|
2000
|
|
|
Tragikoa ere bada gizon baten eta emakume baten arteko amodioa hiltzear egotea, baino ez dago ezer egiterik. Hori da gertatzen dena hiltzear
|
dagoen
hizkuntza batekin. Baina zerbait lortzen da izenak gaelikoz jarriz:
|
|
2001
|
|
|
1 Aldeko edo kontrako jarrerak, ukipen egoeran
|
dagoen
hizkuntza bat ikasteko eta erabiltzeko erabakiarekin erlazionatzen dira; motibazioak, berriz, (integratiboak edota intrumentalak) bigarren hizkuntzan lortzen den gaitasun mailarekin lotzen dira. Clement eta Noels ek (1990) talde pertenentziari garrantzi berezia ematen diote, prozesu psikosozialak, talde menperatzaileetan eta menperatuetan ez baitira berdin gertatzen:
|
|
2002
|
|
|
Barthes semiologoaren berbetan esateko: arropa deskribatua bere egoera puruan
|
dagoen
hizkuntza bat da, zeinu eta erregela multzo sistematikoa. Gure berbetan esateko:
|
|
|
Ruizek dioenez, industriak ahaleginak egin behar ditu azken urteotan garapen bidean dauden herrialdeetan proiektu garrantzitsuak egin direla hedatzeko, horietako asko Latinoamerikan, fitosanitarioen erabilera arduratsua sustatzeko, hala nola ontzien kudeaketa edo iraungitako produktuen bilketa. «Industriak bere berrikuntzak kontsumitzaileengandik hurbilago
|
dagoen
hizkuntza batekin defendatu behar ditu», gehitu zuen. GEOak Enpresa fitosanitarioek teknologia berriei buruz ere eztabaidatu zuten, hala nola Genetikoki Eraldatutako Organismoen (GEO) garapena Afrikako herrialdeetan, Kenyan adibidez.
|
|
2003
|
|
|
Hizkuntzak, dakigunez, be reganatua daukan estatus sozialaren arabera eskuratzen du dagokion ospea, eragina eta itzala, eta estatus sozial horri dagozkion komunikazio eginkizunak beteko ditu gainerako hizkuntzekiko lehian. Ukipen egoeran
|
dagoen
hizkuntza baten egoera ezin da inoiz era bakartuan antzeman, lehiakide (euskararen kasuan, galbide eta are heriotza bide) dituen hizkuntzen estatus egoera aintzat hartu gabe.
|
|
2008
|
|
|
Hori dela-eta, gero eta estatu gehiago ari dira bultzatzen ingelesaren irakaskuntza bigarren hizkuntza moduan lehen hezkuntzatik unibertsitatera bitartean (Crystal, 2004). Dena den, Quebeceko ingeles hiztunen kasuak argi adierazten duen moduan, nahiz eta hizkuntza komunitate batek prestigio asko duen eta nazioan eta nazioartean oso zabalduta
|
dagoen
hizkuntza bat hitz egin, eskualdean bizindarra gal dezake demografikoki, instituzionalki eta estatus legalari dagokionez (Bourhis, 2001b; Bourhis eta Lepicq, 2004).
|
|
|
Eredu mota horrek, sistemikatik eratorria, berekin dakar homeostasia kontuan hartzea (hizkuntza sistemaren oreka) aplikatzean hizkuntza bakar batekin funtzionatzeko dela, edo nagusitasun handiko egoeran
|
dagoen
hizkuntza batekin, edo ukipen egoera nolabait orekatuan eta onartuan dauden hizkuntza batzuekin. Kasu horietan guztietan, feedback negatiboak multzoaren funtzionamendu zibernetikoa erregulatzeko balio du, ahalik ongien zuzentzen eta doitzen baititu outputak, inputetan eragiten dituzten sintometara.
|
|
|
Oso gutxik ulertzen dutena da, Akademiak bere buruagatik" hizkuntzarena" dela deklaratuagatik, hizkuntza ez dela Akademiarena eta hitzak ez direla ez Akademiaren eta ez beste inoren definizioetan kabitzen, errenditzen edo bukatzen. Bizirik
|
dagoen
hizkuntza bateko hitzak, esan nahi nuke.
