|
2009
|
|
|
Ostiral arratsalde arratsean, 2009ko urtarrilaren 2an hil zen Antonio Zavala jesulagun ezaguna, gure lagun eta adiskide mina eta Auspoa sail harrigarriaren hauspoa, arnasa eta bizi emailea berrogeita hamar urte emankor eta handi honetan.Ez beti gustura, gehienetan gure aitormen handirik gabe, iturriaren berririk eman nahi ez duen harrapakari askoren erasopean, baina berari gustatzen zitzaion lana egin du Antoniok joan deneko berrogeita hamar urte pasa honetan. Eta horren poza
|
eraman
du, ezbairik gabe.
|
|
|
Baina ostiral goizean bere koinata Izaskunek izututa dei egin zidan, Antonio oso gaizki
|
eraman
zutela eta Iruñeko San Migel gaixoetxera. Klinikoki hilda dagoela esan du medikuak, esan zidan.
|
|
|
Ez beti gustura, gehienetan gure aitormen handirik gabe, iturriaren berririk eman ez duen harrapakari askoren erasopean, baina berari gustatzen zitzaion lana egin du Antoniok joan deneko berrogeita hamar urte pasa honetan. Eta horren poza
|
eraman
du, ezbairik gabe.
|
|
|
Ordurako, buru belarri sartua dago bertso munduan. Bi urte
|
daramatza
lanean. Hace ya dos años que no hago sino leer y copiar bertso berriyas, dio hitzez hitz. Eta:
|
|
|
Horien guztien editorea izan da. Denak pasa dira bere eskutik, eta denek
|
daramate
bere bermea. Gainera, askok eta askok Zavala bera dute egile.
|
|
|
Euskal Herritik kanpo gehitu zuen behin baino gehiagotan, Euskaltzaindiaren ordezkaritza
|
eramaten
zuenean, harrotasunez adierazten zuen gure Akademiarekiko nortasuna. Gogoan daukat, bat aipatzekotan, duela hiru urte, Lyonen Instituto Cervantesen egoitzan, Gabriel Aresti izena hango Bibliotekari jarri ziotenean, Frantziako hirugarren hiriko alkate, Unibertsitateko errektore, Espainiako kontsul eta gainontzeko ordezkarien aurrean, bere hitzaldiaren ondoren, nola aurkeztu ninduen Akademiaren ordezkari, adieraziz Euskararen Erret Akademiaren nortasun eta garrantzia.
|
|
|
Ez da erraz konpontzeko moduko kontua: gorago azpimarratu dugun legez, zinez ugariak dira jokoan sartzen diren faktoreak; arazo nagusia, hain juxtu ere, eragile horietako bat isolatu nahi izatea da, ardura nagusia (bakarra, sarri) hari egotziz; hurrengo pausoa eragile zehatz horren gainean (direla hizkuntzalariak, direla politikariak, direla kazetariak...) erruak pilatzea izaten da, hots, borrokak areagotzera baino ez
|
daraman
bidea. Zeren gezurra ematen du ikusteak txekiarrek beren ortografia eztabaidatzeko erabiltzen duten kar saindua... ikusiko ez bagenu oso antzeko kasuak Espainian, Holandan, Frantzian, Norvegian, Azerbaijanen, Galizian edo Euskal Herrian bertan.
|
|
|
Bere helburua euskara bultzatuko zuen nazio kultural bat eraikitzea zen. Euskara presente ez zegoen tokietara
|
eraman
nahi zuen, berak oso esaldi esanguratsua erabiltzen zuen hori adierazteko: piano hotsa eta te usaina dagoen tokietara eraman behar dugu euskara.
|
|
|
Euskara presente ez zegoen tokietara eraman nahi zuen, berak oso esaldi esanguratsua erabiltzen zuen hori adierazteko: piano hotsa eta te usaina dagoen tokietara
|
eraman
behar dugu euskara. Azkue gaineratu du abertzalea eta intelektuala izan zen.
|
|
|
Alderdi txiki horren iraupena laburra izan zen, berea laburragoa, oker ez banago oraindik eta EAJ/ PNVra pasatu zen eta gainontzeko urteak jeltzale zintzo izan dela baieztatu didate. Bere abertzaletasuna ez zuela alderdikeriaz
|
eramaten
zin dagit, hain zuzen, nire ageriko bizitza politiko aktiboa utzi nuenean, begirunezko komentarioak Ardantza Lehendakariaren aurrean egin zituen, baita Deia egunkarian idatzi ere. Are gehiago,
|
|
|
Aurtengo egitaraua, larunbat arratsean hasi zen, esan bezala, lagunarteko afaria eta Gipuzkoako Goierriko gazte talde batek Xalbadorri buruz egindako errezitala eta Xendarineko ahizpen eta Erramun Martikorenaren kantuak lagun. Bazen egunsentira arte erretiratu nahi izan ez zuenik, eta, hala ere, igande goizean 9: 30etarako jendea prest zegoen herriko plazan mendi ibilaldia hasteko, Xalbadorren etxola eta inguruak ezagutu edo bisitatzeko irrika biziz perretxikoak eta gaztainak biltzeko saskia
|
eraman
zuenik ere bazen tartean. 10: 30etan, Xalbador, Antonio Zavala eta Joxe Mari Aranalde gogoratuz eman zen mezaren ostean, Xalbadorren hilobira bisita eta lore eskaintza egin zen, iparraldeko beste bertsolari zendu guztiak ere gogoan.
|
|
|
Bazen, alabaina, beste Juanjo Zearreta, niretzat barnerakoagoa, adixkideagoa. Hark kontatzen zituen bere lehen garaiak Akademian, Eusebio Erkiagari bisitak egiten zizkionean, bien artean Euskaltzaindiaren kontuak
|
eramateko
. Edota futbolerako zaletasuna, urte luzetan izan baitzen Juanjo Zearreta San Mames futbol zelaiaren esataria, euskaraz eta gaztelaniaz, jokalarien eta jokoaren gertaerak aldarrikatzen zituena.
