|
2015
|
|
|
Hain zen erraza, 80 bat kilometroko errepide zuzena topatu genuela, amaierarik gabekoa. Kontua da arratsaldeko bostetan egon behar genuela JT Restaurantean, zortzietan hastekoa baitzen bertan eman
|
behar
genuen saioa, eta bidaiaren erdi aldera ohartu ginela miliak kilometroak baino luzeagoak direla, eta garaiz iritsi nahi bagenuen aukera bakarra zegoela: abiadura handitu.
|
|
|
Eta, nola ez, 18:30 dira eta 30 milia geratzen zaizkigu iristeko. Esan beharrik ez dago bostetan iritsi
|
behar
genuela Gardnervillera. Egoeraren jabe zaren honetan dator Kaliforniako intxaur txikiaren istorioa.
|
|
|
Eta gai mamitsu bezain mozkorti honi buruz ari garela, bertan izan nuen dájà vua. Ez dakit zergatik, Budweiserra eskuan nuela (onartu
|
behar
dut ez zela lehenbizikoa) sentitu nuen hotzikara berezi baten modukoa, eta 15 urte atzera egin izan banu bezala aurkitu nuen Boiseko parranda: bertsotan puntuka.
|
|
|
Egoera deskribatuko dut: JTko sarreran taberna dago, eta irekia dagoen ate bat zeharkatuta, jantokia, beraz, gosaria hartu nahi zuenak zeharkatu egin
|
behar
zuen oholtza. Demagun, jende asko joaten dela urteroko gosari horretara.
|
|
|
Hasieran geure taldeari jarri genizkion oinarrizko minimoei gain hartuta joan ginen NYCko Euskal Etxetik. Eta geratzen zitzaizkigun beste 4 egun. Urtzik bataiatu ninduen Casabal I Handia bezala, eta argi zegoen garaipena paseatu
|
beharra
genuela etxe orratzen artetik.
|
|
|
Ez dakit zergatik, umearen aurpegia bilatzen hasi, eta, ohartu nintzen sakelakoa hegazkinean utzi nuela. Berreskuratzea zaila izango zela banekien arren, saiakera egin
|
behar
nuela sinetsarazi nion neure buruari. Nire zorionerako, hegazkinera sartzen utziko ez zidan pertsonak berreskuratu zuen ingeles maila kaxkarrarekin deskribatu nion mugikorra.
|
|
|
Lehen eguna bidaiatzen pasatu ostean, Los Angeleseko hotel batean egin
|
behar
genuen gaua, eta, urteak betetzen nituenez, mexikar jatetxe batean ospatu genituen. Ez inori kontatu, baina glamour pixka bat espero nuen nire eguneko afarian.
|
|
|
Estatu Batuetara bidaiatu
|
behar
baduzu, eta bertan kotxe bat hartzekotan bazara, entzun gomendioa: ez galdetu jendeari zenbat denbora dagoen leku batetik bestera, eta aguantatu ezin baduzu, gehitu bi ordu, ematen dizuten denborari.
|
|
|
Hain zen erraza, 80 bat kilometroko errepide zuzena topatu genuela, amaierarik gabekoa. Kontua da arratsaldeko bostetan egon
|
behar
genuela JT Restaurantean, zortzietan hastekoa baitzen bertan eman behar genuen saioa, eta bidaiaren erdi aldera ohartu ginela miliak kilometroak baino luzeagoak direla, eta garaiz iritsi nahi bagenuen aukera bakarra zegoela: abiadura handitu.
|
|
|
Lehenbiziko postala ostegun iluntzean osatu da, jaialdiaren azken bi urteetan. Hainbeste kirolari amerikaratzeko ahalegina eginda, antolakuntzakoei bururatu zitzaien, leku berezia
|
behar
zutela harri jasotzaile, aizkolari eta abarrek. Burutazio haren fruitu da Sports night Kirol gaua.
