|
2015
|
|
|
Ez al litzateke sortu dugun eredua –Epai Irizpideak–, sikiera, apur bat bederen aztertu? Uste dut teorian (buruaren mende bihotzaren kaltetan?) gehiegi makurtuta gaudela, esperientzia eta bizipenen iturriari
|
bideak
murrizturik. Kontzeptuekin bikain moldatzen den jendeak egindako txostena da.
|
|
|
Baina zertarako sinplifikatu, zertarako aldatu? Eredu horrek fruitu onak eman dituela uste duenak pentsatuko du
|
bide
horretatik jarraitu behar dela. Eta zilegi da, gehiengoaren babesa daukan bitartean.
|
|
|
Musikalki konparazio bat eginez gero, parke naturaleko ikusgarritasuna sentitu arte, baxua gitarra baino handiagoa zela argi nuen, baina ohartu gabe nengoen kontrabaxuak ere badaudela naturaren eremuetan. Begirada parajeetatik kendu gabe, eta
|
bidean
atzera begira abiatu ginen Gardnervilleko Jaialdira, han geneuzkalako bi emanaldi hitzartuta.
|
|
|
Ez duzu ulertzen nola saihestu dituen kalitate kontrolak eta plastikozko poltsaren handian galdurik tokatu zaizun zuri. Bitxia da kontua, baina ez dezadan aurreratu Gardnervillerako
|
bidean
aurkitu nuen bitxikeria. Edo bitxitasuna, epaituko duzu zuk.
|
|
|
“Hasieran 60 minutuko zinta analogikoak erabiltzen nituen, eta oso kontuz ibili behar izaten zen buelta ematean, bertsorik edo punturik gal ez zedin”. Azkenengoan, soinu teknikariak ordenagailuz grabatu, “pendrive” batean pasatzeko eskatu eta “wetransfer”
|
bidez
bidali du Xenpelarrera.
|
|
|
“Jaialdi batean 12 bertsoren bueltan ibiltzen dira normalean, eta mahai bueltako saioetan igual kantatzen ditu bakoitzak 60 bertso. Ederra da gero bi bertsolari librean
|
bidea
egiten eta tarteka gailurra jotzen ikustea”. Zelaietak, berriz, iazko azaroko saio bat du gogoan.
|
|
|
“Orain gutxi arte bertso saioak iragartzeko kartelak ziren nagusi gure herriko kaleetan, beraz, guk paperean jaso eta artxibatzen genituen kartelak. Egun, saioen iragarpena fitxategi digitaletan
|
bidez
egiten da sare sozialetan hein haundi batean, beraz, egun, bilduma digitala osatzen dugu zuzenean”.
|
|
|
Hedapenaren arloan ere laguntzen dute teknologia berriek. Xenpelar Dokumentazio Zentroaren lan tresna nagusia Bertsolaritzaren Datu Basea (BDB) da gaur egun. Hori elikatu ahala, edonork kontsulta dezake azkenekoz jasotako informazioa internet
|
bidez
bdb.bertsozale.eus atarian. BDBn ikus daiteke besteak beste bertsolaritzaren agenda, plazaz plazako bertso saioei buruzko informazioa, 3.000 bertsolari, bertso jartzaile, gai jartzaile, epaile, ikerlari, eragile nahiz erakunderen biografiak, nahiz 12.000 bat bateko bertsoaldi eta idatzizko sorta.
|
|
|
Eta handik goizeko ordu bietan irten –dena ondo badoa goizeko hiruretan neure herrira itzultzeko. Hurrengo egunean, demagun igandea dela, beste saio bat dago arratsaldez; lagunaren tabernan kafe petrolioduna hartu eta berriz kotxe zaharrean, irratia ez dabil, banoa
|
bidean
ahozko tradizio honen balio objektiboak banan bana akatzen. Bederatziak inguruan etxean izango naiz”.
|
|
|
Bertso eskoletan emozioak modu zehatz batean landu behar direla erakusten hastearekin, kontuz ibili behar da Igor Elortzaren iritziz, “patroi modukoetan” ez erortzeko. “Seguru hor badela egin bako
|
bidea
, baina kontu eduki behar da seguru ez dagoelako mundu guztiarentzat balio duen patroirik. Kontu teknikoekin ez da interesantea, eta kontu emozionalekin desastre samarra izan liteke.
|
|
|
Egin beharrekoa ebatzia du Elortzak: “Lanketa horiek egiten ari zarenean, bakoitzarengandik datorren horri
|
bidea
eman eta hori lantzea da egin behar dena”.
|
|
|
Premiarik eta gogorik ez baldin badaukagu, hori beste kontu bat da”. Alde horretatik, Enbeitak ezartzen dizkio “frenuak” bere buruari, eta ematen duen irudiari
|
bidea
egiten uzten dio. “Ez nuke gura jendeak nire bizitza intimoaren transparentzia oso osoa edukitzerik.
