|
2013
|
|
|
Ez da harrigarria, beraz, haren aitak (Henrike Albret) eta senarrak (Antonio Bourbon) hura tresna politiko huts gisa baliatzeko egin zituzten saio etengabeak, baina bai da harrigarria Joanak gazte gaztetatik bere nortasuna finkatzeko erakutsi zuen adorea eta kemena: uko egin zion
|
beti
inoren tresnahuts izateari eta, areago, bere azken urteotan marigizon ospe nabarmena eskuratu zuen, alegia, gizonezkoei klasikoki esleitzen zaizkien dohainak nabarmentzen omen zitzaizkion: borondate sendoa, erabakimena, harrotasuna, agresibitatea, are eta zakarkeria ere.
|
|
|
Edo, beste alderdi batetik hartua, Joanaren seme Henrike Nafarroakoa ere agertu izan zen, serioski, erregina Elisabetek izan zituen balizko senarren zerrenda luzean, kasu honetan Filipe Espainiakoaren kontrako koalizio protestante gogor bat antolatzeko xedetan. Izan ere, politika eta erlijioa
|
beti
eskutik joan badira ere, badirudi XVI. mende honetan inoiz baino estuagoa izan dutela harremana, eta fedearen eskakizunak oso gutxitan nagusitu dira realpolitik tristearen aldean. Joanarena, beharbada, harreman latz hori aztertzeko kasu nabarmen bat da.
|
|
|
Erdian, Katalina de Medici, fakzioen arteko oreka zailari heldu nahian. Botere joko horrek esplikatzen du, adibidez, Antonioren traiektoria pertsonal zalantzatia,
|
beti
katolizismo eta protestantismoaren artean dantzatuz, orain ezker, orain eskuin. Roelkerrentzat garbi dago Antonio Bourbon gorazale oportunista bat besterik ez zela izan, sen politiko garbirik gabea gainera, bere etengabeko maniobren eta jirabiren etekinik eskuratzeko gaitasun barik:
|
|
|
Zeren orain gatozen haren emazte Joanarengana, bere senarraren ifrentzua izan zena. Lehenengo eta behin,
|
beti
izan zuen bihotza eta burua Frantziako arazoetan murgilduta: nafar auzia beti egon zen bigarren mailan, inoiz ez zuen serioki hartu Filipe II.arekin negoziatzea.
|
|
|
Lehenengo eta behin, beti izan zuen bihotza eta burua Frantziako arazoetan murgilduta: nafar auzia
|
beti
egon zen bigarren mailan, inoiz ez zuen serioki hartu Filipe II.arekin negoziatzea. Antonio Bourbonekin berarekin izan zuen ezkontza, neurri batean, bere burugogorkeriari zor zaio, aita (Henrike Albret, Nafarroako erregea) oso kontra jarri baitzen eta alabaren beraren deliberamendu irmoa eta Frantziako erregearen erabakimen dudagabea behartu zuten.
|
|
|
Roelkerrek ez du erabat baztertzen Joanaren hautu horretan egon zitekeen interes politikoa, baina garbi dago, funtsean, konbertsio baten aurrean gaudela. Alegia, Joanak bere kontzientziaren arabera jokatuko zuen
|
beti
, unean uneko abantaila politikoei erreparatu gabe.
|
|
|
hango uragaz beterik
|
beti
gure edarra piloa.
|
|
|
|
Beti
gora nahirik du gizonak gogo,
|
|
|
Eta hirugarrenak?
|
beti
ametsetan?
|
|
|
hauen izenik. Delegazioko txostenak, euskal liburuei buruzkoak ere, delegatuak berak sinatzen ditu
|
beti
, nahiz eta ez jakin euskaraz.
|
|
|
Handirekin osatzen zuten gaztaroko adiskide triangelua. . Txuri eta Gorri guztiz desberdinak dira, bata errotuta dago, landare bat bezala; bestea munduan zehar ibili da eta
|
beti
dago egitasmo berriak pentsatzen, geldirik egotea ezinezkoa izango balitzaio bezala. Jakin badakigu Txuriren bizitzan gazi gozoak daudela, bizipozak izan dituela, eta hutsune nabarmen eta mingarriak?
|
|
|
Baziren pertsonaia ez eredugarriak ere eleberri horietan, baina, halako izaera zutenak, salbuespenik gabe, bigarren mailan gelditzera derrigortuta zeuden. Pertsonaia nagusi eredugarriak,
|
beti
, landa giroa zuen bizileku.
|
|
|
Lan honetara adibide gutxi batzuk besterik ez dira ekarri, baina asko eta era guztietakoak dira corpusak eskaintzen dituenak. Ikusteko geratzen da zer gertatzen den gainontzeko birformulatzaile urruntzaileekin(?) eta
|
beti
diren ordezkagarriak edo balio jakin batzuekin soilik.
|
|
|
isilean geratzen da birformulakizuna. Hala eta guztiz ere, pentsa daiteke birformulatzaileek
|
beti
betetzen dutela lokailu zeregina (Garcés, 2008: 28); izan ere, ageriko atalak lotzen dituzte gehienetan eta batzuetan isildutako enuntziatu batera bidaltzen gaituzte.
|
|
|
Egia esan, ez da
|
beti
ezinbestekoa birformulatzaileak erabiltzea birformulazioa gauzatu dadin. Birformulatzaile esplikatiboak errazago ken daitezke baldin eta bi atalen artean baliokidetasun semantikoa badago; ezin dira ezabatu, ordea, inferentzia erlazioa egonez gero.
