2000
|
|
Ez
|
dago
munduan, bere buruaren jabe den edo izan gura duen herririk, bere faktozko edo ametsezko mapa sozializatzen ahalegintzen ez denik. Mapagintza eta kartografia balio estrategiko handikoak dira, eta mapen bidez amets askatzaileak komunikatu ohi diren modu berberean, gezur objektibagarri biribilak ezkutatu gura izan dirasarritan.
|
|
Eta zu ere ez
|
zaude
mundu honetannireak asebetetzeko.
|
|
Ematen du harro sentitzen garela, gu eta gutarrak ingurukoak baino zuhurragoak izan omen garelako, baina, egia berdadero? eta funtsezkoenaren esploratzaile porrokatuak gara maizegi, etaabsolutua aurkitu nahi dugu absoluturik ez
|
dagoen
munduan. Geroxeago aipatukodudan liburu eta egile enblematiko batean atera zait perla distiratsu hau:
|
|
Bosgarrena, soinu kode desberdinak
|
daude
munduan zehar, lau bost mila, etahizkuntza dute izena.
|
|
Lehenbiziko ehun urteak paseak dira, 1887ko uztailaren 2an Guglielmo Marconi italiarrak harigabeko telegrafia berriaren patente britainiarra lortu zuenetik. Ehun urtez eduki dugu dibertimendua, hezkuntza eta informazioa irrati bidez. III. milurtekoaren atalasean 2.100 milioi irrati hargailu
|
zeuden
munduan eta telebistak egindako lehiakortasun bortitza gorabehera, irratiak burua makurtzeke dirau munduaren hiru eskualdeetan: garatuan, garabidekoan eta azpigaratu edo txiroan.
|
2001
|
|
Tradizio batek eragin nabarmena izan zuen bestean, eta euskararen munduan zizelkatu ez zen erromantikoatzerakoien klixe horrek kalte handia egiten dio, oraindik ere, euskarari: euskararenoilalurreko gaurko bizipen egunerokoak ezin du, anartean ere, sukar hori aspaldigainditu zuela sinetsarazi, bizirik
|
dagoen
mundu batek bizi gaituela jakinarazi.Euskararen zailtasun deabruaren topikoa langa bat da tradizioen arteko komunikaziorako, baina ni nago (eta oker egon ninteke) bi tradizioen arteko komunikazioaeragin behar luketenek (agintariek, hedabideek, eragile sozialek...) ez dutela komunikazio horretarako premia ikusten, eta, halaber, ez direla konturatzen komunikazio hori joan etorrikoa (berdintasunezko... arazo izaten iraun ere, alegia.
|
|
Pixka bat bai, baina aski ez, antza, literatura erabat desnazionalizatzeko. Ohar gaitezen, hala ere, pribilegio hori bospasei literatur esparruri
|
dagokiela
munduan, gehienez ere, alegia historian zehar literatur ondare gehien bildudutenei; eta, kopuru aldetik, gu bizi garen literaturaren hirugarren mundua nagusidela. Begiak inguruko makroliteratura espainiar zein frantsesen gainetik kenduzgero, gure antzera berrikitan egituratzen hasi diren literatur esparruetan, osoezagunak zaizkigun problematika literarioak bizi dituztela ohar gaitezke:
|
|
1960ko hamarkadaren erdiaz geroztik, truke tasa finkoak gero eta gehiago jarri ziren presiopean, eta, ofizialen kopurua handia izan arren, moneta nagusiak krisi batean sartu ziren, ondorioz debaluazio gogorrak ekarriz, eta, azkenik, baita Bretton Woods en harturiko truke neurrien sistemaren bukaera ere. 1973ko martxorako, truke tasa flokatzaileetan oinarrituriko sistema batera aldatzeko akordioaren beharra
|
zegoen
mundu mailan. Alta, munduko moneta nagusien arteko akordio orokor bat eta truke tasaren fluktuazio marjinaren adosturiko %2, 25, goitik eta behetik sarrera lortzeko saioak ez zuen arrakasta lortu, eta horrek fluktuazio kontrolatuaren beste epealdi baten hasiera ekarri zuen.
