|
2008
|
|
|
Oteizaren aburuz, testu horretan azaltzen zuen modura, hori erromantizismoan erortzea izango litzateke. Arteak mito horiei espresio eta forma gaurkotua eman behar zien, eta horrek esan nahi zuen artearen emaitzak
|
beti
etorkizunerantz zuzenduta zeudela, beti berrikuntza proposatu zutela:
|
|
|
Oteizaren aburuz, testu horretan azaltzen zuen modura, hori erromantizismoan erortzea izango litzateke. Arteak mito horiei espresio eta forma gaurkotua eman behar zien, eta horrek esan nahi zuen artearen emaitzak beti etorkizunerantz zuzenduta zeudela,
|
beti
berrikuntza proposatu zutela:
|
|
|
Horri ezartzen dion gehigarria, euskal kulturaren zenbait adierazpide folklorikoren interpretazio mitikoa, ordura arteko Oteizaren esparru estetikotik kanpo geratzen da. Ikusi dugun bezala, Oteizarentzat mitoek
|
beti
aurrerantz joan behar dute, etengabe eraldatuz eta garai bakoitzeko ezaugarrietara egokituz baina horietara mugatu gabe. Zentzu horretan, bere ibilbide guztian mantendu izan zuen dimentsio unibertsala traizionatuz, edo Oteizari gehiago gustatuko litzaiokeen hitz bat erabiltzearren, dimentsio unibertsal hori sakrifikatuz, euskal kulturara soilik mugatzea erabaki zuen.
|
|
|
11 Galdera hori erantzuteko orduan, Brancusi errumaniar artista handiaren kasua lagungarri suerta dakiguke: nahiz eta urte askotan Parisen bizi izan,
|
beti
bere, errumaniar nekazari, izaera defendatzen zuen.
|
|
|
Eskema formala aztergai dugularik, bai euskaraz bai gaztelaniaz, oro har, atalak
|
beti
aipatzen dira. Dena dela, ia lan guztietan falta dira ataletako batzuk, norberaren aurkezpena IDAZ 2an eta sarrera hitz edo aurkezpen tematikoak IDAZ 1 eta MINTZA 1ean, esate baterako.
|
|
|
Argi dago, beraz, garapen jasangarriari dagozkion erabakiak ez direla hautu tekniko hutsak, zeren karga normatiboa duten indibiduo eta komunitateen lehentasunen gaineko balio aukerak baitira, eta beraien arteko kostu, onura eta arriskuen banaketa suposatzen baitute (Meadowcroft, 2003); ondorioz, erabaki horietan parte hartzeak justizia elementuak ere baditu. Zentzu horretan, garapen jasangarriak epe luzeko adostasuna eta konpromisoak bilatzen ditu, baina gerta daiteke hori
|
beti
posible ez izatea, eta, beraz, parte hartzea izatea desberdintasunak, kontraesanak eta antagonismoak adierazteko bidea, eta, aldi berean, horiexek kudeatzeko modua (ibid.), epe motzeko akordioak epe luzeko helburuekin konbinatuz.
|
|
|
Subjektuen barneraketari lotuta, ordezkaritzaren kontua doa, parte hartzea zuzena edo zeharkakoa izan daitekeen eztabaidatu litzateke kasuz kasu. Duda barik, parte hartze zuzeneko uneak egon behar dira, baina hori
|
beti
ez da posible eskala handitzen doan heinean, eta, beraz, ordezkapena zuzena izan dadin teknika konkretuak bilatu behar dira, eta ez hori bakarrik, hemen berriro ere kontu ematearen auzia funtsezkoa da.
|
|
|
Azkenik, subjektuetan zentratuta baina beste perspektiba batetik abiaturik, ezinbestekoa da berauen jarrera eta motibazio pertsonala aztertzea (Chambers, 1997). Metodologia parte hartzaile txukun bat izan dezakegu, baina finean hortik aterako dena, parte hartzaileen borondatearen esku dago
|
beti
.
|
|
|
guk adierazten dugu zerbait, guk ematen dugu aditzera zer edo zer, guk esan nahi dugu zerbait... Eta
|
beti
, norbaiti eta noizbait.
|
|
|
Azkenik, aintzat hartu behar dugu izena hautatzeko orduan asmo esplizituak eta eragin oharkabeak ari direla jokoan. Izena hautatzea eta ematea ez dira
|
beti
egiten asmoz eta jakitez, sarritan, erabakitzeari eragiten dioten indarrak, ezagutu gabe behar da erabaki.
|
|
|
Izenaren eufonia, esanahi etimologikoa, identitate edo jatorri kulturala eta linguistikoa, originaltasuna, hurbiltasuna... ezaugarri horiek guztiak hartu behar dira kontuan artez hautatzeko.
|
Beti
ez da modu esplizitu batez eta intentzio argiz egiten, baina gurasoek badakite zer dagoen jokoan, oso dira jakintzaren gainean. Bourdieu k, jarrera naturala?
|
|
|
Aurelia Arkotxak bereziki palinpsestoa, parodia eta pastichea baliatzen ditu, bere bidaia existenzialak literarioki eta fisikoki lehengo deskubritzaileen urratsei jarraitzen diela. Septentriotik nehoiz hurbilduko ez dela jakinez,
|
beti
jadanik errana izan dena errepikatzeko arriskuan edota isiltzeko zorian, halere, poeta etsiezina Iparra islatzen saiatzen da, etengabe, Septentrioz Septentrio.
|
|
|
obra bukatu bat egin zuela pentsatzen zukeen. Baina 2006ko liburua idatzi behar zuela sentitzean, ohartu zen ez dela obra bukaturik, bukatu gabe gelditzen direla
|
beti
, ez dietela galdera existentzialei behin betiko erantzun fermurik proposatzen ahal. Beraz, erran daiteke lehen liburua ez daitekeela osoa izaten ahal.