|
|
2009
|
|
|
Euskal hiztunen erkidegoa sendotzea eta pixkanaka haztea ez ote da aldez aurretiko baldintza euskara neurri batean ezagutzera iristen direnen zati bat bederen egiazki euskal hiztun izatera iristeko? Egoera ahulean
|
dagoen
hizkuntza bat etengabe eta modu iraunkorrean indarberritzeko nahitaezko eta lehentasunezko baldintza ez al da hura esparru formaletan bezala ez formaletan ohikotasunez erabiltzen duten hiztunen komunitatea indartzea?
|
|
|
Hartara hurreratzen joateko garrantzitsua, bidea egitea da, etengabe hobera egiten aritzea, etenaldirik gabeko hobekuntza iraunkorrak baino ez baitu areagotuko pixkanaka gure hizkuntzaren indar eta presentzia soziala. Euskararen egoera, krisizko egoeratzat atzeman nahi bada, atzeman bedi halaxe; baina krisiak sekula ez gintuzke aurrerakuntzak ez ikusteraino itsutu behar, ez gintuzke eraman behar krisiari beti ezkortasunetik begiratzera, zeren eta, Bernardo Atxagak esango lukeenez," ez zait inporta beti krisian
|
dagoen
hizkuntza bat izatea, baldin eta krisi horrek bost mila urte irauten badu" (Atxaga, 2007).
|
|
2010
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoko unibertsitate mailako ekoizpen zientifiko gehiena Euskal Herriko Unibertsitateak sortzen du. Erabat estandarizatua ez
|
dagoen
hizkuntza batentzat, ikertzaileek hizkuntza horretan egin dezaketen ekarpenak derrigorrezkoak dira. UPV/EHUk arlo honetan ere ahalegin berezia egin du, eta une honetan euskaraz argitaratzen diren hiru aldizkariz gain, euskarazko Doktore Tesien kopurua eta Tesi Europarretan erabiltzen den hizkuntza ofiziala euskara izatea bultzatu nahi dugu.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoko unibertsitatemailako ekoizpen zientifiko gehiena Euskal Herriko Unibertsitateak sortzen du. Erabat estandarizatua ez
|
dagoen
hizkuntza batentzat, ikertzaileek hizkuntza horretan egin dezaketen ekarpenak derrigorrezkoak dira. UPV/EHUk arlo honetan ere ahalegin berezia egin du, eta une honetan euskaraz argitaratzen diren hiru aldizkariz gain, euskarazko Doktore
|
|
|
1. " Arriskuan
|
dagoen
hizkuntza batek bizirik jarraitzea lortu nahi bada, horren aldeko neurriak hartu behar dira, nahiz eta guztien gustukoak ez izan".
|
|
|
alde batetik, azken hiru hamarkadetan euskarak tresna balioa irabazi duen pertzepzio orokorra positiboki baloratu behar da. tresna balioa oso lotuta dago arestian aipaturiko ageriko ospearekin, eta ez dago zalantzarik euskarak azken hamarkadetan nabarmen igo dela. euskara normaltzeko neurriak hartzen hasi zenean euskara zein egoeratan zegoen kontuan hartuta, aurrerapen handi bezala hartu behar da aipaturiko pertzepzioa. edonola ere, zaila da esaten hizkuntzaren balio instrumentala handitu izana zein eraginari esker gertatu den: erakunde publikoen kanpoko eraginari esker, gizartean hizkuntzaren ageriko ospea handitu delako, ala arrazoi biek bultzatuta. bestetik, interesgarria da euskararen egoeran
|
dagoen
hizkuntza bati, berreskuratzeari begira, balio instrumentala emateko izan behar luken kanpoko sustapena baloratzerakoan, partaideek muga ezberdinak ipintzea. batzuen ustez (ikus du b, (5) aipua), kanpoko sustapena beharbeharrezkoa da, ez da zalantzan ipintzen euskararentzat tresna balioa izatea oso garrantzitsua dela. alabaina, du b partaideak ez du uste tresna motako kanpoko sustapena euskara be...
