|
2001
|
|
|
Adsortzio kromatografian bereizketa eragiten duten ezaugarriak adsortzio indarrak dira. Fase batean disolbaturik
|
dagoen
substantzia nahastea beste fase batekin kontaktuan jartzen denean, substantziak gehiago edo gutxiago kontzentratuko dira beste fase horren gainazalean. Horri adsortzioa deritzo.
|
|
|
Horrekin alkoholaren disolbatze ahalmena txikitzen edo handitzen da, eta beraz, lehengai usaindun gutxiago edo gehiago disolba daiteke, hurrenez hurren. Alkohola lurrintzean, likido hegazkorra denez, sakabanatu egingo dira bere baitan
|
dauden
substantziak. Gogoratu behar da ezen esentzia olioak ez direla uretan disolbagarri izaten, eta alkohol etilikoa oso disolbatzaile geldoa dela.
|
|
|
I. Sinesgarritasun handieneko hipotesia, molekula usaindunaren egitura espazialean oinarrituta dago. Hipotesi horren arabera, errezepzio espezifikotasun bereko neurona hartzailearen talde bakoitzak determinatzaile espazial berbera izango luke,
|
dagokion
substantzia espezifikoaren molekularen konformazioaren molde negatiboa eraturik. Nolabait esateagatik, giltzaren eta sarrailaren adibidea, zeina, bidez batez, oso ezaguna baita katalizatzaileen adibideetan, edo entzima/ substratu harremanen kasuan.
|
|
|
Mahats beltzak, ardo beltzak bezala, substantzia horiek ditu. Resveratrolek, batez ere mahatsaren azalean
|
dagoen
substantziak, eragin antifungikoa du (mahatsetan onddoak haztea galarazten du). Azken ikerketa zientifikoek beren eraginkortasuna erakutsi dute tumore hazkundea inhibitzean edo blokeatzean.
|
|
|
Hala ere, lehenik jakin behar dute zein oinarri biokimiko eta fisiologikotan hobetzen diren laguntza ergogenikoek kirol errendimendua, haren mitoak eta errealitateak, eta nola aplikatzen diren kirol jardueran.Atleta askok uste dute elikagai, prestakin edo gehigarri jakin bat kontsumituta nabarmen handituko dela haien errendimendua.Hala ere, konposatu horiek kontrako eragina izan dezakete elikadura plan egoki bat ordezten dutenean.Azpimarratu behar da substantzia horien erabilera ez dela errendimendu handiko atletak soilik; nerabe kirolari askok erabiltzen dituzte, eta, kasu askotan, entrenatzaileek gomendatzen dituzte gimnasioetan. Zein dira eskuragarri
|
dauden
substantzia ergogenikoak. Laguntza ergogenikoak honela sailka daitezke:
|
|
|
Garbigarri eta desinfektatzaileek eragindako kutsadura Garbigarriak eta desinfektatzaileak esne industrian erabiltzen dira instalazioak kutsatzen dituzten mikroorganismoak kentzeko, ondoren esnea kutsa ez dezaten. Arriskua
|
dago
substantzia kimiko horiek modu egokian ezabatzen ez direnean, urberritze ugari eta nahikoen bidez, eta, hala, esnea ukitzeko aukera dagoenean. Ondorio toxikoez gain, detergente eta desinfektatzaileek, kasu batzuetan, esnearen usain eta zapore arraroen berri eman dezakete, baita hartzidura prozesu batzuetan interferentziak eragin ere.
|
|
|
Horrela, beraz, osotasuna (totalitatea) ez da askotasuna batasun gisa kontsideratua baino; mugapena ukapenarekin lotua dagoen errealitatea besterik ez; komunitatea beste substantziekin elkar determinazioan
|
dagoen
substantzia baten kausalitatea da; eta azkenik, beharrezkotasuna ahalgarritasunaren bitartez ematen den existentzia besterik ez da (B111 (E121)).
|
|
2002
|
|
|
Genetika eta bizimodua Gaixotasun kardiobaskularrak, bihotzeko gaitz guztiak biltzen dituztenak, herrialde garatuetan heriotza gehien eragiten dituztenak dira, eta genetika agertzean garrantzi handia izan dezakeen arren, haien garapena bizi estiloari lotuta dago. Ikertzaileek azaldu dutenez, odolean
|
dagoen
substantzia baten mailak, IP peptidoak, zuzeneko lotura du zuntz ehunaren metatze anormalarekin. Peptidoa erraz hauteman daiteke odol analisi sinple batean.
|
|
|
Araudi berri horren helburua da kontsumitzaileen osasuna eta informazioa babestea, eta koloratzaileak eta gozagarriak ez diren gehigarriak erabili dituzten elikagaien zirkulazio libreari oztopoak saihestea. Errege Dekretuak Elikagaiak Antolatzeko Ministerio arteko Batzordearen onespena du, eta gehigarritzat hartu behar denaren kategoriak eta kategoria horri ez
|
dagozkion
substantziak ezartzen ditu. Hala, ezarritakoaren arabera, ez dira gehigarritzat hartzen pektinak dituzten produktuak eta sagar mami lehortuaren edo zitriko larruen eratorriak, txiklearentzako oinarrizko goma, almidoi txigortua, aminoazidoak edo kaseina dituztenak, besteak beste.
|
|
|
Eragin nabarmenena hamarkada batean baino gehiagoan tea erregularki hartu zuten pertsonengan hauteman zen. Ikertzaileek diotenez, polifenolek (tean
|
dauden
substantziak) gaixotasun kardiobaskularrei eta minbiziari aurrea hartzen lagun dezakete. Te berdea, hartzitu gabea, eta te beltz txinatarra, hein batean hartzitua, oso edari ezagunak dira Asian; mendebaldean, berriz, te beltz hartzitua, askotan esnea hartzen duena.
|
|
|
“Ikusi duguna da —azaltzen du Verfaillie doktoreak— izaki, sagu eta arratoien hezur muinetik hazitako zelula ama helduak bereiz daitezkeela, eta zelula bihur daitezkeela gibeleko zelulen antz handia duten eta haiek bezala funtzionatzen duten zelula”. Aurkikuntzak frogatzen du zelula ama heldu horiek gai direla normalean gibelean
|
dauden
substantzia eta elementuak bereizteko. Ikertzaileentzat, zelula aldatu horiek oso erabilgarriak izan litezke zenbait zirrosi mota eta gibeleko gutxiegitasunak tratatzeko, eta, gainera, zelula iturri baliotsua izango lirateke gibeleko gaixotasun genetikoak dituzten pazienteentzat.
