|
2000
|
|
|
Askatasunaren denbora, beraz, munduan
|
dagoen
gizakia da, gizakiaren historiaerreala. Ederki adierazi du Roman Garate-k, Aristoteles eta Santo Tomas Mortadelo, Filemon eta El Botones Sacarino rekin gozoro elkartzen dituen bere azken liburuan18:, da askatasuna, gizakiaren kronoa edo denbora beste izaki eta animaliengandik zeharo bestelakoa izan dadin, hots, aktak kronika izan dadin, historia izandadin.
|
|
|
Hori guztia gertatzen denean erantzun psikologiko bi
|
daude
gizakiaren bizitzan:
|
|
|
Komeni al da, azken hatsetan
|
dagoen
gizaki hori, onuretan izan daitekeen komunikazio horretaz gabetzea. Alboko senide zahar eta gaixo hori, ez al da iraungiko, baliabiderik eta laguntzarik gabe, inguratu dezaketen horiek oinordetzarako igurikimenik ñimiñoena ere ez badute?
|
|
|
Urrezko abarra, I bol., 238 orr.14 Gurekin (nirekin, bederen)
|
dagoen
gizaki batek barre gehiegi egiten baldin badu, nahi gabe ezpainak estutzen ditut, horrela bereak itxi ahal ditudala sinestuko banu bezala.
|
|
2001
|
|
|
Guztion atsekabea sortzen duten egoera tamalgarri hauen aurrean arduradun politikoen ahotan «arrazoi naturalak» esaera entzutea ohikoa bilakatu da. Ezin da ukatu, heriotz masibo hauetako gehienetan ez
|
dagoela
gizakiaren aldetiko ekintza zuzenik, baina egia da ere arrainen heriotza eragiten duten faktore «natural» horiek gizakiak ibai eta ibaiertzetan burututako eraldaketen ondorio direla. Lehenago aipatu den moduan, ibaien erdi eta behe ibilguetan, udan batez ere, oxigeno eskasiak gerta daitezke modu naturalean, baina egia da ere, ibaiek badutela egoera horiei aurre egiteko baliabiderik eta ongi kontserbaturiko ibaietan, egoera horiek ez direla kezkagarri bihurtzera iristen.
|
|
|
Etengabeko bilakaeran
|
gauden
gizaki inteligente eta emozionalak garen heinean, proiektu amaigabea baikara.
|
|
|
Hala ere, organismoaren estimulatzaile naturala denez, eta nerbio potentziala eta energia fisikoa handitzen duenez, osagarri gisa erabili behar da beti modu kontrolatuan eta irizpide profesionalarekin. Halaber, ez da ahaztu behar oraindik onura ugari ematen zaizkiola, eta horietatik zientifikoki egiaztatutako datu gutxi
|
daudela
gizakiengan duten eraginari buruz. Ginsengespezie guztiak berdinak dira?
|
|
|
Orduan, ez zen hizkuntzarik, eta mugarik urik eta mendirik ere ez, ezarritakoez gain. Munduan ez
|
zegoen
gizakirik, horiek geroago biziko ziren eta egun hori heldu bitartean, naturarena zen hitza.
|
|
|
Zentzumenen eta adimenaren bitarte hutsez (gogoaz aparte) zenbateko gauzen ezaguerara iristen garen, nahiko berdin ikusten ditugu filosofia hutsez, orokorrean, zehaztasunak utziz. Eta baita ere ados
|
gaude
gizakiagan beragan (edo bere fakultate batean, baina ez beste nonbaiten) aurkitzen dela eginkizunen argibidea; gizakia bera dela moralaren iturri.
|
|
|
Egin behar dena legea betetzea izango dela dio. Baina non zuztartuta
|
dagoen
gizakiagan eginbeharra, askatasuna beragan daraman eginbeharra, ezin du zuzen erakutsi. Gizakiak daukan fakultate batek (arrazoimenak) beste fakultate batean (nahimenean) ezarri duen determinazioan datzala lege morala dio.
|
|
|
Baina maitatzea izanik gizakiaren gogo sena, ongia ala gaizkia beti
|
dago
gizakiaren jardunean, beti dagoelako gizakiagan maitatzea ala ez. Maitari izatea da gizakiaren ‘izate ontologikoa’, Kanten nolabaiteko arrazoimenak nahimenean ipinitako ‘inperatibo kategoriko’ guztien aurretik.
|
|
|
Baina maitatzea izanik gizakiaren gogo sena, ongia ala gaizkia beti dago gizakiaren jardunean, beti
|
dagoelako
gizakiagan maitatzea ala ez. Maitari izatea da gizakiaren ‘izate ontologikoa’, Kanten nolabaiteko arrazoimenak nahimenean ipinitako ‘inperatibo kategoriko’ guztien aurretik.
|
|
|
Gizakia ez dagoela inondik inola epaitzerik, gizaki denez; bere muinean, beti maitagogo delako; hau da, nor, beti, nor beste delako; nortasun hori —maitagogo izatea— urritzerik ez dagoelako, batzuetan ilunduko bada ere. Adimenik gabe, nahimenik gabe, oroimenik gabe
|
dagoen
gizakia —ahalmenik gabe itzalita lez— berdin berdin da gogo, maitagogo. Gizaki dirau bete betean.