|
|
2016
|
|
|
Sustrai Colina txapeldunaren
|
bidea
finalean. Xilaba 2016
|
|
|
Sustrai Colina txapeldunaren
|
bidea
finalean
|
|
|
Sustrai Colina txapeldunaren
|
bidea
finalea
|
|
|
Sustrai Colina txapeldunaren
|
bidea
finalean
|
|
|
Sustrai Colina txapeldunaren
|
bidea
finalean
|
|
|
Sustrai Colina txapeldunaren
|
bidea
finalean
|
|
|
Zergatik ez teknologia berriak erabili, adibidez? Bada bardo bat Twitter
|
bidez
egiten duena Cynghanedd, 140 karakteretan. Ni, ez nago oso ados horrekin, baina txalotzen dut ekimena.
|
|
|
Martxaren arabera goaz, gu ere harritzen, gertatzen zaizkigun gauzekin. Helbururik ez daukagu, baina
|
bidean
gauza garrantzitsuak ari dira gertatzen.
|
|
|
Euskal kultura izan zuten aztergai urte hasierako proiektu batean, eta
|
bide
horrek eraman zituen bertsolaritzara. Basabeazpi guneko pedagogia arduradun Iñaki Gonzalezen arabera, ikastola izatetik, “DNAn” daramaten kontu bat da euskal kultura eta bertsolaritza landu izana.
|
|
|
Emozio horren bitartez, gai gara gordetzeko informazio hori guztia. Beste alde batetik, adimen anitzek erakutsi digute garun guztiek ez dutela berdin funtzionatzen, eta bakoitza oso
|
bide
ezberdinetatik iristen dela ondorio beretara”, azaldu zuen Gonzalezek. Arizmendi ikastolan Konfiantzaren pedagogia garatu dute, eta, jakintza askotatik jasota garatu duten pedagogia horren baitan, “proiektuak ez dira ohiko proiektu:
|
|
|
Proiektu baten aurrean, haurrekin gaia adosteko
|
bidea
defendatu izan dute batzuek. Adosteko bidea ez dela guztien interesekoa irizten dio Gonzalezek, euren interesa “denengana iristea” da.
|
|
|
Proiektu baten aurrean, haurrekin gaia adosteko bidea defendatu izan dute batzuek. Adosteko
|
bidea
ez dela guztien interesekoa irizten dio Gonzalezek, euren interesa “denengana iristea” da. Hargatik hautatzen dute emozioa pizteko bidea.
|
|
|
Adosteko bidea ez dela guztien interesekoa irizten dio Gonzalezek, euren interesa “denengana iristea” da. Hargatik hautatzen dute emozioa pizteko
|
bidea
. Irakasleek gidatzen duten une bakarra izaten da interesa pizteko unea.
|
|
|
Adituek diote papera luxu bihurtuko dela etorkizunean; gutxi batzuen kapritxo. Bertsolariren kalitateak eta bilduma izaerak ematen du horretarako
|
bidea
ere. Gainera, ekarpena egiteko, idazteko, sortzeko, harrobi ezin hobea ere badu aldizkariak:
|
|
|
Gogorik ez zaigu falta. Familia handiak
|
bidean
aurrera egin nahi badu, nahikoa osagai badira Amaren Sua hauspotzen, edo su horren bueltan dantzan, jarraitzeko.
|
|
|
Ziurra da hobeto egin zitekeela, badaezpadako erabaki dezente hartu ditugula, baina egindako ekarpena eztabaidaezina delakoan ere bagaude. Guzti horrengatik, honenbestean eta ezinbestean, lanean jarri diren 411 horiei, ispiluaren beste aldean jartzera animatu diren guztiei, iragarleei, administrazioei eta, batez ere, harpidedunei, irakurtzen gaituzuenoi, webgunearen edo sare sozialen
|
bidez
jarraitzen gaituzuenoi, aupa zuek, zorionak, MILA MILAKA ESKER.
|
|
|
Halako hasiera xelebrea izanda, mirari bat iruditzen zait Bertsolari aldizkariak hogeita bost urteotan egin duen
|
bidea
, eta ez uste baino gehiago iraun duelako bakarrik.
|
|
2017
|
|
|
[5] DORRONSORO, J; LEKUONA, J.M (1987): Bertsolaritza modernoaren
|
bideak
. Jakin aldizkariaren 44 zenbakia, 7 orrialdeak.
|
|
|
35eko eta 36ko txapelketekin irekitako
|
bideari
Ipar Euskal Herrian eman zitzaion jarraipena. Teodoro Hernandorena izan zen bertako bertsolariak bildu [1] eta 1946an Iparraldeko lehen txapelketa antolatuko zuena.