|
|
|
zenbaki kode moduan jarrita dago, eta horrek zaildu egiten du azkar ulertzea”. Dena den, espezialistak azaltzen du edozein kontsumitzailek erraz egin dezakeela zenbaki bakoitzari
|
dagozkion
substantzien zerrenda, zer kontsumituko duen jakiteko. Hala ere, ez dago bermatuta erantsitako produktuaren izen kimikoak balio handirik duenik.
|
|
|
Murrizketa hori kolesterolerako tratamendu farmakologiko batzuek lortzen dutenaren antzekoa da, eta horrek aukera ematen du odolean dugun konposatu horri aurre egiteko alternatiba natural eta sendagairik gabea aurkitzeko. Azterketa hori “Metabolism” aldizkariaren azken edizioan argitaratu da, eta dieta bat proposatzen du, non zenbait elikagai konbinatzen baitira, hala nola soja proteinak, intxaurrak, zuntzak (oloa eta zekalea) eta landare esterolak (landare olioetan eta orri berdeko barazkietan
|
dagoen
substantzia). Kolesterola murrizten duten propietate ezaguneko produktuak diren arren, horien nahasketak eragin horren potentziala %7tik %29ra igotzen du.
|
|
2003
|
|
|
Intercept Blood System (Odola Intertzeptatzeko Sistema) metodo berri baten izena da, eta landare berde guztietan
|
dagoen
substantzia bat erabiltzen du odol transfusioetan germenak kutsa ez daitezen, hala nola GIBa edo B eta hepatitisak eragiten dituztenak. Álvaro Pineda Guatemalako ikertzaileak sistema horren abantailak azaldu zituen, larunbatean Santiagon amaitu zen Osasunaren Nazioarteko I. Aretoan (SIS) parte hartu zuenean.
|
|
|
“Horrek adierazten du usaimen sistemak konbinazio sistema bat erabiltzen duela usainen identitatea irudikatzeko”. Sudurrak, nerbio usaimenez hornitua, ahoaren barruan
|
dauden
substantzien gustua bereizten du. Izan ere, dastamensentsaziotzat hartzen diren sentsazio askok usaimenean dute jatorria.
|
|
|
Era berean, mineral iturri ona da, hala nola potasioa eta efektu laxanteko zuntz dietetikoa, hesteetako igarotzea hobetzen laguntzen baitu. Eragin antioxidatzaileko fitokimikoak ere baditu (landareei
|
dagozkien
substantziak), baita C eta bitaminak ere. Bere propietateez ahalik eta gehien gozatzeko, komeni da fruta freskoa hartzea.
|
|
2004
|
|
|
Mina da garrantzitsuena, eta egitura minberen konprimaketagatik ez ezik gune mamitsuan
|
dauden
substantzia aktibatzaileen eraginagatik ere gertatzen da.
|
|
|
Materia organikoaren kantitateak formulazio bakoitzean
|
dagoen
substantzia aktiboen ehunekoa adierazten du.
|
|
|
–Gogoeta bat egin nahi nuke, euskaraz ari den hedabide baten ordezkari naizenez gero. Gogoratzekoa da, obietate bat da, noski, euskal izenlaguna, edo izenlagunaren substantiboa euskara dela, eta hortxe
|
dagoela
substantzia. Alegia, euskal medioen sustantzia euskaraz izatean datza.
|
|
|
Greenpeaceren txosten baten arabera, haurren heriotza tasa, asma, alergiak, minbizia, patologia autoimmuneak, autismoa, garatzeko ezintasunak eta ugalketarako desorekak areagotu egin litezke, egunero erabiltzen diren produktuetan
|
dauden
substantzia kimiko jakin batzuen eraginpean egoteagatik. “Ondare kimikoa.
|
|
|
Mahats beltzak, ardo beltzak bezala, substantzia horiek ditu. Resveratrolek, batez ere mahatsaren azalean
|
dagoen
substantziak, eragin antifungikoa du (mahatsetan onddoak haztea galarazten du). Azken ikerketa zientifikoek beren eraginkortasuna erakutsi dute tumore hazkundea inhibitzean edo blokeatzean.
|
|
|
Duela urtebete eskas, Nature aldizkarian, txokolate mikatz edo beltza, hau da, esnerik edo esnekirik gabea, hartu eta ordubetera plasman
|
dauden
substantzia antioxidatzaileen kopurua %20ra arte igotzen zuten ikerketen berri eman zen. Emaitzen arabera, txokolate mota horrek lagundu egin zezakeen gaixotasun kardiobaskularrei edo zenbait minbizi motari aurrea hartzen, batez ere esnearen edo deribatuen ehuneko aldakorrak gehitzen diren kontsumo modu ohikoenekin alderatuta.
|
|
|
Bartzelona eta Kalifornia: edari alkoholdunen taldean, ardo beltzaz gain edo garagardoak eragin antioxidatzaileko substantziak ditu; bai, ordea, substantzia horiek ardo zurian eta cavan ere
|
badaude
substantziak. Zehazki, kavak konposatu fenolikoak ditu, forma sinergikoa du, eta, beraz, haren eragin antioxidatzailea indartu egiten da.
|
|
|
maiz erabiltzen dira plater prestatuetan. Ezagunena sodio glutamatoa da (E), landare eta animalia elikagai batzuetan modu naturalean
|
dagoen
substantzia. Azidotasunaren zuzentzaileak:
|
|
2005
|
|
|
Ukipen edo kontaktuaren ondorioz, sarritan larruazala handitu eta narritatu edo sumindu egiten da, azalarekin kontaktu zuzenean
|
egondako
substantzia ugarien eraginez. Ukipenagatiko dermatitisa normalean arropak garbitzerakoan erabili ohi ditugun disolbatzaile, koloragarri, azido eta material alkalinoengatik »xaboiak eta detergenteak izan daitezke» sortzen da.