|
|
Usaina eta perfumeekiko zaletasuna oso zabala da eta hedatuta
|
dago
munduan zehar. Honen froga garbiena dira usainari eta perfumeei eskainitako erakustaldiak eta Museoak.
|
2002
|
|
Ezagutza marko berriak nahitaezkoak dira, norbanakooi gauzak aurrezarrita egotea amaitu baitzaigu. Gaindituta
|
badago
mundu zaharra, horri zuzenduriko pentsamolde markoa gainditu beharra dago.
|
|
Abiadura handiko informazioaren garraioak informazio hori modu globalean ulertzera behartzen gaitu. Mundua modu globalean ulertzen dugu, baina zein da jira-biraka
|
dagoen
munduaren ikuspegi globalizatua. Zertaz informatzen dute albiste agentzia handienek?
|
|
Gaur egun ez
|
dago
munduaren konplexutasun osoa globalizazio ekonomikoaren parametro hutsetatik ulertzerik. Inoiz izan den globalizazio handiena dugu gure artean; izan ere, horretan ahalegintzen dira korporazio transestatalak eta hedabide erraldoiak.
|
|
Ez
|
dago
mundua bere osotasunean ulertzerik modu isolatu batean, kulturak berak interpretatzen baititu modu komunean eta sozialean munduaren sorkuntza bera, naturako fenomenoak, gizarte antolakuntzarako irizpide nagusiak, lan banaketarako joerak eta bizitza aztura nagusiak.
|
|
gutariko gizabanako bakoitzak, gutariko talde bakoitzak, gutariko herri bakoitzak munduaren interpretazio subjektiboa eta pertsonalizatua garatzean, mundu global batean diharduela eta besteen balio eta signifikazio sistemekin batera bizi behar duela kontuan izatean. Gero eta interkomunikatuago
|
dagoen
mundu honetan, ez dago ahazterik mundu materialaren globalizazioa; era berean, globalizazioak ez du nahitaez ezarri behar identitate desberdinen arteko berdinketa zoroa.
|
|
Formaz, edukiz eta ereduz mundu desberdinak
|
daude
munduan. Formaz, edukiz eta ereduz komunikatzeko mundu desberdinak daude mundu honetan.
|
|
Formaz, edukiz eta ereduz mundu desberdinak daude munduan. Formaz, edukiz eta ereduz komunikatzeko mundu desberdinak
|
daude
mundu honetan. Baina ugaritasuna eta aniztasuna ez dira ezintasunaren arrazoi.
|
|
Gauzak horretara, Mendebaldeko herritar asko eta asko ezgauza dira europarrez aparte munduan dauden bestelako kontzeptzioak, bestelako sentimenduak, bestelako emozioak, bestelako aztura erritualak edo bestelako beharrizan espiritualak ulertzeko. Zer
|
dago
munduan geurea baino hoberik, galdetzen diete euren buruei.
|
2004
|
|
Aproposa litzateke, beraz, ideia ekonomiko ortodoxoak birplanteatzea ezsoilik teoria horiek kontuan hartuz, ez eta soilik bere zientzia iturria azterketaraerantsirik, baizik eta guztien baitan
|
dagoen
munduko ikuspegia ondo baloratuz etaulertuz. Maitasunaren ikuspegitik, aurreko atalean egin dugu balorazio hori, etaatal honetan bere formulazio zientifiko bat zirriborratu dugu.
|
|
ez daude eikarrekin ados.Aiabaina, kontsistentzia logikoa ez da baldintza nahikoa behar dugun koherentziaren gutxieneko maila lortzeko. Egon
|
badaude
munduak logikoki kontsistenteak diren usteeksortuak, baina justifikazio kasuak ez direnak. Adibidez, soilik, nire zakurra berdea da?
|
|
(I) beharrezkoa da, nahiz eta guk agian ikerkuntza enpirikosakon bat behar izan dugun (1) egiazkoa dela jakiteko. Agian
|
badaude
munduak non Gretabezalako izakiak robotak diren. Greta robota ez dela finkatzeko ikerkuntza enpiriko sakonaegin behar izan dugu.