|
|
|
Heldu nahiak diren marinel benturosen ametsetako «ugartettoak» ez dira «emankorrak» (arrantza
|
beti
alfer dute itsasgizonek: Kenneth White-k deitzen ditu «those who fish in emptiness», Septentrio, 2001, 20 or.); Espiritutik sortu lilurak baizik ez dira, eta buru-argitasun horren gabeziak galtzera eta hondoratzera baizik ez du eramaten.
|
|
|
fingere, fikzio bihurtu dena, eta poïen, uvres complètes, poesia bilakatu dena)?, gizonak mundua eta bere burua pentsatu ahal ditzan. Beraz, Poetak erakusterat eman behar du Gizakia dela pentsatzen eta?
|
beti
alferrik, desiratzen duen aberea, bera izaten ez zelarik, edo bestela izaten zelarik; eta Poetak hori lotu behar du Unibertso osoaren ezaugarri kontingentearekin, hura ere izan ez baitzitekeen, edo bestela izan baitzitekeen; Poemak izan behar du giza Espirituaren mentura espiritualaren oihartzun «ospetsua» («glorieux») beti «gezurra» («mensonge») egonen denari buruz («mentura» etimologikoki ulertu behar da:
|
|
|
Beraz, Poetak erakusterat eman behar du Gizakia dela pentsatzen eta, beti alferrik? desiratzen duen aberea, bera izaten ez zelarik, edo bestela izaten zelarik; eta Poetak hori lotu behar du Unibertso osoaren ezaugarri kontingentearekin, hura ere izan ez baitzitekeen, edo bestela izan baitzitekeen; Poemak izan behar du giza Espirituaren mentura espiritualaren oihartzun «ospetsua» («glorieux»)
|
beti
«gezurra» («mensonge») egonen denari buruz («mentura» etimologikoki ulertu behar da: zoriak bultzatu gertakaria), berdin kontingentea den Unibertsoan(, Stéphane Mallarmé, Bibliothèque de la Pléiade, 1945, 647 or.). Hori du erraten Poésies bildumaren lehen olerkiak:
|
|
|
«zazpikote» («septuor») izartsua poetikoki ezeztatua da («aboli») giza Espirituaren birtualitate baten seinale soil gisa; testuak, bere buruari itzulia eta hutsean murgiltzen denak, Hartz Handiko ipar izar multzoa irudi mentala baizik ez dela, «Septentrioa» giza hizkuntzatik kanpo existitzen ez dela frogatzen du. Ezen, a priori irudi baldin badu ere Poesia ez dela Unibertsoaren menturazko jokoa islatzeko gai («un coup de dés jamais n, abolira le hasard»/ «dado botatze batek ez du nehoiz zortea ezeztatuko»), ahal bat gelditzen da
|
beti
, zernahigatik ere, hain zuzen giza Espirituaren mentura eta, beraz literatura, kosmosaren menturazko antolaketaren barne baitira: ahal hori da hitzetan lotzea, zorionez, Gizakiaren existentziaren posibilitatebaldintza eta argizagien existentziaren posibilitate baldintza:
|
|
|
Bere palinpsestoa liburu egin idazkera ekoizpen bat bezala aurkeztuz («nehoiz ahoskatua», 25 or.), jatorrizko testua errespetatzen ez duena, eta Marko Polo gizon erreala fikziozko pertsonaia bilakaraziz, A. Arkotxak joko liluragarritzat erakusterat ematen digu gizakiaren saiakera naturala errealitatea hizkuntzaren bidez islatzeko: testuak,
|
beti
dado gisa jaurtikia errealitatearen zentzua sorrarazteko esperantza liluragarrian, errealitate hori bera beti arbitrarioki Fikzioaren menpeko ezarriko du.
|
|
|
Bere palinpsestoa liburu egin idazkera ekoizpen bat bezala aurkeztuz («nehoiz ahoskatua», 25 or.), jatorrizko testua errespetatzen ez duena, eta Marko Polo gizon erreala fikziozko pertsonaia bilakaraziz, A. Arkotxak joko liluragarritzat erakusterat ematen digu gizakiaren saiakera naturala errealitatea hizkuntzaren bidez islatzeko: testuak, beti dado gisa jaurtikia errealitatearen zentzua sorrarazteko esperantza liluragarrian, errealitate hori bera
|
beti
arbitrarioki Fikzioaren menpeko ezarriko du.
|
|
|
lehen zentzuan): hitzen jatorri etimologikoa,
|
beti
gezurtia izateko eta beste hitz joko batzuei baizik helarazteko arriskuan, ez da nehoiz errealitatearen esentziarekin bateratzen, eta hau beti «hutsa» geldituko zaigu, hitzen bidez erdietsi ezina, Sevillako Isidororen teorien aurka:
|
|
|
lehen zentzuan): hitzen jatorri etimologikoa, beti gezurtia izateko eta beste hitz joko batzuei baizik helarazteko arriskuan, ez da nehoiz errealitatearen esentziarekin bateratzen, eta hau
|
beti
«hutsa» geldituko zaigu, hitzen bidez erdietsi ezina, Sevillako Isidororen teorien aurka:
|
|
|
A. Arkotxak erakutsi nahi digu marrazki hori bera delako testu bat dela, erran nahi teologiko bat daramana («oriens», paradisuko norabidea, eguzkia nehoiz sartzen ez denarena, gainean ezarria da); horrela, mapa hori hipertestu bibliko bat bezala agerrazaziz eta hipotestu ludiko gisa baliatuz, A. Arkotxak azken finean beraren lanari buruz itzultzen dio ironia: beraren paradisuaren keta, Septentrio keta, ez ote da
|
beti
hitz jokoan beti eta beti preso egoteko arriskuan?