|
|
|
Eta aitortu beharra daukat (hau kontrastea), etxera
|
bidean
tristura puntu bat sentitzen hasi nintzela, inpotentziaren eragin nabarmena. Mutil debutatu berri hura bere buruarekin lotsatzen hasi zen pittin bat, lurretik eguzkira adinako distantzia sumatu izan balu bezala gizon harengandik bereganaino.
|
|
|
Berez, Euskadi Irratiko plantillakoa nintzenez, irratira itzultzeko erabakia hartu nuen, eta hantxe eman nuen aste pare bat. Azkenean, Elkarteak hala eskatuta, bertso programarekin jarraitzea erabaki nuen, baina horretarako plantillakoa izateari utzi eta autonomo gisa aritzea beste
|
biderik
ez zidaten ETBko nagusiek utzi.
|
|
|
Aipagarriena, aldiro estrategia berriren bat eramaten zuela. Niretzat aipagarriena, kopla zaharren moldea nola edo hala baliatuz egin zituen bertsoaldi gogoangarri haiek dira, esan beharrekoa esan aurretik metafora
|
bidez
giro berezi eta egokia sortzen zuten haiek (ardagai sabai talai hil kanpai; ruleta buelta zer gerta beteta). Txapelketatik kanpo, Luis Ocaña txirrindulariari kantatutakoa ere horrelatsu:
|
|
|
Bertsolaria zer nola datorren agurretan antzematen omen da. Xabier Zeberioren agurrek ere egin dute euren
|
bidea
. Agurrak soilik gogoratzeak ere zerbait esan nahiko du baina… Laudioko final laurdenean hala ekin zion saioari:
|
|
|
Txalometroari erreparatuta, Unairen dutxakoek ez zutela behar beste jaso begitandu zitzaidan. Arriskua hartu baitzuen
|
biderik
zailena hautatzean. Txalorik errazenak (eta ziurrenik oparoenak) biktima paperak emango zizkion, baina bide errazari uko egin eta zailetik ere oso ondo atera zen.
|
|
|
Arriskua hartu baitzuen biderik zailena hautatzean. Txalorik errazenak (eta ziurrenik oparoenak) biktima paperak emango zizkion, baina
|
bide
errazari uko egin eta zailetik ere oso ondo atera zen. Eskertzen dira horrelako erabakiak…
|
|
|
Elortzak Noelen paperean eta Mendiluzek Olentzerorenean, puntuka egin zuten saioa dagoeneko Gabonetako gure iruditegiaren parte da. Sarriegik kartzelarako
|
bidean
autoan alabarekin izandako elkarrizketa ere, bihotzean geratzen dena. Lujanbiok seme alaben etxera joateko aldian aldian maletak egiten dituen zaharraren paperean botatakoak ere, zakurako.
|
|
|
zu,
|
bide
txarretik;
|
|
|
Sarietan kopla bat idaztea ideia polita da, eta seguru Patxi Castillok beti oroituko duela. Sari gisa taza banatu zen urtean, etxera
|
bidean
guardia zibilen kontrolarekin egin zuen topo, eta haien aginduz, tazako kopla kantatu eta jartzen zuena gaztelerara itzuli behar izan zien.
|
|
|
Aukera anitza izaten da, 12 ariketa ezberdin guztira: segidilla publikoaren artean, elkarri oinak jartzea, Tabu –hitz jakin bat aipatu gabe beste bat asmaraztea, Zakua –zaku barruko objektua ukitu eta taldekideei bertso
|
bidez
asmaraztea, euskal kantu zaharren hasierak jarraitzea…
|
|
|
Bi mugimenduok ez dira elkarri bizkarra emanda bizi, hala ere. Orokorrean bakoitzak bere
|
bidea
duen arren, badira urte batzuk emanaldiak elkarrekin (edo elkarren aurka) eskaintzen dituztela, payador vs rapero formatuarekin. Bi inprobisazioen elkarlana hobeto ulertzeko bi mugimenduak uztartu zituzten aitzindariek eman digute lanaren berri.
|
|
|
|
Bideak
zabaltzeko premia
|
|
|
Lehen bi edizioetan irabazle izan zen Yoda. Hip hop munduan
|
bidea
egin nahi zutenen zailtasunak ulertuta, ordea, ‘Secretos de Sócrates’ plataforma sortu zuten, “errimaren gerlariei eztabaidarako gune bat” eskaintzeko.