|
|
Platon da Mendebalde osoarentzat filosofian, moralcan, crlijioan. gurc kuitura komuncan. oinarrizko bilakatu den giz.akiaren ikusmolde dualislaren czarlc eta finkatzaile filosofikoa, ez datckc bera asmatzailea. orfikoengandik ikasia baituke. Horren arabcra, gizon emakumea gorputz cta arimazko iz.akia da, crdibitua alegia. Arimazkoa, propiokien, ez materiala eta sunt.siczina da, gorputz hilkorbatean preso
|
dagoena
mundu honetako bizialdian. Gizakia esentzialki arima da hortaz.
|
|
Jk Hain zuzen, epistemoiogian, errorearen teoria garatu da, bestcak beste, sen onaren araberaontzat ematen ditugun hainbat ideiaz(, iore hau gorria da?, adibidez) fida ez gaitczen. Tcoriahorren arabera koloreak, usainak eta mota horretako gainerako propietateak ez
|
daude
munduan; subjcktuan baizik. Beraz, cpistemologiaren aiorrean lan bat cgitera bazoaz ez.in duzu emantzat joobjektuek koloreak badituztenik (propietate bigarrenen Eeoria subjektibistak alde batera uzten dituzulaesplizituki esan gabe ez behintzat).
|
|
Ekonomia publikoa oso presente
|
dago
munduko herrialde guztietan, erregimenpolitikoa edozein izanda ere. Berak bakarrik Barne Produktu Gordinaren %25 %50errepresentatzen du, herrialdeen arabera, eta horri, enpresa publikoak gehitu beharzaizkio; eta pribatizatze prozesuek azken urteotan bultzada handia ezagutu dutenarren, oraindik ere sektore publikoko enpresek errealitate ekonomiko inportanteaosatzen dute.
|
2006
|
|
zelan heldu legitimitatea sortuko duen irizpide normatibo batera, subjektu arrazional orok onartuko duen batera, horretarako mundua, birliluratu? barik (azken aukera hori ez
|
baitagokio
munduaren ikuspegi modernoari).
|
|
Subjektuaren gaiak, erabat zatikaturik
|
dagoen
mundu batean identifikazio eta pertenentzia molde berrien bila aritzeak, zalantzarik ez dago Weber-entzat berebiziko garrantzia daukala Mendebaldeko arrazionalizazio prozesuaz egin duen analisian. Alde batetik, Weber-ek subjektibitate eredu bat berreskuratu nahi du, pertsonalitateeta identitate eredu bat, kausa profesional baten aldeko zerbitzu aszetikoan oinarriturikoa; ondokoak lotu ditzakeen?« ¿ aren ideal?
|
|
Aspaldi esana dut, benetan euskal den unibertsitate batek ikerketa mailako aitorpena egin liekeela alorrean alorreko euskarazko eskuliburuei. Publizitate mundua erdarazko mundua da; euskaraz ez
|
dago
mundu hori deskribatzerik, euskaraz sortu egin behar da mundu hori, eta ez dago munduak sortzea bezalako ikerketarik. Tamalez, ordea, lantegi gaitz horretara animatzen den irakasle arduratsuak apenas espero dezakeen beste ordainik, bere kontzientziak emango dionaz gain.
|
|
Aspaldi esana dut, benetan euskal den unibertsitate batek ikerketa mailako aitorpena egin liekeela alorrean alorreko euskarazko eskuliburuei. Publizitate mundua erdarazko mundua da; euskaraz ez dago mundu hori deskribatzerik, euskaraz sortu egin behar da mundu hori, eta ez
|
dago
munduak sortzea bezalako ikerketarik. Tamalez, ordea, lantegi gaitz horretara animatzen den irakasle arduratsuak apenas espero dezakeen beste ordainik, bere kontzientziak emango dionaz gain.
|
2007
|
|
Definizioei dagokienez, esan beharra dago, ez
|
dagoela
mundu guztiak onartzenduen definizio bat. Uste dut honetan ari diren erakundeek beldur pixka bat sentitudutela definizio bakar eta erabatekorik ez dagoelako.