|
|
|
b) izaera polifonikoa edo ahots desberdinak agertzea (izan ere, birformulazioa den atzera itzultze horrek
|
beti
dakar ikuspuntu berri bat, aurrekoarekin bat etor daitekeena edo ez);
|
|
|
Alegia, lege testuetan birformulazio esplikatibo gehienak partzialak dira eta, eskuarki, enuntziatuaren sintagma bati dagozkio. Testu akademikoetan, berriz, birformulazio esplikatibo gehienek beregaintasun sintaktiko osoa duten bi enuntziaturen bidez ematen dira, eta birformulazio partzialak ere, geroraturik eskaintzen dira ia
|
beti
. Joera hori bateragarria da testu akademikoen zeregin diskurtsiboarekin; izan ere, testu horien xedea da zuzenbidearen printzipioak eta legeen edukiak ikasleei aurkeztu eta azaltzea.
|
|
|
Joera hori bateragarria da testu akademikoen zeregin diskurtsiboarekin; izan ere, testu horien xedea da zuzenbidearen printzipioak eta legeen edukiak ikasleei aurkeztu eta azaltzea. Itxuraz, zeregin horiek hurrenez hurreneko bi diskurtso eragiketaren bitartez bideratzen dira maizenik, eta unitate horiek sintaktikoki beregainak dira ia
|
beti
.
|
|
|
Horretarako hierarkia printzipioa kontuan hartu beharreko erregela bihurtzen da, baina Lan Zuzenbidean ez da erregela bakarra. Beste era batera esateko, hierarkia batez ere subordinazioa eskatzen duten arauen arteko harremanetan aplikagarria izaten da eta hori ez da
|
beti
gertatzen lan arauekin [ZCP Ak, Lan Zuzenbidearen iturriak, K. Gorostiaga. ELERIA (2000)]
|
|
|
Nolanahi ere, informazioaren ikuspegitik diskurtsoan
|
beti
nagusitzen da, hots, nabarmenduta geratzen da, atal birformulatzailea, baita bi enuntziatuak alderantzizko hurrenkeran eman daitezkeenean ere (baliokidetza semantikoan oinarritzen diren birformulazio esplikatiboetan, esaterako),
|
|
|
Gazte gaztetan hasi idazten eta mendearen joanean aldiak, aroak, gustuak eta pertsonak aldatzen joan arren, berak ez zion idazteari utzi azkeneko eguneraino. Horrez gainera, burua
|
beti
argi eta zabalik eduki zuen, ikasteko prest. Ibilbide luzea egin eta gero ere, besteek dakitena entzun, ezagutu eta haiengandik ikasteko borondatea eduki zuen beti.
|
|
|
Horrez gainera, burua beti argi eta zabalik eduki zuen, ikasteko prest. Ibilbide luzea egin eta gero ere, besteek dakitena entzun, ezagutu eta haiengandik ikasteko borondatea eduki zuen
|
beti
. Idazle unibertsalen lanak irakurri eta mira eginda egoten zen.
|
|
|
Literatura joera guztiak irakurri eta ezagutzeko zalea zen Erkiaga, gustuak gorabehera. Prestakuntza aldetik autodidaktatzat definituko nuke, irakurri eta irakurrita bere bidea egiten joan zen, aldian aldiko joeretara gutxi gorabehera egokituta, baina
|
beti
bere bidetik aldendu barik. Hizkuntzaren olgetaria da Erkiaga, gai sakonak nahiz eguneroko gauza txikiak olerkigai bihurtzen ditu, zentzu guztien bitartez jaso eta adierazita.
|
|
|
Kritikak olerkari sena aitortu izan dio
|
beti
, baita prosazko lanetan ere, baina ez dugu eduki haren olerki bildumarik zer, zelan eta zenbat idatzi zuen jakiteko bera hil ostera arte. 1992an Bizkaiko Foru Aldundiak omendu zuen bizi osoko ibilbidea saritzeko, eta jabetuta olerkiak sakabanatuta zituela han agindu zion bilduma egitea, gerora Goizean eta arratsean.
|
|
|
Lauaxetaren garaikidea izan zen eta elkarrekin bat egin zuten Euzkadi egunkarian, esaterako. Erkiaga Lauaxetaren jarraitzaile agertu izan da
|
beti
, eta hala igartzen da bere idatzietan ere, bai idazteko eran bai hari egindako aipamen eta olerkietan.
|
|
|
–Itsasoa eta Lekeitio
|
beti
daude era batera edo bestera, agerian edo irudian, hizkuntzan edo erreferentzietan. Eusebio Erkiaga ezin da aditu Lekeitio kontuan hartu barik.
|
|
|
Zer edo zer azpimarratzekotan, hizkuntzaren erabilera zehatz gozatsua gogoratuko nuke. Idazleak hitzekin jolastu egiten du, baina
|
beti
ematen die lotura egokia, berez berez irakurtzen joan ahal izateko.
|
|
|
Bestela esanda, Hizkuntza Atlasak mintzamoldeen gainean emandako informazioa abiaburu hartuta, estilistika ere ikertzen hasi dugu maiztasunen arabera, Euskal Herri osoan zein hurrenkera diren arruntak eta zein berezi oinarri zientifikoz argituko badugu, bestela bakoitzak bere iritziaren arabera, txokokeriatzat? joko duelako hiztun askorentzat eta askorentzat guztiz egunerokoa eta ez markatua dena (arrotza
|
beti
inorena, bestearena).