|
|
|
A. Arkotxak erakutsi nahi digu marrazki hori bera delako testu bat dela, erran nahi teologiko bat daramana («oriens», paradisuko norabidea, eguzkia nehoiz sartzen ez denarena, gainean ezarria da); horrela, mapa hori hipertestu bibliko bat bezala agerrazaziz eta hipotestu ludiko gisa baliatuz, A. Arkotxak azken finean beraren lanari buruz itzultzen dio ironia: beraren paradisuaren keta, Septentrio keta, ez ote da beti hitz jokoan
|
beti
eta beti preso egoteko arriskuan?
|
|
|
A. Arkotxak erakutsi nahi digu marrazki hori bera delako testu bat dela, erran nahi teologiko bat daramana («oriens», paradisuko norabidea, eguzkia nehoiz sartzen ez denarena, gainean ezarria da); horrela, mapa hori hipertestu bibliko bat bezala agerrazaziz eta hipotestu ludiko gisa baliatuz, A. Arkotxak azken finean beraren lanari buruz itzultzen dio ironia: beraren paradisuaren keta, Septentrio keta, ez ote da beti hitz jokoan beti eta
|
beti
preso egoteko arriskuan?
|
|
|
«Iohan Mandabillaren bidaia benturosak» deitu A. Arkotxaren bildumaren kapituluari idazlearen lanaz enblematiko deritzot beraz: fenomeno literarioa deseraikitzen du, errepikapen etengabe eta irudiz tautologiko2 gisa agerraraziz,
|
beti
dagoeneko hipertestuak diren hipotestuekilako joko bat bezala agerraraziz, beti jadanik errana izan den azalpen eta itzulpen palinpsestoak bezala agerraraziz, lortezina den zentzu, edo hurbilgaitza den Septentrioari buruzko tentsio asintotikoa edo espiral bezala agerraraziz. Mallarmé eta A. Arkotxa egiaztapen bererat heltzen dira orduan:
|
|
|
«Iohan Mandabillaren bidaia benturosak» deitu A. Arkotxaren bildumaren kapituluari idazlearen lanaz enblematiko deritzot beraz: fenomeno literarioa deseraikitzen du, errepikapen etengabe eta irudiz tautologiko2 gisa agerraraziz, beti dagoeneko hipertestuak diren hipotestuekilako joko bat bezala agerraraziz,
|
beti
jadanik errana izan den azalpen eta itzulpen palinpsestoak bezala agerraraziz, lortezina den zentzu, edo hurbilgaitza den Septentrioari buruzko tentsio asintotikoa edo espiral bezala agerraraziz. Mallarmé eta A. Arkotxa egiaztapen bererat heltzen dira orduan:
|
|
|
Erran nion nola
|
beti
sartaldera buruz joanez, artizarra gero eta gorago uraren gainean altxatzen den: bi beso Melibarren, bortz beso Gazuraten eta oraino gorago Kanbaeteko inguruetan.
|
|
|
Bidaiantak isilik zeuden berak ere larru zurikoak baitziren, beharbada, «deskubritzaile» eta kolonizatzaileen umeen umeen ondokoak, beharbada urtero hara zihoazen itsasturien ondoko urrunak. Eta bazekiten, bidaiant euskaldunek, marinel haiek ez zirela euskal kantu zahar batzuetan aipatzen diren «indiano salbaiekin» eta «iskimau gizabestiekin»
|
beti
ontsa portatu. (Septentrio, 122 or.)
|
|
|
Gizakia, loquens baino hobeki infans, etengabe ari da idazten eta mintzatzen ikasten, Hitzarekin bere burua argitzen, Testu salbagarriaren osotasunerat nehoiz heldu gabe: errealitatea da
|
beti
mintzatzen hasten dela, totelki, errepikapenak eginez abantzu (bainan sekula ez arras) hitzez hitz, beti abiatuz eta nehoiz iritsiz portu desiraturat, ez baitezake haren kokapen geografikoa ezagutu:
|
|
|
Gizakia, loquens baino hobeki infans, etengabe ari da idazten eta mintzatzen ikasten, Hitzarekin bere burua argitzen, Testu salbagarriaren osotasunerat nehoiz heldu gabe: errealitatea da beti mintzatzen hasten dela, totelki, errepikapenak eginez abantzu (bainan sekula ez arras) hitzez hitz,
|
beti
abiatuz eta nehoiz iritsiz portu desiraturat, ez baitezake haren kokapen geografikoa ezagutu:
|
|
|
norberaren gizatasuna duinki bizitzea eta ihes egiten duen denboraren lekuko literarioa ondoko belaunaldiei pasaraztea, «quand bien même la mémoire nous aura désertés»/ «Memoriak huts eginik ere» (Septentrio, 2006). ...ptentrioa» liburuan eta gorputzez bilatzea, giza artxiboak beraren ekoizpenekin gehituz (horretarat gonbidatzen gaitu prosa poetikoan testu zaharren kokatzeak, «Outportua» sailean, adibidez 147, 151 eta 155 or., edo mapa asatuak lehenagoen gainean sistematikoki ezartzeak, bigarren Septentrio n), nahiz eta izar multzoak azken finean ez lukeen «literatura zehaztugabe» bat islatzerat helarazten,
|
beti
giza eskutik jalgi aitzinagoko idazketarat, hitz hatz eta hatz mentalerat, jatorria betiko giza kanpo, ezin errana utziz. Azken hondamena arriskatzeak balio du, gure miseriaren ospea (Pascal-en hiztegia erabil baneza) «beharbada» batekin jokatzeko ahalean baitatza, hain zuzen, halere («et, néanmoins», lioke Philippe Jaccottet k):
|
|
|
Bainan, egia erran behar da, luzegi, anitz luzegi khausitzen dute oroc pastoral hori. Ala bada ere, nehorc guti konprenitzen du zer erraiten duten eta yendea eneatzen da builta batetaric harat
|
bethi
yestu beren ikhusten eta ahophaldi beren entzuten.