|
|
Ondorioak aurreikusteko modukoak ziren iragan hurbilean eta berehalaagertu zaizkigu. Ikusi bestela nola
|
dagoen
mundua. Izan ere, baliabideak neurrizgora ustiatzeak arrisku gorria ekarri dio naturari:
|
|
kultura gizakien sorkuntza gorena bide da, hau da, edozein giza jarduera bere mailarik gorenean. Bestetik ikuspegi antropologikoa: kultura jende talde bati
|
dagokion
mundu sinbolikoa da. Azkenik, ikuspegi soziosemiotiko edo sinbolikoa:
|
|
masa, hots, izengabeko jendetzak pasibo behar du izan, aktiboak (eragileak) izendun artegileak eta markadun korporazio pribatuak izango dira. Masakontsumoan edo arte jasoan euskal kulturak bere lekua behar du, dudarik ez, bainaikusita eremu horietan
|
dagoen
mundu mailako lehia eta botere kontzentrazioa, kultur politika horretara mugatuz gero, nondik aterako da euskal kulturgintzagauzatu eta gozatuko duen jendea?
|
|
Euskara desagertzeko arriskuan dago bere lurraldearen hedadura osoan, Unescokegindako. Arriskuan
|
dauden
munduko hizkuntzen atlasaren, arabera.
|
|
Etaez gara bakarrak: 5.000 herri nortasun kudeatzeko edo menderatzeko 200en batestatu bakarrik
|
daude
mundu madarikatu honetan. Atera kontuak nolako alienaziogatazkak bizi diren mundutar askoren eta askoren buru bihotzetan.
|
|
Gorputzik gabeko gizakirik ez dagoen bezala, ez da lurralderik gabeko herririk. Ijitoek ez dute berezko lurralderik, beraz ijitoen nazioerria ez
|
dago
munduan. Israel Berria sortu baino lehenagokojuduek, gaurko ijitoek bezala, ez zuten herriaren nortasuna, edo ez zuten nazioarteko aitorpena, identitatearen beste osagarriak izanik ere, lurralde propiorik ezzutelako.
|
|
Europar Batasunetik kanpoko beste monetekiko truke neurriez, eta berezikidolarrarekiko truke neurriaz, ondoko hau esan beharra dago: euroa, EuroparBatasunetik at
|
dagoen
munduaren aurrean, kideak diren nazio monetarioekordainketa hartzekodun eta zordunetarako jaulkitako europar monetak kanalizatzendituen dolarren ibilgailu numerikoa besterik ez da.
|
|
Narrazioari sinesgarritasuna ematen laguntzen du. Baina, batzuetan, tesian defendatzen den ideia nagusia ez
|
dagokio
mundu errealari, eta ez da posible ebidentziak eskaintzea. Kasu horietan, hizlariak azaldu behar du paradoxikoa den zerbaiten lekuko izango direla entzuleak, eta saiatu sinesgarri egiten defendatu behar duena.
|
|
Jakina denez, erretorika izan da Grezia klasikoaren ezaugarri aipatuenetako bat: ez
|
dago
mundu klasikoa ulertzerik eztabaidarik gabe, diskurtsorik gabe eta argudiorik gabe.
|
|
Erromeria txarrik ez
|
dago
munduan Oiartzundik hasita Epelerrekara Epelerrekatikan Astigarragaraino Astigarragatikan Pardiolaraino. Zer arraiotan habil, sudur handi hori?
|
|
Gizartean
|
dauden
mundu konplexuei buruzko diskurtso etikoa eskatzen zaio eragile sozialari, kazetaria izan, politikaria nahiz filosofoa izan. Mundu konplexu horiei eman behar die diskurtsoak irtenbide argumentatua.
|
|
Hizkuntzarik gabe ez
|
legoke
mundurik, darraigu Alvarez Santa Cristina irakurtzen?, ezen mundua mundu baldin bada, gizakiak halakoxe zertu duelako da, bestela anabasa hutsa litzateke, edo greziarrek ziotenez: kaos bat.