|
|
|
Hipotesi moduan pentsa dezakegu laguntza (SOS) eskatzen duten pertsona guztiek antzeko mekanismo psikolinguistikoek bultzatuta antolatuko dituztela berbak munduan barrena, komunikazio eraginkorra lortu ezean, porrot eginez gero, heriotza letorkiekeelako laguntza deia modu ez komunikatiboan igorriz gero. Beraz, komunikaziorako eragile edo eragingarri ez diren hurrenkerak hizkuntzetatik berez desagertuz joango dira (batez ere ahozkotik, idatzizkoan komunikazioa lortzea
|
beti
ez delako lege nagusia, bestelako helburu batzuk ere izaten direlako, esate baterako, estetikoak). Aipatu unibertsal horiek euskarari ere ez zaizkio arrotz, eta linguistikak onartzen duenaren arabera, hiru motatakoak izan daitezke:
|
|
|
Eman dezaguzu gure eguneroko ogia egun eta
|
beti
.
|
|
|
Ez zara bakarra izan, Angel. Hitzaurreokin antzeko kezka izan dut nik
|
beti
, ez ote zen egokiago aditu bati sarrerako hitz batzuk eskatzea edo beste edizio baten hitzaurrea euskaratzea.
|
|
|
Itzultzailearen oharra: Itzultzailea ia
|
beti
ilunpean ezkutaturik geratzeko ohitura oso zabalduaren kontra, ezin naiz geratu liburu honen itzulpenean lagundu didaten pertsonei beren ahalegina aitortu gabe; horregatik, bihoakie nere eskerrik zintzoena Lurdes Auzmendi, Joseba Butron, Marianna Massimello, Anna Mª San Felice eta Imanol Zurutuzari.
|
|
|
Aitzin() solasa (7 aldiz), Atarikoak (2 aldiz), Aurkezpena (12 aldiz), Hitzaurrea (107 aldiz), Sarrera (6 aldiz), beste batzuk (18 aldiz). Ez dugu irizpide agerikorik topatu izenburuon erabileran, izan ere, zenbait hitzaurregilek izenburu ezberdinak darabiltzate liburu batean edo bestean, bi hitzaurre ageri diren kasuetan ez dira
|
beti
izenburu berak agertzen, eta abar.
|
|
|
Arestian aurreratu dugu (itzulitako hitzaurrearen ibilbidearen harira) ez dela
|
beti
ematen itzulpenerako erabilitako bertsioaren berri. Bada, aztertutako 152 hitzaurreetan 11 aldiz baino ez da aipatzen:
|
|
|
Bestalde, azpimarratzeko ezaugarria begitantzen zaigu itzulpenari buruzko kontuak hitzaurreen bukaera aldera jasotzea
|
beti
. Kasu oso bakanetan baino ez da bestela gertatzen.
|
|
|
bildumako hitzaurreak askotarikoak dira luzera, izenburuak, antolamendua, edukia, antolamendua, bibliografia... kontuan hartuta, eta itzultzaileek irizpide bateraturik gabe jokatzen dute. Nork bere irizpideei jarraitzen die, baina ez
|
beti
modu berean, orain batera eta beste behin bestera jokatu izan duenik bada eta. Oro har, funtzio entziklopedikoa dute LU bildumako hitzaurreek (egileaz eta obraz ari dira nabarmenki), eta itzultzaileek idatzitakoak izan arren, oso modu orokorrean dihardute itzulpenaz (hala egiten duten apurretan).
|
|
|
Arrutiren obrara egin diren hurbilpenak begiratzen baditugu, itxura batean kontraesanezkoa den gertaera bat kausi dezakegu. Atentzioa ematen du, batetik, bere obra ezagutu eta baloratu zutenek
|
beti
aipatzen dutela kalitatezko poesia dela. Alabaina, aipamenak oso gutxi dira, eta bere poemen lehen edizioa, esan bezala, Joseba Intxaustik 1998an paratu zuena da.
|
|
|
bakar bati atxiki nahi ezta, polisemiara irekitzen dira, zehazgabetasun semantikora(...) Alde horretatik, eginkizun giltzarria dute mugimendu horretako poetek etengabe birsortutako sinboloek, inoiz ez baitira unibokoak, monosemikoak:
|
beti
ematen dute bide polisemiarako? (2007:
|
|
|
Itur ondoanpoeman, zehazki, zenbait irudi duten indar iradokitzaileagatik nabarmentzen dira, eta ez hainbeste duten zentzu alegoriko konkretuagatik. Iturria poema honetan irudi jainkotiarra da, borondate onaren eta eskuzabaltasunaren alegoria; iturriak, dio Arrutik poeman,
|
beti
isurtzen du ura, edonorentzat, eskuzabal, baina gizaki gaizto askok ez du esker onik adierazten. Sinbolikoki, beraz, poema irudiaren eta erreferentearen arteko erlazio alegorikoaren baitan euskarritua dago.
|
|
|
Gurean, eta gurea bezalako herrietan, herri/ komunitatearen balioek
|
beti
hartuko diote gaina poetaren, ni, aren sentimenduari. Nola sortuko zen, bada, poesia lirikorik?