|
|
|
Alde batetik, orduko diru kontu urriak
|
eramaten
laguntzen zidan. Alfabetatze euskalduntze zereginak lau alorretan zatikatu ziren:
|
|
|
Bilbon ezagutu nuen Euskaltzaindiaren Erribera kaleko egoitza zaharrean. Idazkari soil batekin, laguntzaile baten premia handia nuen, bi zeregin betetzeko, bata, erakundearen kontularitza
|
eramateko
eta, bestea, Euskaltzaindiaren babespean antolatzen ziren alfabetatze kanpainak eta euskalduntze ikastaro hasi berriak koordinatzeko, neu bainintzen, 1968, Rikardo Arregiren eskutik, Bizkaiko arduradun eta ezin nuen denera iritsi.
|
|
2010
|
|
|
Ezagunak dira testu horrek argitaratua izateko sufritu zituen abentura batzuk: 1937ko apirilaren 26an Gernikan zegoen Olabide, hots, bonbardaketa hasi zenean bere buruaz ardura gutxi harturik, sugarretan zen etxetik nola edo hala lortu zuen eskuizkribua salbatzea eta Joseba Elosegi gudari kapitainari esker, Kanalako parrokoaren etxeraino
|
eramatea
. Istorio beltz honen hurrengo kapituluak Okzitaniako Tolosaraino eramango gaitu, non bizi zen jesuita jaun hau, jesuita izan arren, erbesteraturik; 1942ko irailaren 9an, Arantzazuko Ama Birjinaren egunean hain zuzen ere, zoritxarreko istripu bat izan zuen eta egun gutxira hil zen, eskuizkribua erabat bukatuta eta azken oharrak egiten ari zela.
|
|
|
1937ko apirilaren 26an Gernikan zegoen Olabide, hots, bonbardaketa hasi zenean bere buruaz ardura gutxi harturik, sugarretan zen etxetik nola edo hala lortu zuen eskuizkribua salbatzea eta Joseba Elosegi gudari kapitainari esker, Kanalako parrokoaren etxeraino eramatea. Istorio beltz honen hurrengo kapituluak Okzitaniako Tolosaraino
|
eramango
gaitu, non bizi zen jesuita jaun hau, jesuita izan arren, erbesteraturik; 1942ko irailaren 9an, Arantzazuko Ama Birjinaren egunean hain zuzen ere, zoritxarreko istripu bat izan zuen eta egun gutxira hil zen, eskuizkribua erabat bukatuta eta azken oharrak egiten ari zela.
|
|
|
Iruñean, 1963an egin zituzten Nafarroako lehenengo ikastola zabaltzeko ahaleginak, baina ekimenak ez zuen aurrera egin, eta handik bi urtera, 1965ean, Euskalerriaren Adiskideen Elkarteak ikastola bat eratu zuen, esklusiboki bertako kideen seme alabentzat. Hasieran Nuestra Señora de Ujué izena
|
zeraman
, baina gero Paz de Ziganda izatera pasa zen. Baina Elkartea zatitu egin zen, eta Jorge Cortesen gidaritzapean San Fermin ikastola sortzeari ekin zioten.
|
|
|
Nafarroako Diputazioaren Príncipe de Viana erakundeko Fomento del Vascuence sailean parte zuzena izan zuen, euskararen sustatze lanetan eta erakundearen izena
|
zeraman
aldizkariaren euskarazko gehigarrian batik bat. Amadeo Marco, Miguel Javier Urmeneta eta abarren laguntza lortu zuen Euskararen Sail horretatik euskara sustatzen eta zabaltzen joateko Nafarroan, eskola munduan bereziki.
|
|
|
Hiztegi Batuko erabakiak hartzeko, Euskaltzaindiak erabiltzen dituen irizpideak, laneko prozedurak eta tresnak erakustea. Andres Urrutia euskaltzainburuaren hitzetan, Euskaltzaindiak hiztegigintzaren arloan
|
daraman
prozedura aldatu egin du, eta beharrezkoa ikusten dugu prozedura berri horren albiste ematea, prozedura berri hori zabaltzea jendearen artean, eta batez ere, euskalgintzaren aldetik, egunero lanean hizkuntzarekin dabilen jendearen artean, hain zuzen ere.
|
|
|
Euskal Herria maite zuela bere herria zelako eta euskaldunen mundua gero eta sakonago ezagutu, gero eta maiteago izaten zuela. Gizon on, argi, landu eta jakintsu baten guraria izan zen On Jose Migelena eta etengabeko lanaren bidez aurrera
|
eramaten
jakin zuena.
|
|
|
galtzen du ondoan beste determinatzaile bat edo adjektiboa
|
daramanean
. Adibidez:
|
|
|
Hirugarren zenbaki honen atmosfera nagusiak Afrikara
|
garamatza
, Aljeria eta Magreb protagonista direlarik. Bestalde, Ipar Euskal Herriari ere ahotsa ematen dio Erleak, eta aldizkarian agertzen diren hainbat idazlek Piarres Aintziartek, Jean Louis Davantek, Txomin Peillenek bi errealitate horiek, Iparralde eta Aljeria, lotzen dituzte.
|
|
|
Pertsona horiek guztiok interes handia erakutsi zuten Euskaltzaindiak euskararen batasunaren alde egiten duen lana jakiteko, bertoko esperientzia, ahal den neurrian, eta zeinek bere herriko egoera sozio-kultural bereziei egokituz, beren herrietara
|
eramateko
asmoz. Idazkariak euskaldunok ere duela 35 bat urte, Israelera eta egindako bidaietan, gauza bera egin genuela azaldu zien, eta, nolabait, guk aspaldian juduengandik izandako zorra, oraingoan haiekin kitatu nahi genuela.