|
|
batean pentsatzeagatik1448 Ez dago hizkuntza, hizkuntz jokoak daude (pragmatikoak); ez
|
dago
mundua, baizik eta «munduak» (fisika, mito, poesiakoak). Aitzitik, hizkuntzak eta munduak, hizkuntz jokoek eta munduek orain, Lehenengoan bezain lotu lotuak segitzen dute betiere.
|
|
Konpentsazioz, nia, bera ezdeus eta herbala bada, ez bada behintzat kartesiarra legezko potentea, beti hi batek lagun egina
|
dago
munduaren erdian (ego kartesiar bakartiaren guztiz kontrara), are hi batek du egiten eta jasotzen. Hi bat ipintzeak bihurtzen du nia ni.
|
|
Jada ez dago urrun Kant-en kontzeptua, hori sentsazioen elaborazio kategorialaren sintesia, mundu sentigarriaren presentzia ezinbestekoarekin. Hizkuntzan
|
dagoen
mundu ikuskeraren Humboldt-en gardia ez dago jada batere urrun, bereziki.
|
|
Hizkuntza soilera mugatuz orain, hizkuntzazko mundu ikuskeraren erlatibismo delakoaren zentzua zehazte aldera, E. Coseriu rekin (1988), auzia lau itaunetan laurki liteke hobeto erantzuteko: 1 hizkuntza partikularraren mundu ikuskera zein modu eta neurritan da naturaren irudia?; 2 hizkuntza partikularraren mundu ikuskera batasunduna al da bere baitan?; 3 ba al
|
dago
mundu ikuskera bat hizkuntza guztiena komuna?; 4 hizkuntza partikularraren mundu ikuskerak zein balio edo ganora du hiztunaren pentsaera eta jokaerari buruz? 1357 Aurrenekotik abiatuz (1): naturaren kontzeptua, gizakiari eta gizakiaren arteak sorturiko munduari kontrajarriarena bezala, espezializatu edo teknikoa da, hori Birjaiokundeaz gero bakarrik dago.
|
|
Begitantzen zait, lurpetarki gertatzen eta arazoak sortzen ari dena dela, ideien garapen libre eta fruituor hori, Mendebaleko filosofia, zientzia eta literaturarena kontsideratzen dela bereziki eta, hein batean, Mendebalaren aurreskutasun material eta kultural hau, hemengo hizkuntza «sanskritikoen» berezko dohainekin lotua suposatzen dela (ez
|
dago
munduan beste hizkuntzarik grekoaren bikaintasunekin!) 612 Hala moduzko arrazoi bitxien oihartzun puskak sumatzen dira batzuetan haren gogartean: itauntzen omen da, dio Humboldt-ek, zer gertatuko zatekeen mendebalean, Kartagok Erroma garaitu izan balu, alderantziz ordez?
|
|
Alderantziz, ordea, ezagutzaren posibilitearen baldintzak oro subjektuan kokatuz, subjektu berri moderno kreatibo bat eraiki du, mundua berak «eratzen» duena. Ez
|
dago
mundurik, objektibitaterik, subjektuarena baino.
|
|
mundu batentzat ahalaren barruan betegina da, etab.); eta ez dute erabilerarik, atzeraka, esperientziaz haraindi aplikatzeko ere (adb.: mundu hau kontingentea da, kontingentea ezin da izan bere buruaren kausa, beraz
|
badago
munduaren kausa bat ez kontigentea, bere buruaren kausa, beraz izate betegina). Begietako betaurrekoek aurrerantz ikusteko balio dute, ez begiaren atzerantz.
|
2008
|
|
Zenbait autorek, garapenaren psikologian garatu diren teoriak sailkatu eta konparatu ondoren, paradigma kontzeptua onartu dute (Overton eta Reese, 1973; Overton, 1984). Teorien oinarrian dauden eta testuinguru historiko, sozial edo kulturalarekin lotuta
|
dauden
munduari buruzko oinarrizko ideien multzoa dira paradigmak. Oinarrizko planteamendu horiek askotan ez dira behar bezala adierazten, baina teoriaren edukia gidatzen dute, adibidez, aztertu beharreko aldagaiak zehaztu, aldagaien arteko harremana aztertu, hipotesien formulatzea egin eta abar.