|
|
|
Ziurrenik ez da zehatza?
|
beti
–gertatzen denik esatea, ezta poesia lirikorik sortu ez dela esatea ere, baina, zalantzarik gabe, I. Aldekoak egoki zantzutzen du ni poetikoaren eta komunitatearenaren arteko kinka.
|
|
|
Amaitzeko, Iñaki Aldekoaren hitzek gogoetarako aukera zabaldu digutenez gero??
|
beti
–hitza erabiltzen duelarik?, galde genezake ea joan ote gaitezkeen haratago ondorio orokor honetan, eta ea pentsa genezakeen badagoela joera orokor bat euskal poesiaren baitan deskribaturiko ibilbidea nagusiarazten duena, poesia lirikoaren bidea nolabait itotzen duena kolektibitatearen indarra dela-eta.
|
|
|
Muga horiek gainditzeko, artikuluak lau proposamen egiten ditu. Euskal literaturaren historiak postnazionala izan behar du, bi literaturen historia baita, klase subalternoen literaturarena, zeina oro har ahozkoa eta euskaraz gauzatua den, eta, eliteko klaseena, zeinek
|
beti
estatu hizkuntzak baliatu dituzten. Era berean euskal literaturaren historiak biopolitikoa behar luke bilakatu.
|
|
|
Honek batez ere gauza bat esan nahi du, eta, argien ikus daiteke literatur historia jardunaldi hauek helburu duten mendeetan (XVI XVIII), hain zuzen, nahiz eta arazoa XXI. menderaino hedatzen den. Euskal literaturaren historia bi literaturen historia da, klase subalternoen literaturarena, zeina oro har ahozkoa eta euskaraz gauzatua den, eta, eliteko klaseena, zeinek
|
beti
estatu hizkuntzak baliatu dituzten: erromantze nafarra, gaztelera, frantsesa, latina, ingelesa, eta abar.
|
|
|
euskal subjektu subordinatua definitzen duten zartadura eta bortizkeriako trauma. Gure historia historia subalternoa izan da, ezinaren historia negatibo bat, ezezka bakarrik konta daitekeena eta
|
beti
estatu frantsesaren eta espainiarraren gehiegitasuna ere badena, era positibo batean estatuaren hizkuntzan bakarrik idatz daitekeena, historia bera kontatzeari uko eginez. (Gabilondo, 2013, 97)
|
|
|
Gaztelaniazko aipuetan grafia eta puntuazioa gaurkotuz aldatu dira testuak, Larramendiren Arteko bascuenze eta bascongado/ a izan ezik, andoaindarrak hala idazten dituenez gero ia
|
beti
.
|
|
|
zenbait letradunek euskal letrak eguneratzeko egindako ahalegina, hain justu. Dena den, ahalegin horretan ez dirudi historian zehar
|
beti
berdin berdina izan denik abiadura: noizbait motel samarra, hurrena, oso motela izatera ere iritsi da.
|
|
|
euskararen parean egon ez diren hizkuntzetako literatura hautatzen da eredua jartzeko. Bistakoa denez, erreferentziaren aurrean
|
beti
azalduko da euskal literatura txiki, ahul, baita noizbait ezgauza ere, ez direlako maila berean egon hizkuntzak. Maila berean egon ez diren eta ez dauden hizkuntzetan mamitutako literatura erreferentzia moduan hartzea da, azken finean, euskal literaturari egotzi izan zaizkion hainbat ezaugarriren eragilea:
|
|
|
Egileak paraje edo lurralde bat ezagutzera emateko gida moduko bat da antologian irakurleari egiten dion proposamena, baina ez da beste gabeko, erakuste? saio desinteresatua izaten,
|
beti
izaten baitu zerbait frogatzeko asmo isil gordea. Ikuspuntu batetik harturiko panorama erakustean, testuak ezagutzera emateaz batera, literatur testuaren inguruko, tesi?
|
|
|
–Bi bider irakurri dot aurkibidea eta ageri danez, diranak eta ez diranak batu dozuz liburugei ortan. Ni,
|
beti
lez, liburu barik eta nire oroimenaren mende, ez nadike baitaratu zenbat uts dauden olerki ixilduenak.? (Iztueta, 2006:
|
|
|
Santi Onaindiak XVIII. mendeaz geroztik zetorren euskal literaturaren pobretasunaren eta euskal hizkuntzaren poesiarako ezgaitasunaren argudioez gain, guda aurretik, Miguel Unamunok gehituriko iritzi ezkorrak zituen akuilatzaile. Jose Manterolarena bezala, apologisten tradizio larramenditarrari lotzen zaio Onaindia, ezinbestez, eraso sinbolikoak hor zirauelako, hots, bai euskara eta bai euskal literatura kuestionatuta zeudelako eta gaur egun ere kuestionatuta jarraitzen dutelako, neurri handi batean.Horrela betetzen da Ikasketa Kulturalen ildoan jakina den irizpide nagusi bat, hots, boterean dagoenak
|
beti
egiten diola azpijana kategoria subalternoan daukan komunitatearen errepresentazioari (Van Dijk, 1999), hain zuzen ere boterean dagoenaren diskurtsoak badituelako baliabideak subalternoaren praktika diskurtsiboak neutralizatzeko eta ahultzeko. Alabaina, Ikasketa Subalternoak gai izan dira erresistentzia egiten duten diskurtsoek garaturiko dinamika askatzaileak agertzeko ere, zeren, Gayatri Spivak ek. Can the subaltern Speak??