|
|
|
Hau da, gorputzeko azal osoan errezeptore ez espezializatuak edo nerbio amaiera indiferentziatuak dauzkate horretarako. Nahikoa kontzentrazio altuetan
|
dauden
substantzia kimiko kaltegarri edo nardagarriek nolabaiteko erantzunak eragin ditzakete sentikortasun kimiko orokor horren bidez. Horrez gain, animalia askok kimiorrezeptore espezifikoak dauzkate. Kanpo molekulak azaleko epitelioan zehar pasatzen direnean, neurona sentsorialak kitzikatzen dituzte ukipenaz.
|
|
|
bitamina kantitateak. Hala ere, bere konposizioagatik nabarmentzen dena kantitate txikitan dauden baina hornituta
|
dauden
substantziak dira. onura fisiologiko nabarmenak:
|
|
|
Zer gertatzen da lehenago baimendutako gehigarriekin, aspalditik erabiltzen ari direnekin? Merkatuan
|
dauden
substantzia guztiak berrikusten saiatzen da Europako Batzordea. Gainera, orain dela 25 urteko ezagutza ez da oraingoaren berdina, eta produktuek ez dute baimen iraunkorrik; urte batzuk irauten dute, eta handik urte batzuetara enpresak berriz eskatu behar du berrikuspena.
|
|
|
Hala ere, baliteke emaitzarik ez lortzea. Egoera horietan, garbigarri kimikoetara jotzea da alternatiba, merkatuan
|
dauden
substantzia askoz urragarriagoak baitira. Horregatik, produktuaren etiketan zehaztutako jarraibideei kasu egin behar zaie, eta, erabili bitartean, kontu handiz ibili behar da:
|
|
|
Greenpeace Italia erakunde ekologistak egindako azterketa baten arabera, jostailuek dituzte produktu kimiko toxiko gehien kontsumo arrunteko 12 produktuko saski batean. Kontserbazionistek eskatuta, Herbehereetako TNO Environment and Geosciences laborategiak 12 produktuko saski batean
|
zeuden
substantzia kimikoen kantitateak aztertu zituen; besteak beste, jostailuak, haurrentzako artikuluak, DVD irakurgailuak eta haurrentzako gorputz zaintzako produktuak. Substantzia arriskutsuen mailarik altuenak haurrentzako eta bularreko haurrentzako artikuluek izan zituzten, bereziki “Barbie Fashion Fever” eta “Spiderman Flip N Zip” panpinak.
|
|
|
Aldaketen xehetasun praktikoei dagokienez, ez da salbuespenik onartuko alergenoei dagokienez. Bereziki, osagai alergenikoen zerrendan
|
dagoen
substantzia batetik eratorritako osagaiak halakotzat agertu dira, lezitinak, esaterako. Hala ere, alergeno ezagunen deribatu batzuek erreakzio alergikorik eragin ez dezaketenez, araudi horrek ere salbuespenak izan ditzake.
|
|
|
Gaur egun, Europako Batasunak (EB) karbono monoxidoaren, nikotinaren eta alkitranaren ehunekoei buruzko informazioa ematera baino ez du behartzen, nahiz eta Osasun Sailari “garrantzitsua iruditzen zaion jakitea zer eduki dagoen benzopirenoan eta nitrosaminan, kantzerigenoak eta mendekotasuna areagotzen dutenak baitira”. EBk aztertu du nola zehaztu tabakoan
|
dauden
substantzia horien mailak. Azterketa pertsonen erretzeko era birsortzen duen makina erretzaile baten bidez egiten da, nahiz eta zenbait zantzuk adierazten duten erretzaileek makina homologatu horiek baino sakonago xurgatzen dutela, eta, beraz, “mailak errealitatera egokitu dira”.
|
|
|
Mikroorganismo onuragarriei jaten ematen badiegu, gure digestio sistemak ongi funtzionatuko du, digestio eta xurgapen ezin hobeak lortuko ditugu, eta sistema horrekin lotutako gaixotasunak ere prebenitu ahal izango dira. Horregatik, gero eta elikagai gehiago
|
dago
substantzia prebiotiko horiekin edo bífidus efektuaren izenarekin, elikadura osasungarriagoa lortzeko. Mikroorganismo ugarik kolonizatzen dute gure digestio aparatua.
|
|
|
Horrenbestez, eta substantzia horien eraginpean ahalik eta gutxien egoteko, osasun agintariek kasu bakoitzerako erabakiak hartzeko tresna bat izan dezakete. Orain, Europako Batzordeak interesa duten alderdiekin hitz egingo du HMen ikuspegi bat aplikatzeari buruz, bai gizakien bai animalien elikaduran
|
dauden
substantzia horiei lotutako arriskuen kudeaketan. Gaur egun, agintariek onartzen dute propietate genotoxikoak (DNA, zelulen material genetikoa, kaltetu dezaketenak) eta propietate kantzerigenoak dituzten substantziek ondorio kaltegarriak izan ditzaketela osasunean, nahiz eta dosi txikitan izan.
|
|
|
Joera horrek jarraituko du indarrean dagoen produktu kimikoen erregulazioa hobetzen ez bada», ohartarazi zuen orduan erakundeak. Europako Batzordearen datuen arabera, merkatuan
|
dauden
substantziek merkaturatutako substantzien guztizko kopuruaren %99 baino gehiago hartzen dute, eta ez daude saiakuntza baldintza berei lotuta. 1981ean, 100.106 substantzia zeuden deklaratuta, eta, kalkuluen arabera, gaur egun 30.000 substantzia merkaturatzen dira bolumenetan tona batetik aurrera.
|
|
|
Etiketatze baldintza berriek, Giza Elikaduraren Batzorde Zientifikoaren irizpidean jasotakoek, kontsumitzaileen babesa areagotzea dute helburu, batez ere elikagairen bati alergia edo intolerantzia diotenak. 2003/ 89 Zuzentarauaren transposizioaren ondorioz etiketatzeari buruzko arau orokorrean egiten diren aldaketek osagaien erregulazioari eragiten diote, hau da, elikagaiak fabrikatzeko edo prestatzeko erabiltzen diren eta oraindik produktu amaituan
|
dauden
substantziei, gehigarriak barne. Zein da arauaren berritasun nagusia?
|
|
|
Tamifluren ekoizpena motela eta konplexua delako jarri du martxan enpresa suitzarrak larrialdi egoeran lan egiteko beste enpresa batzuk identifikatzeko prozesua. Sei hilabetetik zortzi hilabetera bitartean fabrikatu behar da, eta zenbait fasetan lehertzeko arriskua
|
dago
substantzia sukoiak erabiltzeagatik.
