu hemendik gorroto hilgarri hau, eta eman guri Zure betiko maitasuna!».
|
|
Batzuentzat balea zuria Jainkoaren irudia da, eta Achab kapitainak gizakiaren ahalegin existentziala islatuko luke, eta gaur egungo aro modernoetan Jainkoa hiltzeko gizakiak berak duen gurarekin identifikatu. Beste batzuentzat, ordea, balea zuria Herio da, heriotza egoera puruan, eta Achab kapitainaren grina heriotzarantz
|
eramaten
duen gorroto itsua eromenean irudikatua. Poema honetan, alabaina, bestela erabili ditut irudi biak, Achab ena eta Moby Dick ena.
|
|
Lehen egunean liburu bat eman ziguten, bakarra biontzat. Harro
|
eraman
genuen geurera lehen liburu hura eta izebak sukaldean gainbegiratu bat eman zion, isilean. Bazkalaurrea zen eta gurasoak ez ziren oraindik lanetik itzuli.
|
|
Bost silabatan sartutako irudi sail sotil hura deigarriagoa zen nolabait ere bila genbiltzan «behi» gorria bel beltza gertatu izana baino, abere hark aspaldi desagertua baitzuen bere kolore ukitu bereizgarria. Zoko lohitsu batetik txahala atera eta zakurrari utzi genion euli hodeiak berekin
|
zeramatzan
aberea gidatzen.
|
|
Bila ezan hire anaia! Hara, kamioian etorritako horietarik bat nire jostailuak
|
eramaten
. Nola duk izena?
|
|
Kostaldera joan behar omen dugu eta ni ez noa, itsasoa kaka zaharra da, animaliaz betea dago, baina alferrik da hitzik egitea haiei, ez dute konprenitzen, ezin duzu haiekin laster egin, ez datoz zuregana, ez dizute zaunka egiten...
|
Eramaten
banaute ihes eginen dut, astero etorriko naiz, ez dakit, urrun dagoela uste dut, baina uste dut gezurretan ari direla, uste dut bafore batean sartuta Ameriketara naramatela, beti berdin egiten dute, arrebari bakarrik esaten diote egia. Eta lagunen isiltasuna luzatu egiten baitzen, osaba bat daukagu Ameriketan, Pampan, zaldiz ibiltzen da eta zilarrezko txanponekin lotzen du alkandora.
|
|
Kostaldera joan behar omen dugu eta ni ez noa, itsasoa kaka zaharra da, animaliaz betea dago, baina alferrik da hitzik egitea haiei, ez dute konprenitzen, ezin duzu haiekin laster egin, ez datoz zuregana, ez dizute zaunka egiten... Eramaten banaute ihes eginen dut, astero etorriko naiz, ez dakit, urrun dagoela uste dut, baina uste dut gezurretan ari direla, uste dut bafore batean sartuta Ameriketara
|
naramatela
, beti berdin egiten dute, arrebari bakarrik esaten diote egia. Eta lagunen isiltasuna luzatu egiten baitzen, osaba bat daukagu Ameriketan, Pampan, zaldiz ibiltzen da eta zilarrezko txanponekin lotzen du alkandora.
|
|
Charles de Foucauldek etxe ermita gotorlekuko atea Madani ag Gibbori zabaldu dio, adiskidetzat duelako. Tuaregek sokaz lotu dute; bahitu eta beste norabaitera
|
eramango
dutela pentsatu du berak. Mutiko bat utzi dute zaintzen, hamabosten bat urtekoa, gerran lehenengoz parte hartzen duena, ez frantsesez ez arabieraz ez dakiena.
|
|
Erwin von Baryk karabanan gidari
|
zeramatzan
tuaregak eskualde hartako tribukoen arerio zaharrak ziren. Hargatik haien arreta eta kezka.