|
|
|
Gizakiaren definizioan zehaztezin maitasuna sartuz gero, argi
|
dago
gizakiagan ezin dugula legerik kokatu. Kantek dioenez," Aldi orotan zer den zuzen eta oker, arauaren bitartez jakin beharra dago" 91 Kantek eginkizuna gizakiaren ‘adarretan’, potentzietan ipintzen du, arrazoimenak nahimenean ipintzen duen determinazioan.
|
|
|
Ezin ukatu maitatu ordez, zerbaiten edo norberaren edo norbaiten gurtza nabaritzen dugula, askotan, gugan. Baina hala eta guztiz ere, argi
|
dago
gizakiak onerako joera garbia duela, parrean jokatzen duen une orotan azaltzen denez. Baita ere ziur dagoelako ondo egiteak bere barruan beteago, osatuago egiten duela; eta besteen aurrean ospe handia ematen diola.
|
|
|
Bere gogoko baldin bada, nahigarria edo guragarria ez bada ere, ona da, maitagarria da; bere gogoko ez bada ez da maitagarria, guragarria edo erakargarria izan arren askotan. Hor
|
dago-eta
gizaki eta animaliaren arteko aldea: gizakiak, bere maitajardunean maitagai bila jardun eta guragarriak edo nahigarriak aurkitzen dituenean, ea gogoko zaizkion ala ez ezagutzen eta epaitzen duela.
|
|
|
Baina ez betiko gizaki abstraktu eta aidezko hura, erabat gorrotagarria (agian mesprezagarria esan nuke hobeto). Liburu honetan ez
|
dago
Gizakirik, liburu honetan gizon emakumeak daude, adin guztietakoak, jatorri guztietakoak, leku zehatzetan bizi eta hiltzen direnak, gorputza dutenak. Auskalo arima (beste iruzur bat, baina hainbeste dira) duten, gogoa bai, zalantzarik gabe.
|
|
2002
|
|
|
Egungo umoreak pertsonaia bakoitzaren atzean
|
dagoen
gizakia ahazten duela uste du obraren zuzendariak: " Telebistak umoreari buruzko klitxe bat sortu du, nire ustez parodiatik gertuago dagoena komediatik baino".
|
|
|
Ivan Pavlovek 1927an azaldu zuena gogoan hartuta gure ikusmen eta entzumen ahalmenei esker estimuluei erantzuteko prestatuta
|
gaude
gizakiok eta telebistaren argi eta soinuak ez dira oharkabean pasatzen. Hona bi adibide.
|
|
|
Sisiforen antzera, maitasunari itsatsita
|
gaude
gizakiok, amildegira garamatzan desira itzuri ezinari lotuta. Hala ere, saioak pena merezi duela iradoki digu Mintegik, eta horretarako, psikoanalisiaren, idazleen (Proust, Pavese...) eta Mendebaldeko filosofoen ekarri ezagunak uztartuz (ik.
|
|
|
Informazioaren gizartean, duda, pentsamenduaren oinarria? ez
|
dagokio
gizakiari berari, komunitate pentsalariari baino; eta, gaurko gizarte aurreratuan, informatzaile profesionalak dira duda eta pentsamendua definitzen dituztenak.
|
|
|
agentearen ekintza edo omisioa; erruz jokatu duelako egotzi ahal izatea jokabidea; kalte egiazkoa, erreala eta dagoeneko gertatua, ekonomikoki ebaluatzeko modukoa; eta ekintzaren eta eragindako emaitzaren arteko kausazko erlazio egokia. Baldintza horiek gorabehera, epaimahaiak erabaki du portaera aurreikus daitekeen ala ez, kasu zehatzaren inguruabarrei
|
dagokienez
gizakiak izan ohi duen jarduera kontuan hartuta: hau da, emaitza kaltegarria gerta daitekeen ala ez.
|
|
|
Planetan azaleratutako lurren %17 bakarrik
|
dago
gizakiaren jardueraren eragin zuzenetik libre, Bizitza Basatiaren Kontserbaziorako Elkartearen eta Columbiako Unibertsitatearen (AEB) txostenaren arabera. ).
|
|
|
NBEk gogorarazi du edateko ura ondasun urria dela; izan ere, nahiz eta Lurraren azala urez estalita egon, %2, 5 baino ez da ur geza, eta %70 kasko polarretan dago. Horrek esan nahi du ur gezaren %1 baino gutxiago eskuragarri
|
dagoela
gizakiok erabiltzeko. “Mehatxua argia da osasunarentzat, elikagaien segurtasunarentzat eta ingurumenarentzat, berez egonkortasunarentzat”.
|
|
2003
|
|
|
" mendi humanizatua". Gorostiagan ere han hemenka
|
badaude
gizakiaren arrastoak pista eta pinudiak ez ezik baita uso postu batzuk ere baina baso basoa ere bada alde gehienetan; ez dago baserririk, txaletik.
|
|
|
Bizidunon pribilegioak galdu zituen orduan. Hala ere, bere izpiritu shamanikoak kosmosetik bidaiatzeko aukera ematen dio, eta bidenabar, mugaz bestalde
|
gauden
gizakiak bisitatzeko ere bai. Yuri Samek bere munduan barrena gidatuko gaitu, errito buru gisa.
|
|
|
Artean udaberrian zeuden, baina uda muturra agertu nahian zebilen, lurra berotu nahian, baita gizakien buruak ere. Baina logelan
|
zeuden
gizaki bien burua berotzeko ez zen gehiegi behar. Ainhize larru kontuetan bazihoan hezten, eta orain, Unaxen eskuetan jostailu zintzoa ez eze, ekimenaren jabe ere bazen.