|
|
|
zer espero dute gazteengandik? zalantzarik gabe, euskararen egoeran
|
dagoen
hizkuntza batentzat gazteen hizkuntzarekiko konpromisoa ezinbestekoa da. baina, bestalde, gazteen portaera edo hizkuntza hautua ulertzeko lehendabizi gazteek eurek dituzten jarrera, uste eta aurreiritziak sakon aztertu behar ditugu eta baita konpromisotzat eurek zer hartzen duten: zer dauden prest egiteko euskararen alde?
|
|
2011
|
|
|
Hizkuntza kontuetan aurreiritziak asko dira, eta denak ez dira egokiak gurea bezalako egoeran; alegia, gutxitua
|
dagoen
hizkuntza bati laguntzeko. Besteen esperientziak eta hizkuntza eremuko zientziek aurrera egiten duten heinean, gure erabakiak probetxugarriagoak izan daitezke.
|
|
|
4 Arriskuan
|
dagoen
hizkuntza bat bizirik atera nahi bada,.../... (hizkuntzaren bat arriskuan balego...) [Si quieres salvar una lengua en peligro.../...] galdetuko balitz," uNeSCoren arabera euskara arrisku egoeran dagoela,...?
|
|
|
Baina bada, hala ere, soziologo horien proposamenean ondo ulertzen ez dudan gauza bat: ordezkapenaren amildegian
|
dagoen
hizkuntza bat nola, salbatzen, da ohiko transmisio bideen eskutik bakarrik, hor omen dago, gakoa??, hain zuzen ere, amildegira eraman duten eragileak ohiko gizarte eta kultura ereduetan ez daudenean?
|
|
|
Ulertzen dut, orobat, ahozkotasunaren kapitala izatea belaunez belauneko transmisioaren bidez ontzen eta metatzen den gaitasun komunikatiboa. Baina, tira, guztiarekin ere, oso partziala eta murritza iruditzen zait galzorian
|
dagoen
hizkuntza bat berreskuratzeko baliabide hori bakarrik lehenestea.
|
|
|
–(?) baina arriskuan
|
dagoen
hizkuntza baten berreskurapenerako idazkera tresna boteretsu bat izan daitekeela denok dakigu?. Alan R.
|
|
|
Hizkuntza indarberritzeko orduan, beraz, kontuan hartu behar da mehatxupeko hizkuntzaren hiztunak non bizi diren, elkarrengandik gertu dauden ala ez, bizi diren inguruan gehiengoa diren ala ez, mehatxupeko hizkuntzan egiten duten komunitateko erakundeak (haurtzaindegiak, kiroldegiak?) eskuragarri dauden ala ez. Mehatxupean
|
dagoen
hizkuntza bat indartzeko, beharrezkoa da hizkuntza horrentzat arnasgune izango diren espazio fisikoak sortzea. Gune horietan dentsitate demografiko handia egon da eta bertan mehatxupeko hizkuntza nagusi izan da.
|
|
|
Erabilera batzuk ez dira besteak baino balio txikiagokoak. Adibidez, Interneten
|
dagoen
hizkuntza batek ez dauka Interneten ez dagoen beste hizkuntza batek baino balio handiagoa. Izan ere, kontrako argudioa ere balegoke:
|
|
2012
|
|
|
Inguruko hizkuntza guztietan erro bereko berba erabiltzen da, baina euskaraz, anbizio berba ez onartzeagatik, sinonimo zerrenda bat ematen digu hiztegiak. “Beste guztiek onartzen dutenean, gu, UVIan
|
dagoen
hizkuntza batetik hasiko gara hori aldatzen? ”, dio Amurizak.
|
|
|
Egoera gutxiagotuan
|
dagoen
hizkuntza batek izan beharreko nahitaezko ezaugarria da. Historian zehar izandako desorekak zuzentzeko eta euskaraz bizitzea errealitate bihurtzeko euskarak erabilera normalizatua eta lehentasunezkoa izan behar du.
|
|
|
Xoxe Diazek galizieraz egindako Instalación filma. Egoera gutxituan
|
dagoen
hizkuntza batean sortutako film laburren bat sartzeko asmoa azaldu dute. Bestelakoan, hasi berri diren eta ibilbide luzea duten zuzendarian lanak eskainiko dituzte:
|
|
2013
|
|
|
Momentu honetan teknologia berrietan eta interneten euskara oso puntan
|
dagoen
hizkuntzetako bat da. Hori ezinbestekoa zaigu eta baita lagungarria ere.