|
|
|
Oh, say, can you see… Bart Simpsonen musika irakaslea gogorarazi zidan gizon bat ari zen kantuan, eta Estatu Batuetako pasaportea zuten norbanako guztiak hipnotizatuta zeuzkan. Izaki boteretsua
|
behar
zuen irakasleak, kantuan hasi aurretik guztiak jarri baitzituen lurraldeko banderari begira. Hain kontzentratuta kantatu zuten guztiek, hain berdin, hain bat; handik ere atera zitekeen beste thriller beldurgarri bat.
|
|
|
“Nire orduko lankide eta lagun handi bat –Jontxu Markos– eta Xenpelarren dokumentalista lanetan zebilen Edurne Oiarbide pisu berean bizi ginen. Hark bazekien oso bertsozaleak ginela, eta berak proposatu zigun grabatzaile lanetan hastea, jendea
|
behar
baitzuten. Berehala eman genion baiezkoa”, gogoratu du abiapuntua.
|
|
|
Hobeto da ondo gordeko dituzten eta denon eskura egongo den leku batean edukitzea, eta han eskatzea, ezer behar izanez gero. Hartara, azterlan edo ikerlanen bat egin nahi duenak badaki nora jo
|
behar
duen. Etxean gordetzen dudan gauza bakarra koadernoak dira.
|
|
|
Bertso biltzaile “profesionalaren” ibilerak ederki deskribatzen ditu Goikoetxeak pasarte horretan. Baina bera eta bera bezala gaur egundaino ari direnen aitzindari bat aipatu
|
behar
bagenu, hori Antonio Zavala (Tolosa, 1928 – Iruñea, 2009) dugu, afizioz, eta pasioz, ingurukoek ondarea gordetzeari garrantzi eskasa ematen zieten garaian bertso bilketan hasi eta sekulako altxorra bildu zuena.
|
|
|
Bere bikotea emakumezkoa zela azaltzeko pausoa eman behar izan zuen lehenengo, eta horretatik kantatu lehenbizi. “Hori egiteko ere aske ibili
|
behar
duzu. Zentzu horretan izan ditut nire dudak eta nire penak”.
|
|
|
Lau bertsolariak ados dira bertsolariek emozioak landu beharraz. “Anitz lantzen da alde intelektuala bertsotarako orduan, eta nik uste dut landu
|
behar
dugula inteligentzia emozionala anitz. Iruditzen zait gure txoko horretan inteligentzia emozionalari orri batzuk utzi behar zaizkiola, eta, justuki, ez dira boligrafoarekin betetzen diren orriak; beharbada, zuri geratzen diren orriak dira, buruan ibili behar diren kontuak”, hausnartu zuen horretaz Barrosok.
|
|
|
“Uste dut zure gorputzaren kontrola eta zure gorputzaren barrutik doazen zirkuitulabur horiek denak kontrolatzea ezinbestekoa duela bertsolari batek. Berak izan
|
behar
du bere gorputzaren eta bere buruaren jabe”. Emozioen mesedetan oholtza gaineko jarrera fisikoaz ere jardun zuen:
|
|
|
Azkenean, arinago ez bada, beranduago, barruan daukazun horrek irten egiten du. Agian, batzuei ez –‘zorionak! ’ –, baina nik uste dut zure bizitzako uneren batean barreak, negarrak, maitasunak, gorrotoak, haserreak, penak… irten egin
|
behar
dutela. Bestela, zer nabil bertsotan… robotekin?
|
|
|
Euskal gizarteari ikusten dio “eutsitako mina” Enbeitak, eta baita Vazquezek ere: “Euskaldunok ere negar egin
|
behar
dugu. Tristura sentitzen dugu, baina asko eusten diogu emozioari.
|
|
|
Bertsoaren kalitatea izango da bat edo beste, baina beti dela sinesgarriagoa, eta satisfakzioa askoz beteagoa da”. Gaiak horretarako aukera eman
|
behar
duela ere uste du. Egunaren arabera eta norberaren barruan bila aritu beharra arriskutsutzat jotzen du Enbeitak.
|
|
|
“Bertso eskoletan ikasi
|
behar
dugu emozio denak normaltzat onartzen”, Onintza Enbeitaren ustez. “Gu bertsotan hasi ginenean jarrera bat zen jarrera nagusia —bai kantatzeko posturari zegokionez, baita kantaerari zegokionez ere—, hori zen normala, eta beste guztia arraroa.