|
|
|
Hori dela-eta, aldizkari zientifikoek azken aldian
|
daramaten
homologazio prozesu orokorraren baitan, Euskera rekin ere ahalegin berezia egin du Akademiak: CSIC (Consejo Superior de Investigaciones Científicas) erakundeak ezarri dituen kalitate ereduen arabera ebaluatu ahal izateko, beharrezkoak diren Latindex irizpideak bete dira, eta izen bereko Katalogoan sartu da.
|
|
|
Zenbaki honen atmosfera nagusiak Afrikara
|
garamatza
, Aljeria eta Magreb protagonista direlarik. Bestalde, Ipar Euskal Herriari ere ahotsa ematen dio Erleak, eta aldizkarian agertzen diren hainbat idazlek bi errealitate horiek, Iparralde eta Aljeria, lotzen dituzte.
|
|
2011
|
|
|
Nora
|
naramazue
–
|
|
|
Joan den uztailaren 31n, Etxalarko Altxata kultura elkarteak bere 20 urteurrena ospatu zuen eta ospakizun horretan Pello Apezetxea bertako erretorea eta euskaltzain ohorezkoa omendu zuen.Pello Apezetxeak 46 urte
|
daramatza
Etxalarren eta egin duen lana hagitz nabarmena izan da arlo anitzetan. Horregatik, anitz izan ziren omenaldi hunkigarri horrekin bat eginez parte hartu eta esker ona agertu ziotenak:
|
|
|
Gaur, inori ezer kendu gabe, instituzio baten laguntza aitortu, azpimarratu eta goraipatu nahi genuke, Euskaltzaindiarena, hain zuzen ere. Euskaltzaindiak urteak
|
daramatza
Bilbo Zaharra Forumaren ekitaldiak babesten. Babes horren garrantzia berebizikoa da; hura gabe genuke gure helburu estrategikorik bete.
|
|
|
Sagrario Alemanen esanetan, goizeko saioan,. Arabaren izaera euskalduna aitortzetik izenak izana dakar, ezagutza eta erabileran izan den bilakaera, normalizazioan herri ekimenetik egindako lana, eta gogoetarako proposatzen den diskurtsorako bidea eginen dugu goizean. Araban aski ezagunak diren soziolinguista eta adituek
|
eramanen
gaituzte bide horretan barna eta orain arte ezagutzen ez ditugun datuak jakinaraziko dizkigute?.
|
|
|
Hori ikusteko eta erakusteko Ruiz Urrestarazuk toponimia historikoa hor hemenka arakatu du Araban zehar. Araba osoan barreiatuta, landare izena
|
daramaten
herriek IX. mendetik hona, beren izen euskaldunarekin jarraitu dute tinko. Euskaltasun hori XX. mendera arte bizi izan zen Arabako iparraldean.
|
|
|
Galdera horixe da, bere horretan, Olatz Altunaren hitzaldiaren muina. Azaldu duenez, galdera horri erantzun nahiak
|
eraman
zuen kale erabilera neurtzen hastera. Altunak Euskal Herriko Kale Neurketa zuzendu du azken lau edizioetan.
|
|
2012
|
|
|
Honek egokien iritzitako erabakiak hartuko ditu, askatasunez eta erantzukizunez jokatuz. Hain zuzen, erabakien mundura
|
garamatzate
estrategiek.
|
|
|
Ordutik hona, bestelako eskaintza baten aurrean gaude, dakartzan erraztasun teknikoengatik eta nornahirentzako lanabes izan daitekeelako. Euskarak denboran zehar bizi izan dituen jarraiko egoera sozial historiko eta gaurkoez jabetuta egoteak bere balio estrategikoa du eta Euskaltzaindiak aintzakotzat hartu nahi du hori, horrela Irakaskuntzaren bidez lortzen ari garen hizkuntzaren ezagutza hobeak haren erabilera ohiturak maila jasoagoetara
|
eraman
ditzan?.
|
|
|
Andrews izeneko lekuan amaitu zuen Jose Irazu Bernardo Atxaga goitizenez ezagunagoa denak, alokairuan hartua zeukan etxearen leihotik inguruko parajeei begira. Liburuaren lehenbiziko edizioaren azalak garai bateko Arriaga antzokiaren marrazkia
|
darama
, Arriagako biltzen baitzen Atxaga, Pott Banda izenarekin ezagun egingo zen taldekideekin (Bernardo Atxaga, Manu Ertzilla, Josemari Iturralde Jimu, Jon Juaristi, Ruper Ordorika eta Joseba Sarrionandia). Obabakoak erantzun bat ere izan zen.
|
|
|
Obabakoak erantzun bat ere izan zen. Erantzun bat azalean
|
daraman
Arriaga galderei emandakoa, Atxagaren arabera.
|
|
|
Lekeition Eusebio Erkiaga jaio zen kaleak beronen izena
|
darama
gaur.
|
|
2013
|
|
|
–omen? partikulak hizlariaren informazio iturrira
|
garamatza
.
|
|
|
badira bi arau exonomastikarekin zerikusia dutenak: 47.a (Hizkuntza hilak eta klasikoak), eta 53.a (Munduko estatuetako hizkuntza ofizialak; dena den, arau honetako edukia 38 araura
|
eraman
zen, eguneraturik; beraz, 53 arauko edukia zaharkitua dago), eta gomendio bat, Kosten izenak, 2007an emana.
|
|
|
2009tik hona, bultzada handi bat eman dio Euskaltzaindiak Hiztegi Batuari, horretarako sortu zuen Hiztegi Batua (2 itzulia) Batzorde Ahaldunduaren lanari esker. Horri esker, 2 itzuli osoa amaitutzat eman du, Osoko Bilkurara joan aurretik eztabaidatu baititu Batzorde Ahaldunduak arazoak zituzten formak, eta onartzekoak bakarrik
|
eraman
baitira bilkurara.
