|
2023
|
|
|
• Balio erantsia: zer
|
ematen
dit euskarak beste hizkuntzek ematen ez didatena. Harreman mundu bat, konplizitate mundu bat, sormenerako mundu bat, doinua jario, poesia jario, estetika, sentipen jario darion mundu bat.
|
|
|
• Balio erantsia: zer ematen dit euskarak beste hizkuntzek
|
ematen
ez didatena. Harreman mundu bat, konplizitate mundu bat, sormenerako mundu bat, doinua jario, poesia jario, estetika, sentipen jario darion mundu bat.
|
|
|
Bestalde, euskarak bizi duen egoera diglosikoa dela bide, ondorioak ezagutzen ari gara eta horri buelta
|
emateko
hauxe gure proposamena:
|
|
|
euskarazko esamolde erakargarriak eskainiz, gazteak esamolde horiek erabiltzen hastea. Horretara pausoa
|
emateko
, ezinbestekoa da saioetan gazteak entzule baino gehiago parte hartzaile zuzenak izatea.
|
|
|
Batetik, norbanakoen berezitasunak errespetatuz eta mugarik ezarri gabe, gizabanakoa sare berrietan integratzeko eskaintza hezitzailea eta irekia delako. Gazteek beraiek eskaintzaren garapen prozesuan parte hartzeko aukera
|
ematen
duelako.
|
|
|
Garai hauetan beharrezkoa da euskarazko erreferenteak bilatu eta sortzea, erdarazko erreferentez beteta baititugu sareak eta gizartea, eta jarraitzeko eredu euskaldunak sortze honek hizkuntza ereduak errepikatzeko nahia sor dezake, baita erreferente horiekin egonen den hizkuntza ohitura euskarazkoa izateko ere. Hezitzailea bertakoa baldin bada, ohitura hori jarduerak irauten duen denboran ez ezik, beste espazio informal batzuetan ere mantentzeko aukera
|
emanen
du, dinamika hori denboran eta espazioan zabaltzeko aukerak handituz.
|
|
|
Bestetik, hezitzaileak eta jarduera komunitatean sartuak baldin badaude, aukera gehiago egonen dira komunitateko beste agente batzuk (kirol elkarte, kultur elkarte, guraso, gazte, ikastetxe, etab.) hizkuntza eragile ere bilaka daitezen, aisialdi jarduerarekin erlazioa baldin badute. Erlazio horiek sortzeak eta sustatzeak jardueraren osotasuna zabaltzeko aukera
|
emanen
digu, eta haur eta gazteei hizkuntza errealitate zabal bat ikusarazteko aukera.
|
|
|
Horretarako, ezinbestekoa da gizarte mailan, denon arduratzat hartzea haur eta gazteei euskaraz ikasteko eta egiteko aukerak bermatzea, eta jarduera horiek izanen duten garapenari garrantzia
|
ematea
, garapen horretan parte hartzeko prestutasuna erakutsiz.
|
|
|
Ondorioz, gizarte mailan euskararen sustapenerako helduentzako ikasketa, sustapen eta normalizaziorako baliabideak eskaintzeaz gain, garrantzia
|
eman
behar zaie haur eta gazteei eskaintzen dizkiegun jarduera eta baliabideei, ikastetxeaz eta etxeaz gain, horiek ere haurren eta gazteen garapenean eragin nabarmena izan dezaketen hezkuntza guneak baitira. Gaur sortzen ditugun euskal hiztunak eta euskara eragileak, biharko euskaldun hizlariak eta militanteak izanen dira, eta prebentzioan inbertsioa eginik baliabideak eta arazoak aurreztuko ditugu datozen urteetan.
|
|
|
Ekintza online burutzen denez, taldean zenbait herritako haurrak elkartzeko aukera
|
ematen
du. Egin izan dugu aurrez aurreko saiakera, baina ez du hainbesteko arrakastarik izan.
|
|
|
Egin izan dugu aurrez aurreko saiakera, baina ez du hainbesteko arrakastarik izan. Azken finean pantaila aurrean egiteak berezitasuna eta berritasuna
|
ematen
dio proiektuari.
|
|
|
— Hiztegia lantzeko jolasak eta ekintza proposamenak: asmakizunak, hitzen sailkapena, oina edo gaia
|
emanda
hitz multzoak egitea, hitzak eta irudiak lotzea eta abar.
|
|
|
Euskaraz Kilika programa ahalik eta haur gehienek erabil dezaten, egitasmoaren zabalpena eta izen
|
ematea
guraso, ikastetxe eta euskara zerbitzuekin koordinatuta egiten dugu.
|
|
|
Beste aldetik, guraso elkarteekin koordinatuta gurasoen arteko zabalpena egiten dugu. Ikastetxeetako irakasle eta zuzendariei egitasmoaren berri
|
eman
eta haiek beraien zirkuituetatik zabaltzen dute gure eskaintza. Ikastolen kasuan Nafarroako Ikastola Elkartearen bidez eman dugu egitasmoaren berri.
|
|
|
Ikastetxeetako irakasle eta zuzendariei egitasmoaren berri eman eta haiek beraien zirkuituetatik zabaltzen dute gure eskaintza. Ikastolen kasuan Nafarroako Ikastola Elkartearen bidez
|
eman
dugu egitasmoaren berri.
|
|
|
Izena
|
eman
duten haurren ikastetxeak ere aztertu ditugu. Horrela, Buztintxuri ikastetxea izan da haur gehien Kilikan izan dituen ikastetxea, eta honen atzetik
|
|
|
Abartzuzako Zumadia eskola eta Patxi Larraintzar ikastetxea, azken hau iazko kopuru bertsuan. Ikastetxeak dauden herri eta eskualdeen populazio dentsitateari erreparatuz gero, atentzioa
|
eman
digu berriz Abartzuzan izandako arrakasta, eta baita Olatzagutiko eskolakoa ere. Bortzirietan, Erriberan, Mendialdean eta Baztanen parte hartze handiagoa jaso dugu.