|
|
|
Gizon armatuakin/ garbitu
|
bidia
,
|
|
|
Gutxi gorabehera, ehun baserritik gora pasatzen genituen. Ni
|
bidean
eztiarekin eztarria gozatuz ibiltzen nintzen, baina, hala ere, ondoren egun batzuk ahotsik gabe egiten nituen. Ezagutzen ez ziren lekuetan bertako informatzaileak izaten genituen, eta baserri batetik bestera bidean bizkarretik heldu eta hark ematen zizkigun etxekoei buruzko xehetasunak.
|
|
|
Ni bidean eztiarekin eztarria gozatuz ibiltzen nintzen, baina, hala ere, ondoren egun batzuk ahotsik gabe egiten nituen. Ezagutzen ez ziren lekuetan bertako informatzaileak izaten genituen, eta baserri batetik bestera
|
bidean
bizkarretik heldu eta hark ematen zizkigun etxekoei buruzko xehetasunak. Baina beti ez zuten asmatzen.
|
|
|
Baina beti ez zuten asmatzen. Askotan kontatu izan dut, behin, Elosuko baserri batera
|
bidean
, etxekoandrea alargundu berria zela esan zidan informatzaileak, eta han jardun nuen nik mundu honetan lagundu baldin bazion, zerutik ere lagunduko ziola senarrak esanez, eta ahalik eta kopla txukunenak egiten. Baina saioa bukatu nuenean esan zidan oso ondo jardun nuela, baina senarra oraindik bizirik zuela.
|
|
|
Horrelako ohitura asko da Zuberoan. Ligiko emazte ospetsu bat apaizarekin askotan ibiltzen zelarik, esate baterako, erramu eta ezpel adarrak moztu eta emakumearen etxetik apez etxerainoko
|
bidea
markatu zioten. “Berdura egitea” esaten zitzaion horri.
|
|
|
|
Bidean
, Fernando Amezketarrarekin egin nuen topo, eta, honengatik, berandu nenbilela susmatu nuen. Zereri bertsolari hau —orain urruneko kronikan adierazi nizuen bezala— ez baita behin ere behar den garaitako ailegatzen, desgaraian ibiltzen baita beti.
|
|
|
Telebista
|
bidez
|
|
|
2014koan, ordea, hantxe izan nintzen, urduri. Fredik inoizko ahaleginik handiena egin zuen txapelketa prestatzeko, eta finalera bitarteko
|
bidean
ezohiko distira eta kontrola erakutsi zituen. Bakarkakora bitarteko bidea ongi egin zuen, ez bikain, baina txukun.
|
|
|
Fredik inoizko ahaleginik handiena egin zuen txapelketa prestatzeko, eta finalera bitarteko bidean ezohiko distira eta kontrola erakutsi zituen. Bakarkakora bitarteko
|
bidea
ongi egin zuen, ez bikain, baina txukun. Bakarkakoetan, ordea, ordura arte ikusi gabeko maisutasuna ikusi nion.
|
|
2018
|
|
|
Inertziak apaingarri folkloriko izatera zeraman bertsolaritza, era berean inertziak gaur egungo euskal literatura genero epistolar bihurtzera daraman bezala. Baina endekatzea gero eta gordinagoa zenean, bertsolaritzak
|
bide
arraro bat topatu zuen, kulturgintzan bogan ez dagoen xenda bat, eta ondo funtzionatu dio. Katuek zazpi badauzkate, bertsolaritzak gutxienez bi bizitza badauzkala erakutsi du.
|
|
|
Esfera publikoa ere sozializazio gune bat da. Hitzetik Hortzera telebistako saioa jende askoren egongelan sartu zen, eta
|
bidea
ireki zien plazara joaten has zitezen. Telebistaren aroa agortzen ari denean, bertsoa.eus webgunea bertsolaritzaren Youtube bihurtzen hasi dela dirudi.
|
|
|
Gure zuzendaritzetan borondatezko kideak dira gehiengoa, haiek dira erabaki estrategikoak hartzen dituztenak… Beti ez da erraza izaten orekari eustea, ez eta bere lanordu libreak Bertsozale Elkarteari eskaintzen dizkionak proiektuaren ikuspegi osoa izatea ere. Baina hori da gure filosofia, hori da Bertsozale Elkartearen eta bertsolaritzaren mugimendu osoaren arteko lotura bermatzeko
|
bidea
. Eta horrek esan nahi du etengabe berrikusi behar dugula gure antolatzeko eta funtzionatzeko modua.
|
|
|
Bertsolari Txapelketa Nagusian, oholtza eta oholtzaren ingurua ahalik eta gehien soildu eta bertsoa erdigunean jartzearen aldeko apustua egin genuen; 2016an, Europa Bat Batean topaketak antolatu genituen hizkuntza gutxituen gaia, transmisioaren gaia eta generoaren gaia erdigunean jarrita; hainbat elkarte eta erakunderekin ari gara lankidetzan… Hori izan da esfera publikoan parte hartzeko gure modua: egiten dugunaren (eta, nahi bada, egiten ez dugunaren)
|
bidez
komunikatzea gure diskurtsoa eta gizartean daukagun kokapena zein den.
