|
2005
|
|
|
Terrorismo delituetan segurtasun epea automatikoki ezarriko da, besteetan bezala, baina ez Zaintza epaileak, ez inork, ezin dute eraentza orokorra inolaz ere ezarri, legearen borondatea kasu hauetan inongo salbuespenik ez egitea delako. Segurtasun epea, hortaz, ezarri eta bete egingo da ex legem eta, demagun, birsartzearen aldeko iragarpen bakoiztua
|
balego
ere.
|
|
|
erdia baino gutxiago denean. Esandakoa ulertzeko gogoratu beharra
|
dago
, delitu pilaketa errealean zigorrren metaketa aritmetiko hutsak ez, baizik eta metaketa juridikoak agintzen duela: alegia, zigor batzuk ezarriz gero (esaterako 20, 10 eta 5 urteko espetxealdiak) ez da besterik gabe gehitzen (35), azkeneko zigorrra kalkulatzeko.
|
|
|
Epaian zigorrak, guztiak, ezartzen dira, baina gero aipatu metaketa juridikoaren mugak martxan jar daitezke eta benetako kondena murriztu. 78 artikuluaren abiapuntua epaian ezarritako espetxe urte kopuru nominalaren eta metaketa juridikoaren ondorioz ateratzen denaren arteko alde nabarmenean
|
dago
.
|
|
|
Izan ere, kasu horretan delitu pilaketa egiteko muga objektiboa 40 urtekoa izango da-eta eta horren ondorioz ex legem aplikatu baharko da zigorrak betearazteko sistema berezia. Bestea, ordea, martxan jarriko zen ZK 76 artikuluko muga objektibo salbuespenezkoak (76 a, b, c, edota d) ezartzerik ez
|
dagoenean
. Guk aurrerantzean lehenengo kasuari aipamena egingo diogu.
|
|
|
diogu, zeren eta hirugarren graduaren kasuan edota askatasun baldintzatuaren kasuan betearazpen sistema zorrotza alboratzekoa izan baititeke kondena agortzeko bostena edo zortzirena falta denean. Teoriaz beraz 32 edo 35 urte bete ondoren (40 urtekoa orain da-eta, betetzeko kopuru gorena), zaintza epaileak kontsidera lezake ea hirugarren gradua edo askatasun baldintzatua salbuespenez ematekoak diren, horretarako gizartean birsartzearen aldeko iragarpen bakoiztua
|
egon
delarik.
|
|
|
Bost urte baino luzeagoak diren terrorismo delituen kasuetan segurtasun epe automatikoa eta bihurtezina
|
zegoen bezala
(ZK 36.2 art.), ZK 78 artikuluak are astunagoak diren delitu pilaketetan oraindik are zorrotzagoa den beste segurtasun epe antzerakoa ezarri du, erdia ez baizik eta ia espetxealdi oso osoa eraentza itxian betetzera eramango duena.
|
|
|
Betekizun berriak erantzukizun zibila ordainduta
|
egon
behar duela eskatzen du, tratamenduaren gradu sailkapenean aurrera egin nahi izanez gero, izan ere ez baita, bestela, gizartean birsartzearen aldeko iragarpen bakoiztua emango.
|
|
|
alegia, biktima eta biktimaren beharrizana kontuan hartzean datzanarena. Eta hori, gehiago zehaztu barik, ez
|
dago
txarto: kontrakoa baizik, doktrina zientifikoak berak nabarmendu duen bezala.
|
|
|
6 Aurkeztutako lege aldaketek espetxealdia betearazteko eredua eta oinarrian eduki lituzkeen konstituzio printzipioak auzitan jartzen ditu. Legea ezartzerako orduan, ordea, bestelakoak izan dira foroan
|
egondako
eztabaidagaiak. Eta horiek dira, hurrengo atalean, aurkeztu nahi ditugunak, bukaeran printzipio eta ereduaren gai nagusira berriro ere itzultzekoak izango bagara ere.