|
|
Teorien oinarrian dauden eta testuinguru historiko, sozial edo kulturalarekin loturik
|
dauden
munduari buruzko oinarrizko ideien multzoa da.
|
|
b) Teorien oinarrian dauden eta testuinguru historiko, sozial edo kulturalarekin loturik
|
dauden
munduari buruzko oinarrizko ideien multzoa da.
|
|
Oinarrizko ezagumenduetarako liburuak egokiagoak badira ere, aldaketa iraunkorrean
|
dagoen
mundu honetan Interneteko materiala, wikipedia barne, eta bere atzipena lortzeko bilatzaileak, ezinbesteko tresnak dira gaiaren inguruko azken berriak jasotzeko.
|
2009
|
|
Zientzia kazetaritza lantzen dutenek zientziaren alorguztietatik jan eta edan behar izaten dute behin baino gehiagotan. Noski, horren jakintza zabala duen pertsonarik ez
|
dago
munduan. Beraz, jasotzenden informazioa balioesteko kazetariaren esperientzia behar bestekoa ezdenean, kazetaritzaren beste hainbat alorretan bezala?
|
|
Informazioaren gizartearen paradisua saldu digute. Egun inoiz baino baliabide gehiago
|
dago
munduan informatzeko, baina horrek askotan ez digu laguntzen, modu zuzenean, gertatuaren berri jakiten.
|
|
Euskara oraindik interneteko bilatzaile handietan automatikoki ezagutzen ez den hizkuntza denez114, ez dugu sarean dauden euskarazko web guneei buruz nahikoa onargarri zaigun daturik. 2003an egin zen azterlan batean (Mas i Hernández 2003) euskara 40
|
zegoen
munduan orrialdeen kopuruari dagokionez115 Geroagoko azterlanek 34 tokia aipatzen zuten. Edozelan ere, iturri batzuek eta besteek erabiltzen dituzten gutxi gorabeherako kopuruek argi eta garbi erakusten dute euskararen eta Interneten presenteen dauden hizkuntzen artean dagoen tarte ikaragarria.
|
2010
|
|
Ordura arteko arrantza ugalduz joan zen eta barkuek, nahiz eta matxura pare bat eduki, eutsi egin zioten bereneginbeharrari. Amerikatik Europatik baino gertuago zeudela, irratien bitartez jakinzuten irailaren lehenean Alemaniako armada Polonian sartzen ari zela, eta horrekin, iragarrita
|
zegoen
Mundu Gerra hasi zela.
|
|
Are gehiago, adierazten duenez balantze orokorraetsigarria da, herrialde gehienek daramaten norabidea ez baita MGHak erdiestekoegokia, batez ere Saharaz hegoaldeko Afrika eta Erdialdeko zein Ekialdeko Europarenkasuan, azken urteotan zona horietako giza garapena murriztu egin baita handitu beharrean. Txostenak dio giza garapenari
|
dagokionez
mundua hondamendi batera bideraturikdagoela eta, larriagoa dena, hondamendi hori eragoztea berau aurreikustea bezainerraza dela. Testuinguru honen aurrean berrikusketa sakona beharrezkoa egiten da, hutsune honen arrazoiak eta giza garapenaren gainbehera gaur egun indiferentziazulertua izateko faktoreak zein diren aurkitu ahal izateko, besteak beste.
|
2011
|
|
Aitzitik, Skutnabb Kangasen (2000) kalkuluen arabera, ahozko hizkuntza bat garatu duten komunitate askotan eta askotan oso litekeena da keinuzko hizkuntza bat ere garatu izana. Hortaz, 6.000 hizkuntza inguru ez, baizik eta 11.000 hizkuntza inguru
|
leudeke
munduan, keinu hizkuntzak kontuan hartuz gero2.
|
|
Iraupen programak oso hedatuak
|
daude
munduan zehar (Baker, ibid.): navajo eta gaztelania bidezko hezkuntza Estatu Batuetan, galeserazko hezkuntza Galesen, irlanderazkoa Irlandan edo maori hizkuntzako eskola Zeelanda Berrian.