|
|
|
“Gu bertsotan hasi ginenean jarrera bat zen jarrera nagusia —bai kantatzeko posturari zegokionez, baita kantaerari zegokionez ere—, hori zen normala, eta beste guztia arraroa. Nik uste dut bertso eskoletan erakutsi
|
behar
duguna dela dena dela normala: batek ozenago kantatzea, besteak apalago; batek umore absurdoa edukitzea, besteak naturalagoa; batek kantatzea oso bertso sakonak eta egitea negar, besteak barre… Dena da bertsolaritza”, iritzi zion.
|
|
|
Orain alde horretatik lasaiago joaten naiz: barrua hustu behar baldin badut edozein zentzutan, hustu egiten dut, eta, autokritikoa izan
|
behar
badut beste gai bati buruz, agian, erreparo gutxiagorekin egin izan dut”, adierazi zuen Agirrek. Norbera den bezalakoa azaltzeko konplexurik ez duela izan behar aldarrikatzen du:
|
|
|
Bizipenek juzku potoloetatik xehetasunetara eraman dezakete bertsolaria Elortzaren iritziz: “Bizipen batzuk
|
behar
dituzu gai berbera ere benetakotasunetik lantzeko. Azkenean, benetakosuna ez du zertan izan zuri gertatzen zaizun gauza zehatz bat.
|
|
|
Hala, alde emozionala “oharkabean” ateratzen zaion alde bat du bertsotan ari delarik, eta bien “beharra” du: “Bien
|
beharra
dut zerbait sortzeko, nirea dena eta nire barnetik sortzen den zerbait izan dadin”. Buruak “zentsuratzaile edo balazta” lana ere egiten dio, emozioen inpultsuak frenatzeko.
|
|
|
“Psikologook beti esaten dugu garrantzitsua dela emozioa identifikatzea, izena ipintzea eta emozio hori kudeatzea. Kudeatzeko orduan kanporatu egin
|
behar
dugu emozio hori”, argitu zuen. Oinarrizko emozioak oroitarazi zituen:
|
|
2016
|
|
|
Baina, beste alde batetik, lasaigarria ere bada taldean aritzea. Mikro baten aurrean bertsotan ari zarenean han osatu
|
behar
duzu obra hori. Erabat desberdina da.
|
|
|
“Ereñozun elizan prestatu genuen eszenatokia. Orduan dena guk egin
|
behar
genuen, elektrizitate lanak barne. Zeozer gaizki egingo genuen, fokuak entxufatzean bonbillak lehertu eta argia joan baitzen elizan.
|
|
|
‘Ez, ez, hori ez da arazoa. Bihar San Antonio eguna da, eta argirik ez badago kanpaiak nork jo
|
behar
ditu? ’ Hura zen apaizaren ardura, ez biraoak”.
|
|
|
ikusi
|
behar
gaituzte,
|
|
|
|
behar
baitut igo
|
|
|
Lagun,
|
behar
duzu jakin
|
|
|
norbait
|
behar
dugu.
|
|
|
Zergatik egin
|
behar
dut alde
|
|
|
Munduko hainbat txokotatik etorritako inprobisatzaileen saioetan gaiak jarri
|
behar
genituen, beraz. Dozenaka galdera egin genizkion lehenengo geure buruari eta, gero, Bertsozale Elkarteko aurpegia zuen norbaiti:
|
|
|
Edozein gai izan daiteke ala esan dizuete beraiek zerbait? Egitura erabakita dago ala guk egin
|
behar
dugu hori. Zenbat denbora daukagu? ”.
|
|
|
lerroaren lehen zatian dauden kontsonanteek oihartzuna dute lerroaren bigarren zatian. Emistikioa ispilu moduko bat da, eta errepikatu egin
|
behar
dituzu kontsonante berak ordena berean esaldiaren bi zatietan. Horretaz gainera hitzaren azentuazioak ere eragina du, eta esaldiaren azken hitza edo hitz errimatua azentuatua bada, lehenego zatikoak ere azentua behar du.