|
|
|
plaza mota hainbeste ugaritu den honetan, zer, non, nola eta norentzat hedatu nahi dugun pentsatu dugu. Bertsoa.eusek bertsozale askori ematen dio plazaren jarraipena egiteko aukera, baina agian asmatu genuke bestelako plaza mota batzuk bestelako erabiltzaile mota bati eramateko
|
bidea
ere. Internet bera ere bai baita bertsolaritzan sozializatzeko gune.
|
|
|
Nik uste dut bi horiek abiadura ezberdinetan joango direla. Pentsa dezakegu espektakularizazioaren
|
bidez
prozesua handituz eta sendotuz doala, eta, era berean, izan daiteke ahulezia adierazten duen prozesu bat. Nik uste dut denentzako lekurik ez dagoela, eta iruditzen zait piramidearen goialdera joko dugula.
|
|
|
Baina, aldi berean, ikusten da goiko alde horretan gero eta polarizazio handiagoa dagoela, eta bertsolari batzuk entzule gehienentzat ezagunak izan arren, beste batzuk bere publikoarentzat izango direla ezagunak. Fragmentazioak espezializazioa ekarriko du, eta publiko jakin bat mugituko du espezialitate bakoitzak, eta beste zirkuitu bat egongo da ezagunagoa izango dena, estandarragoa, espektakularizazioaren
|
bidetik
joko duena. Egongo dira batzuk arlo batetik bestera saltoka ibiliko direnak, nolabait esateko, bi autobusetan ibiliko direnak.
|
|
|
Kontua da pelotoia zenbat taldetan zatikatu daitekeen. Egon daiteke talde bultzatzaile bat, egon daitezke beste azpitalde batzuk
|
bide
propioak hartzen dituztenak. Beti galduko da jendea tropeletik.
|
|
|
Kontrakoa frogatzen da egunero. Beraz, gaurko nobelagileek idazten dutena, bertsolariek kantatzen dutena… gai hiper aktualak dira, eta engantxatzeko
|
bideak
egon dira egon delako, inplizituki, eskaintza berezitu eta modernoa. Nik, esaterako, entzuten dut nola hasten diren agurrak, eta nola garatzen diren, eta ondo dago, baina askoz gehiago interesatzen zait tartean gertatzen dena.
|
|
|
Txapelketek, ordea, badituzte kritikariak: txapelketak bertsolari guztien kantaerak berdindu eta fragmentazio edo espezializazioaren kontrako
|
bidea
bultzatzen duela esaten dutenak…
|
|
|
Ibilbide honetan
|
bidea
zabalduagatik, atzetik etorri ziren belaunaldi, ideia eta estetika berriak ere. Jon Maiak Negu Gorriaki egin zizkion ekarpenak aipa ditzakegu Gure Jarrera diskoan bost kantatan baitaude bere letrak.
|
|
|
Bertsoaren formetatik eta errimategitik lanketa handia egina dagoela igartzen zaie letretan, elkarrengandik uste baino gertuago dauden generoak direlako agian. Pausuz Pausu diskoarekin hasi ziren 2013an
|
Bideak
ekin jarraitu (2015) eta Orain eta Hemen diskoa atera berri dute, oso aktibo dabiltzan eta terreno emankorra den seinale. Euskarazko hitzak pentsatuz, idatziz, aurkituz eta aldi berean nazioartean indarra duten baliabide musikalekin uztarketa eginez, oraindik ere artista berriek esploratu dezaketen lurralde interesgarri baten aurrean jarri gaituzte.
|
|
|
Lotura honen bueltan taldeak sortu eta
|
bidea
egin duten arren, ekitaldi zehatzetarako egin izan diren kantetan bertsolarien esku hartzea nabarmena izan da historia laburrean. Korrika, Nafarroa Oinez, Ibilaldia, Araba Euskaraz, Kilometroak edo Herri Urratsen behin eta berriro aritu izan dira bertsolariak letrak jartzen, 1999an Joxe Ripiauk musikatu eta Maialen Lujanbiok Korrikarako idatzitako Bat eta Bat abestia edo 2ZIOk 2018ko Herri Urratserako konposatu zuen Prefosta!
|
|
|
Aitak, beste askok bezala, Ameriketako
|
bidea
hartu zuen, Argentinakoa hain zuzen, eta Montserraten hil zen, Buenos Aireseko probintzian. Jean Etchepare semea 1870eko urtarrilaren 17an ezkondu zen Marie Lataillade Donapaleun (III) jaioa eta bera baino bi urte helduagoa zen andereñoarekin.