|
|
|
66), inongo kulturak ez du ezberdin eta menpeko iraun nahi; aitzitik,, ezberdin? izateari uzteko ahaleginean dihardu etengabe, eta mendebaldeko kultura determinazio geopolitikorik gabeko jakintza edo arte eredutzat naturalizatzen denarekiko lehia
|
beti
desorekatuan segitzen du.
|
|
|
Zehatzago esateko, Aitzolen hitzak aipatu zituen xeheki1930eko Eusko olerkiakliburutik hartuta, poetaren funtzio nazionala azpimarratuz, eta gisa berean, 1959ko Olerti aldizkariaren lehen alean, Lizardiren hitzak ekarri zituen lehen planora zehar aipamenez, bereziki olerkariek nazio pizkundeetan duten betebehar garrantzitsuaz ari den atalean: . Aberri aldeko gogo gudari sailletan olerkaria
|
beti
da leen oiñean? (1988:
|
|
|
egiten duela dio Izagirrek, hartara, poetika baten, joera edo bilakaera baten norabide jakinik frogatzeko lanik hartu gabe. Horregatik, naturaltasunez dakartza gudaurreko eta ondoko egileen testuak, garbizaleenak eta euskara funtzionalarenak, herrikoiagoak eta kultuagoak, kontserbadoreak edota progresistak, ustez eta
|
beti
literaturaren berezko balio irizpide bati leial zaiola sinetsiz. Horretaz gain, Santi Onaindia bezalaxe, irakurle euskaldunentzat ari da Izagirreren antologia, eta horregatik ez ditu barneratzen itzulitako antologietan sumatzen diren betebehar homologagarriakedo mendebalde osoko poesiaren ibilbidea deskribatzeko erabiltzen diren irizpide kronologiko edo historiografikoekin bat egin beharrak.
|
|
|
Halarik ere, adostasunezko eredu kontzeptual horretan, puntu batzuk
|
beti
zalantzan gelditu dira. Horietarik bat, nagusietarik bat, periodizazioa izan da.
|
|
|
Estatu Batuetan sortua, eta geroago beste lurralde batzuetara hedatua. Nobela beltza, polizia nobela intelektual klasikotik urruntzen da, eta, horregatik, ez da
|
beti
inportantea hiltzailea zein den jakitea edo asmatzea (Hernandez Abaitua, 1982).
|
|
|
Funtziorik nagusiena subjektuak garatuko du, beste funtzio guztiak subjektuaren baitan mugitzen baitira. Subjektuak zerbait nahi du
|
beti
. Nahi edo helburu hori objektu bat da; bai pertsona bat, bai zerbait abstraktua.
|
|
|
Baditu abantailak. Erraiten dudalarik bigarren mailako idazle izaera hori, pixka bat ironikoa ere bada, Euskal Herrian idazleak ateratzen direnean
|
beti
baitira lehen mailakoak, inor ez da gelditzen bigarren edo hirugarren mailan. (Borda, Argia,)
|
|
|
Ezpeldoik Baionako jaietan gertatzen diren bortxaketak salatu ditu (Jalgi hadi plazara eta Boga Boga) edota erreferentzia egiten dio estatuaren biolentziari: . Biolentzia
|
beti
, estadoaren eta honen segitzale sütsüen azken elkibidea zen? (Bakean utzi arte, 68).
|
|
|
Bigarren agiria, bere seme eta katedran oinordeko izan zen Alfontso Mariarekin egindako notario kontratua da. Zahartua zegoela-eta, aitak katedra eginkizunei aurre egin ezinik, semearekin akordio bat egiten du, aitaren katedrako eskolak erdi bana emateko eta semeak soldataren laurdena jasotzeko, ezkondu gabe eta aitarekin bizi bazen; eta ezkonduko balitz, soldataren erdia, katedradun jarraitzen bazuen
|
beti
amaordeari eta neba arrebei soldataren laurdena emateko obligazioarekin, amaordeari hil arte eta neba arrebei hauek bizimodua ateratzeko gai izan arte (ikus ERANSKINAK: 4).
|
|
|
Eguija esateco/ Ez da erraz sinisten,/ Beguiz icusi arren/ Jacuna jazoten: / lau urte luceetan/
|
Beti
guerra baten;/ Mundubac arrituric/ Zaitube icusten.
|
|
|
Bigarren eragozpena: Uriarteren bilduman egilearen izena askotan agertzen da (maizenik parentesi artean), baina ez
|
beti
. Adibidez, alegien multzo mardulean ez da J. A. Mogel, Iturriaga edo Uriarteren ordena bereko kide zen J. M. Zabalaren izenik agertzen, alegia gehienen egileak haiek izanik; ez bide zekien norenak ziren.
|
|
|
igas even, igas doaz (Z, EE, CV); igues (PBDV), iges (PB, ez
|
beti
) igas/ igasi
|
|
|
Vizcaitar sendo izugarriyac (1818, (II) Sarrera)
|
Beti
Bizkaija leial/ bere jaunarentzat/ eta izugarrija arrotz geistuentzat(. Vizcai guztiz linargui?, 1828, X)
|
|
|
Neurkera zorrotza:
|
beti
sinalefa, noizbehinka sineresia
|
|
|
Haren neurtitzetan gutxitan ageri dira errima laburra edo gramatikala: egileak ia
|
beti
errima ertaina edo silaba bikoa gutxienez lantzen du, franko aldiz hirukoa edo luzea, eta laburretan ere hoskidetasunaz aberasten du errima.Errima arloan nekez egin zezakeen aldaketarik Uriartek; are nekezago, E. M. Azkueren errima landuagoa izanik.