|
|
|
Harrapariak lantzak eta armarriak erabiliz hiltzen baziren, gaur errifleak eta pozoia erabiltzen dira. Kenyako Laikipia eskualdea arreta handiz aztertu zuen aditu taldeak dioenez, han
|
dago
gizakiak eta lehoiak batera bizi daitezkeela dioen froga, eta ganadua ondo zaintzen bada, hesi sendoak jartzen direla eta zakur zaintzaileak daudela, lehoi harraparien mehatxua murriztu egin daiteke. Baina Frankek salatu du “balak eta pozoia praktika onak baino merkeagoak direla”.
|
|
|
Ez dakit nola aguantatu nituen hamabortz hilabete luze, etxe handi eta heze batean, urte pasatxo, inoren konpainiarik gabe, inor besarkatu gabe. Urte hartan pasa nituenak ez dizkiot inori opa, ezta munduan
|
dagoen
gizakirik maltzurrenari ere. Aurten, 2000 urtean, mendearen aldaketarekin batera, nire bizitza tristeari aldaketa bat ematea erabaki dut, horretarako Amerika boteretsua alde batera utzita.
|
|
|
Zer esanik ez, baserritarrak Naturatik eta Jainkoarengandik hurbilen
|
dauden
gizakiak direla esateak," esentzien zaindari" tzat erretratatzeak, bidea egitea da indar kontserbatzaileek erabil ditzaten. Eta hain zuzen ere baserriaren eta baserritarren laudorioa ezin hobeki etorri zitzaien karlistei, fueristei nahiz lehenengo nazionalistei, eta gogotik ustiatu zuten tradizioaren gordailuen idealizazio hori, berehalaxe ikusiko dugun bezala.
|
|
|
Hamaika liburu idatzi ziren orduan arriskuari gogor erantzunez, guztiak ere frantsesen askatasun aldarrikapenak ezkutatzen zuen doilorkeria salatuz. Izan ere, San Agustinek argi utzi zuen bezala, Jainkoaren obra da beti historia, ez
|
dago
gizakien esku, eta, beraz, hauen ekimen indibidual edo sozialak ezin dezake hoberako inolako aldaketarik eragin. Liberalismoak plazaratzen dituen balio guztiak arbuiagarriak dira, hortaz:
|
|
|
Kultura denaren bitartez, gizakia, gizakia denez gero, gizakiago egiten da, eta hartan jokoan
|
dago
gizakiaren destinoa bera. Are gehiago, bere benetako izaerari hurbiltzen zaio.
|
|
|
Gizabanakoa ren ezagutzaren prozesua aztertzerakoan, ikusi dugu gizakia ez dela bere kabuz hazten. Izan ere, frogatua
|
dago
gizakiak giza taldearen laguntza beharbeh arrezkoa duela, bere garapenaldian zehar. Alde horretatik, talde horren kultur ezaugarriak taldekideen berberak dira.
|
|
|
historikoki, armek nazio askoren esparrua gehiago eratu dute, kideen atxikipenek baino. Beraz, XXI. mende honetan, bada garaia aitortzeko ez
|
dagoela
gizaki librerik, baldin eta pertsonari aitortzen ez bazaio baduela hautaketa librerako eskubidea giza talde identitarioari atxikitzen zaion unean.
|
|
|
Zer uste dugu bada litzatekeela bati edertasun bera ikustea gertatuko balitzaioke, garbi, aratz, nahasgabe, eta haragi gizatiae rrek, koloreek eta gainerako txorakeria hilkor anitzek kutsatu gabe, edertasun jainkozko paregabe bera ikusi ahal izango balu? Eskasa dela uste al duzu hara begira egon, behar denaz begiratu eta berarekin 212 elkarturik
|
dagoen
gizakiaren bizitza. Ez al zara jabetzen orduan bakarrik, edertasuna ikusgai den zeraren bidez ikusirik, gertatuko zaiola ez bertutearen itxurak sortzea, ez baita itxura bat ukitzen ari, benetakoak baizik egia ukitzen egonik; eta benetako bertutea sortu eta hazi duena jainkoen lagun bihur daitekeela eta hilezkor ere, gizakietako beste inor bihurtu bada?
|
|
|
— Beharrezkoa deritzot bada Pausaniasek, nahiz eta gaiari ondo ekin, behar bezala burutu ez duenez, ni hitzaldia burutzen saiatzea. Bi maitasun 186 mota egotearen kontu hori ondo bereiztu duela uste dut, baina ez
|
dagoela
gizakien arimetan bakarrik mutil ederrekiko, baizik eta beste gauza askorekiko eta beste izakietan ere bai, animalia guztien gorputzetan, lurreko landareetan eta, esate baterako, izaki guztietan, uste dut nire eskulangintza medikuntzatik ondo ikusita daukadala, jainkoa handi eta harrib garri dela eta denera zabaltzen dela, gizaki zein jainkoen arazoetara.
|
|
|
4 Nahi gabeko betebeharrei dagokienez, Jainkoak halakoak ezartzen dizkie gizakiei, eta ez
|
dago
gizakion esku kontrakoa erabakitzea. Esate baterako, norbaiti kontzeju kargu baterako dei egiten bazaio edo justiziak norbaiti komisio bat ematen badio, subjektu horrek betebeharra bete behar du, eta ezin dio horri ukorik egin, desenkusa legitimorik ez badu.