|
|
2006
|
|
|
Mokoen barnekoa espuma zurrun bat da eta hezur zuntzez eta mintzez osaturik dago danbor eran. Geruzen artean keratina dago, hain zuzen ere azazkaletan, ileetan eta adarretan
|
dagoen
substantzia.
|
|
|
«Ministroak, irizpide onez, zera galdetu zien zientzialariei: 43 substantzia, kontzentrazio txikitan, kontzentrazio handitan
|
dagoen
substantzia bakarra bezain kaltegarriak al dira?».
|
|
|
Horrenbestez, teknologia hori aplikatzeko, aldez aurretik aztertu behar dira instalazioa eta hura ezartzeak ekar ditzakeen kostuak. Mikroiragazketa eta elikagaien segurtasuna Elikagaien segurtasunaren arloan, eta kutsadura kimikoari dagokionez, iragazki espezifikoak erabiltzeak elikagaietan
|
dauden
substantzia toxikoak atxiki litzake, hala nola mikotoxinak, sendagaien edo pestiziden hondakin batzuk. Bereziki gomendagarria da animaliak edo nekazaritzako ustiategiak kalterik egiten ez dutela bermatzea.
|
|
|
Hala ere, fabrikatzaileek “itxura batean gozatutako tabakoaren alderdi hori ustiatzen jarraitu nahi dutela erakusten dute, aurrekoak imitatzen dituzten kaxatxo berriak aurkeztuz, langileak engainatzen jarraitzeko”, adierazi du Carlos Jiménez Ruiz doktoreak, Madrilgo Erkidegoko Osasun Publikoaren Institutuko Tabakismo Unitateko zuzendariak. Aditu horrek azaltzen du nikotina eta mundrun gutxiko zigarretak “ez direla osasungarriagoak, lehenik, erretzaile askoren kontzientzia lasaitzeko eta erretzeari uzteko erabakia atzeratzeko balio dutelako; eta, bigarrenik, zigarro horiek kontsumitzen dituztenek aldaketa intentsitate handiagoarekin konpentsatzeko joera dutelako, eta, ondorioz, tabakoan
|
dauden
substantzia kaltegarrien xurgapena areagotzen delako”. “Erretzaile askorentzat, egunean zigarro gehiago erretzea da konpentsazioa”, gehitu du medikuak.
|
|
|
Eski. Era berean, tabakismoa hiru aldiz garrantzitsuagoa da biztanleria alkoholikoan ez alkoholikoan baino, eta, beraz, agian ez
|
gaude
substantzia desberdinen bi abusuren aurrean, baizik eta «oinarri komuneko kolabuso» baten aurrean, ikertzaileen arabera. Bestalde, P arratoiek joera handiagoa izan zuten berriro ere mendekotasun egoeran egoteko.
|
|
|
Sendagaiak faltsutzea osasun publikoko arazo handienetako bat bihurtu da azken urteotan. Medikamentu horiek guztiek papareak, logotipoak, barra kodeak, hologramak eta sendagai legitimoen kanpo identifikazioa dituzte, baina ez dute substantzia terapeutikorik, dosi desegokietan edo arriskutsuetan dituzte, eta, batzuetan, faltsutzaileen eskura
|
dauden
substantzia kaltegarriekin formulatuta daude. Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) kalkuluen arabera, saldutako sendagai guztien %15 faltsuak dira, eta, larriena, kopuru hori %50etik gorakoa da Asiako eta Afrikako zenbait lekutan.
|
|
|
Plastikoak, garbigarriak, herbizidak eta fungizidak, besteak beste. Gizakiarekin etengabe lotuta
|
dauden
substantzia kimikoak dira, eta ez dira nabaritzen osasunean dituzten ondorioak. Gutxienez, epe laburrean.
|
|
|
Ingurumenera botatako substantzia kimiko horiek animalien sistema endokrinoa asaldatzen dute, gizakiak barne. Disruptoreen artean
|
daude
substantzia iraunkorrak, biometagarriak eta organohalogenoak (pestizidak eta fungizidak), substantzia kimiko industrialak, produktu sintetikoak eta metal astun batzuk. Disruptore endokrinoek hormona sistemaren funtzionamendua oztopatzen dute eta hormona naturalak ordezkatzen dituzte, haien ekintza blokeatuz edo mailak handituz edo txikituz.
|
|
|
Disruptore endokrinoek hormona sistemaren funtzionamendua oztopatzen dute eta hormona naturalak ordezkatzen dituzte, haien ekintza blokeatuz edo mailak handituz edo txikituz. Mercedes Marcok dioenez, inguruan
|
dauden
substantzia disruptore hormonalen dosiek ez dute zelularik hiltzen, baina oso txikiak izan arren, organismoaren bizi komunikazioen sarea sabotatzen dute eta era guztietako kalteak eragiten dituzte. Epe luzeko ondorioak hainbestekoak dira, ezen, espezialistak dioenez, «beldurra ematen du ondorioak pentsatzeak», eta arriskuan jartzen dute espezie askoren biziraupena.
|
|
|
Bestalde, substantzia “oso kezkagarri” asko baimenduko dira merkatuan, baldin eta ekoizleek substantzia horiekiko esposizioa “behar bezala kontrolatu” daitekeela adierazten badute. Baina “kontrol egokiaren” ikuspegiak ez du babesa bermatzen, herritarra ez
|
baitago
substantzia bakar baten mende, baizik eta ezagutzen ez den efektu konbinatua izan dezakeen koktel baten mende. Azkenik, adierazi dute REACH araudiak aukera ematen diela industriei dauden substantzien alternatiba seguruago bat alde batera uzteko, eta ez dutela ordezkapen plana aurkeztu beharrik.
|
|
|
Baina “kontrol egokiaren” ikuspegiak ez du babesa bermatzen, herritarra ez baitago substantzia bakar baten mende, baizik eta ezagutzen ez den efektu konbinatua izan dezakeen koktel baten mende. Azkenik, adierazi dute REACH araudiak aukera ematen diela industriei
|
dauden
substantzien alternatiba seguruago bat alde batera uzteko, eta ez dutela ordezkapen plana aurkeztu beharrik.