|
|
2015
|
|
|
" Euskararen normalizazioaren gakoak", hortxe gaurko gaia; baina zeri deritzogu euskararen normalizazioa?, zeri normalizazio politika? Alegia, desabantaila edo gutxitu posizioan
|
dagoen
hizkuntza baten egoera soziolinguistikoa hobetzeko bideratzen den neurri multzoari (Goirigolzarri, 2015). Halaber, egoera soziolinguistikoa hobetze horretan maila eta helburu desberdinak bilatu daitezke.
|
|
|
zera da: minorizazio egoeran
|
dagoen
hizkuntza bat egoera horretatik ateratzea eta
|
|
|
Minorizatuta
|
dagoen
hizkuntza bat egoera horretatik atera
|
|
2016
|
|
|
Arreta eskoletako hizkuntzaren biziberritzean jartzen bada, egoeretako aldaketak ere antzemango dira: galzorian
|
dagoen
hizkuntza bat sozializatzeko bide nagusi bezala sartzea ez da helburu errealista bat, bereziki hizkuntza hori ez badago zabalduta, erabilera urria badu edo gurasoek ez badute menderatzen. Romain ek (2006) honako galdera egiten du:
|
|
|
Spolskyren arabera (2012: 149), arriskuan
|
dagoen
hizkuntza bat erabilera eremuak eta hiztun kopurua galtzen ari den hizkuntza bat da, eta egoera hori iraultzeko, ezinbestean, gutxitze horretan eragina duten faktoreak antzeman eta faktore horien arteko elkarrekintza nolakoa den aztertu beharra dago (Grenoble eta Whaley, 2006: 16).
|
|
|
b) Minorizatuta
|
dagoen
hizkuntza bat egoera horretatik atera eta gizarte esparru eta funtzio guztietara hedatzeko prozesua.
|
|
|
Osatuz zoazen soziolinguistika hiztegian jasoa izango duzunez, hizkuntzanormalizazioa zera da: minorizazio egoeran
|
dagoen
hizkuntza bat egoera horretatik ateratzea eta gizartearen esparru eta funtzio guztietara hedatzeko prozesua. Oraingoan, albisteak erlazionatu beharrean, erakundeak eta gizarte esparru edo eremuak erlazionatu dituzu.
|
|
|
Ildo berean, beste duda bat utzi du, sare sozialetan hautsak harrotu dituen esaldia: " Zen iritzi dute adituek harreman afektibo, kulturala edo soziala ez
|
dagoen
hizkuntza bat umetan txertatzearen inguruan?".
|
|
2017
|
|
|
Normalean dagokiena betetzeaz gain, hiztun talde guztiak handituz doaz, ez baitira egonkorrak, are gutxiago galtzear
|
dagoen
hizkuntza batean.
|
|
2018
|
|
|
Gogoan dut Bernardo Atxagak, Euskaltzaindiara sartzean egin zuen hitzaldian esan zuena: " Ez zait inporta krisian
|
dagoen
hizkuntza bat izatea, baldin eta krisi horrek bost mila urte irauten badu". Horixe.
|
|
|
Guneetan esperientzia hauek abiatzeko proposamena egin zenean," euskaraz gehiago egitea erraztu dezakeen dinamika" gisa aurkeztu ziren. Sozialki egoera ahulean
|
dagoen
hizkuntza baten –gure kasuan, euskararen– inguruko hizkuntza ohiturei dagokionean, dena den, euskaraz" gehiago" egite hori aztertzeko garaian, funtsezko puntuetako bat da ea euskarazko ohitura, alegia, eguneroko harremana nagusiki edo beti euskaraz bideratzeko joera, lankideen artean finkatzen den edo ez jakitea.
|
|
|
Eusle metodologiaren inguruan garatzen ari garen ikerketak eta esperientziak halako baieztapenak zalantzan jartzeko oinarri bat eskaintzen dute. Are gehiago, erakusten dute, sozialki egoera ahulean
|
dagoen
hizkuntza baten aldera ere –gure kasuan, euskararen aldera– posible dela hizkuntza ohiturak aldatzea. Eta, ideia hori zalantzan jartzeaz bat, bestelako galdera sorta bat zabaltzen dute.