|
|
|
Balio horiek guztiak eta beste asko kontuan hartuta, Orixek 1927an Euzkadi aldizkarian plazaratu Los reos poetas artikuluan [49] proposatzen zuen, beti gutxietsi eta ongi ezagutu ez den tradizioa berrirakurtzea eta haien
|
bideari
jarraikitzea, berak Imozko apaizgaiaren kasuarekin egin zuen bezala Euskaldunak liburuan, ez baitziren ospatzen krimen famatuak, damu handiak baizik.
|
|
|
Laburbiltzeko azpimarra dezagun Kantu Berri hauen bitartez, Jean Etchepare, koplari bretoiak bezala ahozko tradiziotik zenbait elementu gordez (airea, hasiera eta bukaerak), aldendu egiten dela beraietatik, eta modan zeuden gazeta idatzizko istorioetara hurbiltzen, horietan bezala kasu zenbaitetan irudiez baliatuz testuaren garrantzia, trajikotasuna indartzeko. Halaber, Etcheparek hitz lauz eta modu xume batez ematen dizkigun asasinamenduen esplikazioniak direlarik eramaten gaituzte esatera, frantsesez deitu canard istorio beltzen kontakizunetarako
|
bidean
saiotxo bat baitira, aitzindari dugula euskal literaturaren esparruan.
|
|
|
txapelketetako saioetara dotore eta aukeratutako arroparekin joan izan naiz beti, polit ikusteak motibatuago eta indartsuago sentiaraziko ninduelakoan. Dena den, Txanogorritxuren gisan, ez dut otsoarekin topo egiteko beldurrik izan, eta nahi dudan
|
bidetik
egin dut aurrera, batzuetan erreka ertzean lo geratu edota tripan harriak sentitu arren.
|
|
|
1969an, oholtza gaineko nire
|
bidea
zeharo aldatuko zuen jauzia eman nuen. Hala, Muxika, guztiz euskalduna eta bertsozalea zen herri batetik, erdaldun hutsa eta bertsoa zer zen ere ez zekien Abornikano herrira aldatu nuen nire bizitza, Bizkaitik Arabara.
|
|
|
Emandako bertsolariengatik, baina haiek emandako bertso, istorio eta pasadizoengatik ere ezaguna da Goierri. Asko liburuetan bilduak, asko
|
bidean
galduak, eta beste asko ahoz aho gaur arte iritsiak. Eta protagonista horietako askok beren lekuak, beren txokoak ere badituzte, gainera.
|
|
|
Gorpuaren ondoan zeukan, baserritik 300 metro ingurura. Beraz, erasoa gauez izan zen, eta amari
|
bidea
argitu zion kriseilu berak argitu zion hiltzaileari non zegoen ama. Bibiana Azkardik orpoak odolez zikinduak zeuzkan, baina alpargatak ez.
|
|
|
Jazintak ere Garagartzako
|
bidea
hartu omen zuen etxean topatu zuenaren berri emateko, baina mundura ekarri zuen emakumea lurrean odoleztatuta eta bizkarra zauri sakonez josia ikusi zuenean, ez zuen indarrik izan haren ondotik pasatzeko. Buelta hartu eta Txapartegi baserrira jo zuen.
|
|
|
Edozelan ere, telebistako plazak baditu bere alde onak ere: arte
|
bidez
, dibertsiotik harago, funtzio hezitzailea du; ofizioaren gai edo bertsolariak hartutako bidearen arabera umorea, kritikotasuna edota kontzientziazioa pizten ditu. Nik, behintzat, izugarri eskertu nuen genero aniztasuna lehen lerroan jartzeko Maialen Lujanbio Zugastik azken Txapelketa Nagusian Irunen egindako bakarkako lana:
|
|
|
Edozelan ere, telebistako plazak baditu bere alde onak ere: arte bidez, dibertsiotik harago, funtzio hezitzailea du; ofizioaren gai edo bertsolariak hartutako
|
bidearen arabera
umorea, kritikotasuna edota kontzientziazioa pizten ditu. Nik, behintzat, izugarri eskertu nuen genero aniztasuna lehen lerroan jartzeko Maialen Lujanbio Zugastik azken Txapelketa Nagusian Irunen egindako bakarkako lana:
|
|
|
Haur eta gaztetxoentzat gehiegi da, ez da haientzat pentsatutako zerbait. Horregatik, zabalkundearen zenbaki handi eta potoloak hanka puntetan ibili beharreko
|
bideak
direla esatea. Etorkizuna ereiteko, beste era batera landu da lurra.