|
|
|
(10) Kanpotik behar dute egin orai chichtu, Halere nahi dute
|
beti
gerla pichtu; Gure jaun mera ere dute suspenditu,
|
|
|
Baina zer balio dute obra, despendio eta lan horiek guziek orai arte bezala kampo herriek lehertzen balin bagaituzte bihiz eta aziendez eta gehiago dena hiri handitan diren tratularien meneko bizi behar. Gure ganat zuzenki ethorri behar luken dirua badoha kampo herritarat; guretzat bakharrik gelditzen dire gaizki saldu ondoan gure bihiak eta aziendak, zergak, phetchak eta
|
bethi
eta gehiago pagatzeko izurritea.
|
|
|
Horiek egin dute
|
bethi
danik Eskualdunen fama eta ohoria. Haurrek ikhas dezatela ongi eskoletan frantsesa mintzatzen bainan ez dezatela eskuara ahantz.
|
|
|
Hala ere, batzuen ustez gehiegi zentratu da eztabaida greenfields vs brownfields eztabaidan, ingurumenaren aldetik kontuan hartu beharreko beste ezaugarri asko alde batera utziz. Gainera, brownfield etan haztea
|
beti
greenfield etan haztea baino eraginkorragoa delako hori mito bilakatu dutela azpimarratzen dute, ez baita egia brownfield ek inolako erabilerarik ez dutela (jarduera informal asko garatu baitira brownfield etan) 7.
|
|
|
Harrigarria bada ere, Bolibarren gertatzen denaren kontrako fenomenoa gertatzen da Etxebarriko hiztunen arteko hizkera bariazioan; hau da, Etxebarriko gazteak Bolibarko helduak darabiltzan formak ematen ditu. Badirudi adina ez dela
|
beti
faktore pisutsua izaten, kasu hau horren froga garbia baita.
|
|
2009
|
|
|
[72 NEH] hiztegia osatzeko, ikasgai bakoitzaren hasieran gaiari dagozkion hitzen zerrenda eta liburuaren bukaeran agertzen den hitzen zerrenda erabili ditugu. Terminoak ez datoz
|
beti
bat bi zerrendetan; kasu horretan parentesiak idatzi ditugu bi idazkerak agertzen direla adierazteko. Adibideak:
|
|
|
Bestetik, «azaleko elementuak», edo esanahia antolatzeko hizkuntza bakoitzak erabiltzen dituen tresna linguistikoak; esaterako aditza, mendeko perpausa, satelitea eta abar. Elementu semantikoen eta azaleko elementuen arteko harremana ez da banan banakoa, hau da, elementu semantiko bati ez dagokio
|
beti
azaleko elementu bakar bat eta alderantziz. Kasu batzuetan, hainbat elementu semantiko azaleko elementu bakar batekin adieraz daitezke; beste batzuetan, elementu semantiko bakar bat adierazteko azaleko elementu bat baino gehiago erabili behar dira.
|
|
|
Esan gabe doa, iniziatiba hauen guztien barneko arrazoiak ezagutu nahi izan direnean, egin diren ikerketetan lehendabizikoz eta
|
beti
agertu den auzia horien funtzio sinbolikoa izan dela. Nolabait, migratzaileak urrutiko lurralde hartan herrimina galdu ez duela adierazi nahi du; eta bide batez, bere jaioterrian Amerikan lortu duen arrakastaren gizarte balioa ezagutarazteko esfortzua egiten du.
|
|
|
Migrazio horren neurri gero eta handiagoak berehala bereganatu zuen Euskal Herriko indar eta iritzi publikoaren arreta, besteak beste, Elizarena. Emigrazioaren aurrean, oro har, bertsolariaren berbetan «aphezen kontseiluak
|
bethi
kontrario» (Garzia eta Urkizu, 1991: 333) ziren.
|
|
|
Sistema honek luzaroan ez bazuen iraun ere, horren ordez Argentinako bigarren hezkuntza homologatua ezarri zen?, hala ere ikastetxeak euskal «ukitua» eman zion
|
beti
bertan emaniko hezkuntzari. Horren adibidea, esaterako, urteetan mantendu ziren euskal hizkuntza eta geografia historiako lehiaketak, urtean zehar gai horietaz lanik onena egiten zuten ikasleak saritzeko.
|
|
|
«Euskaldunak dira» Urruña-ko «Arturo Campion» bezala
|
beti
, beti« euskalerriaren» alde lan egiten dutenak.
|
|
|
«Euskaldunak dira» Urruña-ko «Arturo Campion» bezala beti,
|
beti
« euskalerriaren» alde lan egiten dutenak.
|
|
|
Beste aldagaiak neurtzeko esaldien aurrean Likert moduko galderak erabili dira: distantzia kulturala ezagutzeko (1 oso urruti 8 oso gertu) edota hautemandako diskriminazioa eta sare sozialak aztertzeko (1 ezer ere ez 5
|
beti
asko). Akulturazio jokabideak neurtzeko Berryk (1989) proposatzen duen eredua erabiliz 4 galdera egiten dira.
|
|
|
Akulturazio jokabideak neurtzeko Berryk (1989) proposatzen duen eredua erabiliz 4 galdera egiten dira. Hauek Zlobinna eta besteek (2004) erabiliak eta definituak izan dira aurretik, eta, oro har, akulturazio jarrerak, egoera ideala eta nahi dena neurtzen dituzte (1 ezer ere ez 9
|
beti
asko).