|
|
|
Oso garrantzitsua da behin informazioa jasotakoan eskolek eta euskara zerbitzuek egiten duten segimendua. Zenbat eta arreta handiagoa, orduan eta emaitza hobeak jaso ditugu izen
|
emateari
dagokionez.
|
|
|
2022 urtean adinen banaketa oso orekatua izan da. Hala ere, taulan ikus daitekeenez, LH6ko haurren artean ez da horren arrakastatsua izan izen
|
ematea
.
|
|
|
Badakigu ez duela oinarri" zientifikorik", baina euskararen erabileraren norberaren pertzepzioari buruzko galderetan aipagarria da, nahiz eta iritzi subjektiboa jaso, denek edo gehienek adierazi dutelako KILIKA saioak bukatuta euskaraz gehiago aritu direla. Honek motibazioan eragiten du gure ustez, badakitelako, izena
|
ematerakoan
, KILIKA programaren helburua euskararen erabileran eragitea dela.
|
|
|
Ordutegietan aukera desberdinak
|
ematen
ditugu; negu partean arratsalde bukaeran izaten dira, eta eguraldi onarekin arratsalde hasieran. Irailean eta ekainean, eskola ordutegia murritzagoa denez, arratsalde hasieran eskaintzen dugu.
|
|
|
Egia esateko, oso pozik gaude Euskaraz Kilikak
|
emandako
emaitzekin. Doakoa izanik, haurrek eta gurasoek serio hartuko ez ote zuten beldur ginen, baina errealitatea izan da oso ume gutxik utzi duela ekintza eta talde guztiak mantendu direla.
|
|
|
Kilika egitasmoa sortu zenetik 1.063 izen emate jaso ditugu; horietako gutxi batzuk ez dute izen
|
ematea
gauzatu. Gure kalkuluen arabera, horietatik 129 haurrek bi aldiz errepikatu dute; 53 haurrek hiru aldiz errepikatu dute, 22 haurrek 4 aldiz errepikatu dute, eta 11 haurrek bost aldiz baino gehiago.
|
|
|
Beraz, Kilikarekiko atxikipena handia dela esan genezake, haur askok txanda bat baino gehiagotan hartu baitute parte. Badira bi haur zortzi txandatan izena
|
eman
dutenak!
|
|
|
Lehenik eta behin, doakoa izatea. Honek izugarri errazten du izena
|
ematea
. Jakina, etxeetan Interneterako konexioa eta gailu elektronikoren bat izatea beharrezkoa da (beraz, haur guztiek ez dute benetako aukerarik).
|
|
|
Hori naizen neurrian badut, noski, hizpide dugun gaiaren inguruan, zer kontatua edo zer partekatua, baina ez nuke inondik ere adituaren ikuspegitik aritu nahi, ez dudalako neure burua gai honetan hala ikusten, hasteko, horretarako baditugu gainera gurean, espezialistak –soziolinguistak eta–, eta segitzeko, ez zaidalako iruditzen hortik etor daitekeenik nik egin dezakedan ekarpen xumea; gehiago ikusten dut neure burua arituaren tokian, eta horregatik, hortik egingo ditut analisiak, proposamenak, galderak. Behaketak
|
eman
didan esperientziatik sortutako sentsazioek, burutazioek, emozioek eta arrazoiek harilkatuko dute artikulu hau, horiexek izango ditu abiapuntu eta ardatz, eta maila pertsonal hori gainditzen ez saiatzea da oraingoan egin dudan hautua. Berdin estilo aldetik ere, alde batera utziko ditut halakoei darien akademikotasunaren tonu edo erregistro zantzuak, maila pertsonalean aritu nahi baitut, Ane gisa, ni neu gisa baino ez, gaiarekin kezkatuta, oso kezkatuta dagoen euskal irakasle apal baten moduan.
|
|
|
Zeren eta hogei bat urte baitira nerabeen irakasle naizela," Euskal Hizkuntza eta Literatura" ikasgaikoa, eta ez bakarrik Iruñerrian, baizik eta baita Lapurdin ere, han ari izan bainaiz lau bat urtez, hango frantses irakaskuntza publikoko eredu modukoan. Gainera, unibertsitatean ere
|
ematen
ditudanez eskolak, nerabeen irakasle ez ezik gaztetxoena ere banaiz, bai Nafarroako Unibertsitate Publikoan (NUPen), bai Baionako UPPAn. Egoera honek, nerabeekin bakarrik ez eta gaztetxoekin ere egon ahal izatearenak alegia, oso datu interesgarria bertatik bertara eskuratu ahal izateko aukera ematen dit:
|
|
|
Gainera, unibertsitatean ere ematen ditudanez eskolak, nerabeen irakasle ez ezik gaztetxoena ere banaiz, bai Nafarroako Unibertsitate Publikoan (NUPen), bai Baionako UPPAn. Egoera honek, nerabeekin bakarrik ez eta gaztetxoekin ere egon ahal izatearenak alegia, oso datu interesgarria bertatik bertara eskuratu ahal izateko aukera
|
ematen
dit: nola eboluzionatzen duten nerabeek euskal hizkuntzarekiko atxikimenduan, hizkuntzaren erabileran eta hizkuntza gaitasunean, oso garrantzitsua dena ondorioak ateratzeko orduan, horien araberako proposamen egokiak egiteko.