|
|
|
2 Agian hasiera batetik eztabaida gehien sortu zuen puntuetako bat xedapen batzuen atzera eragingarritasunari
|
dagokiona
dugu. Izan ere 7/ 2003ko LOaren aldi baterako xedapen bakarrak zera ezartzen baitzuen:
|
|
|
Zatikako atzera eragingarritasun honen aitorpenak badu bere oinarria Konstituzio Auzitegiaren doktrinan, hain zuzen Espainiako Konstituzioaren (EK) 9.3 artikuluaren gainekoan6 Aipatu artikuluak, besteen artean, xedapen zehatzaile eta eskubide murriztaileen atzera eragina debekatzen du. Konstituzio Auzitegiaren esanetan atzera eragiteko debeku hura ñabarduraz interpretatu beharra
|
dago
: atzera eragiteko debekua erabatekoa da, benetako atzera eragitea?
|
|
|
Gradu ertaineko atzera eragite hark ez omen luke joko Konstituzioaren 9.3 artikuluaren aurka. Gure kasuan, esandakoaren ondorioz, egiteke
|
zeuden
–eta dauden, sailkapenetara betekizun murriztaile berriak aplika litezke, nahiz eta espetxealdia ezarri ziren egitateak, edota horien kondena?
|
|
|
Gradu ertaineko atzera eragite hark ez omen luke joko Konstituzioaren 9.3 artikuluaren aurka. Gure kasuan, esandakoaren ondorioz, egiteke zeuden, eta
|
dauden
–sailkapenetara betekizun murriztaile berriak aplika litezke, nahiz eta espetxealdia ezarri ziren egitateak, edota horien kondena?
|
|
|
Izan ere, segurtasun epea aldi baterako xedapenak ez aipatzea gorabehera, epaile eta auzitegiek xedapen honen izaera substantiboa azpimarratu baitute. Segurtasun epearen gaineko lege arauketak ez du izaera prozesala eta ez
|
dagokio
ñabardurarik gabe betearazteko eraentza juridikoari. Bere izaera juridikoa substantiboa dugu eta, horren ondorioz, zuzenbide penal substantiboaren berme erregimena dagokio, Konstituzioaren ikuspegitik 25 artikuluko legezkotasun printzipioaren doktrina sendo eta zorrotzarekin lotu behar dena.
|
|
|
Segurtasun epearen gaineko lege arauketak ez du izaera prozesala eta ez dagokio ñabardurarik gabe betearazteko eraentza juridikoari. Bere izaera juridikoa substantiboa dugu eta, horren ondorioz, zuzenbide penal substantiboaren berme erregimena
|
dagokio
, Konstituzioaren ikuspegitik 25 artikuluko legezkotasun printzipioaren doktrina sendo eta zorrotzarekin lotu behar dena.
|
|
|
Aipatu ildo jurisprudentzialak argudiobide material honi heltzen diola ematen du eta horregatik ez du onartu segurtasun epearen kasuan inongo atzera eragina zilegia denik. Zuzenketa honi esker, eta ziurrenik Gobernu aldaketak lagundurik, Espetxeetako Erakundeen Zuzendaritza Orokorrak bere interpretazioa aldatu zuen eta gaur egun indarrean
|
dagoen
azkeneko 2/ 2005 Instrukzioan atzera eraginaren aldeko aipamen oro desagertu dira.
|
|
|
Baina hori guztia segurtasun epera murrizten da eta, orain arte behintzat, ez da eztabaidatu zein puntutaraino atzera eragina ere ez den onartzekoa, legeak baimentzen dituen gainerako betekizunetan (erantzukizun zibil eta elkarlanekoetan alegia). Gure ustez segurtasun epearen kasuan
|
dauden
argudio materialak bestelakoetara ere eramatekoak direnez, konstituzio aurkakotasun arazaoa aurkeztea onena izango litzateke, 7/ 2003ko aldi baterako xedapen bakarra lege antolamendutik behin betiko botatzeko.
|
|
|
Interpretazioaren arazo iturri bost urte horien neurketa bihurtu zen. Bost urteak zigor bakar batenak izan behar al dira derrigorrez edota balioko luke, segurtasun epea martxan jartzeari
|
dagokionez
, zigor ez hain astunak gehitzearen bitartez (hala nola, bi zigor, 4 eta bi urteko espetxealdiena) bost urte baino gehiago aterako balitz?