|
|
Gaur egun, berriz, portzentaje hori% 80ra iritsi da sare publikoan, eta% 63 ingurura sare pribatuan (Cenoz, 2009). Erraza da konturatzen irakasleen hizkuntza prestakuntzan halako jauzi handi bat emateko baliabideak (ekonomikoak zein antolakuntzazkoak) ez
|
daudela
munduko hizkuntza gutxitudun komunitate gehienen eskura. Horrexegatik guztiagatik, murgilketa bezalako eredu bat ezartzea izugarrizko erronka da hizkuntza gutxitudun komunitateentzat, irakasleen hizkuntza prestakuntza, hezkuntza elebidunerako prestakuntza edota hizkuntza gutxituan irakasteko material didaktikoen sorkuntza ez direlako inolaz ere egun batetik bestera lortzen diren erronkak.
|
2012
|
|
Berez, Nazio Batuek debekatu egiten dute estatu gabetasuna. Pertsona guztiek izan behardute herritartasuna, eta hala ere, 2009an 12 milioi
|
estatugabe
zegoen munduan, arrazoi asko direlamedio. Estatugabea izateak pertsona guztiei aitortu behar zaizkien oinarrizko eskubideak galtzea dakar (datuetarako, eta gaian sakontzeko, ik. Blitz/ Lynch, 2011).
|
|
Historikoki, hauxe dugu bilakaera: 1900ean, 50 estatu
|
zeuden
munduan; 1945ean, 74, eta gaur, ia 200 Mende baten bueltan laukoiztu egin daestatuen kopurua.
|
|
Benetako arazoa askoz ere gogorragoa da, ikuspuntu kualitatibotik begiratuta, hau da, kapitalen perekuazio, zentralizazio eta kontzentrazioaren legeen abiadurakaotikoa, gehiegizko produkzioaren eta mozkinen batez besteko tasaren jaitsierarenkrisiaren mende
|
dagoen
mundu testuinguru baten baitan, batez ere ekoizpenondasunen sektorean?; horren arrazoia zen munduko eroste ahalmenak gero etagaitasun txikiagoa zuela masiboki ekoitzitako merkantziak absorbitzeko. Kapitalarenberezko kontraesan horrek presionatuta, merkatuan soberan zegoen kapitalarenkantitate izugarriek betiko bidea hartu zuten, hots, espekulazio finantzariora jozuten, mozkinak ahalik eta arinen eskuratzeko xedez, soberakin handi horiekhainbat jatorri zituzten:
|
|
Zeren eta nola izan da Espainiaeraikia? Zenbat «demokrazia»
|
daude
munduan bortxarekin lortuak izan ez direnak. Zenbat giza eskubide lortu dira gizakiaren historian biolentzia erabili gabe. Zenbat?
|
|
Zeren eta nola izan da Espainiaeraikia? Zenbat «demokrazia»
|
daude
munduan bortxarekin lortuak izan ez direnak. Zenbat giza eskubide lortu dira gizakiaren historian biolentzia erabili gabe. Zenbat?
|
|
Nazioarteko erakundeek eta estatuek sustaturiko indigenen lurraldeen konkista garaikideak, batez ere Hirugarren Munduan, herri indigenen aurka bortxa, barnekolonialismoa eta derrigorrezko asimilazioa sustatu ditu (Churchill, 1992; Swerdlow, 1999; Schechla, 1993). Konkista deskribatzeko Amazoniako kasua erabiliko dugu irakurleari ezagunagoa egingo zaiolakoan Hala ere, antzeko prozesuak oihan tropikalak
|
dauden
munduko alde guztietan gertatzen ari dira eta garapen proiektuen parte dira.
|
|
Akreditatutako 100 erakundetik gora
|
daude
mundu osoko 100 herrialdeetan zehar barreiaturik eta mundu osoko ekoizleek daukate arauaren arabera ziurtatzeko aukera. Teorian GLOBALGAPen arabera ziurtatzea borondatezko ekintza den arren, ekoizleek ziurtagiria lortu behar izaten dute baldin eta beren produktuak banatzaileei saldu nahi badizkiete, azken horien exijentzia izaten baita.