|
|
|
Opari moduan, eskaini zaizkion liburuen artean, euskal pertsona izenak zein deiturak modu ofizialean administrazioan agertzeko, Euskaltzaindiak argitaraturiko bi liburu eskaini dizkio idazkariak, bere herrian antzeko zerbait egiteko orduan lagungarri gerta dakizkiekeelako. . Europako kolonialistek oraindik harro irakasten dute beren eskoletan beren kolonietako jendeei berek gure kontinentetik hara
|
eramandako
hizkuntza inperialak (espainola, ingelesa, portugesa,...) irakatsi zietela, baina aldi berean, ezkutatu egiten dute horrek zer nolako kalteak eragin zituen han, bertako hizkuntzak eta kulturak galtzen ere lagunduz. Gu pozik geundeke, ahal dugun neurri apalean, geure etsenpluaz eta animuaz, beren jatorrizko hizkuntza nazionalak suspertzen, indartzen eta berreskuratzen lagundu ahal bagenie?
|
|
|
Hitzarmen horrek Euskal Kultur Erakundearen eta Euskaltzaindiaren arteko harremana indartu eta beste eremu batzuetara ere
|
eramatea
du helburu. Oro har, bi erakundeok lankidetzan arituko dira, euskara eta euskal kultura zabaltzeko ekimenak areagotzeko asmoz.
|
|
|
Urteak
|
daramatza
euskal herri literaturaren adar edo genero ezberdinak ikertzen, batez ere ahozkotasunari dagozkionak: atsotitzak, ipuinak, baladak, bertsoak...
|
|
|
Besteren artean, arrazoi honengatik: Hizkuntza baten inguruak ezagutzea horixe baita, hain zuzen ere, berak
|
eramaten
duen ikuskera horren jabea egitea. Irribarre zein negar, neke eta pozak, haserre eta adiskidantzak, alaitasuna eta tristura?
|
|
|
Irizpideak, EiTBren estilo liburuan zehaztuta egongo dira. Honenbestez eta hau guztia aurrera
|
eramateko
, EiTBk Euskaltzaindiko Hizkuntzaren Kalitatearen Behatokiaren laguntza eta kolaborazioa izango du.
|
|
|
Lehendakariaren bisita eskertu ondoren, Euskaltzaindiaren estatusa eta nortasuna aldarrikatu ditu euskaltzainburuak. Estatusak esan du hala ere, ez dakar besterik gabe itzala eta sina euskaldunen artean, egunero landu behar baita hori gizarteari zerbitzuak eskaintzen eta euskararen inguruko ekimenak atontzen eta aurrera
|
eramaten
.
|
|
|
Hiru liburuak Swann enetik, Zuanen etxe aldean eta Germantes ko aldea erakutsi ditu Parisen Joxe Austin Arrietak. Horiekin batera, Analektak lana ere
|
eraman
du. Liburu horrek Prousten A la recherche du temps perdu lanaren euskarazko, galizierazko, katalanezko eta gaztelaniazko pasarteak biltzen ditu.
|
|
2014
|
|
|
Horietan ere bi multzo bereizten ditugu. Lehen multzoa euskalki marka
|
daramaten
hitzek osatzen dute. Horrelakoetan, hobe hori Euskal Herri osoari begira idazten diren testuetako erabilerari soilik dagokio, eta hitz edo aldaera horiek egokiak dirateke beste kasu batzuetan, Herria astekarian, Bizkaia gehigarrian edo herri aldizkarietan idaztekoan, adibidez.
|
|
|
Nahiz, lehenago egina izan bazitzaion, jendeak beharbada uste izango zuen medaila hori Sotxiko joko olinpikoetan irabazia zukeela; halaxe erran zuen ironia pixka batekin. Halaber, oroitarazi zuen lan hori guzia urtetan aitzina
|
eraman
ahal izan badu, duela bi urte zendu zitzaion Lore bere emazteari esker ere izan dela. Eta, hain zuzen, Loreri zion urrezko domina bihotzetik eskaini.
|
|
|
–Era askotako lanak egin dituzue, bakoitzak bere arloan, ezberdinak, baina guztiek helburu berbera izan dute: Euskal hizkuntza eta gure herri nortasuna aurrera
|
eramatea
, Euskal Herria iraunaraztea. Gaurdanik ofizialki ohorezko euskaltzainak izango zarete, baina gogoan izan gaur ez zenuketela diploma hori jasoko, aspaldidanik eta urte askotan, zuen praktikan jada ohorezko euskaldunak izan ez bazinete.
|
|
|
Horien artean ohorezko berriak kokatu ditu. . Azkenean esan du pertsona horien ahaleginari esker lortu du gure Herriak hogeita batgarren mendearen hasieran, oraindik burua harrotasunez euskaldun eta tente
|
eramatea
–.
|
|
|
dela esan du Monasteriok: . Gure literatura aro berri batera, modernitatera,
|
eramaten
lagundu zuelako; baina, orobat, zorroztarri ere gertatu zen, orduko idazle eta irakurleen gogo bihotzak astintzen jakin zuelako; eta, geroztik, oinarri bilakatu da, egungo idazleek, mende erdia igaro arren, ezinbesteko erreferentzia gisa hartzen dutelako oraindik bizirik dirauen eta oraingoa dirudien liburu bikain hau.?
|
|
|
poetari, alegia. . Gabriel Arestik idatzi du liburuaren sarreran makina bat bertso lerro utzi zizkigun ezkutaturik bere lan oparo eta miresgarrian, eta pentsatu nahi dut ohikoa zuen probokatzeko gaitasun horrek
|
eraman
zuela gurekin olgeta egitera; jakingo zuela, alegia, noizbait iritsiko ginela, poeta eta hiria, elkar ezagutzera?. Gaurko ekitaldian, aldiz, eskerrak eman dizkie bere aurretik hitz egin duten guztiei.
|
|
|
Eurodiputatu gehienek esan du uste dute euskara moduko hizkuntzak europar aberastasunaren oinarrizko parte direla. Bestalde, mintegia egitera
|
eraman
gintuen legebiltzar txostenak konfirmatzen digu Europan nazio gutxituen inguruko eztabaida jorratzen ari dela. Gai kritiko batekin hasten da:
|
|
2015
|
|
|
Musikazalea zen, eta Araba Abesbatza sortzaileetariko bat izan zen. Koru horren kudeaketa ekonomikoa ere
|
eraman
zuen denbora batean.