|
|
|
Interpretazio honen zuzenketa, beste behin batean, jurisprudentziak ekarri du8 bi argudiotan oinarria harturik: erruztatuaren aurkako interpretazio zabala onartzerik ez
|
dagoen
argudioan batetik eta argudio sistematikoetan bestetik. Alegia:
|
|
|
Alegia: legeak baimentzen ez duen kasuetara segurtasun epea analogiaz eramaterik ez
|
dago
, legezkotasun printzipioarekin loturik doan berme ukaezina delako. Eta, gainera, epaileek nabarmentzen dute, Zigor Kodeak beste erakunde juridikotan ezberdindu ohi duela, ezarritako zigor?
|
|
|
eta, ezarritako zigorren gehiketa, ren artean (hala nola, zigor askatasun gabetzailearen betearazpena etetean). Hortaz, segurtasun epearen kasuan aipatu ezberdinketa egin ezean, ulertu beharra
|
dago
legegileak ez duela arauketa berria zigorren gehiketara eraman nahi izan. Azkenik, kondenak birbatzeari dagokionez, hemen kondenak, ez zigorrak?
|
|
|
Hortaz, segurtasun epearen kasuan aipatu ezberdinketa egin ezean, ulertu beharra dago legegileak ez duela arauketa berria zigorren gehiketara eraman nahi izan. Azkenik, kondenak birbatzeari
|
dagokionez
, hemen kondenak, ez zigorrak, dira gehitzen direnak, baldintzapeko askatasunaren epe neurketa egiteko Espetxeetako Araudiaren 193.2 artikuluari jarraiki.
|
|
|
dira gehitzen direnak, baldintzapeko askatasunaren epe neurketa egiteko Espetxeetako Araudiaren 193.2 artikuluari jarraiki. Xedapen honen arima ez
|
dago
, analogiaz, baldintzapeko askatasuna ez den segurtasun epearen kasura eramaterik, berriro ere debekatutako analogia in malam partem izango zelako.
|
|
|
Jurisprudentziaren jarrera eta argudiobide sendo eta argiei ezin eutsiz Espetxeetako Erakundeen Zuzendaritza Orokorrak bere interpretazioa aldatu egin du indarrean
|
dagoen
azkeneko 2/ 2005 Instrukzioan.
|
|
|
4 Bermeen errespetuaren inguruko azkeneko zuzenketa bat aipatu nahi dugu. Erantzukizun zibila ordainduta
|
egon
behar den betekizun berriak okerreko tankera aurkeztu du hasiera batetik. Izan ere, hitzez hitz, diru erantzukizunak ordainduta egon beharra, objektiboki, galdatzen baitu lege testuak.
|
|
|
Erantzukizun zibila ordainduta egon behar den betekizun berriak okerreko tankera aurkeztu du hasiera batetik. Izan ere, hitzez hitz, diru erantzukizunak ordainduta
|
egon
beharra, objektiboki, galdatzen baitu lege testuak. Espetxeetako LO Orokorraren 72.5 artikulu luzeak, ordea, interpretazio objektibo hutsa egiteko lehenengo oinarria eman ondoren, bestelako irizpideak aipatzen ditu hura neurtzeko, barneratuaren ordaintzeko borondate eta jarrera subjektiboa modu argian kontuan hartzen dituztenak.
|
|
|
Espetxeetako Erakundeen Zuzendaritza Orokorrak ez zion oro har interpretazio objektiboari heldu, ekonomiarekin zerikusi zuzenekoa duten delituetan izan ezik9 Eta azken hau berriro ere ez
|
dago
onartzerik, erruduntasun printzipioaren eta berdintasun printzipioaren aurkakoa izan daitekeelako. Interpretazio objektibo hutsa dirudunen aldeko eta txiroen aurkako lege arauketa bilakatu ahal da eta, horregatik, jurisprudentziak bultzaturik10, Espetxeetako Administrazioak (2/ 2005 Instrukzioan) interpretazio objektibo subjektiboa delitu guzti guztietara eraman izana pozgarria da.
|
|
|
Gogoratu beharra
|
dago
, 72.5 artikuluan bi eraentza juridiko ezberdin ezartzen direla: bata, orokorra, delitu guztietarakoa; eta bestea, berezia, gizarteekonomiazko ordenaren aurkako delitu eta antzekoentzakoa.