|
|
|
Hasieran, sarreren salmentak Eisteddfod astekora gerturatu ziren, eta proposamen arriskutsutzat jo zena erabateko arrakasta izan zen. Harrigarria izan zen nola, lehen aldiz, poesia Eisteddfoden muina izan zen, eta ikus entzule kopuru handi horren aurrean tinko mantentzea jarraitu behar den
|
bidearen
adierazgarri izan daiteke. Aurtengo “esnea jezteko aulki desiratuaren” irabazlea Gruffud Eifon Owen izan zen (Eisteddfodeko poesia lehiaketa ospetsuenaren, the Chair en irabazlea ere).
|
|
|
Batzuek diote gure bizitzak patuaren
|
bideari
jarraitzen diola txirrindulariak tropelari bezala, jaiotzen garenez gero dena idatzia dagoela, alegia.
|
|
|
Bertzela ere izaten ahal zen, beharbada Joxe Manuel lanean ariko zen handik ez sobera aparte, Bertizaranan berean edo Baztan nahiz Malerreka aldean. Kontuan hartu denbora hartan jo eta fuego ariko zirela Bidasoko trenbidea egiteko afanean (1916ko maiatzean egin zuen Elizondoraino ailegatu zen lehenbiziko bidaia ofiziala) eta jende aunitz zela mendiak zulatzeko edo suzko gurdiaren
|
bidea
zelaitzeko. Ez zen harritzekoa izanen bertsolaria lantegi hartan enplegatua izatea.
|
|
|
...k horren berri emateko erabiltzen baititu, zortzigarrenetik hamalaugarrenera, “Dice que le pusieron dinamita en su casa…”, itzuli zuten perituek; gero, harengatik akusatu zituztela, eta udal epaileak Iruñera bidali zuela kasua, eta han hobeki sentitu zirela, jendeak ez zuelako beldurrik egia errateko (Bertizaranan ez bezala erran nahiko zuen), eta ederki urrikitu zitzaiola Babazeri
|
bide
hura hasi izana, galtzaile gertatu zelako.
|
|
|
Horretaz aparte, epaileek euren arrazoibideak ematen zituzten sententziako orrietan, amaieran, ondorio gisara, akusatuen kondena erabakitzeko. Epaileek zioten, bertzeak bertze, alkatearenganako mespretxuz idatzi zirela bertso
|
bidez
kontatzen ziren gertaerak, eta gainera espres idatzi zirela eskualde hartan nagusi zen hizkuntzan: “…haberse redactado, de propósito, en la lengua dominante en el pais donde se publicó; en versos populares…”.
|
|
|
Auziak bere
|
bidea
egin zuen, gisa honetakoentzat plantatua dagoen maneran. Lehenbiziko, Bertizaranako Udal Epaitegiak deitu zituen deklaratzera kasuarekin zerikusi zuzena zutenak, bai eta, haiekin batera, zenbait herritar ere, lekuko modura mintza zitezen.
|
|
|
Euskara batuaren alde egin dugu azkenik, hautuak aitortuta desleial izanagatik ederrago direlakoan beheko bertsook (itzulpen askori buruz esaten den bezalaxe, les belles infidelles direlakoan). Jakin badakigu xehetasunen bat hizkuntza batetik besterako
|
bidean
galdu zaigula, baina, dagokigun prozesuko itzultzaileen hitzak gure eginez, esan dezagun bertsoon mezua eta prozesuko paperetako mezua alderatuta, “funtsezkoenean ez dagoela bariaziorik”. Hobeto egin zitekeen, seguru, baina entregatzeko epea ailegatu orduko, itzulpenekin gertatzen den modu moduan, bukatu ordez, bertsook abandonatu behar izan ditugu.
|
|
|
bukatzeko
|
bide
onena.
|
|
|
okerreko
|
bidetatik
!
|
|
|
Baina gitarrako irakasle oso ona izan nuen eta Musikenen probatzea proposatu zidan. Bertan hartu ninduten eta
|
bide
horri jarraitu nion. Karrera egin ondoren, masterra egiteko, musika tradizionala hautatu eta Alemaniara joan nintzen.
|
|
|
Bukatutakoan, ordea, bertsozale gisa entzuten dut. Azken Txapelketa Nagusia, esaterako, Hanburgotik eta streaming
|
bidez
jarraitu nuen.
|
|
|
Zerrendan hizki deigarriz ageri zait “generoa” hitza. Eztabaida bat baino gehiagoren iturriko ur hari meheak sortu zuen taldea, eta denok ekin genion aldapan gorako
|
bideari
, andrezko zein gizonezko. Oso interesgarria eta aire freskoa izan zen hasiera hura, bere aldapak aldapa!
|
|
|
Lanerako gaitasuna eta entzuteko jarrera bikaineko ekipoa dela badakit. Iritzi, izate, esperientzia aniztasun hau aberasgarri gertatuko zaigu, eta denbora behar izan dugun arren ordezkatze
|
bidea
osatzeko, ongi egindako ibilaldia dela ziur nago. Horregatik, oso lasai sentitzen naiz esku aldaketa egin dugulako eta egin dugun moduan eginda.