|
|
|
beste hitz batuekin esanik, corpus eta status plangintza; b) corpus plangintzan jardutea alferlana da kasik, status plangintza koherente batean txertatzen ez bada; c) eskola ez da, eta ezin liteke izan, ahuldutako euskara sendo indarberritzeko motore. Hartarako lagungarri on (eta, hainbatean, ezinbesteko) izan liteke, baina tren osoa bere kabuz aurrera
|
eramango
duen lokomotorea ez; d) euskalgintza osoa giza arteko mintzajardunaren perspektiba sozialean txertatu behar da?. Zalbidek esan duenaren arabera, txostenak Sabino Aranaren beste irudi bat ematen digu,, ezagutzen ez genuena?. Hortik aurrera, XX. mendean, saio asko egin dira hizkuntza plangintza arloan, asko eta oso perspektiba ezberdinetatik abiatuta.
|
|
|
euskaldun hiritarra ere aintzat hartu izan eta bere hizkuntzan tratatua izatea, bai ahoz eta bai idatziz ere?.. Horretarako gaineratu du ez dago ezinezkorik, eta borondatea nahikoa da. Izan ere, azken urteotan, gure hiri nagusietan batez ere, gaztelaniaz gainera, atzerrikoaren fabore, frantses, ingeles eta alemanez ere eskaintzen zaio zerbitzua arrotzari?.Euskara bizitza publikoan baztertzen dela esan du, eta, portaera honek euskarari aurrera egiteko hegoak mozten dizkio, eta nahitaez heriotzara
|
darama
. Paisaia linguistikoa, hau da, inguratzen gaituzten kartelen hizkuntza ia bakarrak gaztelania eta frantsesa diren bitartean, euskaldunok gurea ez den herrian bezala biziko gara, eta bigarren mailako hiritarrak izango gara?.. Salbatzeko esan du Xabier Kintanak euskarak kaleko erabileraren borroka irabazi beharra dauka?.
|
|
|
Balentrialaria. Zerbait buruan hartuz geroz, bururaino
|
eramaten
zuen. Irriz ezin asea, eta denbora berean, arras serioa.
|
|
|
Beren baitan baitaukate sortu testuingurutik kanpo mintzatzeko sekretu. Larzabalen lan frankok beren baitan
|
daramatena
–.
|
|
|
Iñaki Beobidek zuzendu zuen, eta 1960ko hamarkadan garrantzia handia izan zuen Jarrai taldearen ibilbideaz mintzatu zen: taldea antzerkigintzaren abangoardia izan zen, eta Larzabalen obra ere taula gainera
|
eraman
zuen. Piarres Lafitteren, Gabriel Arestiren, Xabier Leteren... aipamenak gogora ekarri zituen eta antzezlanen esku orriak eta argazkiak aurkeztu zituen.
|
|
|
–Mende luzea
|
daramagu
euskaldunok egin du aurrera euskara nola indarberritu aztertzen. Aztertzen eta, ahal izan denetan, diagnostiko bateratura iritsi eta elkar hartuz adostutako egitasmoak osatzen?.
|
|
|
–Euskararen lekua bihar etziko gizartean: Euskara nora
|
eraman
nahi dugu. Mitxelenaren ustez, diglosia kontuarekin ez zen nolahala jardutea komeni:
|
|
|
Aurretik ere beste askoak egin duten bezala, Joseba Lakarra euskaltzainak ere argi utzi du: . Artean azaldu du ez zuten mailara
|
eraman
zituen euskal linguistika eta filologia, hainbat lan bikain osatuaz, hiru, bereziki: Fonética histórica vasca (1961/ 1977), Sobre el pasado de la lengua vasca (1964) eta, guztien oinarri den, Lenguas y protolenguas (1963)?.
|
|
2016
|
|
|
2007 urtean abiatu zen Euskararen Historia Soziala (EHS) edo Joanes Etxeberri egitasmoa. Berariazko txostena aurkeztu zuen Joseba Intxausti ohorezko euskaltzainak, eta egitasmoa aurrera
|
eramatea
erabaki zuen Euskaltzaindiak, Joseba Intxausti bera proiektuaren zuzendari izendatuz. Gaur egun Mikel Zalbide euskaltzaina da proiektuaren zuzendari.
|
|
|
Euskararen Historia Soziala lantzeko eredu metodologikoa liburua Euskaltzaindiaren Euskararen Historia Soziala (EHS) egitasmoa aurrera
|
daramaten
Mikel Zalbidek, Lionel Jolyk eta Nikolas Gardnerrek idatzi dute. Metodologia liburua da; hizkuntza soziologiaren eta soziolinguistikaren teorietan oinarritzen da, batez ere, metodologia hori.
|
|
|
Batzorde Zientifikoaren zereginak gakoak dira egitasmoa aurrera
|
eramateko
. Besteren artean, hizkuntza gutxituak biziberritzeko ahaleginean egiten diren jardunbideen artean eredugarritzat zein joko diren Batzorde Zientifikoak definitu du.
|
|
|
Besteak beste, Euskal Herriko Unibertsitateko bere katedratik eta Euskaltzaindiaren baitan egin zuen ekarpen ugari. Irakasle eta euskaltzain bikainaren omenez, euskarazko tesien sari honek Koldo Mitxelenaren izena
|
darama
.
|
|
|
–Dentista euskalduna, berak Argian jartzen zuen publizitateak zioen moduan?, gogoratu du Iriondok. . Berak 1935 eta 1936ko bertsolari txapelketen esperientzia bizi izan zuen gaineratu du kazeteriak, eta hori dena
|
eraman
nahi izan zuen Ipar Euskal Herrira. Mattin eta Xalbador lokalizatu zituen, eta beste 16 bertsolari ere bai, eta topaketa desberdinak egin zituen, Larre, Monzon, Labegerie eta Larzabal lagun zituela.