|
|
|
Unibertsitateko nire lanari dagokionez, euskaraz lan egingo duten maisu maistren irakaslea naiz NUPen, Haur eta Lehen Hezkuntzako graduetan, baita erdarazkoena ere, kasu horretan euskal hizkuntzaren inguruko ikasgai bat
|
emanez
, erdaldunek euskararen inguruan minimoki jakin beharrekoa erakusteko helburua duena. UPPAn, berriz, Euskal Ikasketen lizentzian aritzen naiz, Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan euskara irakasle izango direnei erakusten.
|
|
|
Eta hori nahikoa ez dela, Herri honetako periferia osatzen duten lurralde gaztigatuenetan nabil, Nafarroan eta Lapurdin, (oraindik) euskara modu natural (ago) batean bizi ahal duten horiengandik ez hain hurbil, eta horrek gure gaineko agintea duten bi administrazioen (Frantzia eta Espainia) peko bi errealitate diferenteak ezagutzeko parada
|
ematen
dit, euskara gutxitzeko edota gutxiesteko bi estilo diferente horietan zer den euskal ikasle izatea, edo bederen, zer euskara ikasle.
|
|
|
Aurre egin behar diogu egoerari, oso sintomatikoa delako, asimilazioarena, honek azkenaldian hartu duen erritmo beldurgarriarena, bereziki, gure ezintasunarena, euskararen benetako normalizazioak aurrera begira dakarkigun erronkarena. Zintzoki eta ausardiaz begiratzen badiogu, aztarna asko
|
ematen
ahal dizkigu egungo egoera zein den ikusteko.
|
|
|
Institutuan, bereziki, hain orokorra da erdaraz egitea, non arreta handia
|
ematen
digun ikasleren bat edo beste, gure presentzia edo esku hartzearen beharrik gabe, euskaraz ari dela entzuteak. Harrigarria izaten da, gertatzen denean, baina oso oso gutxi gertatzen da, zoritxarrez.
|
|
|
Maila formalean, aritzeko gaitasuna lortzen dute batzuek, idatzian nagusiki, baina gehienek zailtasun handiak dituzte lagunarteko mailan edota ahozko naturalean aritzeko. Ikastetik erabiltzera amildegi handiegia dago, eta zaila da hori gainditzeko
|
eman
behar izaten den jauzia, normalean kontzientzia hartzearekin joaten dena, baina uste baino aldagai gehiagoz osatua dagoena, hala ere. Oso prozesu konplexua da.
|
|
|
Lehen –eta orain ere bai batzuek– ahalegintxoa egiten zuten. Orain, horri ere ez diote garrantzirik
|
ematen
. Iruditzen zait.
|
|
|
Garai batean (bai, badakit, zaharren moduan ari naizela irudi lezakeela, lehengo garaiak beti hobeak zirela pentsatzen...), jarrera tinkoagoa zegoen, larriagoak iruditzen zitzaizkigun hizkuntzarekin zerikusia zeukaten kontuak. Hizkuntzaren normalizazioan pausoak
|
eman
direla uste du jendeak, eta ez naiz ni izango hori horrela denik ukatuko duena, baina irudipena dut iritzi horrek, erabat zuzena ez izateaz gain, egoeraren itzalak eta ilunak ikusteko zailtasunak ere ekartzen dituela. Ematen du jada ez dela beharrezkoa horretan eragitea, edo ez dakit.
|
|
|
Hizkuntzaren normalizazioan pausoak eman direla uste du jendeak, eta ez naiz ni izango hori horrela denik ukatuko duena, baina irudipena dut iritzi horrek, erabat zuzena ez izateaz gain, egoeraren itzalak eta ilunak ikusteko zailtasunak ere ekartzen dituela.
|
Ematen
du jada ez dela beharrezkoa horretan eragitea, edo ez dakit.
|
|
|
Zaila da jakitea zer egon daitekeen ikasleek erdaraz egitea irakasle batek onartzearen atzean. Aipatu berri dudan erlaxazio orokor horretaz gain, baliteke batzuek pentsatzea gaztetxoen gauzak direla eta ez zaiela garrantzirik
|
eman
behar. Edo beldur moduko bat diotela ikasleen estimua galtzeari, eta hori gerta daitekeela pentsatzen dutela, buen rollo a denaren gainetik lehenetsi ezean.
|
|
|
Ez dugu ahaztu behar heldu batzuentzat lana lortzeko modu bat baino ez dela jada euskara, edo beste hizkuntza bat, eta hori hala izateak ez duela atxikimendu berezirik sortzen, ez dutela euskara modu berezi batekin lotzen, ez dutela euskarak euskaldunontzat izan lukeenaren kontzientziarik. Zer eredu
|
ematen
diegu ikasleei beren erdara onartuta?
|
|
|
Hori hautu pertsonal baten bitartez gertatzen delako iruditzen zait zeresan handia lukeela hor hezkuntzak kontzientzia soziopolitikoan eragin ahal izatea, eta horregatik uste dut hor eragitetik hasi genukeela irakasleok, egoera iraultzen hasi nahi izatekotan, bederen. Euskararen testuinguru kulturalaz gain, euskararen herriaz hitz egiteaz gain, uste dut testuinguru soziopolitikoaz ere gakoak
|
eman
genizkiela ikasleei, euskarari heltzea ez delako inondik ere berez etortzen den zerbait, egin beharrekoa dela ohartzen garen unean erabakitzen duguna baizik. Horregatik ere pixka bat etsita nago, gorago irakasle (batzu) en inguruan esandakoaren haritik, eta irakaslegaien aldetik sumatzen dudanari erreparatuta, ez duelako ematen etorkizuna oso itxaropentsua izan daitekeenik.