|
|
|
Beraz, 1837, 1838 eta 1839koak dirateke Gabon kantok. Hortaz, itxura guztien arabera, B. Mogelek Gabon kantak ontzen (argitaratzen ere?) jarraitu zuen,
|
beti
bere izenik jarri gabe.
|
|
2014
|
|
|
Euskal hiztegietan lau birformulatzaileak, oro har, baliokidetzat jotzen diren arren, ez da islatzen
|
beti
baliokidetasun hori gramatika kategoria zehazteko orduan. Izan ere, oro har birformulatzaileok lokailuen multzoan sailkatzen badituzte ere, kategoriaren aldetik hutsune nabarmenak daude hiztegietan honako birformulatzaile hauen kasuan:
|
|
|
Gaurko euskara estandarrean, betetzen duen funtzioa betetzen duela (nahiz birformulazio partzialetan nahiz erabatekoetan), atal birformulatzailearen hasieran agertzen da
|
beti
hau da birformulatzailea.
|
|
|
Gaurko euskara estandarrean, betetzen duen funtzioa betetzen duela (hots, birformulazio partzialetan zein erabatekoetan), atal birformulatzailearen hasieran agertzen da ia
|
beti
hots birformulatzailea.
|
|
|
Joskerari dagokionez, erran nahi baita esapidearen berezitasun sintaktiko bat baino ez dut azpimarratuko. Izan ere, nahiz erran nahi baita nahikoa lexikalizatuta dagoen, enuntziatuak lotzen dituenean (birformulazio erabatekoetan, alegia), ia
|
beti
eskatzen du (e) la menderagailua atal birformulatzailean: alegia, perpaus osagarria gobernatzen du ia beti.
|
|
|
Izan ere, nahiz erran nahi baita nahikoa lexikalizatuta dagoen, enuntziatuak lotzen dituenean (birformulazio erabatekoetan, alegia), ia beti eskatzen du (e) la menderagailua atal birformulatzailean: alegia, perpaus osagarria gobernatzen du ia
|
beti
. Hots, alegia, hots eta hau da birformulatzaileek ez bezala, funtzio sintaktiko argia betetzen du, atal birformulatzaileko predikatu nagusia baita.
|
|
|
Hala nola eztabaidak izaten diren Jainko Gizon Eginari eta fedezko beste artikulu batzuei buruz. Teologiako eztabaidak alabaina ez dira
|
beti
deliberatiboak. Askotan demostratiboak dira; erran nahi baita, egiaren erakusteko antolatzen direla eta ez egiaren frogatzeko.
|
|
|
Gauza da ohatzerat eraman behar izaten genuela hiruzpalauren artean, jostetak edota liskarrak alde baterat utziz, gu
|
beti
geurean ibiliz ere jainko eta jainkosen istorioak txunditurik uzten baikintuen, hein batean bedere, ez baikenion sobera konprenitzen. Pentsalari sakon batentzat geneukan guztiok osaba idazle filosofoa.
|
|
|
Hain zen jakintsu... eta umoretsu. Guztiok erran dut, baina gure amak otto Laurenz funtsgabe hordi bat zela zioen
|
beti
, ganorabako bat. Eta amak ezagutzen zuen bere neba, naski.
|
|
|
Goragoko (84b) eta (77) adibideen modukoek erakusten digutenez, hau daren bidez sartutako atal birformulatzaileek ez dute
|
beti
errepikatzen birformulakizuneko mintzagaia. Eta horretan badirudi bat datozela (ikus 75) aztergai ditugun lau birformulatzaile esplikatiboak (alegia, erran nahi baita, hau da, hots).
|
|
|
Nire ustez, ordea, hobe da
|
beti
azalpen funtzional batez hornitzea definizioa; besterik ez bada, erabiltzailea sarrera batetik bestera ibiltzera ez behartzeko. Ondo saihestu da definizio morfosemantikoen arriskua (adibidez:
|
|
|
Forurik gabe umezurtz, biluzik gainera, harkaitzak eta mendiak direla euskara, foru eta moral katolikoaren azken gordelariak. Ama, Euskara esan nahi baita,
|
beti
eri. Euskara dohakabea, Gernikako arbolaren oinean dago, indarge, etzanik, atsotua edo Bizkaia bezala, hiltzear.
|
|
|
61), belaunaldi berria erabilerara jauzi egiteko beste adoretu zen: . Mutillen artian talde bat sortu zan, alkarrekin
|
beti
euzkeraz egiten ebenak, naiz ta bilin bolaka eginda be?.