|
2014
|
|
Soinuak gero eta handiagoak dira, astinduta eta estututa sentitzen da eta haren bizi espazioa estu eta deserosoa da. Orain arte ezagutu duen mundu bakarra, hau da, barea eta lasaia uzteko zorian
|
dago
mundu berri, zaratatsu, argidun eta izugarriari aurre egiteko. Hau da neska honek bizi izan duen bidaia sinestezinaren istorioa, bere amaren umetoki barruan 9 hilabetetan egon ondoren, zelula bakarra izatetik, haur jaioberri bat izatera pasatu da.
|
|
Bob doktoreak eta Bill W ek. Gaur egun oso hedatua
|
dago
mundu osoan zehar. Programako partaideek drogekin dituzten arazoak tratatzen dira bileretan, eta edateari utzi dioten partaideen lekukotzak entzuten dira.
|
2015
|
|
Bestalde, pixkanaka dena internetera konektatuta
|
dagoen
mundu baterantz abiatzen ari gara. Gauregun baditugu internetara konektatzen diren smartphone, tablet, ordenagailu, telebista eta baita autoakere, baina hori ez da ezer etorkizunean izango dugunarekin alderatuz.
|
|
Asko garatu dira informaziokopuru handiak prozesatzeko teknikak. Zeregin honetan bete betean sartuta
|
daude
mundu osoko hainbatikerkuntza talde, herrialdeetako gobernu asko eta IBM, Google, Microsoft eta Amazon bezalako enpresaerraldoiak ere. Diru asko inbertitzen ari dira, beraz, big datako algoritmo eta baliabideen ikerkuntzan.
|
|
Indarrean
|
zegoen
munduaren ikuspegi organizistaren arabera, bai animaliak eta landareak bai mineralak sorkuntza eta hazkunde prozesuetara lotuak zeuden, eta Lurrak bere mugak areagotzen zituela uste zen. Ekonomia diziplina gisa ezarri zen Lurrak sorrarazitako aberastasunen hazkundea sustatzearen zeregina bere gain hartuz.
|
|
Euskal Herriko ekonomia ere testuinguru horretan kokatzen da. UPV/EHUko ikertzaile talde batek, hiru azterketakasuren bidez (Bolivia, Indonesia eta Seychelleak), xehetasunez aztertu ditu Euskal Herriko ekonomiak kanpotik jasotzen dituen baliabideen eraginak eta bere mugetatik haratago sorrarazitako inpaktuen ezaugarriak (Urkidi eta Garmendia, 2014) 3 Gainera, ez
|
dago
munduan gaur egun baliabide nahikorik Hegoaldeko herrialdeek Iparraldeko herrialdeek jarraituriko garapen ereduari jarrai diezaioten.
|
|
Lehen eta bigarren pantailak momentu berean konbinatzen dituzten ikus entzuleen kopurua% 60etik gora
|
dago
mundu mailan (ikus Nielsen, 2015 eta Accenture, 2015) eta bereziki azpimarragarria da zenbatek erabiltzen duten batera ohiko telebista hargailua eta telefono mugikorra, telebista eta ordenagailu mugikorra edo tabletaren gainetik. Ikusten ari diren programari buruzko informazio osagarria aurkitzeko, sare sozialetan pil pilean dauden gaiak jarraitzeko edota online erosketak egiteko izaten dira eginkizunik arruntenak.
|
2019
|
|
Azken hamarkada hauetan, haur eta nerabeen gehiegizko pisua eta obesitatea, Osasun Publikokoarazo larriak bilakatu dira gure ingurunean. Urteak pasa ahala, obesitatea pairatzeko arriskuahanditzen da eta horregatik, gero eta pertsona obeso gehiago
|
dago
mundu osoan zehar. Obesitateakhaurtzaroan zein helduaroan gaixotasunak eragiten ditu (gaixotasun kardiobaskularrak, diabetesa edoarazo psikosozialak) eta honen ondorioz, haur eta helduen bizi kalitatea asko murrizten da.
|