|
|
|
Era berean, hortik abiatuta kontuan hartu, ulertu eta aztertzen dira proiektuaren auzi desberdinak; ezagutu nahi duguna (eta, beraz: ezagutza zuzenagoa eta hobekuntza tekniko oro)
|
beti
egongo da justifikatu nahi dugun posizioaren menpe. eta Garraio Sailak ingurumenaren inpaktu teknikoak aztertu eta egokitzen ditu, garapen jasangarriaren ereduari leiala balitzaio bezala17;
|
|
|
«politikariek agindutakoa ez betetzea; faltsukeria; gezurrak»(% 35); «alderdiek boterea eta aberastea bakarrik bilatzen dute, beren interesari begiratzen diote»(% 18). Gainerakoan, frogatua dago proiektu baten inguruan erakundeen ikusminak
|
beti
izaten direla handiak (promesak, alegia), baina horien esangura erreala denboran ahuldu egiten dela. Ikus Brown eta Michael, 2003; Sarewitz, 1996.
|
|
|
Letra arruntez idazten dira
|
beti
balio berbera duten eta letra bidez adierazten diren zenbaki eta konstante matematikoak, hala nola e, i, p eta beste.
|
|
|
Letrak, magnitude fisikoa eta unitate fisikoak adierazteko. Alfabeto latindar eta greziarreko letrak izaten dira ia
|
beti
. Magnitude fisikoak adierazten dituzten letrak (hala nola E, F, m, v...) eta unitate fisikoak adierazten dituztenak (hala nola m, kg, A, N,?...) ondo araututa daude, zeinek bere esanahi eta ortotipografia ongi denifituak dituela.
|
|
|
Ez zen
|
beti
berbera patrono «elizagilea» eta apaiza aurkezten edo aukeratzen zuena: Uharte Arakilen, adibidez, Iruñeko katedraleko xantreak aurkezten zuen apaiza (berak zuen presentazio eskubidea) eta herria zen elizako fabrikaren patronoa.
|
|
|
41 Parrokoak izendatzeko moduak ez ziren
|
beti
berdinak izan. Zenbait lurraldetan apaizen eta eliztar batzuen artean aukeratzen zituzten gero apezpikuak kargua emateko.
|
|
|
Eliza erakundea da eta lege zibilek aspaldidanik aitortu izan diote ondasunak edukitzeko eskubidea. Historian zehar Elizak donazio asko jaso izan ditu, beste erakundeetatik batzuetan eta bere eliztarren eskuetatik
|
beti
. Erdi Aroan gauzatu zen oinarrizko zerga sistema bat:
|
|
|
«Titular: Diócesis de Pamplona para la parroquia de Tal...» baina hori ez
|
beti
, eta ongi ikusten da botere juridikoa duena immatrikulatzeko elizbarrutia dela. Eta Nafarroako Elizbarrutia Vatikanoaren mendekoa da.
|
|
|
Zeren zain dago apezpikua?
|
Beti
bezala herriek eta instituzioek noiz konponduko dituzten zain. Ondare publikoak immatrikulatzea eta besteek manten ditzatela, ez al da lotsagabekeria?
|
|
|
Azken batean, norbaitek jabetza eskubidea eskuratzeko betekizunak nola eta noiztik bete dituen zehaztea beste lan bat da eta, alor juridikoan
|
beti
gertatu ohi denez, kasuz kasu aztertu beharrekoa gainera.
|
|
|
Mundu primitiboa eta arkaikoa
|
beti
izan da erakargarri eta misteriotsua gizakiarentzat, haren jatorrira eta kulturaren hastapenetara hurbilarazten baitu. Plazer berezia eta nolabaiteko morboa sorrarazten die edozein pertsona sentikor eta kulturi leize zulo eta natura guneak bisitatu eta hango aztarnak ikusteak:
|
|
|
Esan dezagun amaitzeko, Ondarea sortzeko, zaintzeko eta hedatzeko baliabideak izaten direla
|
beti
aurrekontu publikoetan ahulenak eta murritzenak. Horretan erantzukizun zuzena daukate politikoek, askotan ezjakin samarrak izaten baitira.
|
|
|
Gobernu politikek
|
beti
nahiago izaten dituzte jarduera puntual, ikusgarri eta neurriz kanpokoak, hazkunde naturala, koherentea eta egokia duenaren gainean jarduteko politika koherenteak baino. Gordailu eta museo handiak (arkitektura eta parke ikusgarriez hornituak) gustagarriagoak zaizkio jendeari lehendik daukana bultzatzea eta hedatzea baino.
|
|
2010
|
|
|
Herri honetako datuak aurrekoen antzekoak dira kopuruz, baina ez
|
beti
izaeraz. 27 dira ezberdintasunak(% 22,5) eta, Tolosako datuekin egin dugun bezala, ondoren banan banan azalduko ditugu.
|
|
|
helduak nahikotxo: zatittu, oittura, «itten, eitten, itzeittenegite»
|
beti
(), litteke, edun* en «dittu, zittun, dittut it» pluralgilea beti(), deittu. Gazteak ere bai, baina gutxiago:
|
|
|
helduak nahikotxo: zatittu, oittura, «itten, eitten, itzeittenegite» beti(), litteke, edun* en «dittu, zittun, dittut it» pluralgilea
|
beti
(), deittu. Gazteak ere bai, baina gutxiago:
|
|
|
Gazteak ere bai, baina gutxiago: aittu, itte, itzeitten «egite»
|
beti
(), edun* en« it» pluralgilea beti (dittu, dittue, zittun, dittut), baina zatitu, oitura, daiteke, deitu (beste hitz baten bila ari zela esan zuen).
|
|
|
Gazteak ere bai, baina gutxiago: aittu, itte, itzeitten «egite» beti(), edun* en« it» pluralgilea
|
beti
(dittu, dittue, zittun, dittut), baina zatitu, oitura, daiteke, deitu (beste hitz baten bila ari zela esan zuen).