|
|
|
Euskararen testuinguru kulturalaz gain, euskararen herriaz hitz egiteaz gain, uste dut testuinguru soziopolitikoaz ere gakoak eman genizkiela ikasleei, euskarari heltzea ez delako inondik ere berez etortzen den zerbait, egin beharrekoa dela ohartzen garen unean erabakitzen duguna baizik. Horregatik ere pixka bat etsita nago, gorago irakasle (batzu) en inguruan esandakoaren haritik, eta irakaslegaien aldetik sumatzen dudanari erreparatuta, ez duelako
|
ematen
etorkizuna oso itxaropentsua izan daitekeenik.
|
|
|
Ikastolan baizik ez da euskaraz erabat ikasten ahal, eta unibertsitatean, Euskal Ikasketak dira euskaraz ikas daitekeen lizentzia bakarra. Horregatik, oso diferentea da bertan izena
|
ematen
duten ikasleen soziologia, euskara maila, eta motibazioa; gauzak horrela, askok eta askok ez dute bokazio filologikorik, euskara gehiago ikastearen helburua, edo etorkizunean lana euskaraz egin ahal izateko asmoa baizik. Hala ere, errealitateak errealitate, lanean euskaraz arituko diren maistrak eta maisuak hortik aterako direla jakitea kezkagarria zait, hor ere ikusten dudan jarrera antzekoagatik.
|
|
|
Baina, jarrera matxistak mugatzen ditugu, aurre egiten diegu, saiatzen gara lantzen, behar duen arreta jartzen, onargarria ez dela argi dugulako. Eta berriro itzultzen naiz artikulu honetan hari bilakatu den gogoeta nagusira, zergatik ez zaio ikastetxeetan arazo honi behar bezalako garrantzia
|
ematen
–...
|
|
|
Muga jartzen diegu sakelako telefonoaren erabilerari, jarrera matxistei, eta zergatik ez erdararen erabilerari? Ikasleek aukera dezakete beste eredu batean izena
|
ematea
–ez dago haien esku, gurasoenean baizik, badakit–, baina ulertu behar dute gurean egoteak dakarren inplikazioa, gure identitatearen funtsa euskara dela argi adierazi behar diegu, hitzez eta ekintzaz, hala dela, eta ez dugula onartuko horren kontra doan jarrerarik. Ez dugula onartuko hori abstraktuan uzten dut, tokian tokiko erabakiak, proposamenak eta abar hartu direlako, bistan dena, baina hemen argi utzi nahiko nuke euskararen erabilerak (edo erabileraren auziak) helburu estrategikoa izan behar duela ikastetxe guztietan.
|
|
|
Askatasuna ez da besterik gabe umeen hautua errespetatzea, hautu hori beti dagoelako inguruko zirkunstantziek baldintzatuta. Zapalkuntza dagoenean, zapaldua dagoenari hitza
|
ematea
da askeena, askatzailea delako. Berdin hizkuntzari dagokionean nola bestelako menderakuntza egoeretan.
|
|
|
Euskara ardatza izan behar da ikastetxeetan, identitatea horren inguruan gorpuzteraino. Baina horrez gain, euskara tresna da, ikasketa baliabidea, eta ezin da gertatu euskara geuk bakarrik zuzentzea, euskararen zuzentasunari
|
ematen
zaion arreta euskara irakasleena baino ez izatea. Eta horrekin lotuta, euskara ikasgaiaren nolakotasuna erabat eta errotik aldatzeko aldarri ozena, lerro hauetatik.
|
|
|
abiatu gaitezen dakiten euskara" apur" horretatik, ez gaitezen saiatu eduki gramatikal gehiago erakusten, ez bada egunero klaseko ahozko jardunean agertzen diren akatsak zuzentzeko helburuarekin, eta kontuz honi dagokionean ere: beharbada utzi behar diogu hainbeste zuzentzeari, dosi egokiak bilatuz, eta adierazkortasunari garrantzia
|
eman
. Euskara ikasgaia izan dadila euskaraz (gainerako ikasgaiak) ikasteko behar duten laguntza hori, eta bereziki eta nagusiki, egunerokoan jario pixka bat handiagoz egiteko luketen tresneria hornitzearen funtzioa izan.
|
|
|
Hitzaren poza transmititzen duten testuak bilatu, sentitu, eta haiek
|
eman
dezaketen etekina ezagutu. Testu jakin batzuen dotorezia, edo izaera ludikoa, edo erritmo burutik kendu ezina deskubritu eta haien jabe egin buruz —bihotzez— ikasteraino.
|
|
|
Izan idatzia, izan hotsa, izan poesia, izan prosa,
|
eman
bezate hitzen poza.
|
|
|
Eskuaz baliatzen gara gure diskurtsoa indartzeko. Eskua
|
emanez
egiten diogu ongietorria lagunari eta eskua jasoz agurtzen dugu. Kirologia deitzen zaio eskuaren hizketa naturalari.
|
|
|
Ondare sekulakoa daukagu, aberatsa bezain ugaria, haurren lehendabiziko urteetan erabiltzeko. Nago ez zaiola behar adina erreparatzen, hori guztia jakintzat
|
ematen
dela, eta jakintzat emate hutsarekin konformatzen garela. Norainoko garrantzia duen?
|
|
|
Garrantzia
|
eman
etxean egin beharreko ahozko jardunari haurra txikia den bitartean, artean hizketan ere ez dakienean. Umearen esne eta txupeteaz, pixoihalez eta jostailuez arduratzen diren bezala arduratu hizkuntzaren transmisioaz.
|
|
|
letrari letra ari da, erritu iniziatiko berri bat hasi du liburu baten aurrean. " Ama, aita,
|
eman
papa eta mama". Mama titia da euskaraz.