|
|
|
Haren xedea da agerian jartzea gorputz naturalaren ideia eraikuntza bat dela, eta gorputzen konfiguraziorako deseraikitze/ berreraikitze estrategia batzuk eskaintzea heterosexualitatearen boterea borrokatzeari begira. Gorputzen molde eta forma bera, haien batasun printzipioa, haien osagaiak... guztiak ere interes politikoez blaitua
|
dagoen
hizkuntza baten bidez irudikatzen dira beti. Wittigentzat ataza politikoa hizkuntzari heltzea da, errepresentazio eta ekoizpenerako tresna baita.
|
|
2019
|
|
|
Amaierara iritsita ere, bere horretan dirau gure hasierako kezkak: hizkuntza aldaketa gizarte aldaketa bada, ea posible den meneko egoeran
|
dagoen
hizkuntza bat euskaraerabat normalizatzea, globalizazioaren eragin berdintzaile eta suntsitzailea goitik behera etetera iritsi gabe.
|
|
|
Meneko egoeran
|
dagoen
hizkuntza bat suspertu eta biziberritzeko egiten diren ahalegin mota guztiek ez dute arrakasta bermatzen, dendenak ez baitira gai izango globalizazioaren joera suntsitzailea gainditzeko eta iraultzeko. honako hau da hipotesi horren mamia, gako ideia gisa laburtuta: a) Mundu globalizatuak berdinkeriarako joera du, eta bulkada horretan espezie biologiko zein kultural asko (hizkuntzak barne) suntsituak suertatzen dira. korronte orokor horren baitan, kontrako noranzkoari eusten diote hizkuntza gutxituen aldeko mugimenduek. b) Berariazko euskalgintza marka pean koka daitezkeen euskalgintza sozialak eta euskalgintza instituzionalak, partaidetzazko ereduari atxikiz, hainbat hpp mota garatzen dituzte. horrela, euskararentzat kaltegarriak diren globalizazioaren eraginei aurre egiten saiatzen dira. c) Berariazko euskalgintzaren ekarpenari esker euskarak gizartean garrantzia pixkanaka irabazi ahala, bide batezko euskalgintza ere agertu da, oraindik xume bada ere.
|
|
|
Meneko egoeran
|
dagoen
hizkuntza bat suspertu eta biziberritzeko egiten diren ahaleginmota guztiek ez dute arrakasta bermatzen, den denak ez baitira gai izango globalizazioaren joera suntsitzailea gainditzeko eta iraultzeko.
|
|
|
Moreno C.: Ea, hiztun kopuruari dagokionez, hiztun kopuru txikia duen hizkuntza bat, demagun, mila hiztun baino gutxiagokoa, desagertzeko arrisku bizian
|
dagoen
hizkuntza bat da. Ikuspuntu honetatik, kopurua bada garrantzitsua.
|
|
|
" Euskara batua nola presentatua den da ene ustez arazo nagusia: hau da aurkezten zaigu, gure eguneroko ohitura linguistikoetatik kanpo
|
dagoen
hizkuntza bat bezala, gehien bat Hegoaldetik heldu den zerbait". Ber ildoan horrek:
|
|
2020
|
|
|
" Pertsona ahulak nola, hala jotzen ditu birusak bortitzen hizkuntza ahulak". Finean, gure gizartean, beste batzuetan ez bezala, egoera gutxituan
|
dagoen
hizkuntza bat egonik, horren garapenaren inguruko kezka ere hor dago.