|
|
|
honetan ere biek antzera egiten dute: aittu, beittu, oittura dittu,, ttutite, baina, Tolosakoek ez bezala, «egite»
|
beti
bustidurarik gabe() eta« it» pluralgilea ere batzuetan herskaria palatalizatu gabe (ditue, zitun). Hortaz, badirudi ez dela Tolosan bezain sistematikoa.
|
|
|
Helduengan ere badu aldaera estandarrak eraginen bat, baina oso txikia (hilabete izenen bat, aldaeraren bat,
|
beti
lexikoan). Gazteengan, aldiz, espero daiteke eragin handiagoa izatea.
|
|
|
Lan asko egin da euskal dialektologian aspaldidanik, Bonapartek mapa ikusgarri haiek egin zituenetik, baina
|
beti
adinekoekin jardun izan dute dialektologoek, eta ia beti «base dialect» edo oinarri dialektalarekin. Kontzeptu horrek tokian tokiko hizkera jatortzat hartzen dena adierazten du, usu herriko zaharrenen mintzoa, «betikoa»...
|
|
|
Lan asko egin da euskal dialektologian aspaldidanik, Bonapartek mapa ikusgarri haiek egin zituenetik, baina beti adinekoekin jardun izan dute dialektologoek, eta ia
|
beti
«base dialect» edo oinarri dialektalarekin. Kontzeptu horrek tokian tokiko hizkera jatortzat hartzen dena adierazten du, usu herriko zaharrenen mintzoa, «betikoa»...
|
|
|
Ez daukat daturik, baina badirudi ez nabilela oso erratuta esaten badut gaztelaniazko liburuak euskarazkoak baino gehiago saltzen direla maila guztietan. Historiako liburuak ez dirudi, inondik inora, arau hori hausten duten bakanetakoak direnik, alderantziz, nobela historiko erraz eta entretenigarrietatik hasita liburu akademiko konplexuenetara, dibulgazioko lanetan barna, kasu guztietan,
|
beti
, euskaraz idaztea salmenta gutxiago izateko aukerak handitzea da. Eta, jakina, Elkar argitaletxe komerzial bat da, ez erakunde publiko bat kulturaren aldeko dirua gastatzea bere aurrekontu arruntaren barruan koka dezakeena.
|
|
|
Bada, neuk esango nuke berdin antzera, alegia, gaur egun Espanian konstituzionalistak eta Frantzian errepublikanoak izenen bidez ezagunak direnak Euskal Herriko unibertsitate eta giro akademikoetan nagusi diren neurrian, euskal abertzaleak oso txarto ikusiak direla, hala nola, adibide erraz bat ipintzearren, musulmanak oso txarto ikusiak diren Estatu Batuetako unibertsitateetan. Jakina, gauzak ez dira izaten zuriak edo beltzak, eta mila eta bat egoera partikular aurki daitezke
|
beti
, baina joera orokor bati buruz ari naiz, adibidez, Max Weberrek entsegu entzutetsu batean XX. mendearen hasierako Alemaniaz deskribatu zuen egoera batez:
|
|
|
barkadadea oso kaltegarria da edozein lan akademikorentzat; aldiz, departamentu unibertsitario baten oinarria, edo ikerketa talde baten bultzada, edo antzeko edozein egituratan bermatzea, zinez lagungarria izan daiteke norberaren gaitasunak garatzeko. Tamalez, Manexen kasuan badirudi erraldoi bakarti baten aurrean gaudela; ezaguna denez, Iparraldean ia ia ez dago egitura unibertsitariorik, eta partikularki historialaritzan Manex ia ia bakarrik ibili da
|
beti
. Egia da hortxe dugula Eugène Goihenetxe(), baina adinaren aldea gora-behera, ez dirudi harreman estua izan zutenik.
|
|
|
Egia da hortxe dugula Eugène Goihenetxe(), baina adinaren aldea gora-behera, ez dirudi harreman estua izan zutenik. ...is Davant, Emilio Lopez Adan edo Piarres Xarritton, edo beste hainbat, den denak aipatzea ezinezkoa delako, guztiek lan historiko baliosak egin dituztenak, baina garbi dago ez direla izan historialari profesionalak eta unibertsitate mundutik aski urrun egon direla13 Halaber, Manexek 1984tik aurrera eskolak eman zituen Paueko Unibertsitateak Baionan duen adarrean, baina beldur naiz haren postu hori
|
beti
aski marjinala gertatu dela unibertsitatearen egituretan, eta denok dakigu hierarkiak (eskalafoiak) irakasle unibertsitarioen artean jokatzen duen paper erabakigarria.
|
|
|
Beraz, historialariak, beste edozein ikertzailek bezala, giro akademiko bat behar du inguruan bere potentzialtasun guztia garatzeko. Manexen kasuan giro horrek
|
beti
zerikusi gutxi izan du unibertsitatearekin, bai Hegoan bai Iparrean. Gai horri arreta apur bat handiagoz heltzeko beharrezko deritzot Manexen bizitzari eta lanei buruzko ohar labur batzuk eskaintzeari, esandako guztia argituko dutelakoan.
|
|
|
Manexen karrera unibertsitarioa marjinala suertatu zen bai Iparraldean bai Hegoaldean. Harremanak izan zituen guztietan, baina bere epizentroa Iparraldeko ikastolen mugimenduan egon zen
|
beti
, ez unibertsitatean. Badirudi garbi dagoela Manex jakitun zela kontu horretaz eta garrantzi handia ematean ziola, adibidez, eta sarritan entzun dugunez, behin eta berriro bere ikasleei gomendatu ziela ez etsitzeko unibertsitate ikasketen bide luzean doktoregoa erdietsi arte, hots, kasu egiteko gertakuntza unibertsitario gotor bat eskuratzeari.