|
|
|
Norbait gizartean ondasunik gabe badago eta ezin bada lanik egin bere biziraupena ziurtatzeko, gainerakoen betebeharra da harenganako maitasuna izatea, eta hari ondasun batzuk ematea. Izan ere, hark ere eskubidea du ondasunon gainean, gizartean
|
dagoen
gizaki orok bertan irauteko eskubidea duelako. Ezer ez dutenek edota bizitzeko beste irabazten ez dutenek mantenua behar dute, eta gainerakoen esku dago hori ematea; gainerakoek ezin dute mantenu hori atxiki ageriko bidegabekeriarik egin gabe.
|
|
2004
|
|
|
Agertu nahiko nuke batak eta besteak bizi izan dutena zein ezberdina izan den, baina aldi berean azpimarratu zein berdina den dena. Azkenean, lege berdinen pean
|
gaudela
gizakiak, kasu honetan emakumeak, nahiz eta garaia eta gizartea oso ezberdinak izan.
|
|
|
Argi
|
dago
gizakiek beraien planeta suntsitzea askoz ere errazagoa litzatekeela.
|
|
|
Modos de educacion en la España de la Contrarreforma, Madril, LaPiqueta). Joanes Uharte Donibanekoaren Zientzietarako Argimenen Azterkeiak gizakia ulertzeko ikuspegi modernoa eskaini zuen Erdi Aroko gizona lehen aldiz gizabanako gisa hartuz eta horretarako ikasketarako gaitasuna eta, ondorioz, gizabanako horren bilakaerarakoahalmena definituz. Erdi Aroko gizarte estatikoaren partez Berpizkundeari
|
zegokion
gizakiaren eta gizarte dinamikoaren aldeko apustua egiten da Joanes Uharteren ZientzietarakoArgimenen Azterketan, non lehenengo ataletik ikasteko gaitasun bakoitzari zeregindesberdina atxikitzen zaion: Ncrau beileren egia honen iekuko ona naiz. Zeren hiru lagun sartu ginen elkarrekin latinikastera, eta batak hura txit errazki ikasi zuen, eta gainerakoek ez zuten inoiz perpaus dotorebat osatzerik ukan.
|
|
|
“Minbizia zehazki gaixotasun hilgarria dagoen tokian tratatzen duten isotopo erradioaktiboak hornitzen ditu txip honek”, azaldu zuen Pierce Chow doktoreak, Singapurreko Ospitale Orokorreko kirurgia esperimentaleko zuzendariak. “Arratoi eta txerriekin egindako probak oso arrakastatsuak izan dira”, esan zuen doktoreak, eta esan zuen tratamendua prest
|
dagoela
gizakiekin esperimentatzeko, eta ospitalea zortzi edo hamar pazientetik hamarrera biltzen ari dela lehen proba egiteko. PSiMedica konpainia britainiarrak ekoitzitako eta nanoteknologiaren bidez diseinatutako silikonazko txip txikien bidez, zelula kantzerigenoak eta tumorearen inguruan kokatutako zelula osasuntsu gutxi batzuk soilik deuseztatzeko moduan kontrola daiteke tratamendua.
|
|
|
Hala ere, kontuan hartu behar dugu behi aziendak birus enteriko batzuk izan ditzakeela, hala nola Rotabirusak edo Norovirusak, jetzi bitartean esnea kutsa baitezakete higiene baldintzak egokiak ez badira. Birus horiek ostalari berezitasun handia dutela dirudi, eta ez
|
dago
gizakiei transmiti dakiekeen daturik. Hala ere, giza baliokideen nahiko antzekoak dira, eta, beraz, ezin da baztertu infekzio gurutzaturik, baldintza egokiak gertatzen badira.
|
|
|
Gaua ren atzekaldean batik bat eleberri lirikoa da, tematikak, irudiek eta baliabide teknikoek poesiara hurbiltzen baitute, kontaketa narratibora baino gehiago. Olerki luze bat bailitzan, eleberriak azaltzen digun istoriolabu rra aitzakia moduan darabil poetak, Paris handiaren alde ezkutu, ilun eta dramatikoaz mintzateko, egunez ikusterik ez
|
dagoen
gizakien bizitza dramatikoa azaltzeko: herrimina, bakardadea, bazterketa, txirotasuna...
|
|
|
Zer dela eta darabiltzat nik oker Jainkoak oso osorik eman dizkidan ahalmenak berak zuzen darabiltzanean? Non
|
dago
gizakiarengan eman daitekeen akatsa. Honi erantzuteko, kontuan izango du bi ahalmenon izaera ezberdina zenbait aspektu garrantzitsutan.
|
|
|
1 Kontzientziarik gabe ez dago zientziarik, ez arterik, ez erlijiorik; hots, kontzientziarik gabe ez
|
dago
gizaki izenik merezi duenik.
|
|
|
Hautatzera kondenatua
|
dago
gizakia. Ikusi berri dugunez, hautamenaren ahal izateko baldintzak biologikoki inskribaturik daude gizakiaren baitan, biologikoki bakarrik ez izan arren.