|
|
|
Liburuari dagokionez, hauxe esan du euskaltzainburuak: . Liburu honetan egilearen esku trebeak
|
eramaten
gaitu Gorbeia inguruko etno testuetara. Sarritan, euskal letretan badago etnolinguistika alboratzeko joera, aldi moderno honetan maiz izaten baitugu nondik gatozen eta gure izate kolektiboa zerk osatzen duen bazter usteko gogoa.
|
|
|
Azken urtean editatutako liburuak
|
eramango
ditu Artekale 69 karrikan kokatuta egongo den erakusmahairaKontxi Narbaitza)
|
|
|
Euskaltzaindia ere Durangon izango da, Akademiak ez baitu hutsik egin orain arte, 51 aldiak ezagutu dituela, berta bertatik.Horrela, Euskaltzaindiak azken urtean editatutako edozenbat lan
|
eramango
ditu Azokara, tartean, Hiztegi berria eta Erlea aldizkariaren 10.a, Azkue sarietako ipuinekin eta Juan Manuel Etxebarriaren liburuarekin batera.
|
|
|
Erdi Arotik Errenazimentura, Euskaltzaindiaren Literatura Ikerketa batzordeak buruturiko lan mardul eta interesgarria, euskal literaturaren hastapenak ezagutzeko lagungarri dena. Edo Euskararen Herri Hizkeren Atlasaren azken zenbakia ere
|
eramango
dugu Landakora, T, VII. liburukia, alegia. Hau eta aurrekoak ikusgai egongo dira saltokian; eta, horrekin batera, Dialektologia lantaldeko Amaia Jauregizar egongo da, abenduaren 2an eta goizez, interesa duenari beharrezko azalpenak ematen.
|
|
2017
|
|
|
Hori guztia aurrera
|
eramateko
, EiTBk Euskaltzaindiaren laguntza eta kolaborazioa izango du (batik bat, Hizkuntzaren Kalitatearen eskainiko dio laguntza hori Akademiak). Gainera, EiTBren testu masa erabiltzen jarraitzeko aukera ematen zaio Euskaltzaindiari, UZEI, Elhuyar eta IXA taldeekin batera garatzen diharduen Lexiko Behatokia osatu ahal izateko.
|
|
|
Besteak beste, euskara estandarraren etorkizunari buruz hitz egin du: Batua berriz asmatu baino, egokitu eta aitzina
|
eraman
behar da, premia berriak batuaren bidez adierazi ahal izateko?. Autokritika ere egin du euskaltzainburuak, aitortuz badagoela zer hobetu eta zertaz arduratu: Onartu beharra dago oraindik arazoak ditugula egiten ditugun egitasmoak edo hartzen ditugun erabakiak behar den bezalaxe gizarteratzeko.. Euskalkietatik batua aberasteko katea berriz asmatu behar da.
|
|
|
Akademia erakunde bat da eta bere araudi eta barne erregelen arabera lau urterik behin berriztatzen du Zuzendaritza. Nolanahi ere, eta erakundea izanik, barnean kolektibotasunak dauka pisurik handiena eta horren ondorioz hilero biltzen den Osoko bilkura da euskaltzain osoen erabakiz Euskaltzaindiaren zereginak aurrera
|
eramaten
dituena. Hartara, Zuzendaritzak Osoko bilkuraren ahalaz dihardu eta Osoko bilkuraren gehiengoak ematen dio horretarako bidea.
|
|
|
Adibide aipagarririk bai. Aipagarria izan daiteke Ipar Euskal Herriko Euskal Konfederazioarekin Akademiak azaroan egin duen azkeneko jardunaldia, etorkizuneko eta egungo Euskal Elkargoari buruzko gogoetak bideratu dituena euskararen inguruan. Beste adibide bat esatekotan, aipa ditzaket hainbat komunikabiderekin egindako lan hitzarmenak, euren euskarazko testuak jaso ahal izateko. (Jagon jardunaldian adierazpen bateratua egin zuten Euskal Konfederazioak eta Akademiak) Batua berriz asmatu baino, egokitu eta aitzina
|
eraman
behar da
|
|
|
Eta horretan guztiz lagungarriak dira euskalkietan diren aberasbideak, lexikoa, adierazkortasuna, hitano aditza eta abar. Are nabarmenago, prozesu horretan euskalduntze/ alfabetatze bidean ari direnen eskarmentua, beroriek baitira ingururik erdaldunenetan euskara aho mihietan erabiltzen dutenak.Hainbatez, batua berriz asmatu baino, egokitu eta aitzina
|
eraman
behar da, premia berri horiek batuaren bidez adierazi ahal izateko. Batuaren erabilgarritasuna frogatzeko, horra hor literaturan eta itzulpenean euskarazko testugintzak lortu duen maila esanguratsua, testuak sortzen edota molde eta jatorri askotako testu unibertsalak euskaratzen direnean.
|
|
|
Neke eta lor guztien gainetik, aipatu ditudan desafioek bultzatzen eta motibatzen naute. Izango al da gai Euskaltzaindia horiek guztiak aintzat hartu eta aurrera
|
eramateko
–Nik, behintzat, horretan dihardut egunero.
|
|
|
Lau urte
|
daramatzagu
beste testuinguru bat bilatu nahian; lobby bezala funtzionatu nahi dugu, zentzu onean, hau da, ahots bateratu bezala funtzionatu nahi dugu administrazioaren aurrean, euskal hedabiderik gehienak oso txikiak direlako.Eta zer eskatuko diozue administrazio berriari?
|
|
|
Nola hautatzen dira jasotako artikuluak. Nazioarteko kriterio zorrotzekin ebaluatuak izan behar diren lanak argitaratzea bada helburu, ezinbesteko egiten da kalitatearen eskaria. Hala izan behar du, konpetentzia zorrotza baitago aldizkarien indexazioa
|
daramaten
agentzia desberdinen artean. Ikerle taldeek (gehienean taldeka baitatoz) aldizkariaren erredakzio kontseiluari igortzen diote argitaratzeko dauden artikuluen proposamena; azken honek kudeaketa abian jartzen du.