|
|
|
" Ama, aita,
|
eman
papa eta mama", irakurri du berriro umeak. Aita eta ama nor bere lanean daude, ez dute umeak irakurri duena entzun.
|
|
|
Hitzaren presentziari dagokionez, hitza irakaslearena da, nagusiki, gela barruan. Ikasleek gero eta gutxiago izaten dute ahozkotasuna sendotzeko aukera, ez dute beren artean debate formalik izaten
|
demagun
klimaren aldaketaz, ez dute poema bat buruz ikasi eta hura errezitatzen (Oi, lur, oi ene lur...), apenas antzezten duten antzerki pieza laburren bat, ez dute lagunen aurrean honetaz edo hartaz mintzatzeko ohiturarik, eta inoiz egin behar dutenean lotsatu egiten dira...
|
|
|
Hitzekin jolastu, hitzei bueltatxo bat
|
eman
buruan, ahaideak aurkitu eta elkartu, familiak egin...
|
|
|
Italiarrek hiztun fama dute. Berezkotik ere izango dute, jakina, baina Italiako eskolak garrantzi handia
|
eman
dio betidanik ahozkotasunari. Italiako ikasleek ohikoa dute deklamatzea, klasekoen aurrean gairen bati buruz mintzatzea, testuak buruz ikastea, debateak egitea, betiere hizkeraren jarioa zaindu eta bizitzeko.
|
|
|
Irakurtzeko
|
ematen
zaien materiala, digestiboa izan dadin, euskaraz dago baina askotan euskara digestiboegian, xehatuan, purean. Euskaraz irakurtzen ari dela horixe da praktikatzen ari dena, baina eguneroko errealitatetik —ahozkotasunetik, zein euskara formaletik— urruti dagoen hizkera bat, monotonoa, pobrea.
|
|
|
Hiru ume, eta bakoitza bere tresnarekin, batek telefonoa, besteak tableta, hirugarrenak nintendoa... Ahozkotasunik gabeko trepeta mutuak dira asko, erritmo biziko musika behin eta berriro bera
|
ematen
dutenak, hitzik gabe jolasak, edo, hitzik badute, ingelesez esanak, perpausa laburrak, ia kontsignak.
|
|
|
Ondorioa: gaurko umeek gero eta euskarazko eredu digital gutxiago dute, Euskal Telebista ez da bere betebeharra konplitzen ari, eta bere posibilitateen gailurra
|
emango
balu ere, nekez erantzungo lioke dagoen premiari. Estrukturala da ahulezia.
|
|
|
Zein baliabide dugu euskaraz ahozko jarduna hobetzeko ikasgeletan? Nolako irakaskuntza
|
ematen
diegu, eta ahozkoak zer leku du irakaskuntza sistema horretan?
|
|
|
Sarrera gaztetxoen arteko ahozko jarduna baino ikuspegi orokorragoa
|
ematen
da hemen, antzeko arazoa baita Euskal Herri guzian. Aditu eta arituen iritziak eta gogoetak jaso dira, oso ikuspegi eta abiapuntu diferenteetatik eginak.
|
|
|
Aditu eta arituen iritziak eta gogoetak jaso dira, oso ikuspegi eta abiapuntu diferenteetatik eginak. Aditu gisa egin nahi edo egiten ari diren proposamenen eta proiektuen berri
|
eman
digutenak; euskararen normalizazioan ahozko jardunak duen garrantziaz gogoeta egin dutenak; irakaskuntzan nola heltzen dioten arlo honi eta zer planteamendu egiten duten adierazi digutenak. Baita eskolaz kanpo zer ekimen eramaten diren aurrera azaldu digutenak ere, hain zuzen ere, ikastola eta eskoletan euskaldundu diren haurrek eta gazteek euskarazko sarea izan dezaten.
|
|
|
Behar dugun tresna zorrotza hizkuntza da, jakina, ahozko hizkuntza baliabideak, zehazki, gizarte harremanak eraikitzeko hartu
|
eman
gehien gehienak ahozkotasunean oinarritzen direlako1 Beraz, adierazkortasuna, umorea, ironia, esaerak, metaforak, hitz jolasak eta abar komunikazioren arrakastarako, hau da, gure sare pertsonaletan nor izateko lanabesak dira. Joxerra Garziak honela dio diskurtsoaren formulazio egokia lantzeko azalpen mamitsuan:
|
|
|
Formulazio poetiko egokiak ezinbestekoak dira inorengan eragiteko. (...) Benetan axola duen bakarra komeni denean esanari indar berezia —poetikoa—
|
ematen
jakitea da. (Garzia, 2008:
|
|
|
5 1991n ez bezala, gaur egun ezinbestekoa da sare sozialak kontuan hartzea hiztunen harremanak aztertzerakoan. 2016ko VI. Inkesta Soziolinguistikoak honako datuak
|
eman
zituen sare sozialetako erabilerari buruz (euskararen eremu osoa): " Erabiltzaileen% 14,2k maiztasun handiz erabiltzen du euskara, hau da, euskara erabiltzen du erdara beste edo gehiago.
|
|
|
58). Txostenak ez du sare sozialetako erabilera eta lagunarteko erabilera faktoreen arteko korrelazio daturik
|
ematen
.
|
|
|
Adinarekin batera desberdintasun sozialak daude, ekonomikoak, kulturazkoak, jarrerazkoak, heziketazkoak... (...) Alegia, gazte batek, heldu batek bezalaxe, ez du era berean komunikatzen haserre dagoenean eta pozik dagoenean, edo iritzia
|
ematen
duenean eta lanpostua eskuratzeko elkarrizketa batean dagoenean. Ez, gizarteak dimentsio ugari du, gizarte bakoitzak ezartzen du zein diren beretzat dimentsio garrantzitsuak eta horren arabera kasu bakoitzean nola jokatu (nola komunikatu) definitzen du".