|
|
|
Hautatzera kondenatua dago gizakia. Ikusi berri dugunez, hautamenaren ahal izateko baldintzak biologikoki inskribaturik
|
daude
gizakiaren baitan, biologikoki bakarrik ez izan arren. Giza mintzamena, giza psikismoa eta, oro har, giza kultura ere hautamenaren isla eta berme dira batera.
|
|
|
Gorago aurreratu dugunez, gizakiaren sorleku, sehaska eta etxea gizartea da, giza-artea, alegia. Gizarterik gabe ez
|
dago
gizakirik, gizakirik gabe gizarterik ez dagoen halaxe. Eta" gizarte" dioenak kultura dio.
|
|
|
Psikologia ebolutiboak aspaldi samarretik erakutsi digu haurrak jaiotzen direnean hainbat ahalmen eta gaitasunez horniturik daudela genetikoki, gaitasunok plastizitate eta moldakortasun handiz txertatuak direlarik beren egitura psikiko eta neuromotorrean. Haurra genetikoki aurre programaturik
|
dago
gizaki heldu bat bilakatzeko eta bere gaitasunak (dituenak eta garapenean zehar erdietsiko dituenak) hein batean edo bestean garatzeko. Baina haurra ez da automata bat, ez ditu bere erantzunak behin betiko aurrefinkatuak.
|
|
2005
|
|
|
Ikerketak hainbat gauza frogatu dituen arren, adituen ustez, oraindik ere argitzeko dago ea bi joera horiek, obesitatea eta lo falta, benetan lotuak ote
|
dauden
gizakietan. Lorik egiten uzten ez zaien arratoiek, normal lo egiten dutenek baino gehiago jaten dute laborategian.
|
|
|
" Azkeneko babes lerroa" n galaxia bai baina bere burua konkistatu ez duen gizakia aurkezten digu. Jatorritik gero eta urrunago
|
dagoen
gizakia da, geldiro aienatuz eta ezabatuz doana, lurra deika dagoen bitartean.
|
|
|
Argi
|
dago
gizakion pertzepzio sistemak ezin dituela eskaintzen zaizkion iragarki, mezu eta deialdi guztiak barneratu. Hain justu ere, estimuluak gureganatzeko daukagun gaitasunak mugak dituelako, eta, bestalde, horietako batzuk bakarrik direlako guretzat interesgarriak.
|
|
|
Britainia Handiko Gobernuaren baimen berriak eragin ditu saiakuntza horien aurka dauden erakundeen kritikak. Aurkakoak ziur daude Britainia Handia gero eta hurbilago
|
dagoela
gizakiak klonatzeko baimenera.
|
|
|
Bizirik
|
dauden
gizakiekin probak egin ondoren, txertoa 5 edo 6 urte barru egon liteke erabilgarri.
|
|
|
Sarri injustiziara eramaten dutenak. Giza rtean ekonomiak eragin handia du, bai, baina ekonomia sendaturik ere, hor
|
dago
gizakia, bere alderdi on etatxarre kin.
|
|
|
gizaki guztien borondate bilduen adostasunak adierazten duena, horixe da zuzenbidea. Batez ere, bat baldin badator besteen ongizatea guk geuk lortu behar dugun horrekin, hortxe
|
baitago
gizakiaren jatorrizko ezaugarria[...]
|
|
|
Berak gizakia eremu guztietan eta bere kulturaren maila guztietan deskribatzen du. Bertan ezin da ezer falta ze, egiaz, gizakiari
|
dagokiona
gizakiaren gertuko interesekoa da.
|
|
2006
|
|
|
Eztabaida anitz eta sakonak dauzkate adituek Amerikaren iraganaz. Hasteko, oraindik argitu gabe
|
dago
gizakia noiz iritsi zen kontinente hartara. Colon hara heltzean zenbat biztanle zeuden ere eztabaidatzen da, eta tarte handiak daude batzuen kalkuluetatik besteenetara.
|
|
|
OMS erakundearen Minbizia Ikertzeko Nazioarteko Agentziak dioenez, tabako kearekin kutsaturiko eguratsean
|
egoteak
gizakiarengan minbizia sorraraz dezake.
|
|
|
|
dagokio
gizakiari berez baina oraino ez dakigu zergatik zahartzen garen, prozesu horretan parte hartzen duten mekanismoak esplikatzeko hainbat teoria moldatu diren arren.
|
|
|
Estralurtarrak ikusten zituzten haurrak, objektu hegalari ezezagunak topatzen zituen jendea edota hondartzan marrazoen beldur
|
zegoen
gizakia ulertu egiten genuen.
|
|
|
Filosofia etnografiko klasiko horren arabera, herri barbaroak abeltzainak ziren eta mendialdean bizi ziren. Greziar eta erromatarren aburuz, abeltzaintza estadio atzeratu bat zen; beraiek nekazariak ziren eta uste zutenez abelazkuntzatik bizi ziren herriak atzeraturik
|
zeuden
gizakien eboluzio prozesuan. Bestalde, greziarrena eta erromatarrena zibilizazio hiritarrak ziren, eta ez zituzten begi onez ikusten gune ez hiritarretan eta mendialdean bizi ziren herriak.
|
|
|
Hau da, teknika eta zuzenbide arrazionalaz gain, arrazionalismo ekonomikoak azken hau behar du: euren bizitza ekonomikoa arrazionalki gidatzeko gai diren eta prest
|
dauden
gizakiak.