|
|
|
Jendeak orain eskatzen duena babesa da, delitugilea gizartean birsartzeko ahaleginari uko egin behar bazaio ere. Horren argitan ulertzekoa da justiziaren alderdi sinboliko eta komunikatiboa inoiz baino gehiago present
|
egotea
, delituak jendearengan pizten duen haserrea beren beregi eta konplexurik gabe adierazten delarik. Herriaren justizi egarria bideratzeko tresna nagusietako bat politika kriminala dugu, dagoeneko adituak eta teknikoak politika hura egiteko orduan kanporatuak izan direlarik.
|
|
|
Delitugileak gu guztioi aldea modu ez zilegian atera nahi digu. Delitugile arrisku iturri bilakatzen da, gu mehatzatzen gaituena, eta ñabardurarik gabe (zero tolerantzia) kontrolpean jarri beharra
|
dago
: kosta ala kosta.
|
|
|
Aldi berean berme kultura modernoaren oinarrian
|
zegoen
Estatuarekiko. Leviathan, mesfidantza desagertu egiten da eta ez da lehenik eta behin irudikatzen herri botereen gehiegikerien arriskua.
|
|
|
Lege aldaketa berriek ez dute, edukiz, delitugile berriro ere sartzea helburu. Bestelako logika zigortzailearen esanetara
|
daude
. Eta hori hobeto ikustarazteko azpimarra ditzagun lege aldaketen bi ezaugarri nagusi:
|
|
|
bata, espetxealdia betetzeko modua, graduetan aurrera egitea, sailkapena...? denbora pasatzearen menpe argi eta garbi
|
egotea
; eta bestea, arriskutsutasun ideologiko berri baten protagonismoa.
|
|
|
Hori inon baino argiago islatu da terrorismo delituetan. Gogora dezagun, esaterako, segurtasun epea, terrorismo delituetan, atzera bueltarik ez duela; edo baldintzapeko askatasuna modu ez ohikoan aurreratzeko aukerak terrorismo delituetan ex legem erabiltzerik ez
|
dagoela
; edo delitu pilaketen kasurik gogorrenetan 40 urte benetan, eraentza itxian, betetzeko erregimen berezia ezarri dela.
|
|
|
Adibiderik argiena, presoari jarduera deliktiboa bertan behera uzteko eta autoritateekin elkarlan aktiboan jarduteko eskatzen duen betekizun berria dugu. Taldekidea salatu beharrak eta talde terroristaren inguruan
|
dauden
talde orotatik desbinkulatu beharrak ez du zerikusirik presoaren gainean egin behar den gizartean birsartzeko iragarpenarekin. Betekizunaren oinarria ez da delitugileak egin dituen delituen gaineko jarrera, baizik eta jarrera ideologiko hutsa eta etorkizunean eraman nahi duen bizimodua, inguru sozial jakin batzuekiko jarrera eta iritzia zuzenean kriminalizatuz, hori guztia egitea balitz bezala.
|
|
|
Betekizunaren oinarria ez da delitugileak egin dituen delituen gaineko jarrera, baizik eta jarrera ideologiko hutsa eta etorkizunean eraman nahi duen bizimodua, inguru sozial jakin batzuekiko jarrera eta iritzia zuzenean kriminalizatuz, hori guztia egitea balitz bezala. Betekizun berri honen atzeko abiapuntua ideologia jakin baten arriskutsutasun aurreiritzia da, neurri handi batean Alderdien Legean (6/ 2002 LOan)
|
zegoen
diagnostikoa esparru honetara ekarriz. Badirudi talde terroristaren muina eta horren inguruan dagoen azpiegitura kriminala, inguruan dagoen ideologia, talde politiko eta gizarte esparru osoekin, zentzu zabalean?
|
|
|
Betekizun berri honen atzeko abiapuntua ideologia jakin baten arriskutsutasun aurreiritzia da, neurri handi batean Alderdien Legean (6/ 2002 LOan) zegoen diagnostikoa esparru honetara ekarriz. Badirudi talde terroristaren muina eta horren inguruan
|
dagoen
azpiegitura kriminala, inguruan dagoen ideologia, talde politiko eta gizarte esparru osoekin, zentzu zabalean, identifikatzen dela.