|
|
|
Beraz, euskaraz komunikatzeko baliabide nahikorik ez duen hiztunak bi bide hauetako bat aukeratu behar du: euskarari eutsi, komunikazioa (eta, ez ahaztu, gizarte harremanak) kaltetzeko arriskua onartuta, edo komunikazioaren eraginkortasunari lehentasuna
|
eman
, ongi menperatzen duen hizkuntza erabiliz eta euskara bazterrean utziz. Bigarren aukera horretan erabiltzen ez duen euskararekiko atxikimendua eta aldekotasuna apalduko ditu, egoera beste modu batez ezin ebazteak sortzen dion barne gatazka baretzeko.
|
|
|
12 Ikerketan DBHko bigarren mailako 253 ikaslek
|
emandako
erantzunak aztertu ziren.
|
|
|
• Espazio seguruak16 sortu behar dira esperientzia txarrek jabekuntza prozesua oztopa ez dezaten eta, gazteen kasuan bereziki, akatsak ikaste prozesuaren partetzat hartu eta hala ikusarazi behar dira. Garrantzitsua da, halaber, hiztun tipologia guztiei sinesgarritasuna eta zilegitasuna
|
ematea
|
|
|
— Gazteekin egin behar dugun lanari koherentzia
|
emateko
ezinbestekoa da hizkuntza komunitate osoak behar bezala erantzutea. Nahiz eta gazteek euskararen egoera gutxitua ulertu, haien erabilera ezin da simulakro hutsa izan eta euskara erabiltzeak gero eta zentzu handiagoa izan behar du gertuko komunitatean eta gizartean, orokorrean.
|
|
|
• Kulturak munduan kokatzeko
|
ematen
dituen koordenatuak behar ditu gazteak (hiztunak), izan ere, gizakiak kulturak (zentzu zabalean ulertuta: tradizioa, kultur garaikidea eta gizartea interpretatzeko arauak) emandako sinboloen bidez eraikitzen du bere ingurunea," zentzua" edo esanahia eman nahian19 Euskaraz sortutako kulturak gazteei ez badie ezer gehigarria eskaintzen bertan gelditzeko, (gauza bera dutelako hobeki menperatzen duten beste hizkuntza batean), alferrikakoa izan daiteke gainerako lan guztia.
|
|
|
• Kulturak munduan kokatzeko ematen dituen koordenatuak behar ditu gazteak (hiztunak), izan ere, gizakiak kulturak (zentzu zabalean ulertuta: tradizioa, kultur garaikidea eta gizartea interpretatzeko arauak)
|
emandako
sinboloen bidez eraikitzen du bere ingurunea," zentzua" edo esanahia eman nahian19 Euskaraz sortutako kulturak gazteei ez badie ezer gehigarria eskaintzen bertan gelditzeko, (gauza bera dutelako hobeki menperatzen duten beste hizkuntza batean), alferrikakoa izan daiteke gainerako lan guztia. Beraz, ziurtatu behar dugu euskaraz (eta euskaratik, jakina) gero eta erreferente eta eduki gehiago aurkituko dituztela.
|
|
|
• Kulturak munduan kokatzeko ematen dituen koordenatuak behar ditu gazteak (hiztunak), izan ere, gizakiak kulturak (zentzu zabalean ulertuta: tradizioa, kultur garaikidea eta gizartea interpretatzeko arauak) emandako sinboloen bidez eraikitzen du bere ingurunea," zentzua" edo esanahia
|
eman
nahian19 Euskaraz sortutako kulturak gazteei ez badie ezer gehigarria eskaintzen bertan gelditzeko, (gauza bera dutelako hobeki menperatzen duten beste hizkuntza batean), alferrikakoa izan daiteke gainerako lan guztia. Beraz, ziurtatu behar dugu euskaraz (eta euskaratik, jakina) gero eta erreferente eta eduki gehiago aurkituko dituztela.
|
|
|
Egungo egoeraren hausnarketatik abiatuta, edozein ikasleren ibilbidean hizkuntza aintzat hartuta aritzeak duen garrantzia azpimarratzen da, ondoren, irakasleak elkarlanean aritzeko irizpideak bateratu beharra ohartarazteko, eta irizpide horiek zein mugarri aintzat hartuta egitea komeni den proposatzeko. Amaieran, ondorioei
|
emandako
tartean nabarmendu dira, curriculuma ikuspegi hau aintzat hartuta jorratzeak ikasleari, irakasle taldeari eta euskararen normalizazio prozesuari eskaintzen dizkion aukerak.
|
|
|
Ildo horretatik, irteera profilean jasotako pertsona eredua egoera eta testuinguru zehatzetan eraginkortasunez erantzuteko gai dena da, eta egiteko horietarako beharrezko diren ezagutzak, trebetasunak eta jarrerak era bateratuan eta integratuan erabiltzen dituena. Egiteko horretan, da aritu hizkuntzari bizkarra
|
emanda
. Hizpide dugun liburuan, bada, azpimarratzen da hizkuntza dela norberaren nortasunaren garapenerako tresna nagusia.
|
|
|
Europar Batasuneko Kontseiluaren 2018ko maiatzaren 22ko Gomendioak (etengabeko ikaskuntzarako funtsezko konpetentziei buruzkoak) bildu zituen, XXI. mendeko erronkei erantzuteko edonork garatu beharreko funtsezko konpetentziak. Funtsezko zortzi konpetentzia horietako bat konpetentzia eleaniztuna da, beraz, eskolaren zeregin nagusienetako bat izango da, XXI. mendeko gizartearen erronkei erantzun egokia
|
eman
ahal izateko, ikasleei kalitatezko hezkuntza eleaniztuna bermatzea.