|
|
|
Konklusio hori da, hain zuzen, arrazionalizatutako mundu bateko gizakiari dagokiona: ez dago gure bizitza gidatzen duen botere ezkutu eta aurreikustezinik, dena mendera baitaiteke kalkuluaren eta aurreikuspenaren bidez; gainera, arrazionalizaio prozesuak erakutsiko digu azken balio eta helburuak ez dituela izaki jainkotiar batek ematen, ez
|
daudela
gizakiaren naturan txertatuta, arrazionaltasun zientifikoak ezin dituela sortu. Beraz, indibiduoa bakarrik dago, eta bera da gertaeren norabidea gidatu eta berauek zentzuz horni ditzakeen bakarra.
|
|
|
TAOren ondorioak teratogenoak eta immunotoxikoak dira nagusiki, eta haren toxikotasuna giltzurrunean oinarritzen da batez ere (micotoxina horrekiko organorik zaurgarriena), orain arte animalietan egindako ikerketek erakusten duten bezala; izan ere, animaliok ahalmen kartzinogenikoa giltzurruneko tumoreak agertzearekin lotu dute. Hala ere, adituek onartzen dute ez
|
dagoela
gizakiekin harreman zuzena bermatzen duen daturik. Minbizia Ikertzeko Nazioarteko Agentziak (IARC) animalien azterketei buruzko datuetan oinarrituta egin duen ebaluazioaren arabera, toxina hori 2B arriskuaren sailkapenean hartu behar da kontuan, eta honela definitu behar da:
|
|
|
Arratoi tratatuek ez zuten jaten edo edaten kontrol karraskariek ez bezala. Lanaren egileek onartzen dute oraindik urrun
|
dagoela
gizakientzat eraginkorra den txerto horren bertsioa egin daitekeen eguna. Hala ere, txertaketa obesitatearen aurka borrokatzeko bide egokia dela uste dute.
|
|
|
Ikertzaileek diotenez, arratoietako mina inhibitzen zuen beste substantzia bat, sialorfina izenekoa, identifikatu zuten lehenago. Pentsatu zuten animalia horietan konposaturik
|
bazegoen
gizakietan ere bila zezaketela. Hain zuzen, Frantziako zientzialariek giza listutik ondo isolatu zuten opiorfina izeneko peptido txiki hori, eta arratoien sialorfinak bezalako proteinak inhibitzen zituela ikusi zuten.
|
|
|
Gizakia bere sentimenduak aldatzeko gauza balitz, ez
|
legoke
gizaki tristerik.
|
|
|
Hortaz, (i) kontuan hartuz, balioen eta beroaren kasuak ondo bereizi behar dira. Beroa egon
|
badago
gizakirik (edo izaki sentikorrik) gabeko mundu batean; baliorik, berriz, ez:
|
|
|
Gizakiak erdietsi duen botere harrigarri bezain beldurgarriaren oinarrian
|
dago
gizakiak erabil ditzakeela ez soilik existentzia naturalei loturiko esentziak, baizik halaber existentzia magikoei, morfemei, loturiko adierak. Existentzia magikoaren topos aren zabalera mugagabeak ahalbidetzen baitio gizakiari gauza naturalak nolabait inguratu, setiatu eta azkenik bereganatzea; izan ere, ezin nagusitu litzaieke gauzoi aurrez aurre erasoz gero, baina ez dute defentsa eraginkorrik baliatu zeharkako erasoaldion aurka, zeren gauza naturalok dagokien topos aren eremu estu itxira baitaude mugatuak.
|
|
|
Giza kontzientziak bi osagai baititu: Begriff edo adigaia eta Anschauung edo intuizioa, eta azken honi
|
dagokio
gizakiari emaniko edukia (beti ere ugaria), gizakiak sortua ez dena. Ugaritasun hori, bestalde, espazioan eta denboran ageri zaigu ezinbestean.
|
|
2007
|
|
|
Hori guztia, noski, hondartzara joatekotan; baina orduan ez
|
zegoen
gizakirik, ezta bestelako primaterik ere. Dinosauroak ziren jaun eta jabe.
|
|
|
Belaunaldiz belaunaldi, basabizitzatik gero eta urrunago
|
dago
gizaki modernoa. Eta, inguru naturalarekin harremana galtzen duen heinean, arbasoen jakintzaren zati handi bat atzean gelditzen ari da.
|
|
|
RAMONA: (OFF) Artikoko grizzly hartzen ingurunea babestu samar
|
dago
gizakiongandik, â? ¦ eta hori funtsezko desberdintasuna da bertako hartzen eta hegoalderago bizi diren hartzen artean.
|
|
|
Gizabanakoaren ezagutzaren prozesua aztertzerakoan, ikusi dugu gizakia ezdela bere kabuz hazten. Izan ere, frogatua
|
dago
gizakiak giza taldearen laguntzabehar beharrezkoa duela bere garapenaldian zehar. Alde horretatik, talde horrenkultur ezaugarriak taldekideenak dira.
|
|
|
historikoki, armek nazioaskoren esparrua gehiago eratu dute, kideen atxikipenek baino. Beraz, XXI. mendehonetan, bada garaia aitortzeko ez
|
dagoela
gizaki librerik, baldin eta pertsonariaitortzen ez bazaio baduela hautaketa librerako eskubidea giza talde identitarioariatxikitzen zaion unean.