|
|
2007
|
|
|
Erraza
|
dago
substantzia dopatzaileak erosten. Arratibelek hiru iturri aipatu dizkigu:
|
|
|
Ohiz kontsumitzen ditugun elikagaietan
|
dauden
substantzia askok nerbio sistema estimulatzen dute: kafeina dugu horietan nabarmena.
|
|
|
Uretan disolbaturik
|
dauden
substantzien mota eta kopuruak aldatu egiten dira, ura irteniko iturriaren inguruetako ezaugarri geologikoen arabera.
|
|
|
Nefronak giltzurrunen unitate funtzionalak dira, hau da, giltzurrunak nefronez eratutako organoak dira; hain zuzen, milioi batetik gora nefrona ditu giltzurrun bakoitzak. Nefronetan iragazten dira odolaren ur gehiena eta ur horretan
|
dauden
substantziak, proteinak eta zelulak izan ezik. Denen artean minutuko 120 mililitro inguru iragazten dituzte, zenbanahi ur edan dela ere; horrek esan nahi du egunean ia 173 litro iragazten dituztela, gizakiaren odol bolumen guztia ia 35 aldiz.
|
|
|
Bi geologoen esanean, Marteren ezaugarriak aintzat hartuta, baliteke hango bizidunen zeluletan ez egotea ura bakarrik, baizik eta uraren eta hidrogeno peroxidoaren (ur oxigenatua) nahaste bat. Batetik, horrek azalduko luke zergatik
|
dagoen
substantzia oso oxidatzaile bat ustez, hidrogeno peroxidoa Marteren azalean. Bestetik, halako zelulek izozte puntu baxua dute, eta ur gutxi behar dute.
|
|
|
Hala ere, benetako ogi integralean zuntz gehiago dago. Zahi ogiak azido fitikoa du, gari zahian eta beste zereal batzuen oskolean
|
dagoen
substantzia. Substantzia horrek eragina izan dezake kaltzioa bezalako mineralen xurgapenean eta aprobetxamenduan.
|
|
|
Hexaklorobenzenoa dioxina arriskutsuenetako bat da eta Stockholmeko Hitzarmenean debekatu egin zen. Gaineratu dute tokiko biztanleen osasuna arriskuan dagoela, airean
|
dauden
substantzia toxikoek ez ezik, baita hondakin arriskutsuen garraioak ere, zeinak gero eta ustekabeko isurketa gehiago eragiten baititu, eta instalazio horietan gertatzen diren istripu ugariek ere, hala nola leherketek, gas ihesek eta suteek. Beste arazo bat ihes gasen iragazkietan pilatzen diren hondakinak dira, toxinak dituzte eta segurtasun zabortegi batean utzi behar dira.
|
|
|
Hala, aromak dituzten elikagaien etiketek aromaren terminoa izan behar dute, eta, ondoren, aromaren izendapen zehatzagoa edo deskribapena. Gainera, aroma naturala edo antzeko beste edozein adierazpen etiketan adierazten da aroma lehengai edo landare batean
|
dagoen
substantzia edo prestakin batetik zuzenean eratorria denean. Aroma sintesi bidez lortzen bada, baina kimikoki aroma naturalaren berdina bada, etiketan hala adierazten duen ohar bat eramango du.
|
|
|
Emaitzen arabera, garun azalaren bi eskualdeak lodiagoak dira migraina duten gaixoetan. Eremu horietatik hurbil
|
dagoen
substantzia zuriaren azterketak ere arazoak ditu, baina ezin dira zehaztu zergatik sortzen dituen. Jakina da bi eremu horiek mugimenduarekin zerikusia duten seinaleak prozesatzen dituztela, eta, beraz, aurkikuntzek azal lezakete pertsona migrainek, erasorik jasaten ez duten bitartean, hautematen dituzten mugimendu urritasuna, hala nola denbora eta espazio kontrasteekiko edo kolore kontrasteekiko sentikortasunean dauden desberdintasunak.
|
|
|
Hodi horien laginak bidali dira Madrilgo erreferentziako laborategira, dietilenglikolarekin kutsatuta dauden aztertzeko. Oraingoz ez
|
dago
substantzia toxiko horren aztarnarik. Azken konfiskazioa atzo egin zen, Fuenlabradako (Madril) industrialde batean.
|
|
|
Izan ere, garapen fasean dauden ehunetan eragin handiagoa izateaz gain, oraindik ere heltze fasean dauden organoen bidez ezabatzeko zailagoak dira. Babyfood proiektua Haurrentzako elikagai komertzialetan
|
dauden
substantziek haurren osasunean dituzten ondorioak ikertzeko, Babyfood proiektua sortu da. Europako Batasunaren ekimen berri bat da, Europako Batasuneko funtsekin finantzatua.
|
|
|
Txirrindularitza eta futbola, arrisku handiagoa Bat bateko heriotzaren estatistika beltzaren gailurrean futbola eta txirrindularitza daude. Litekeena da kasu gehienak kirolik praktikatuenetako batzuk direlako izatea, baina kontuan izan behar da, batez ere, txirrindularitzak esfortzu maila handia eskatzen duela eta baimenduta ez
|
dauden
substantziak (dopina) asko erabiltzen direla. Kirol horretako alarma 1965ean piztu zen, Tom Simpson britainiarra bat batean hil zenean Frantziako Tourrean, Mont Ventoux a igotzen ari zela.
|
|
2008
|
|
|
Azken urteetan, itsasontzietako pinturetan oso erabilia izan den substantzia batek, TBTak, kalteak eragiten ditu itsasoko bizidunetan. Horregatik, gaur egun, Europan galarazita
|
dago
substantzia hori. AZTI Tecnalia zentro teknologikoko ikertzaileek Gipuzkoako kostaldean TBTaren eragina nolako den jakin nahi izan dute, eta, horretarako, molusku batzuen sexuari erreparatu diote.
|
|
|
Hala ere, industrian kontserbatzaile gisa erabiltzen diren produktuak sintesi kimikoaren bidez lortzen dira. Harremanetarako urtikaria Urtikaria mota hau janarietan, kosmetikoetan eta jantzietan
|
dauden
substantzia kimikoekin azala ukitzean sortzen da. Larruazalaren gainazaleko hantura prozesua da, eta erraz antzematen da, azalean baba edo zurrunga gorrixkak agertzen baitira, azkurak oso gogaikarriak.