|
|
|
Betekizun berri honen atzeko abiapuntua ideologia jakin baten arriskutsutasun aurreiritzia da, neurri handi batean Alderdien Legean (6/ 2002 LOan) zegoen diagnostikoa esparru honetara ekarriz. Badirudi talde terroristaren muina eta horren inguruan dagoen azpiegitura kriminala, inguruan
|
dagoen
ideologia, talde politiko eta gizarte esparru osoekin, zentzu zabalean, identifikatzen dela.
|
|
|
identifikatzen dela. Logika horri helduta, presoak horrekin guztiarekin lokarria apurtu behar du, beren beregi gainera, horri loturik
|
egotea
per se krimengilea bailitzan.
|
|
|
Baina ideologiak, aspalditik dakigu, besterik gabe ez du delitu egiten. Ideologia iragazki bat ezarri nahi izan da, hortaz, gure aburuz, hirugarren gradua edo baldintzapeko askatasuna legez baztertuta ez
|
dauden
kasuetan ere de facto indargabetzeko. Izan ere elkarlaneko betekizuna delitu guztietan, eta ez soilik astunenetan?
|
|
|
Arestian aipatzen genituen ildo politiko kriminal berrietatik abiaturik, ideologia jakin bateko presoak espetxe barruan eraentza itxian
|
egotea
bilatzen da, ideologia horri, ez soilik jarduera deliktiboak egiteari, uko egiten ez zaion bitartean, egindako delituarengatik ordain dezaten merezi duten bezala eta berriro ere kalterik egiteko aukera inoiz eduki ez dezaten.
|
|
|
4 Eredu aldaketa (birgizarteratzetik inokuizazioarentzako ziaboga) gauzatu dela argi
|
dago
eta delitu guztietan ez ezik, terrorismo delituetan ere modu nabarmenagoan ad hoc lege arauketa zorratzago bati esker. Aipatu ziaboga gauzatzeko ildo nagusiak (denbora pasatzearen irizpidearen nagusitasuna eta arriskutsutasun ideologiko berria) ere agerian gertatu dira.
|
|
|
Areago: norbaitek pentsa lezake ez
|
dagoela
itxaropenik. Aldi gogorretan bizi gara berme kultur juridikoaren ikuspegitik.
|
|
|
Badirudi historian zehar hainbat aldiz saiatu den politika kriminal gogor eta errukirik gabekoa beste behin batean itzultzen ari dela eta aztertutako espetxeetako lege aldaketak horren adibide garbiak besterik ez dira. Baina gogoratu beharra
|
dago
historiaren bukaera ez dela behin betiko heltzen, ez bederen gaur arte, eta mugimendu historikoak aldi baterakoak izaten direla.
|
|
|
Eta horren kontzientzia hartzea ez da garrantzirik gabeko zerbait.
|
Gauden
egoera historikoaz jabetzea eta horrek zein ezaugarri nagusi aurkezten dituen antzematen hastea, molde juridikoen aldaketak, eta horien iraultza, sustatzeko lehenengo urratsak izan ohi dira.
|
|
|
Eta horren barruan, are zehatzago? terrorismo delituei
|
dagozkienetan
jardungo dugu1.
|
|
|
Batetik, espetxeetako esparruan gertatu diren aldaketa garrantzitsuenen berri eman nahi dugu eta horren ildotik aldaketok betearazteko orduan izan diren arazo interpretatiboak nabarmentzea eta azaltzea ere. Izan ere Espetxeetako Erakundeen Zuzendaritza Orokorrak emandako instrukzioak eta Tratamendu Batzordeek aurrera eraman duten lana, Espetxeetako Zaintza epaileek eta Entzutegiek zuzendu dute behin baino gehiagotan eta horrek eragin duen bilakaera interpretatiboa gaur egun zertan
|
dagoen
argitu beharra baitago. Baina, bestetik, lan honen beste helburua, terrorismo delituen gainean eraikitzen ari den betearazteko eredua kritikatzea eta etorkizuenan nola eraiki zen proposatzea izango da.