|
|
|
Diagnostiko labur bat egite aldera, egoera gutxituan
|
dagoen
hizkuntza baten normalizazio prozesuaren oinarrizko aldagaiak aztertu ditugu egungo testuinguru eta erronka nagusiekin batera:
|
|
2021
|
|
|
Literatur sistema" potente" bat sortu dela irizten dio, eta" gure literatura beste literatura batzuen pareko izatera" heldu dela, baina dioenez," prozesua ez da modurik egokienean gertatu". Euskal literaturak izan duen garapen prozesua historikoki irregularra izan daitekeela aitortzen du MIR1 ek ere, baina ez du azpimarra horretan jartzen, bere ustetan, normalizatuta ez
|
dagoen
hizkuntza baten literatur sistema batez ari garelako, eta egoera horrek inguruko hizkuntzetako sistemek izan ez dituzten garatzeko arazoak ekarri dizkiolako:
|
|
|
Gure argitaletxe guztiak ez dira pribatuak, beste literaturetan gertatzen den moduan; gure argitaletxeak subentzionatuta daude. Eta orduan, nola esango nuke, hilzorian
|
dagoen
hizkuntza bat, literatura bat eusteko badaukagu horrelako kirurgia gela aberats bat, baina praktikotasuna ez diogu ematen. Uste dut hor dagoela akatsetako bat.
|
|
|
Arousako kontserbetan lan egiten duten 3.000 andreren artean, gozoena. Galtzeko zorian
|
dagoen
hizkuntza baten xuxurlatzailea. Zortzi urte zuenetik esne banatzailea.
|
|
|
Gaiak lehenestearen beharra plazaratu da berriz. Baldintza hauetan hilik
|
dagoen
hizkuntza bat emateak ez duela zentzurik. Eta Euskal Hizkuntza eta Literaturarekin, berdin.
|
|
2022
|
|
|
Kezka hor dago, hizkuntzaren ezagutzaren inguruko kezkari gaina hartu diona, bistan denez. Eta giro honetan deigarriena egiten zaidana zera da, ze garrantzi txikia ematen zaion (edo behintzat ze gutxi esplizitatzen den) gaur egun erresistentziaren epikari, hilzorian
|
dagoen
hizkuntza bat salbatu beharrari. Baina ni bizi naizen Euskal Herrian ez dut arrazoi eraginkorragorik aurkitu azken hamarkadetan zehar, hainbat eta hainbat euskaldun hizkuntzaren erabilpen aktibora bultzatzeko, bueltatzeko.
|
|
|
Alabaina, hirueleduntasun horren ekuazioan, frantsesa ez da hirugarren hizkuntza, eta aho bilorik gabe esan liteke Hegoaldeko irakasleek ez dutela frantsesaren inguruko ezagutzarik, eta beraz, ezin litekeela gaur gaurkoz frantsesa beste hiru hizkuntzak bezainbeste integratu eleaniztasunaren ekuazioan. Datuok, Hegoaldeko Lehen eta Haur Hezkuntzako irakasleenak izaki, bereziki txarrak dira kontuan harturik Euskal Herrian, Iparraldean,
|
dagoen
hizkuntzetako bat dela frantsesa eta eleaniztasuna elikatuko lukeen hizkuntza bati bizkar ematen diola Hegoaldeko hezkuntzak; edonola ere, itxaropenerako aukera ere bada, Iparraldea eta Hegoaldea lotzeko hizkuntza amankomuna euskara izatea indar baitezake. Horretarako, aukerak eta bideak posible dira; orain hezkuntzaeta gizarte eragileei dagokie zubi eginkizuna duen hizkuntzarekin galtzada harria jarri eta euskararen funtzioan, ezagutzan eta erabilera sakontzea.
|
|
2023
|
|
|
“Guretzat oso garrantzitsua da euskara bultzatzea, baina ikasle batzuek, askotan, badute beste hizkuntza bat ere; sarri, haien komunitatean minorizatuta
|
dagoen
hizkuntza bat izaten da, gainera”, azaldu du Martinez de Lunak. Beraz, bakoitzaren hizkuntzak duen balioa transmititu nahi diete ikasleei eta familiei.
|
|
|
Ezin da desagertzeko arriskuan
|
dagoen
hizkuntza bat errekuperatu gizarte osoa kontuan hartu gabe. Ahalegin gehienak irakaskuntzan jarri diren bitartean, helduak ahaztuta geratu dira.
|
|
|
Gogoratu zuten bertako udal gehienek euskara hutsean funtzionatzen dutela, baina hori moztu egin duela epaiak. «Egoera zaurgarrian
|
dagoen
hizkuntza bat indartzeko neurriak hartzea zailtzen du. Gure eskualdeko herri gehienak arnasgune izanda, babes eta garapen neurri bereziak eta ausartak behar ditugu».
|