|
|
|
Emistikioa ispilu moduko bat da, eta errepikatu egin behar dituzu kontsonante berak ordena berean esaldiaren bi zatietan. Horretaz gainera hitzaren azentuazioak ere eragina du, eta esaldiaren azken hitza edo hitz errimatua azentuatua bada, lehenego zatikoak ere azentua
|
behar
du.
|
|
|
Izan lagun bakar bat edo izan milaka pertsona, eurentzat egin duzu poesia hori. Komunikazioa lortu
|
behar
duzu. Ulertu egin behar dute, sentitu egin behar dute —galesdunak badira behintzat— Horretaz jabetzeak, perspektiba guztia aldatu zidan.
|
|
|
Komunikazioa lortu behar duzu. Ulertu egin
|
behar
dute, sentitu egin behar dute —galesdunak badira behintzat— Horretaz jabetzeak, perspektiba guztia aldatu zidan. Ohartu nintzen egin behar nuena hori zela:
|
|
|
Komunikazioa lortu behar duzu. Ulertu egin behar dute, sentitu egin
|
behar
dute —galesdunak badira behintzat— Horretaz jabetzeak, perspektiba guztia aldatu zidan. Ohartu nintzen egin behar nuena hori zela:
|
|
|
Askok ez dakite ezer tradizioaz, ez Cynghaneddi buruz, baina aldatu egin nahi dute. Ez; ezagutzen duenak aldatu
|
behar
du tradizio hori, erabiltzen duenak. Eta ez ezjakintasunetik, itsu itsuan.
|
|
|
2013an BECen egon nintzenean, nire atzean eserita zegoen gizonak gauza bat esan zidan betirako geratu zaidana: bera, han zegoela, ez bakarrik bertsozalea zelako, baizik eta iruditzen zitzaiolako euskaldun guztiek bertan egon
|
behar
zutela. Txapelketa horrek irudikatzen zuelako zer zen euskaldun izatea gizon harentzat.
|
|
|
Galesko poetek erradikalagoak izan
|
behar
dute. Formaren eta metrikaren dotoretasun horretan bakarrik geratu gabe.
|
|
|
Beste lan bat daukate, gehienetan oso ongi ordaindua, eta, orduan, noizbehinka, otutzen zaienean idazten dute zeozer. Nik, agian, freelance naizelako, eta sosak
|
behar
ditudalako, eta ez natorrelako familia aberats batetik, bada niri gehiago idaztea tokatu zait. Eta ez zait axola, horri esker garatu baitut sorkuntza eta garatu naiz ni pertsonalki.
|
|
|
Eta horrela ezin duzu zerbait maite. Eta niretzat, galesa bazara, maite
|
behar
duzu Cynghanedd; niretzat hori banaezina da. Bertso mota hau munduan inork ez duela egiten ohartu behar dute.
|
|
|
Eta niretzat, galesa bazara, maite behar duzu Cynghanedd; niretzat hori banaezina da. Bertso mota hau munduan inork ez duela egiten ohartu
|
behar
dute. Zergatik?
|
|
|
kantatzen ari zaren unean beti zaude bakarrik, inoiz ez duzu duoan kantatzen. Talde batean, engranaje guztiak funtzionatu
|
behar
du. Engranaje guztiak funtzionatzeko baldintzak asko dira.
|
|
|
I.G.: Indarrak denok batera egin
|
behar
ditugu. Bertigo sentipena ere desberdina da.
|
|
|
“Komunitate baten parte gara, eta hori aztertzen dugu. Komunitatearen errealitatea aztertu eta azterrarazi
|
behar
dugu, eta, posible bada, eraldatu gure oinarrietan. Horretarako, batetik, zientziak erakusten digu pertsonak berak nola funtzionatzen duen; eta, bestetik, ikastola garen heinean herri honi zor dioguna dago”, zioen Gonzalezek.
|
|
|
Lazkao Txikik polizia kontrol batean izandako pasadizo ezagunak eman zidan bertsolariaren definiziorik onena: zer kantatu
|
behar
duten jakin gabe jende aurrean kantatzera doazen pertsonak zirela ikasi nuen.