|
|
|
Batetik, espetxeetako esparruan gertatu diren aldaketa garrantzitsuenen berri eman nahi dugu eta horren ildotik aldaketok betearazteko orduan izan diren arazo interpretatiboak nabarmentzea eta azaltzea ere. Izan ere Espetxeetako Erakundeen Zuzendaritza Orokorrak emandako instrukzioak eta Tratamendu Batzordeek aurrera eraman duten lana, Espetxeetako Zaintza epaileek eta Entzutegiek zuzendu dute behin baino gehiagotan eta horrek eragin duen bilakaera interpretatiboa gaur egun zertan dagoen argitu beharra
|
baitago
. Baina, bestetik, lan honen beste helburua, terrorismo delituen gainean eraikitzen ari den betearazteko eredua kritikatzea eta etorkizuenan nola eraiki zen proposatzea izango da.
|
|
|
Baina, bestetik, lan honen beste helburua, terrorismo delituen gainean eraikitzen ari den betearazteko eredua kritikatzea eta etorkizuenan nola eraiki zen proposatzea izango da. Orain arte erabili dugun itsasoko irudiari heldurik, norabide aldaketak
|
egon
badira ere espetxeetako eredu ziabogak hortan darrai. Baina ziabogak nora eramaten gaituen oraindik ez dago batere argi.
|
|
|
Orain arte erabili dugun itsasoko irudiari heldurik, norabide aldaketak egon badira ere espetxeetako eredu ziabogak hortan darrai. Baina ziabogak nora eramaten gaituen oraindik ez
|
dago
batere argi. Urteetan zehar ez da zalantza teorikorik izan, presoen gaineko tratamendua planteatzerakoan birgizarteratzea edo birtxertatzea helburu nagusia zenik.
|
|
|
Jakina denez, 7/ 2003 Lege Organikoa, zigorren betearazpen oso osokoa eta benetakoari buruzkoa, PP alderdi politikoa Espainiako Gobernuan
|
zegoenean
onartu zen eta Espetxeetako Erakundeen Zuzendaritza Orokorrak hura interpretatzeko eta betearazteko lehenengo instrukzioa eman zuen. Bigarren eta hirugarren instrukzioak, ordea, PSOE alderdia gobernuan sartu eta gerokoak dira.
|
|
|
Zaintza epaileak, erregimen orokorra ezarri du, zioak emanez, Ministerio Fiskalari, Espetxeetako Erakundeei baita gainerako alderdiei ere entzun ondoren. Segurtasun epea alde batera uzteko erabakia hartu ahal izateko, ordea, birsartzearen aldeko iragarpen bakoiztua, aldez aurretikoa,
|
egon
behar da eta, hala denean, erruztatuaren inguruabar pertsonalak ere baloratu dira.
|
|
|
Segurtasun epe berriaren betekizunak delitu guztietan ikaragarrizko eragina izango du, baina terrorismo delituetan, baita antolatutako delitugintzaren kasuetan ere? areago, legez kasuotan 36.2 artikuluak berak epea bertan behera uzterik ez
|
dagoela
aldarrikatzen duelako. Terrorismo delituetan segurtasun epea automatikoki ezarriko da, besteetan bezala, baina ez Zaintza epaileak, ez inork, ezin dute eraentza orokorra inolaz ere ezarri, legearen borondatea kasu hauetan inongo salbuespenik ez egitea delako.
|
|
|
Areago, aldaketok birgizarteratzearen ideologiarekin bat egitera behartu nahi ditu, aldaketa gehienen giltzarria gizartean birsatzearen aldeko iragarpen bakoiztua izateak argi asko erakusten duen moduan. Izan ere, erantzukizun zibilaren inguruko betekizun berria edota elkarlan aktiboaren ingurukoa formalki aipatu birsartzeko iragarpenaren osagai berriak baitira, horiek
|
egon
ezean birsartzeko iragarpen positiboa izango ez delarik. Beraz betekizunak formalki eta terminologikoki presoaren birgizarteratzeko baldintzak dira, horien benetako edukia bestelako logika prebentibo eta ordaintzaileari egokitzekoak baldin badira ere.
|
|
|
Hortxe dira, karpeta baten barruan, lau liburuki labur bezain mamitsu; Oleaga, Larrakoetxea, Leizaola eta Etxegarairen bizien data eta datu aipagarrienak
|
daude
horietara bilduta, bakoitza bere liburukian, aurretiaz esandako egileen eskutik.
|