|
|
|
Eraginkorra izan dadin, egunean hainbat aldiz irentsi behar da (medikuak agindutakoaren arabera), otordu bakoitza baino bi ordu lehenago eta urarekin, ez beste likidoekin. Taninoek, kafea, tea eta ardoa bezalako elikagaietan
|
dauden
substantziek, ikatzaren eraginkortasuna murrizten dute.
|
|
|
Ia lau milioi langile
|
daude
substantzia kantzerigenoen eraginpean
|
|
|
Irudia: Wikipedia Italiako agintarien arabera, dioxina maila handiko mozzarella gaztak (pestizidetan
|
dauden
substantzia potentzialki kantzerigenoak edo produktu kimikoak, plastikoa eta beste material batzuk erretzean sortzen direnak) alarma piztu du azken egunotan, eta lasaitasuna eskatzen dute, kasu mugatuak baitira. Joan den astean, Napoliko Fiskaltzak ikerketa bat hasi zuen Campania eskualdean, herrialdearen hego mendebaldean, baimendutakoa baino dioxina maila handiagoko bufalo esnearekin egindako mozarrella batzuk detektatu zituenean.
|
|
|
Merkaturatzearen arduradunaren (fabrikatzailea, inportatzailea edo banatzailea) izena, helbide osoa eta telefono zenbakia. Prestakinean
|
dagoen
substantziaren edo substantzien izen kimikoa. Arrisku ikurrak eta adierazpenak.
|
|
|
Alde horretatik, “nanoekotoxikologia” diziplina sortu berria da oraindik. Adibidez, nanopartikulek ingurunean
|
dauden
substantziekin erreakziona dezakete edo ingurunean dauden erreakzioak katalizatu. Inguruko mikroorganismoentzat toxiko ere izan litezke, eta horrek bide eman lezake kate trofikoko toxikotasunaren biometaketa gerta dadin, gizakiei handiki iritsiko litzaiekeena.
|
|
|
“Alergia mota ohikoenak sistema immunearen erreakzio gisa agertzen dira beti, substantzia jakin batzuen aurrean. Diagnostikoan, eskuragarri eta egiaztatuta
|
dauden
substantzia alergenikoen estraktuetara mugatzen dira adituak; baina, askotan, gaixoek zenbait estraktuekin erreakzionatzen dute eta zehaztasun diagnostikoa erlatibizatzen dute”, erantsi du. Errinitisaren eta bronkioetako asmaren ondoren, medikamentuekiko alergia hirugarren kontsulta arrazoia da alergia unitateetan Gai horien konposizio molekularretik soilik zehaztu daitezke sentsibilizazioaren jatorri desberdinak, identifikatu daiteke alergeno komuna den eta alergeno desberdinek funtzio baliokideak izan ditzaketen.
|
|
|
Jostailuak, berriz, irensteak, arnasteak, azala, mukosak eta begiak ukitzeak kalterik edo zauririk ez eragiteko moduan diseinatu eta fabrikatu behar dira. Nolanahi ere, debekatuta
|
dago
substantzia edo prestakin arriskutsuak sartzea, jostailuaren funtzionamendurako ezinbestekoak ez badira. Saiakuntza kimikoak direnean edo zeramika moldekatzeko edo maketak mihiztatzeko diseinatuta dagoenean, substantzia arriskutsu horien kantitateak justifikatuta eta mugatuta egon behar du.
|
|
|
Aditu gehienen ustez, laugarren aporiaren irtenbidea IV 2, 1004a33 pasartean dago esplizituki emanda. Pasarte horretan Aristotelesek baieztatzen du (liburuan lau aldiz errepikatuko du) zientzia bakar bati
|
dagokiola
substantzia eta substantziaren berezko akzidenteak ikertzea. Hala ere, Madigan ek (1999:
|
|
|
Substantzia eta beste gainontzeko kategoriak bereizteko Aristotelesek ezarritako lehen irizpidea menpekotasunaren irizpidea da. Goian aipaturiko IV 1, 1003b5 pasartean adierazita
|
dago
substantziarekiko menpekotasuna zein zentzutan uler daitekeen. Bestalde, VII 3an Aristotelesek substantziaren eta menpekotasunaren arteko lotura argitzen du:
|
|
|
Substantzia horrek kontzientzia horretan daukan agerpena egiatan zerbait ezkutatukoa da, zeren substantzia oraindik Norberaren gabeko Izana da, eta bere buruari buruzko ziurtasuna da bere buruari agertzen den hori bakarra. Horregatik, lehenik
|
daude
substantziatik bakarrik une abstraktuak autokontzientzian; baina une horiek, mugimendu hutsak bezala, bere burua aurrera mugitzen duten heinean, autokontzientzia aberasten da, harik eta berak kontzientziari substantzia osoa atzeman dion arte, harik eta bere buruan kontzientziaren eraikin osoa zurtatu egin duen arte, eta —objektualarekiko portaera negatibo hori era berean positiboa den, hau d... Bera kontzeptua dela dakien kontzeptuan, uneak agertzen dira burututako Osoa, zeinaren bilakaera une haren mugimendua den, baino lehenago.
|
|
2009
|
|
|
elikagaia edo elikagaiaren parte izanik, duen aktibitate biologikoagatik onura medikoak eskaintzen dituen jatorri naturaleko substantzia. Hau da, medikamentuaren eta elikagaiaren mugan
|
dagoen
substantzia gisa uler genezake.
|
|
|
Elikagaiak nahasketa sistema konplexuak dira, hala nola mantenugaiak, beharrezkoak baitira osasun egokia izateko, bai eta toxikoak izan daitezkeen beste substantzia kimiko batzuk ere. Arriskua ez
|
dago
substantzia horien presentzia hutsean, baizik eta faktore askoren arabera aldatzen da, hala nola dosien edo bakoitzaren ezaugarrien arabera. Metalak dira substantzia horietako batzuk, eta elikagaietara iristeko moduak hainbat bide jarrai ditzake, bai zuzeneko ingurumen kutsaduragatik, bai nekazaritza jardueren bidez. Britainia Handiko Elikagaien Segurtasun Agentziak (FSA, ingelesezko sigletan) elikagaietako produktu kimikoen toxikotasunari buruz egindako azterketa batek frogatzen du 2000 urtean bezalakoak edo txikiagoak izan direla artsenikoa, kadmioa, selenioa, zinka edo beruna bezalako elementuen maila, antzeko ezaugarriak zituen azken azterketa egin zenean.