|
|
|
gure jarreraren aurrekari historikoadugu: «Kultura denaren bitartez, gizakia, gizakia denez gero, gizakiago egiten da, eta hartan jokoan
|
dago
gizakiaren destinoa bera. Are gehiago, bere benetakoizaerari hurbiltzen zaio».
|
|
|
Sozializazioak, indibiduazioarekin batera, garapen soziala delako prozesua osatzendu; gizakia bere taldeko zein gizarteko kide bihurtzen den prosezua, alegia. Indibiduazioaren bitartez, pertsonak, besteengandik bereizirik
|
dagoen
gizakia delaikasteaz gain, bere ezaugarriak ezagutu eta gizartearen eskarietara egokitzen ditu.
|
|
|
Gainera, erlazio estua ei
|
dago
gizakiak eskolan izandako bizipenen etaetorkizuneko gizarte funtzionamenduaren artean (Minuchin eta Shapiro, 1983). Hain zuzen ere, eskolan izandako bizipenetatik abiatuz, haurrak gizarte sistemareninguruko ezagutza garatzen du, eta ezagutza hori helduaroan gizarte erakundeeiburuz izango duen ezagutzaren oinarria da. Ondorioz, esan daiteke helduaroangizabanakoak gizarte sistemaz izango duen ezagutza neurri handi batean eskolanizandako bizipenen araberakoa izango dela (Emler, Ohana eta Moscovici, 1987 inBuchanan Barrow, 2005).
|
|
|
kaos bat. Hizkuntzarik gabe ez
|
legoke
gizakirik. Hizkuntzarik gabe mundua nolakoa zitekeen esatea enpirikoki ezinezko den bezalaxe, ezinezko ere da logikoki egoera hori pentsatzea, edota, errigore hertsian, pentsatzea bera soil soilik.
|
|
|
“Egipton, aurten, 16 kasu izan dira gizakietan, eta Txinan martxoan da kasurik berriena”, esan zuen espezialistak. Kasu gutxi samar
|
daude
gizakietan (291, horietatik 172 hil ziren 2003az geroztik), “segurtasun sentsazio faltsua sortu du”, eta hori arriskutsua izan daiteke; beraz, zaintzen jarraitzea gomendatu zuen. Aurkeztutako programa Txinako Finantza, Osasun eta Nekazaritza Ministerioak sustatu du, eta Liaoning (ipar ekialdea) eta Anhui (ekialdea) probintzietan hegazti gripeari aurrea hartzeko sistemak hobetzea du helburu.
|
|
|
Irudia: Emiliano Ricci “Garrantzitsua da zerealetan mikotoxinak nola sortzen diren kontrolatzea, elikagaian
|
egoteak
gizakien osasuna arriskuan jar baitezake”, dio Wendy Mattewsek, FSAko mikotoxinetan aditua denak. Argitalpen berrien helburua, EBk 2006an finkatutako mugetara egokitzeaz gain, bikoitza da:
|
|
|
Gainera, duela aste batzuetatik hona, nekazariek salatu dute izurrite hori ahalik eta lasterren ez desagerrarazteak giza osasunerako ekarriko lukeen arriskua. Hain zuzen, Osasun Sailak joan den asteartean onartu zuen Palentziako probintzian bi tularemia kasu
|
zeudela
gizakiei kutsatuta. Gaixotasun infekzioso horren kutsatze bide nagusia animalia gaixoarekin edo hilarekin kontaktu zuzena izatea da, batez ere larruazalaren bidez. Tularemia kasuak, urritik, hogei dira.
|
|
|
Landa eremuetan antenak askoz ere tarte handiagokoak izan daitezke, eta, beraz, triangelazio eremua zenbait kilometro koadrokoa izan daiteke. Bestalde, paisaia mota lurzoruan
|
dagoen
gizakiak ere zehaztuko du sistemaren eraginkortasuna. Populazio oso sakabanatuko eremuetan, Kantauri itsasoko komunitateak, triangelaketa homogeneotasun handiagoz banatzen da, hiriguneetan hainbeste kontzentratzea; beraz, istripua aparteko landa eremu batean gertatu bada, geolokalizazioa hobetu egingo da beste erkidegoekiko eremu handiak jenderik gabe.
|
|
|
Zalantzak argitzeko, erabiltzaileek telefonora dei dezakete. CONSUMER eroski ri egindako adierazpenetan, Lucía Sánchezek, kosmetikoen sinaduraren Komunikazio Saileko arduradunak, azpimarratu du kadmioa “poltsaren hondoaren barruan dagoela, eta, beraz, ez
|
dagoela
gizakiarekin kontaktuan eta, beraz, ez dela kaltegarria”. Gainera, argitu nahi izan du Espainian bakarrik uzten dela, eta ez Europako beste herrialde batzuetan, komunikabide batzuek argitaratu zuten bezala.
|
|
|
Perretxiko espezie ezagun batzuk arriskuan
|
daude
gizakiaren ekintzaren ondorioz, eta, beraz, haien bilketa jasangarria funtsezkoa da.
|
|
|
Horren haritik uler daiteke, ere, zergatik gorago hezkuntzaren alde sozio-kulturala aztertu dugun —sozializaziorik eta enkulturaziorik gabe ez
|
dago
gizakiaren pertsonalizaziorik—, baita zergatik Deweyk —adibidez—" hezkuntzaren funtzio eta espiritu sozialaz" 96 hitz egiten digun. Hezi nahi duenak, bestela esanda, nahitaez hartu behar du kontuan pertsonaren dimentsio komunitarioa —gizabanakoari lagundu egin behar dio bere gizartearen kide on bat izaten—, eta horrek, jakina, erantzukizun etikoa dakar berarekin.