|
|
|
euskara ikastera zetorrena horretara baino ez zetorren jada, ez beste ezertara. Gogoan dut, horren harira, zelan Errekaldeko garaietan [Bilboko Errekalde auzoko AEKren euskaltegian aritu zen Brouard] batzuk
|
beti
Egin besapean zekartela etortzen ziren, nahiz eta eskolak gauez izan; euskara ikastea mugimendu orokor baten parte bat gehiago zen orduan askorentzat. Gaur egun gauzak asko aldatu dira (Zuberogoitia eta Zuberogoitia, 2008:
|
|
|
Lan honi dagokionez,
|
beti
dugu gogoan hezkuntza sistema izan ohi dela edozein hizkuntz politikaren eremu oinarrizkoetako bat, administrazioarekin eta komunikabideekin batean, besteak beste (Euskaltzaindia Siadeco, 1977; Euskaltzaindia Siadeco, 1979; Eusko Legebiltzarra, 1982; Eusko Jaurlaritza, 1983). Euskal Herriko administrazio erkidegoetan indarrean jarriak diren hizkuntza politika berrien ondorioz, azken urteotan hezkuntza elebidunaren eskaria nabari den gisan hazi da, bai euskara espainola konbinazioa eta bai euskara frantsesa ere.
|
|
|
10 taulako datu horiek bistan ditugula, iruzkin batzuk egin daitezke, euskarazko eta gaztelaniazko emaitzak erkatzeko: 1) hiru konpetentzia maila bereizirik (hasierakoa, erdi maila eta aurreratua), aurkezturiko hiru ebaluazio horietan, ikasleen heren bat gutienez gelditu da
|
beti
hasierako mailan euskaraz; gaztelaniaz, hasierako maila horretan, %15 baino gutiago egon da beti; edo beste alde batetik begiratuta: erdi mailakoak eta maila aurreratukoak batean bilduta, gaztelaniaz ikasleen %85 dira gutienean, baina euskarazkoak, multzo horietan, ikasleen %65 inguruan dabiltza; 2) maila aurreratuan, gaztelaniaz, %30etik hurbil kokatzen dira hiru urteetako probetan; euskaraz, berriz, %20tik pixka bat gora.
|
|
|
10 taulako datu horiek bistan ditugula, iruzkin batzuk egin daitezke, euskarazko eta gaztelaniazko emaitzak erkatzeko: 1) hiru konpetentzia maila bereizirik (hasierakoa, erdi maila eta aurreratua), aurkezturiko hiru ebaluazio horietan, ikasleen heren bat gutienez gelditu da beti hasierako mailan euskaraz; gaztelaniaz, hasierako maila horretan, %15 baino gutiago egon da
|
beti
; edo beste alde batetik begiratuta: erdi mailakoak eta maila aurreratukoak batean bilduta, gaztelaniaz ikasleen %85 dira gutienean, baina euskarazkoak, multzo horietan, ikasleen %65 inguruan dabiltza; 2) maila aurreratuan, gaztelaniaz, %30etik hurbil kokatzen dira hiru urteetako probetan; euskaraz, berriz, %20tik pixka bat gora.
|
|
|
Hezkuntza elebidunaz ari garenean, hemen
|
beti
euskara da elebitasunaren alde bat; beraz, ez dugu aztertzen batere bestelako hezkuntza elebidunen eredurik, konparazio batera gaztelania ingeles konbinazioa, edo holakorik.
|
|
|
Emaitzak aztertzeko orduan, ereduen eragina nabarmena eta aitortua izan da
|
beti
. Hona zer zioen 2010 urteko EDk, emaitzei buruz iruzkina eginez:
|
|
|
Kontzentraziorako logikak hainbat eta hainbat izan direnez gero, arautze moduak ere anitz izan dira. Ez dira
|
beti
logika eta ondorio berberekin antolatu, ez arautu ere, hiritarren bizi praktikak. Garai luzean hiriek elkarretaratzeko sinkronia kolektibo behartuak ezartzen zituzten, maiz, elkarren ondoan (baina ez elkarrekin) bizi ziren hiri ataletan ezarriak.
|
|
|
Horiek horrela, dilema deitu diot Hipermodernitatearen bidegurutzeari bitara jo behar delako
|
beti
: batetik, euskalgintza eta lurraldegintzaren intersekzioan komunitatea bera landu behar baita, baina, aldi berean hiri bizimoduaren barreiatze fluxu mota guztietan ere ekin behar delako.
|
|
2015
|
|
|
Xabier Kintanari ere entzun diogu ahozko euskara jantziari gutieneko baldintza batzuk ezarri behar zaizkiola; hedabideetako langile batzuen ahoskeraz kexu idatzi ohi du: ?...esatari guztiei ez zaie
|
beti
hizkuntz kontrol onik egiten. Horregatik mikrofono aurrean mintzatu behar duten pertsona askok beste edozein hizkuntzetan onartuko ez liratekeen arduragabekeriak, ebakera txarra, era dialektalak eta erdarakadak aireratzen dizkigute?
|
|
|
Ezen gutartean ere ondikotz ikusgarri bera dugu begien aitzinean: zaharrak dire bakarrik
|
beti
eskuaraz mintzo. Bitarte adinekoak erdi eskuaraz, erdi frantsesez.
|
|
|
Hiztun ipartar batzuek hots batzuez egun egiten duten ahoskera ez da iraganekoena bezalakoa, baina badira beste hiztun batzuk, eman dezagun, hasperenak edo hots hasperenduak egun ere arras garbi ahoskatzen dituztenak.Zuberoan hiztunek hasperena ahoskatzean indarrezko h a sumatu ohi da, baina ez zaigu iruditzen hasperenaren ahoskera gardenaren gaian Zuberoaren hurbiltasuna
|
beti
parametro baliagarria denik, izan ere, herrialde honen mugaren ondoko Nafarroa Behereko hiztun amikuztar ugarik ez baitu hasperena garbi ahoskatzen, edo ez zuberotarren indarrez bederen. Izan ditugun Arbotiko bi lekukok, biak gizonak?