|
|
|
Masa detektagailu bat erabiliz, lortutako konposatu bakoitza bere masaren arabera identifika daiteke. Dimetilfumarato disoluzio patroien bidez, kalibraketa zuzen bat ezartzen da disoluzioan eta laginean
|
dagoen
substantzia kantitatea zehazteko. Kontsumitzaile eta ekoizleentzako abantailak “Teknika horrek oinetakoen sektorea hobetzen du, erosten dituen produktuek osasun arazoen aurrean kontrola eta bermea dutela bermatzeko balio baitu”, esan zuen ABk.
|
|
|
Mateusz Atroszko Kea erabiltzea da haragia, arraina eta esnekiak kontserbatzeko metodo zaharrenetako bat. Zur nobleen sugarik gabeko errekuntzak sortutako kean
|
dauden
substantzien ekintzan oinarritzen da. Ekintza hori kea lehortzearen ondoriozkoa da, bai eta eragin antiseptikoa duten substantziak (fenolak eta azetonak, besteak beste) eta kolorea, zaporea eta usain bereizgarriak ematen dituztenak ere.
|
|
|
Badira zenbait aurrekari, ginda kontsumoaren eta sugar murrizketaren arteko erlazioa erakusten dutenak. C proteina erreaktiboa (PCR) odolean
|
dagoen
substantzia bat da, organismoan hantura adierazten duena. Gaixotasun horren maila handiak bihotz eritasunaren arriskua handitzearekin lotzen dira, eta, zenbait ikerketaren arabera, obesitatearen genesiaren markatzaileetako bat izan daiteke; PCR maila baxuak, aldiz, gaixotasun kardiobaskularren arrisku txikiagoarekin lotzen dira.
|
|
|
Baina beltzaran kosmetiko honek ez du eguzki izpietatik babesten. Eta DHAk, landareen eta animalien metabolismoan
|
dagoen
substantzia naturala izan arren, azala lehortzen du, eta horregatik, autobrontzeadoreak ez dira egokiak azal oso lehorretarako. Azken finean, larruazalaren urre kolorea lortzeko modu azkar eta erosoa izateaz gain, beltzaran kolore naturalaren eta solariumen alternatiba osasungarria eta segurua dira.
|
|
|
Landareek burdinaren eta proteinen xurgapena alda dezaketen taninoak dituzte Baina mineral honek beste etsai batzuk ditu. Fitatoek ere, gari zahian eta zerealen oskolean
|
dauden
substantziek, ezin hobeto xurgatzea eragozten dute. Horregatik, zuntz gehiegi duen dieta kaltegarria izan daiteke.
|
|
|
“Nagusiki bi arazo dituzten konposatu kimikoez ari gara: kasu batzuetan, elementu biometagarriak dira, hau da, nahiz eta kontaktua duela zenbait urte gertatu, eragina geroago ager daiteke, organismoan metatu eta irauten dutelako, pestiziden kasuan bezala; beste batzuetan, berriz, egunero erabiltzen diren produktuetan
|
dauden
substantziak dira, hala nola plastikoetan, detergenteetan edo kosmetikoetan, eguneroko bizitzatik ezabatzen oso zailak direnak, eta olearen eraginpean etengabe egotea dakarte”, azaltzen du. Ikerketa hainbat ondoriotara iritsi da, eta UGRrekin batera proiektua gauzatzen duten zazpi taldeak bateratu dituzte.
|
|
|
Ohiko kontsumo produktu askotan
|
dauden
substantzia kimikoen taldea dira ftalatoak. Zenbait azterlanek substantzia mota batzuek ingurumenean eta osasunean dituzten ondorio negatiboak adierazi dituzte.
|
|
2010
|
|
|
Moskuko Osasun sailak jakitera eman duenez, kutsadura maila oso altua da, atmosferan
|
dauden
substantzia kaltegarrien kontzentrazioak gehienezko maila sei aldiz gainditzen baitu.
|
|
|
De la Fuenteren ustez, erakargarria bada ere, egilearen interpretazio pertsonala da Evansek proposatutakoa. Izan ere, oso litekeena da nolabait lotuta
|
egotea
substantzia horiek askatzea eta immunitate sistemaren erantzuna, baina lotura hori zein den ez dago egiaztatuta.
|
|
|
Gizarte Segurantzaren Sistemak (2006) sei multzotan biltzen ditu: agente kimikoek, fisikoek eta biologikoek, beste ataletan ez
|
dauden
substantziak eta agenteak arnasteak eta agente kartzinogenikoek eragindakoak. Zerrenda horretan patologia ugari badaude ere (30.000 inguru), beste patologia batzuk zalantzan daude, hala nola hotzaren eraginpean egoteak eragindakoak, zuntz mineralen, artifizialen edo sintetikoen aspirazioagatiko bronkio biriketako gaixotasunak (biriketako minbizia) eta amianto hautsa arnasteak eragindako laringeko tumoreak.
|
|
|
Fruitu lehor horrek endotelina maila murrizten du, gaixotasun hori duten gaixoetan dosi handietan
|
dagoen
substantzia.
|
|
|
Glasgowko Unibertsitateko (Eskozia, Erresuma Batua) ikertzaileek egindako ikerketa batek frogatzen du polifenolak, fruta eta barazki askotan
|
dauden
substantzia antioxidatzaileak, zukuen bidez irenstean ere xurgatzen dituela organismoak. Prototipo gisa erabilitako edaria polifenole iturri natural gisa elikagai aberatsak hautatu ondoren egin zen, hala nola mahatsa, sagarra, fruitu zitrikoak eta te berdea.
|
|
|
Polifenol ugariko elikagaiek, hala nola marrubiek, ahabiek eta fruitu lehor batzuek, zahartzeak eragiten duen narriaduratik babesten dute garuna, inflatorioaren eta antioxidatzaileen kontrako eraginengatik. Estatu Batuetako hainbat erakundek egindako ikerketa batek, Amerikako Elkarte Kimikoaren azken Topaketa Nazionalean aurkeztua, garunari modu naturalean metatzen diren eta hainbat patologiarekin lotuta
|
dauden
substantzia toxikoak ezabatzen laguntzen diotela erakusten du; esaterako, helduaroan oroimena galtzea. Shibu Poulose ikertzaileak azaldu duenez, aurreko azterketek iradoki zuten zahartzearekin zerikusia duen faktoreetako bat organismoa hondakin toxikoak ezabatzeko ahalmenetik galtzea dela.