|
|
|
Zer dakar zenbaki berriak. Ehungarren zenbakia, nagusiki, txandan zain zeuden lanekin osatu dugu. Bi lan salbuespen
|
daramatza
, hala ere: bata historiako ikertzailearen ikuspegitik gaur aurkitzen dituen arrengurak (teoria, metodologia edo eta teknika arloetakoak) aipatzen dituena, Mikel Aizpuru historialariak burututakoa.
|
|
|
Bitxi samarrak izaten ziren, gainera, animazio horiek, ezta. Gehienetan apezek eta serorek
|
eramaten
zituzten eta berandu arte, Bigarren Mundu Gerra bukatu arte, gehienetan neskak eta mutikoak ez ziren nahasten. Ordurarteko testu gutxi bildu ziren, ezagunenak Jean Barbierenak ziren, baina beste batzuek ere idatzi zituzten, Iratzederrek, Lafittek,... askotan erlijioari lotuak ziren.
|
|
|
Larzabal izan zen aldaketa horren eragile nagusia. Hegoaldean gerra baino lehen egon zen berpizkundeak bere eragina izan zuen Ipar Euskal Herrian eta Laffitten inguruan gogoetak
|
eramaten
ziren eta euskal mundua nola zabaldu, euskal kultura nola azkartu behar zen gogoetatzen zen. Noski, eramaten ziren gogoeta horiek garaiko testuinguruan, gerren artean eta presio handien pean.
|
|
|
Larzabal izan zen aldaketa horren eragile nagusia. Hegoaldean gerra baino lehen egon zen berpizkundeak bere eragina izan zuen Ipar Euskal Herrian eta Laffitten inguruan gogoetak eramaten ziren eta euskal mundua nola zabaldu, euskal kultura nola azkartu behar zen gogoetatzen zen. Noski,
|
eramaten
ziren gogoeta horiek garaiko testuinguruan, gerren artean eta presio handien pean. Haatik, euskaltzaleen artean loturak zeuden eta antzerkiari buruz bazegoen proiekturik.
|
|
|
Haatik, euskaltzaleen artean loturak zeuden eta antzerkiari buruz bazegoen proiekturik. Euskal antzerkia nola berritu behar zen eta nola
|
eraman
behar zen hitz egiten zuten, orduko Herria astekariak erakusten digun gisan. Larzabal eragile nagusia izan zen idazle eta taularatzaile zelako, beraz, pentsatzen zuena gauzatu zen, berari esker eta ordurako antolatuak ziren herrietako antzerki taldeei esker.
|
|
|
Bi urte
|
daramatzazu
Iruñeko Udala gobernatzen, lau alderdiren arteko koalizioaren buru zarela. Nola doakizu esperientzia?
|
|
|
–Txapelketa honetan onura gehiago eskaini nahi izan diegu gure bazkideei, haien inplikazioa eta ekarpena eskertzeko modurik onena dela iruditzen baitzaigu. Izan ere, Bertsozale Elkarteko bazkideak dira gaur aurkezten dugun Bertsolari Txapelketa Nagusi honen eta Bertsozale Elkarteak aurrera
|
eramaten
dituen bestelako hamaika ekimenaren sostengurik handi, fidel eta ezinbestekoena?, azaldu du Muruak. Era berean, salmenta guneak ere izango dira Euskal Herri osoan zehar, sarrera arruntak erosteko.
|
|
2018
|
|
|
Era berean, Euskal Herritik kanpoko beste 323 mendi ere aipatzen dira, gure inguruko mendigune handietako nabarmenenak, hain zuzen ere. Liburuxkak 110 orrialde ditu eta Nondik argitaletxeak paratutako bi mapa
|
daramatza
eranskin gisa: Euskal Herrikoa eta Penintsulakoa, mendien nahiz mendiguneen kokaera zehazten laguntzeko.1990etik, Euskaltzaindiarekin batera1990ean zortzigarren edizioa paratzen ari zenean, Federazioak Euskaltzaindiaren Onomastika batzordeko zenbait kideren laguntza izan zuen eta oso nabarmena da edizio horretatik aurrera euskal toponimoak irizpide akademikoen arabera idazteko joera.
|
|
|
Andres Urrutia (euskaltzainburua): . Gaur berresten dugu duela ehun urte lau Foru Aldundiek euskal gizarte zibilaren izenean eman ziguten zeregina, eta harago
|
eramaten
dugu konpromisoa, ordurik hona Euskal Herrian izan diren errealitate berriei aitortza eginez eta euskal gizarteko eragileei gure elkarlana eskainiz, euskara eta euskal kulturaren mesedetan?.
|
|
|
Eta guztion zeregina da hurrengo 100 urteetan euskal hiztunak hedatu eta zaintzea. Beraz, bidea egiten eta atontzen jarraitu beharra daukagu. (Akademietako presidenteak, gaurko Osoko bilkuran) Euskara eta euskal kulturaren mesedetan. Gaur berresten dugu duela ehun urte lau Foru Aldundiek euskal gizarte zibilaren izenean eman ziguten zeregina, eta harago
|
eramaten
dugu konpromisoa, ordurik hona Euskal Herrian izan diren errealitate berriei aitortza eginez eta euskal gizarteko eragileei gure elkarlana eskainiz, euskara eta euskal kulturaren mesedetan?, adierazi du gaur Andres Urrutiak agintari eta gizarte eragileen aurrean. Euskaltzainburuak Akademiaren hastapenak gogoratu nahi izan ditu, azpimarratuz, ordutik etenik gabe lanean jardun duela erakundeak,, garai gozo zein latzetan?,, nola Iker hala Jagon sailetan, euskararen inguruko ikerkuntza linguistikoari eta gizarte erabileraren arlo desberdinei adi adi?. Gogoratu du, orobat, Euskaltzaindiak, zin zinezko komunitate zientifiko, akademiko eta soziala ondu eta mamitu?