|
|
|
Badirudi garbi dagoela Manex jakitun zela kontu horretaz eta garrantzi handia ematean ziola, adibidez, eta sarritan entzun dugunez, behin eta berriro bere ikasleei gomendatu ziela ez etsitzeko unibertsitate ikasketen bide luzean doktoregoa erdietsi arte, hots, kasu egiteko gertakuntza unibertsitario gotor bat eskuratzeari. Baina garbi dago, halaber, bere hautu pertsonalean karrera unibertsitario distiratsu bat egitea bigarren mailan egon zela
|
beti
.
|
|
|
bere bizitza intelektualaren gailurrean obra anbizios bati ekiten dionean, ez da izango ikerketa espezializatu bat, baizik eta goi dibulgazioko historia nazional bat, argitaletxe komerzial batek banatua. Manexentzat, beraz, herria
|
beti
ikerketaren aurretik egon zen, ikerketa unibertsitarioa, tituluak, postuak... herriari zerbitzeko bitarteko bat izan ziren beti. Nire irudiko, hautu kontziente bat izan zen hori.
|
|
|
bere bizitza intelektualaren gailurrean obra anbizios bati ekiten dionean, ez da izango ikerketa espezializatu bat, baizik eta goi dibulgazioko historia nazional bat, argitaletxe komerzial batek banatua. Manexentzat, beraz, herria beti ikerketaren aurretik egon zen, ikerketa unibertsitarioa, tituluak, postuak... herriari zerbitzeko bitarteko bat izan ziren
|
beti
. Nire irudiko, hautu kontziente bat izan zen hori.
|
|
|
Handik lau hilabetera lana bukatua zegoen:
|
beti
gertatzen den bezala, lan batzuk falta ziren eta beste pare bat egiaztatzea ezinezkoa egin zitzaidan: ziur aski argia ikusi gabe nonbait agortu ziren noizbaiteko artikuluak, garrantzi handirik ez zutenak, edonola ere.
|
|
|
Burgesiaren espiritua
|
beti
egon zen pentsamendu liberalari lotuta eta, ondarearen arloan, ekintza dramatikoetan adierazten zen, hala nola monasterioko ordenen desamortizazioetan eta sekularizazioetan. Orobat, bilbotarrak mesfidati izan ziren beti Espainiako hainbat tokitatik etorri ziren langileekiko, bi gertakariak beren mundu zaharrerako mehatxutzat jotzen baitzituzten.
|
|
|
Burgesiaren espiritua beti egon zen pentsamendu liberalari lotuta eta, ondarearen arloan, ekintza dramatikoetan adierazten zen, hala nola monasterioko ordenen desamortizazioetan eta sekularizazioetan. Orobat, bilbotarrak mesfidati izan ziren
|
beti
Espainiako hainbat tokitatik etorri ziren langileekiko, bi gertakariak beren mundu zaharrerako mehatxutzat jotzen baitzituzten. Hortik, bi mutur kontrajarri sortu ziren:
|
|
|
Doménech arkitektoak horrela erreakzionatzen du bere garaian eklektizismoak jaso zituen kritiken aurrean eta iraganeko forma bakoitzetik onena hartzen duen estiloa aurkezten du, aztertu eta ikasi duena. Izan ere, eklektizismoa
|
beti
hartu izan da trantsizioko estilotzat, denboran zehar arkitektura originala ekarriko zuen estilotzat.
|
|
|
Hezkuntza Legedian eta hezkuntza arloan oro har egin diren azken berrikuntzak eredu demokratikoago baterantz zuzenduta daude, hori dela-eta, hezkuntza eredu berriek eztabaidari ez ezik, komunikazioari ere garrantzia ematen diote, komunikazioan oinarritzea baita xede nagusia. Beraz, irakastea komunikatzea da, nahiz eta komunikazioak
|
beti
ez irakatsi (Méndez eta Gómez, 2009).
|
|
|
Komunikatzailerik trebeena(?) ez da
|
beti
haren egiturak erabiltzen onena. Sarritan, bera eta bere entzulea aurkitzen diren egoera osoa prozesatzen, biek ordurako batera duten ezagutza (egoeraren ondorioz edo aurreko elkarrizketaren ondorioz, adibidez) kontuan hartzen eta bere mezua egokiro komunikatuko duten elementuak hautatzen trebatuen dagoen pertsona da (1986:
|
|
|
Jakina, eskualdearen gaineko boterezko egiturak zenbat eta ahulagoak izan orduan eta errazago izango da azpiko guneen arteko gatazkak, edonolakoak ere, gertatzea. Tirania batek
|
beti
ziurtatuko du giro baketsuagoa. Baina zer nahi dugu, bakea ala herriak emandako legearen araberako askatasuna?
|
|
|
Beraz, ondorio berdintsuak aurreikus genitzake. Jakina, konparazio historikoak
|
beti
dira arriskutsuak, baina giza jokabideetan, historian ageri diren joerak ez antzemateak begirada historikoa eta soziala alferreko egiten ditu. Zuhurtzia eta ausardia, biak beharrezko.
|
|
|
1 Hala Aristotelesek nola Platonek argi zeukaten hiritartasuna zela ondasunik handiena. Aristotelesek
|
beti
pentsatu zuen hiri estatua zela Zibilizazioaren antolakuntza osasuntsu eta zutabe bakarra.
|
|
|
Pertsonen arteko loturak (lanekoak, familiakoak, lagunartekoak, auzokoak?) behin behinekoak dira, aldakorrak, hauskorrak. Egoera
|
beti
da arriskutsua, beti lehiatu behar da, etengabe tokia irabazi, nor garen baieztatu guri eta besteei.