|
|
|
Denok izan behar dugu hizkuntza irakasle 50 kognizioa eskuratzeko beharrezkoa duen hizkera akademikoa gara dezan. Azken finean, hizkuntza esperientzia berri bakoitzak aberastu egiten du hiztunaren hizkuntza gaitasun orokorra, eta esperientzia horien bitartez hiztunen hizkuntza errepertorioei forma
|
ematen
zaie.
|
|
|
Dena dela, gurean, nahitaez, euskarari lehentasuna
|
eman
beharrean gaude, gainerako hizkuntzen aurrean. Huts egingo genuke eskolan, irakatsi beharreko hizkuntza guztiak maila berean kokatuko bagenitu.
|
|
|
Gurea bezalako hizkuntza gutxituen eremuan, eskolak funtsezko eginkizuna du euskara erabiltzeko komunikazio behar errealak sortzen. Euskaraz aritzeko eta euskara erabiltzeko ahalik eta aukera gehien
|
eman
behar dizkio ikasleari, harentzat esanguratsu, gozagarri eta erakargarri izango zaizkion egoerak diseinatuz. Gaztelania eta frantsesa bigarren hizkuntza izango dira, eta erabilera formala lantzeko baliatuko dira; ingelesak, aldiz, lingua franca izaera izango du, eta ez da kultura anglofonoaren osagairik aintzat hartuko.
|
|
|
Izan ere, Ekintzara Bideratutako Ikuspegiaren arabera, ezagutzak testuinguruan jarritako ekintza baten inguruan eraikitzen eta partekatzen dira (hots, ekintza horren baitan hartzen duten zentzua eduki horiek), testuinguruan jarritako ekintza horri erantzunez garatzen dira konpetentziak, eta ekintza horretan gauzatzen da ikaslearen konpetentzia ere. Helburu hori lortzeko bidean, hizkuntzak eraginkortasun handiagoz aritzeko modua
|
emango
lioke
|
|
|
(HABEren itzulpena). gizarte eragile horri. Hortaz, helburua ez litzateke hizkuntza lantzeko egoerak prestatzea, baizik eta hizkuntza eraginkortasunez baliatuz, egunerokoan ohikoak diren egoera konplexuei erantzun egokia
|
ematen
asmatzea. Ikasleek eguneroko bizitzako egoera konplexuei erantzuten dieten ekoizpen errealak egiten dituzten heinean, gelako hormak lausotu egingo dira; hau da, ez dira gerora praktikan jarri beharreko ezagutzak ikasten arituko.
|
|
|
Azken puntu horri heldu diote Galarragak eta Alonsok ikasgelako elkarreragina hizpide duen artikuluan11 Bi ikertzaileon esanetan, elkarrekin pentsatzen ohitu behar dira ikasleak, eta, bide horretatik, eskolaren funtsezko egitekoa da, ikasleei elkarrekin arrazoitzeko aukerak
|
ematea
; arrazoinamendu kolektibora iristeko aukerak eman behar zaizkie. Horretarako, ikasgelan ohikoak diren elkarreraginezko egoeretan hizketa esploratzailea sustatu beharra aipatu dute.
|
|
|
Azken puntu horri heldu diote Galarragak eta Alonsok ikasgelako elkarreragina hizpide duen artikuluan11 Bi ikertzaileon esanetan, elkarrekin pentsatzen ohitu behar dira ikasleak, eta, bide horretatik, eskolaren funtsezko egitekoa da, ikasleei elkarrekin arrazoitzeko aukerak ematea; arrazoinamendu kolektibora iristeko aukerak
|
eman
behar zaizkie. Horretarako, ikasgelan ohikoak diren elkarreraginezko egoeretan hizketa esploratzailea sustatu beharra aipatu dute.
|
|
|
Curriculumean zeharkakoak diren arren, diziplina bakoitzak duen ezagutzak eraikitzeko moduak eragina du eragiketa horien interpretazioan; esaterako, deskribapenaz ari garela, desberdinak dira deskribapen literarioak eta zientifikoak. Beraz, jakintza arlo bakoitzeko irakaslearen lana izango da eragiketa kognitibo linguistiko horietatik eratortzen diren testu zatien inguruko zehaztasunak
|
ematea
, eta, ondoren, gizartean erabiltzen diren testuetan nola gorpuzten diren ikusaraztea.
|
|
|
Hizkuntza ekintzak gauzatuz jarduten dugu gizartean, ekintza komunikatiboen bidez, eta, azken horiek testuetan hezurmamitzen direla eta edozein jakintza arloren edo diziplinaren ezagutza testuetan gauzatzen dela kontuan hartuta, Bronckarten testuaren barne arkitekturak aukera
|
ematen
digu gizartean ohikoak ditugun testuak aztertzeko edo ekoizteko, eta hizkuntzen eta gainerako ikasgaien arteko zeharkako alderdiei erreparatzeko lanean urratsak egiten jarraitzeko.
|
|
|
Bigarren geruza testuratze mekanismoei dagokiena da. Maila honetan, testuari koherentzia eta kohesioa
|
ematen
dioten alderdiak jorratzen dira. Testuaren barne loturari eta ideien antolaketari eragiten dieten hizkuntza bitartekoak biltzen ditu geruza honek:
|
|
|
Era berean, Hizkuntzen Trataera Bateratuari ere berebiziko ekarpena egin dio Bronckarten ikuspegiak; izan ere, ikasleak hizkuntza batean landutakoa beste hizkuntza batean erabiltzeko bidean ezinbestekoa den kontzientzia metalinguistikoa garatzeko aukera
|
ematen
baitu. Aipatu berri ditugun geruza bakoitzean erabili beharreko hizkuntza baliabideak hizkuntza desberdinetan nola baliatzen diren hausnartu behar du ikasleak.