|
|
|
Zapore berrien azterketa haiek arautzen dituzten jarraibide berrien arabera egiten da. Ekimen honen bidez, EBn gaur egun eskura
|
dauden
substantzia aromatizatzaile guztiak ebaluatu nahi dira, azken datu zientifikoen arabera. Aroma jakin batek eskatutako baldintzak betetzen ez dituela adierazten duten arrazoiak atzemanez gero, Europako Batzordeko arrisku kudeatzaileei jakinaraziko zaie, eta haiek erabakiko dute erabiltzeari utzi ala ez.
|
|
|
Alor militarrean distentsio leun bat gertatzen bada, 1986ko apirileko Txernobileko istripuak nuklear zibilaren arazoa berpizten du. 1987an, hainbat urtez negoziatu ostean, ozono geruzaren murrizketan inplikatuta
|
dauden
substantziei buruzko Montrealeko protokoloa lehen urrats modura agertzen da aldaketa klimatikoari buruzko nazioarteko negoziaketetan. 1970eko hamarkada beldurrak eta natur baliabideen agortzeak markatu badute, 1980koaren erdiaz geroztik, biosferaren arazketa gaitasunaren mugen kontzientzia hartzea nagusitu da.
|
|
2011
|
|
|
Proiektuaren aurka daudenek salatzen dutenaren arabera, ordea, inguru horretako lurrak uranio eta amianto asko du. Substantzia horiek kaltegarriak dira osasunarentzat.Europako Batzordeak duela urte batzuk argitaratu zuen txosten baten arabera, lur horietan
|
dauden
substantziek ez dituzte arriskuan jartzen langileak eta eskualdeko biztanleak. Baina amiantoa erabiltzea legez kanpokoa da, duen arriskua dela-eta.
|
|
|
Gero, konposatu organikoak dauzkan pentano hori analizatzeko, gas kromatografia (GC) erabiltzen da. Teknika hori asko erabiltzen da gas fasean
|
dauden
substantziak bereizteko, batez ere konposatu organikoak analizatu nahi direnean. Zutabe kromatografikoan substantziak bereizi eta gero, garraren ionizazioaren detektagailuak (FID) identifikatu egiten ditu.
|
|
|
Nikotina mendekotasuna sortzen duen substantzia da, eta ondorio kaltegarri ugari agertzearekin lotuta dago. Frogatuta
|
dago
substantzia horren eraginpean egoteak areagotu egiten duela arteria hipertentsioa, iktusa edo infartuak izateko arriskua. Nikotinarik ez duten kartutxoetan ez da baimenik, baina nikotinaren osaera aztertuko da, fabrikatzaileek adierazten dutenarekin bat datorrela eta osasunarentzat kaltegarria ez dela egiaztatzeko, Sailak adierazi duenez.
|
|
|
Ur horiek eragotzi egin zuten, erradioaktibitatea zela eta, zentral nuklearreko langileek instalazio horietako zenbait arazo konpontzea. Ur horretan
|
dauden
substantzia poluitzaileen kontzentrazioak legezko muga baino 100 aldiz handiagoa dela kalkulatzen da, baina TEPCOk adierazi zuen maila nahiko baxua dela. Isuritako uraren zatirik handiena instalazio batzuetan gordeta zegoen, eta gainerakoa lur azpiko ura zen, bosgarren eta seigarren erreaktoreetatik hurbil dagoena.
|
|
|
“Azukreen eta aminoazidoen arteko elkarreraginak hidroximetil furfural bat eragiten du; akrilamida sortzeko, berriz, ezinbestekoa da asparagina aminoazidoa egotea”, azaldu zuen CSICek Pilar Montero Elikagaien eta Nutrizioaren Zientzia eta Teknologia Institutuan. “Mendebaldeko dieta osatzen duten elikagaietan oso zabalduta
|
dauden
substantziak dira, batez ere labekatutako eta frijitutako produktuen gainazalean. Zaurituak, aldiz, ez dira ukituko», esan zuen Monterok.
|
|
|
Bestalde, kosmetikaren industrian, larruazala zaintzeko produktuetan erabil liteke, zahartzeari aurrea hartzeko dituen ezaugarriengatik. Zientzialariek jakin dute estresa biotikoa jasaten duten tomate landareetan
|
dagoela
substantzia hori, eta, gainera, prozesu erraz eta merke bat garatu dute laborategian sintetizatzeko. IBMCPko ikertzaile taldeak azaldu duenez, landare bat agente estresagarri batek ezartzen duenean, konposatu batzuen mailak aldatzea eragiten duten mekanismo batzuk erreakzionatu eta aktibatzen ditu.
|
|
|
Bizitzako lehen 24 orduetan ikusten dena larria izan daiteke, eta berehala baloratu behar da. Ikterizia luzeei dagokienez, gehienak errugabeak eta amaren esnean
|
dagoen
substantzia kaltegabe baten ondoriozkoak diren arren, pediatrak aztertu behar ditu beti. Bizitzako lehen 24 orduetan ikusten den ikterizia larria izan daiteke eta berehalako balorazioa behar du.
|
|
2012
|
|
|
Dena den, esan bezala, gerta daiteke uretan
|
dauden
substantzia kaltegarri batzuk oraindik ez egotea kontroleko zerrendetan, edo substantzia horietarako analisi kimikorik ez egotea. Halaber, litekeena da laginketa egin baino aste batzuk lehenago gertatu izatea isurketa:
|
|
|
Orain ikerketa asko egiten ari dira konposatu lurrunkor horiek sintetizatzeko landareek erabiltzen dituzten mekanismoen inguruan, dio De Moraesek.
|
Badago
substantzia gako bat: azido jasmonikoa.
|
|
|
Beti debekatuta
|
dauden
substantzien lehen azpitaldea anabolizatzaileak dira, ehunen hazkuntza sustatzen duten produktuak. Zerrendan argi eta garbi ageri da:
|
|
|
Lehiaketan zehar debekatuta
|
dauden
substantzietan lau talde daude: estimulatzaileak (adrenalina bera, esate baterako), narkotikoak, kanabinoideak eta glukokortikosteroideak.
|