|
|
|
Pertsonen arteko loturak (lanekoak, familiakoak, lagunartekoak, auzokoak?) behin behinekoak dira, aldakorrak, hauskorrak. Egoera beti da arriskutsua,
|
beti
lehiatu behar da, etengabe tokia irabazi, nor garen baieztatu guri eta besteei.
|
|
|
Internet darabilte, telebista darabilte? ez
|
beti
jakinda zein mundutan barneratzen diren, ez beti jarrera eta ikuspuntu beregain eta kritiko batetik abiatuta horietara.
|
|
|
Internet darabilte, telebista darabilte? ez beti jakinda zein mundutan barneratzen diren, ez
|
beti
jarrera eta ikuspuntu beregain eta kritiko batetik abiatuta horietara.
|
|
|
4 Euskarazkoherri prentsariurteetaneginzaizkionkritikaketaberareninguruan zeuden hainbat aurreiritzi gezurtatu dituzte emaitzek. Besteak beste, lerrotua egotearena
|
beti
izan da herri prentsari egotzi zaion aurreustea eta azterketaren datuen arabera, gehiengo zabal batek bermatzen du euskarazko herri prentsa plurala dela.
|
|
|
Hizkuntza goiztiarraren diagnostikoan CDI asko erabili arren, erabilera batzuetarako, tresna zehatzegia izan daiteke (Pérez Pereira eta Reches, 2007) item asko dituelako (CDI jatorrizko bertsioak 500 item baino gehiago ditu eta CDI 700 baino gehiago). ...da gurasoen hezkuntza mailak eragiten diela CDIko puntuazioei, non hezkuntza maila altuko gurasoen seme alabek azaltzen duten joera altuago puntuatzeko CDIren eskala guztietan (Fenson et al., 1993; Arriaga, Fenson, Cronan eta Pethick, 1998; Jackson Maldonado et al., 2003; Pérez Pereira eta García Soto, 2003; Kern, 2003; Barreña, et al., 2008); dena den, gurasoen hezkuntza mailaren eragina ez da
|
beti
norabide horretan antzeman; izan ere, Reese k eta Read ek (2000) aurkitu zuten eragina kontrako norabidean ere, hau da, puntuazio altuagoak hezkuntza maila baxuko gurasoen seme alabetan. Horregatik guztiorregatik, Fenson ek eta kolaboratzaileek (2000) CDIren bertsio laburrak sortu zituzten.
|
|
|
Parte hartzaileen ezaugarri soziodemografikoei dagokienez, azpimarra daiteke oso perfil antzekoa aurkitu zela lau azpilaginetan (ikusi 2 taula); horrela, ama eta aita gehienek egin dituzte ikasketa unibertsitarioak(% 48 tartean), gurasoek beraien artean euskara darabilte
|
beti
edo gehienetan(% 37,5 tartean), haurrek% 90ean baino gehiagotan entzuten dute euskara(% 56), guraso gehienek euskara dute ama hizkuntza(% 57,9) eta haur gehienak lehenengo seme alabak dira(% 57,3). Oro har, esan daiteke lagina apur bat soslaitua dagoela gurasoen ikasketa mailan; non ikasketa unibertsitarioak egin dituztenek gainpresentzia duten; izan ere, EAEko datu estatistikoetan, biztanle gutxiagok egin dituzte ikasketa unibertsitarioak,% 21,5ek hain juxtu (EUSTAT, 2001).
|
|
|
Zein hizkuntza darabilten gurasoek beraien artean
|
Beti
edo gehienetan euskaraz Batzuetan euskaraz
|
|
|
73 Salbuespen bakarra adingabeen kasua da. Urratzailea edo biktima adingabea bada eta bitartekaritzan parte hartu nahi badu,
|
beti
abokatu baten aholku eta gidaritzapean egingo du. Horrela galdatzen du aspalditik 1945eko otsailaren 2ko 45 ordenantzak (4 art.).
|
|
|
Testuinguru honetan bortxakeria eta indarkeria desagertu egiten dira eta bake nahia indartu. Azaldutakoa aukerarik onena bada ere, ez da
|
beti
ematen, askotan alderdien «zuzeneko» topaketa ezinezko gertatuz. Posible da alderdiren batek, bai biktimak, bai urratzaileak?
|
|
|
Hori da birgizarteratzeko bidea, eta gizartera bakea ekartzeko era ere. Edonola ere, konponketa, urraketaren erantzun gisa, azkarra izan behar da, eta
|
beti
urratzailearen eta biktimaren borondatez egina16 Batzuetan materiala izanen da (dirua, konponketa fisikoa?), beste batzuetan sinbolikoa (barkamena, eskutitz bat?) baina betiere ahalik eta hertsadura gutxienez hornitua. Horrela, justizia berritzailea justizia eraginkor bat dela esan genezake, zigor liskarraren protagonistak ez ezik, gizarte osoa ere asetzen duen justizia bat.
|
|
|
Bitartekaritza zigor gatazka baten alderdien borondatearen fruitua da
|
beti
. Kasu zehatzean urratzaile eta biktima direnek bakarrik erabaki dezakete beren liskarra ebazteko teknika hau erabiltzea.
|
|
|
Hori dela-eta, orain arteko zigor bitartekaritza esperientzia guztiak salbuespeneko edo ezohikotzat eta beren emaitzak ezegonkortzat jo dira28 Eta horregatik, baita ere, ezinbestekoa da espainiar legelariek bitartekaritza arautzea29 Nola? Euskal esaera zaharrak dioenez,
|
beti
bezala, «zenbat buru, hainbat aburu». Guk, lan honetan, Frantziako ereduari so egingo diogu, errepublika horretako araudiari erreparatuz.
|
|
|
45 Horrela, Guiboltek eta Rojarek (1992: 41 eta 42) diote epaibideak bermatzen duen erreparazio ekonomiko hutsa
|
beti
desegokia suertatzen dela.
|