|
|
|
Euskaltzainburuak Akademiaren hastapenak gogoratu nahi izan ditu, azpimarratuz, ordutik etenik gabe lanean jardun duela erakundeak,, garai gozo zein latzetan?,, nola Iker hala Jagon sailetan, euskararen inguruko ikerkuntza linguistikoari eta gizarte erabileraren arlo desberdinei adi adi?. Gogoratu du, orobat, Euskaltzaindiak, zin zinezko komunitate zientifiko, akademiko eta soziala ondu eta mamitu? duela urte hauetan, bestelako errealitate batzuk aurrera
|
eramanez
eta finkatuz,, egun euskal kulturaren ezinbesteko erreferentzia direnak?: dela euskararen estandar linguistikoa formulatzea, dela ikastolen mugimendua, euskalduntze eta alfabetatze kanpainak eta euskaltegiak, edo dela bertsolaritza, literatura sorkuntza edo itzulpengintza.Urrutiak aitortu du Akademiak baikortasunez begiratzen diola etorkizunari, eta esan du Euskaltzaindiaren zerbitzu gogoa ez dela amatatu, euskara aitzinatzeko erakundearen nahiak indartsu jarraitzen duela eta ohartarazi du zeregin hori, euskararen eremuan lan egiten duten guztiekin batera?
|
|
|
Txillardegi zenak, ordurako euskaltzain urgazle, idazle goraipatu eta ekintzaile? denbora luzea
|
zeraman
euskara idatzia arautu eta homologatuko zuen ekimenaren eskean, baina ezin lorturik, bere kasa heldu zion gaiari. 1963ko azarotik hasi eta Baionako Biltzarra burutu bitartean, ia urtebetez alegia, zazpi lagun batu zitzaizkion astero astero.
|
|
|
Gaur aurkezten dugun digitalizazioari esker, bere ekoizpen intelektual kulturala, ahozkoa zein idatzizkoa, edozein pertsonaren eta, batez ere, datozen belaunaldien esku geldituko da oso osorik. Aitortza, beraz, Resurreccion Maria Azkueri, esker ona egindako lanari eta, nola ez, eskerrak Euskaltzaindiari ere gaur aurkezten dugun egitasmoa adostu eta aurrera
|
eramateagatik
.?
|
|
2019
|
|
|
Ipuin kontalari bikaina ere bazen Junes, irakasle atipikoa, irekia, gai guztiei zabalik zegoena, esan du Davantek. Casenavek pastoralgintzan eginiko lana goraipatu du Davantek, maila gorago batera
|
eraman
baitzuen generoa.
|
|
|
Tolosako eskolapioetan ikasi izanak lagundu zion garai hartako bertsogintzan nagusi zen gipuzkera batua bereganatzen. Amuritzaren igurtziak baturantz
|
eraman
zuen ondoren, eta aurrez ikasle izandakoen ferekak bizkaierarantz. Molde denetan izan zen maisu, baita bakoitzari zegokion eremua bereizten ere.
|
|
|
Berez, deboziozko liburu bat da, kristau bizitza zintzoa
|
eramateko
egokia, oso arrunta XVII. mendean Europa osoan.
|
|
|
Maria Pilar Perea Bartzelonako Unibertsitateko irakasleak katalan dialektoetako aldaketa morfologikoak hartu zituen hizpide. Denborak sinplifikaziora
|
eraman
dituela eta utzitako hutsuneak katalan estandarrak bete dituela ondorioztatu zuen: –Antzeman dugun aldaketarik nabarmenena horixe da hain zuzen:
|
|
|
–Joan Mari euskalgintzako arlo askotan ikusi izan dugu bere onena ematen beti, 2003an bere onen hori kentzen saiatu baziren ere. Halako itzala duen Torrealdai handiaren ondoan, beraz, ulertuko duzue txiki eta, Sarrionandiak behinola esan zuen moduan, soinean gabardina handiegia
|
banerama
bezala sentitzea. Errespetua, esker ona eta miresmena besterik ez ditut Joan Marirentzat, eta 29 aulkia berarekin partekatzeko ohorea?.
|
|
|
KALE ETA KARRIKA IZENEN ESKULIBURUA Onomastika batzordearen bidez, mende laurden inguru
|
darama
Euskaltzaindiak kale edo karrika izenei buruzko irizpenak ematen eta handik eta hemendik iristen zaizkion kontsulta eta eskariei erantzuten. Eta gehiago ere bai, duela ia ehun urte, 1922an, eman baitzuen kale izen batzuei buruzko lehen irizpena.
|
|
|
Bestalde, hizki larriak nola erabili, hitz elkarketara jo behar den, nongo nahiz noren/ zeren noiz erabili, leku izen konposatuak nola eman edota Euskal Herriko izena ez denean zeren arabera idatzi behar den eta beste hainbat zehaztapen ere azaldu zituen. Pertsona izena
|
daramaten
odonimoen kasuan, euskal grafia noiz erabili behar den azaltzen ere saiatu zen. –XX. mendea baino lehen zendutako Euskal Herriko pertsonen deiturak idazteko, euskal grafia akademikoa erabiltzea gomendatzen dugu?.
|
|
|
Abante horren arrazoiak ugariak eta askotarikoak dira: besteak beste, euskararen batasuna, euskara erabilera eremu berrietara
|
eramatea
ahalbidetu eta corpusa gaurkotzea ekarri dutenak; askotariko elkarte eta erakundeen aldetik eginiko lan kementsua, gizartearen parte hartzea sustatuz, euskararen aldeko ezagutzan, motibazioan eta erabileran ekarpen azpimarragarria egin dutenak; edo euskararen lurralde batzuetan euskarak lortu duen ezagutza, bai eta herri erakunde batzuetatik sustaturiko hizkuntza politika eragingarriak ere.
|