|
|
2008
|
|
|
Giza jarduerek, ordea, ekosistema hori ere hondatzen dihardute. Lurreko ozeanoen% 40 baino gehiago oso kaltetuta
|
daude
gizakien jardueren eraginez, eta eremu gutxi batzuk besterik ez dira apenas kalte hori sumatzen ez dutenak, Science aldizkarian argitaratutako ikerketa baten datuen arabera.
|
|
|
Ez zen izan aitaginarrebaren begiko. Idaztetik bizia ateratzeko prest
|
zegoen
gizakiak nonbaiten zuloa izan behar zuen, santu santua ezin zi tekeen izan. Hala esan omen zion behin baino gehiagotan Marieri.
|
|
|
Nolabait esateko, jaiotzean, gizakia umetoki biologikotik umetoki psikosozial batera pasatzen da; horri esker, ikaskuntza erabat areagotzen da (Freijo, 1986). Beste modu batera esanda, goiztiartasun horretan
|
daude
gizakiaren aukera handienak: batetik, dependentzia denboraldia luzea da; bestetik, haziera denboraldia ere luzea da; azkenik, garapen prozesua, orobat, luzea da.
|
|
|
Idazketan ere, alde batetik, hitzak grafikoki irudikatu eta idatzi egin behar dira, eta, bestetik, testu bat idatzi behar da. Ahoz gauzak adierazteko eta ahoz esandakoa ulertzeko trebetasunak oso sustraiturik
|
daude
gizakiarengan, baina hitzak ezagutu eta idazteko trebetasunak berriak dira. Bai irakurketan, bai idazketan, trebetasun zaharrak eta berriak integratu behar dira.
|
|
|
Zaintza formala hamar mila edo ehun mila akziodunen artean bananduz, akzioen titularren artean erantzukizunik ezaren zentzua hedatzen da. Agintean
|
dauden
gizaki gutxi batzuk aginte osoa gordetzeko ondo kokatuta daude, inolako erantzukizunik gabe, akziodunen dibidenduak mantentzearena ez bada».
|
|
|
Gaur uste dugu arte kristauaren etorkizuna arte berriarenarekin loturik dagoela[?] Jainkoarekin komunioan
|
dagoen
gizakia adierazteko gai izango del artea entseatzea behar dugu[?] gizakiaren eraldaketaren adierazpena, gizakiaren konbertsio jainkotiarra entseatzeko gai izango den arte bat18.
|
|
|
Ikertzaile taldeak ikusi zuen, duela 126.000 urte, duela 6.000 urte baino klima beroago batekin (eta, beraz, beraientzat ez hain onuragarria), mamutek bizirik irautea lortu zutela. Baina orduan ez
|
zegoen
gizakirik Europako iparraldean. Zientzialariek uste dute, beraz, duela 6.000 urte, eta ahalik eta habitat gutxien izanda, nahikoa izango zela gizaki bakoitzak mamut bakarra harrapatzea hiru eta 200 urte bitartean, erabat desagerrarazteko.
|
|
|
Jeremy Rifkinek etorkizuna hidrogenoa dela defendatzen du, kontsumitzaileek beren energia sortzeko ekonomia ahalbidetuko duena. Ibilgailuak Matrix perfektua dira, teorian haiek zerbitzatzeko sortu dituzten makinen zerbitzura
|
dauden
gizakiak. Rifkin alfonbra persiarren saltzaile ona da.' Hidrogenoa" energia bektorea" da, elektrizitatea hartu eta oso presio handian erregai likido edo gaseosoa lortzen duen bitartekaria.
|
|
|
Bridget Bennet, New Yorkeko (AEB) Beth Israel zentro medikoko onkologiako nutrizionista espezialista eta beste zenbait profesionalen iritziz. ), “ikerketa handiagoa egin behar da, gaur egungo azterketak laborategian egin baitira, ez
|
baitago
gizakiekin esperimenturik, eta ezin da esan brokoliaren antioxidatzaileek saiakuntza hoditik kanpo bezala funtzionatzen dutenik”.
|
|
|
Azken lan horretan, pailazoek euren naturarekiko kezkak agerian uzten dituzte. Bertan kontatzen dute basoko iratxoak oso izututa
|
daudela
gizakiaren arduragabekeriak natura birrintzen duelako.
|
|
|
Lehenik eta behin, ikusleen artean hitzetik hortzera ibili den komentario orokorra: nola da posible 80 urtetik hurbil
|
dagoen
gizakiak pianoa horrela, bizitasun horrekin, jotzea. Ziur eszenatokian dagoen tipo hori, Donostiako Jazzaldiko saria jaso duen Admad Jamal bera dela?
|
|
|
Albert Einsteinek zioen erlerik ez
|
balego
gizakiak urte gutxiago biziko liratekeela edo desagertu egingo liratekeela. Izan ere, erleek polinizatzen dituzte gizakia elikatzen duten landareen hiru laurdenak eta munduko landare loredunen %90 Kalkulu batzuen arabera, erlerik ez balego 3.000 landare mota galduko lirateke.
|