|
|
|
Egiazki, ikertzailearen entzumenaren bidez lekukoak hitza xuxen nola ahoskatu duen jakitea ez da
|
beti
aise izaten. Amikuzen hitz zaila gertatu zait benetan gehio, usu geiho ahoskera entzuten baitu ene belarriak eta adibide batzuetan ez dakit entzuten dudana gehioala geihoden, noiz nola, bata nahiz bestea entzuten dut, eta grabagailuan dagoen adibidea bat eta bera da, tresnari behin eta berriz errepikarazten diodana, baina bata ala bestea den ziurtatzeko eta lasaiago gelditzeko, guztizko bermerik ukan ezinik gelditzen naiz; gizakion belarriak ere mugak ditu.
|
|
|
eman du Arberatzeko lekuko batek, bokal sudurkaria eginez eta ninplosiborik gabe; ziostanez, frantsesa berandu eta gaizki ikasi zuen. Hartara, adinetako lekukoek ez dituzte frantses mailegu berriak
|
beti
euskal era zaharrean ahoskatzen. Labetzen euskal elkarrizketan zãntimahitzean lehen bokala sudurkari ahoskatzen du lekukoak, xuxen esanik aeta earteko bokala,? æ?
|
|
|
Ez dut gaia sakon landu, eta ezagutza eta tresneria lirateke azterketa xuxen egiteko, baina nik belarriz adinetako euskaldunen artean, eman dezagun, anprunta, sos mailegua? entzun ohi dut
|
beti
: nolanahi ere den, nkontsonante inplosiboa nabarmen ahoskaturik.
|
|
|
bõ, bixtan dena, gü Xubealat[?] un eta
|
bethi
atzamaiten tzeiküzien difeentzia, bethi, gü bethi, Xubealat[?] un eta manexak güntützün, manexeat[?] un eta xubeatarrak, ükhen dizüü bethi... mintza[?] e lifeent pat, amiñi at bietan nãhãsteka, nãhãsteka, zeen eta Xubeatik [j] in düzü[?] ente, [j] in düzü Oztibarretik e bai, han e eztizie tout à fait ber mintza[?] ia, voilà, nãhãsteka amiñi bat, bai
|
|
|
bõ, bixtan dena, gü Xubealat[?] un eta bethi atzamaiten tzeiküzien difeentzia,
|
bethi
, gü bethi, Xubealat[?] un eta manexak güntützün, manexeat[?] un eta xubeatarrak, ükhen dizüü bethi... mintza[?] e lifeent pat, amiñi at bietan nãhãsteka, nãhãsteka, zeen eta Xubeatik [j] in düzü[?] ente, [j] in düzü Oztibarretik e bai, han e eztizie tout à fait ber mintza[?] ia, voilà, nãhãsteka amiñi bat, bai
|
|
|
bõ, bixtan dena, gü Xubealat[?] un eta bethi atzamaiten tzeiküzien difeentzia, bethi, gü
|
bethi
, Xubealat[?] un eta manexak güntützün, manexeat[?] un eta xubeatarrak, ükhen dizüü bethi... mintza[?] e lifeent pat, amiñi at bietan nãhãsteka, nãhãsteka, zeen eta Xubeatik [j] in düzü[?] ente, [j] in düzü Oztibarretik e bai, han e eztizie tout à fait ber mintza[?] ia, voilà, nãhãsteka amiñi bat, bai
|
|
|
bõ, bixtan dena, gü Xubealat[?] un eta bethi atzamaiten tzeiküzien difeentzia, bethi, gü bethi, Xubealat[?] un eta manexak güntützün, manexeat[?] un eta xubeatarrak, ükhen dizüü
|
bethi
... mintza[?] e lifeent pat, amiñi at bietan nãhãsteka, nãhãsteka, zeen eta Xubeatik [j] in düzü[?] ente, [j] in düzü Oztibarretik e bai, han e eztizie tout à fait ber mintza[?] ia, voilà, nãhãsteka amiñi bat, bai
|
|
|
Bithiriñako lekukoa ez da inon sehi egon, baina hots ubularra baliatzen du euskaraz; haur denborako eskola ote da eragilea? Donapaleuko lekukoak aita amak herri ttikietakoak zituen, ama garaztarra gainera, eta hots ubularra ahoskatzen du; euskaldun hiritarra izanik, nahiz
|
beti
baserriko lanetik bizi izana, uler liteke frantsesaren presio handia bildu duela luzaz. Eta Gamue, Ilharre, Sarrikota edo Domintxainen ere entzun dugu lekukoengandik hots ubularra.
|
|
|
7.8 Alderdi fonikoan anitz gertatzen diren aldetik, berrikuntzek sekulako lotura dute ahoskerarekin. Arberoa ibarreko Mehaine herriko lekuko batek ziostanez, lehenago berak
|
beti
ezartenaldaera ibiltzen zuen, baina orain ezartzenbaliatzen du: orai uste dutuntsa dela ezartzen; euskara zuzenagoa deritzo bederen.
|
|
|
|
bethi
badiazu bat bestiaikin (Donapaule)
|