|
|
|
Ikasleek izan ditzaketen zailtasunak aintzat hartuko ditu irakasleak, dela kontzeptuen konplexutasunak eragin ditzakeenak, dela kontzeptu horiek barneratzeko ezinbestekoa den hizkuntzak eragindakoak. Ildo horretatik, ebaluazio hezigarria oinarri hartuta, irakasleak ikasleari lagundu dio egoerak eskatzen duen hizkera akademikoaren konplexutasun mailara iristen, horretarako, beharrezko diren aldamioak eraikiz eta bidean aurrera egin ahal izateko feedback esanguratsua
|
emanez
. Era berean, berdinen arteko lanketari ere ezarriko dizkiogu hizkuntza helburuak.
|
|
|
Irakaslearen lana izango da, ikaslea eroso eta ekimenari eusteko gogoz aritzeko behar den giroa sortzea eta ikasleari ibilbidean zehar ekimenari oratzeko sostengua
|
ematea
. Irakaslea ez da ezagutzen transmisiora mugatuko, ikaslea arrakastaz aritzeko eta arrakastaz jarduteko baldintza egokiak eskainiko dituen egoerak diseinatu ditu.
|
|
|
Ikaslearentzat esanguratsuak diren egoerak abiapuntu dituzten eta ekintza sozialera eta hizkuntzaren erabilerak ekintza sozial horri egiten dion ekarpena aintzat hartzen duten proposamen didaktikoak diseinatuko ditu: euskal kulturaren dimentsioa bere osotasunean hartzen duten egoerak, erantzun konplexua dutenak, eta, hizkuntza helburuak berariaz landuz, eraginkortasun handiagoz aritzeko aukera
|
ematen
duten egoerak.
|
|
|
Aisialdi eskaintza, aisialdiko hezkuntza edota hezkuntza ez formala hitzek sarritan gai berdinari egiten diote erreferentzia, baina hitzen aldaketa txiki horrek alde handia dauka esanahian eta jarduera honi
|
ematen
zaion garrantzian.
|
|
|
Nafarroako eremu askotan, euskararen sustapena, normalizazioa eta erabilera bermatzeko tresnen sorrera urteetako lana izan da eta bada gaur egun. Bertako euskaldunok euskaraz bizi ahal izateko aurkitzen ditugun zailtasunak agerikoak dira, urteetan zehar egin den lanak aurrerapausoak
|
eman
ahal izatea ahalbidetu duela ahaztu behar ez dugun arren.
|
|
|
Horregatik, funtsezkoa da Larunblai bezalako programak izatea, 8 eta 12 urte bitarteko gazteentzat aisialdiko jarduerak euskaraz eskaintzen dituztenak, eta gazteen hizkuntza ohiturak aldatzeko aukera
|
ematen
dutenak.
|
|
|
Egunerokoan ikus dezakegu, nola ingurune erdaldun batean, euskaraz sortu den erlazio bat erdaldun bilakatu daitekeen erraztasun handiz, gizartetik jasotzen ditugun estimulu gehienak erdaraz jasotzen baititugu gaur egun, are gehiago sare sozial eta medio elektronikoen zabalpen geldiezinarekin, non eskaintza zabal eta dinamikoa eskuragarri dugun eta duten haur eta gazteek, eskaintza honen gehiengoa erdalduna izanik. Haur eta gazteen arteko erlazio hauek gaztelaniaz sortzen badira, zaila izaten da euskaldun bilakatzea, testuinguru euskalduna
|
eman arren
, ohiturek garrantzi handia izaten baitute dinamika naturaletan. Harremanak euskaraz sortzeak aukera ematen digu sare euskaldun bat sortu ahal izateko, eta pixkanaka bada ere, haurren eta gazteen hizkuntza ohituretan aldaketa txikiak sartzeko eta aukerak eskaintzeko.
|
|
|
Haur eta gazteen arteko erlazio hauek gaztelaniaz sortzen badira, zaila izaten da euskaldun bilakatzea, testuinguru euskalduna eman arren, ohiturek garrantzi handia izaten baitute dinamika naturaletan. Harremanak euskaraz sortzeak aukera
|
ematen
digu sare euskaldun bat sortu ahal izateko, eta pixkanaka bada ere, haurren eta gazteen hizkuntza ohituretan aldaketa txikiak sartzeko eta aukerak eskaintzeko.
|
|
|
ahozkoaren ulermenean DBH bukaerari legokiokeen B2 maila dauka; ahozkoan, hizkuntza akademikoan (HGAK) ere B2 maila dauka, baina pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunetan B1 dauka, hau da, legokiokeen mailatik behera dago. Irakurriaren ulermenean eta idatzian legokiokeen maila
|
ematen
du (B2).
|
|
|
|
Eman
dezagun DBHko 4 mailako ikasgela batean gaudela eta hiru ikasle horiek talde lan batean (kooperazio taldetan) jartzen ditugula, inolako esku hartze didaktikorik gabe. Beraien artean hitz egiteko, apika, pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunak (PAOKT) paratuko dituzte martxan.
|
|
|
Desioak adieraztea: gustatuko hasierako agurra, sarrera, litzaidake, poz handia
|
emango
muina eta bukaerako agurra. lidake...
|
|
|
EGOERA/ HELBURU KOMUNIKATIBOA: Taldeka (4 ikasle), ikaskideei jarraibideak
|
ematea
, ikasle horiek, entzundako instrukzioak jarraituz, marrazki gidatu bat egin dezaten. TESTU GENEROA:
|