|
|
|
Lezio asko eta oso aberatsak eman dizkidazue, eta asko ikas nezan aukera bikainak. Zuekin batera egin dudan
|
bidea
izan da merezi duela sinesteko adina, eta pozez gainezka nago; bikainak zarete!
|
|
|
(Hitz jokoen adiktu ero bat naizela aitortu behar dut, normala horrelakoak aurkitzea) Batzuk saiatu dira bertsotara ekartzen. “Bertxio saioak” ezagutu izan ditugu gure inguruan, gaiak Twitter
|
bidez
eta pantailatik ematen diren oholtza gaineko bertso saioak. Esperimentu polita iruditzen zait ordu batez gai jartzailetza edonoren eskuetan uztea; izan daiteke desastre bat, edo ekarpen bat, inoiz bururatuko ez litzaizkigukeen ideia edo planteamendu berriena.
|
|
|
Bazekien Mitxelenaren asmoen berri eta luze jardun omen ziren, entzuleak aspertzeraino ia. Saioa bukatutzat eman eta autorako
|
bidea
hartu zuen Amurizak, baina Mitxelenak atzetik segi omen zion oinez, artean ere bertsotan: Amurizak aipatu omen zion, behin horretara ezkero, entzulerik ere ez zutela eta bera azpiratuta ere nork entzunik ez zuela izango, eta autorantza segi omen zion.
|
|
|
Ezinezkoa zirudien
|
bidea
egin dugun arren, oro ez da urre. Lan asko dago oraindik egiteko, oraindik esploratu behar diren zenbait bide.
|
|
|
Glosadore gehiago, zale gehiago, publiko gehiago, formakuntza gehiagorekin, tailer gehiagorekin eta ilusio gehiagorekin. Honaino egin dugun
|
bidea
pentsaezina zen; aurrerantzean egin behar duguna sumatu dezakegu. Etengabe birkokatu, belaunaldi gazteenak erakarri eta datozen erronka guztiak onartu, erakusteko Glosa lengoaia izugarri baliotsua dela.
|
|
|
|
Bidea
oinez egiten dela diote. Baina batzuetan merezi du ibiltzeari uztea, geratu eta pasatu denaren zein gertatzea nahi dugunaren perspektiba hartzeko.
|
|
|
Ofiziotan bederatzina bertso kantatzen dituzte, eta horietan ongi moldatzeak ematen du, ontsalaz, giltza. Ariketa horietan lan ederrak entzun dira fase guztietan, esperotako
|
bideetatik
batzuetan, ustekabe atseginak, beste batzuetan.
|
|
|
Funtsean, Euskal Herriko egoera islatzen du, ez besterik. Gai pertsonalagoetara joateak eman du
|
bidea
ikuspegi zabalagoko bertso sortak entzuteko. Formulatutako gai guztien eta kartzelako gai irekietatik hartutako bide guztien azterketa eginez gero, ageri da gaur egungo gai eta arazoen errepaso zabala eta xehea egin dela:
|
|
|
Gai pertsonalagoetara joateak eman du bidea ikuspegi zabalagoko bertso sortak entzuteko. Formulatutako gai guztien eta kartzelako gai irekietatik hartutako
|
bide
guztien azterketa eginez gero, ageri da gaur egungo gai eta arazoen errepaso zabala eta xehea egin dela: parekidetasuna, tratu txarrak, besta giroa, besta eta sexua, bikote hasiberriak, bukatutako maitasuna, bikote banatuak, familia birkonposatuak, adulterioa, bikote harreman askeak, etxebizitzen prezioa, gazteen egoera prekarioa, haurren zaintza, kontziliazioaren arazoak, familia bizitza eta engaiamendu politikoa, lan egoerak, esplotazioa, zahartzaroa baserri munduan, osasuna, baztertutako jendea… Alabaina, etxeko arazoek maiz daukate lotura gizarteko eta lan munduko arazoekin; eta hori ederki islatu da Txapelketako bertsoetan.
|
|
|
Turismoaren masifikazioa, herriko denden krisia, baserriaren gainbehera, bazterketa soziala, kutsadura, bazterrak zikintzeko joera… Eta gaur egungo ohitura eta aisialdiak ere sakon aipatu dira: autoa konpartitzea, bidaiak, mendi lasterketak, diskoteka, tatuatzea, selfiak, wifia, youtuberrak, bideo jokoak… Gai gehienek ematen zuten
|
bidea
intimotik sozialera eta politikara jauzi egiteko, gaur egungo gizartearen argazkia egiteko, gaitzak azalera ekartzeko.
|