|
|
Charles de Foucauldek, 1907an, militar tropa sendo batekin egin zuen ibilaldia, Dinaux kapitaina buru. Bidaia hartan, Charles de Foucauldek poema ugari kopiatu zituen, bai karabanan lagun
|
zeramatzaten
tuaregengandik bai bidean topatzen zuen jendeagandik. Bildumaren asmoa eta hastapena ondo azaldu zion Aita Guérini, 1907ko maiatzaren 31an egindako gutunean:
|
|
Haizeak noizbait ikufar guztiak
|
eramango
zituela espero zuten, agian, herri librearen harrotasun xenofoboarekin.
|
|
Frantsesek, tuaregak berriz derrotatu eta Ahaggar aldean boterea berriro ezarri ondoren, ez zuten Tamanrasseteko ermitau zuriaren gorpua Europara
|
eraman
. Hildakoak bertan nahi zuen geratu.30
|
|
1909an, bestalde, Mortuko hainbat aldetako gerlariak Sagiet el Hamra aldera doaz, Ma el Ainine xeika9 dutela gidari, frantziar armadaren aurka borrokara akaso. Lallak isiltasuna eta batez ere askatasuna
|
daramatza
barruan, harea muinoetan barrena doala:
|
|
Doolinen gaude, Moher amildegien oinetan. Hemen hartzen da Aran go hiru uharteetako txikienera
|
eramango
zaituen itsasontzia. Ontziaren zain nengoela goiz batez, itsasertzetik paseatzen, harrituta utzi ninduen zerbaiten lekuko izan nintzen:
|
|
Bigarren Mundu Gerraren zurrunbiloaren erdian, Herioa bera harrituta egongo zen gizakiaren jokabide ero hura ikusita: ezagunak zitzaizkion mantu beltz gorritua
|
zeramanari
hiltzeko modu ia guztiak; baina ez, ordea, ustez arrazoiduna denak hiltzeko modu makurrenak asmatzeko duen abilezia neurrigabea. «Nola liteke hau?
|
|
Zer egin zeru lurtar honetan? Adorerik gabeko ezgauza izanik, haizeak
|
eramaniko
hodei baten modura ibiliko da Mersault, inolako oinarri edo euskarri (moralik zein intelektualik) gabe, nora ez existentzialistan. Halabeharrez kondenaturik, patuak ez du orakuluaren beharrik.
|
|
Bestalde, Simenonekin lotutako zenbakiak erotzeko modukoak dira: nobela horiek guztiak, saldutako 500 milioi aleak, berrogeita hamabost etxebizitza ezberdinak, eta, berak zioenaren arabera, ohera
|
eraman
zituen 10.000 emakumeak, bere bigarren emazteak kopurua 1.200era jaitsi bazuen ere.
|
|
Bere nobeletako pertsonaia gehienak galtzaile hutsak badira ere, Simenonek bere burua estimazio handian zeukan. Jauregitik jauregira bizi izan zen eta batetik bestera
|
eramaten
zituen bere bizitzako osagarri gehienak: familia, maitaleak, liburutegia, pipak, arkatzak, modazko autoak.
|
|
«Emazte ohiarekin bizi da, oraingo emaztearekin, neskamearekin. Hirurak
|
eramaten
ditu ohera, eta denbora gelditzen zaio hirurei iruzur egin eta prostitutekin ibiltzeko, idazteari utzi gabe». Bere nobela bateko neskame gazte batek, harrituta, galdetzen zuen bezala:
|
|
Dena dela, liburuan bildutako istorioak ez ziren berak asmatutakoak, baizik eta Indiako ahozko tradiziotik zetozenak. Izan ere, Vishnu Sarmak Panchatantra idatzi zuenerako, milaka urte
|
zeramatzaten
lurralde hartan istorio horiek entzuten, kontalarien tradizioari esker.
|
|
Panchatantra idatzi zenez geroztik, sekulako zabalkundea izan zuen obrak mundu osoan zehar: monje budistek zabaldu omen zituzten ipuinak Asiako gainerako herrialdeetan zehar, eta bidaiariek Persiaraino eta Arabiaraino
|
eraman
omen zituzten. Gero, ezinbestean, Europara ere iritsi ziren, eta, eskualde bakoitzean, tokian tokiko ezaugarrien arabera moldatu ziren.
|