|
|
|
Nik uste, nire gisan, bertsoak, berez, ez zitzaizkiola gehiegi interesatzen, baina bai bertsolariak, kasik fenomeno antropologiko gisan. Gauza bat aitortu
|
behar
baitut, inoiz inori esan ez diodana (luzea da Euskal Herrian esan ezin litekeen gauzen zerrenda), orain lanposturik jokoan ez dudala: bertsoak ez zaizkit zipitzik ere gustatzen.
|
|
|
Ez, ez, hori ez da panorama! Zuk egin
|
behar
duzuna da neskatxa Azpeitira eraman, festa ederra izanen duzu gau osoan! ´. Aholkuak ez zuen, tamalez, lankide alemaniarra hunkitu.
|
|
|
Datorren urtean Durangoko Azokan Bertsolari aldizkariaren standean egiten dudan hogeita bosgarren urtea izango da. Udarako lana izan
|
behar
zuena udara mordo bateko (eta negu batzuetako) lan bihurtu da, itxura iraunkorragoa zuten beste batzuk baino askoz luzeagoa (nire harridurarako). Izatez, eman izan dit astia, tarteka, erabat aspertzeko ere:
|
|
|
Kontuak kontu, lan txukun bat, tarteka ale politak ekartzen dituena, eskaintzeko gai bagara, etorkizun interesgarria izan dezakeen proiektua dugu esku artean. Adituek esaten dute xede talde trinko bat
|
behar
dutela sarean funtzionatu nahi duten hedabide txikiek. Bertsolarik badauka hori.
|
|
|
aldi bakoitzak
|
behar
dituen
|
|
2017
|
|
|
“Hainbat urte geroago, politika mundua. ETA eta abar, pilpilean zegoen, eta Lizundia etorri zitzaidan txapelketa bat egin
|
behar
genuela. Bizkaiko Garain egitea pentsatu genuen.
|
|
|
arratsaldeko lehen lana, ofizioka jardutea zuten bertsolariek, hamarreko moldean… baina bikote bakoitzak aukeratzen zuen hamarreko handian edo txikian aritu. Ofizioko beste lan batean, Iparragirre abila dela doinuan aritu
|
behar
zuten nahitaez. Eta arratsaldez, kartzelako lanerako bi gai eman zitzaien aukeran:
|
|
|
Euzkitzek argi esan zien “ole” eta “ole” ari zirenei: “ni toreatu
|
behar
nautenak/ guztiz lasai ote daude/ nereak ia egin du baina/ ez nereak egin gabe”.
|
|
|
Andonik bertso onen bat kantatzen zuen bakoitzean (egun hartan sarri) aulkitik jaikitzen zen besoak altxatuta. Gu Unairen alde geunden, Andonik nahiko txapel bazituela eta Unaik inoiz janztekotan orduantxe izan
|
behar
zuela iritzita, eta urduri jartzen ninduten kazetariaren gora eta beheranzko mugimenduek.
|
|
|
|
Behar
du ilustrea”
|
|
|
Ederra bezain gogorra izan
|
behar
du. Militantzia hutsa.
|
|
|
Gaur entzun izan dut bertso eskoletan egiten direla bertsolariak eta hori ez da egia. Bertso eskolak behar dira ikasleak aste barruan bakarka egin duena erakusteko eta giroa ere
|
behar
duelako, baina lana norberak bere gisara egin behar du. Gu ere ez ginen bertso eskolarik gabeak.
|
|
|
Gaur entzun izan dut bertso eskoletan egiten direla bertsolariak eta hori ez da egia. Bertso eskolak behar dira ikasleak aste barruan bakarka egin duena erakusteko eta giroa ere behar duelako, baina lana norberak bere gisara egin
|
behar
du. Gu ere ez ginen bertso eskolarik gabeak.
|
|
|
Eta sariketa dibertigarria baldin bada, argi dago ezin dela zortziko handiko agur gatzgabe batekin eta eskuak poltsikoetan sartuta hasi. Bertsokatuko agurrek kantuetan oinarrituak izan
|
behar
dute —berdin du zein kantu eta zenbat—, hori baita bereizgarrietako bat, saioko zatirik garrantzitsuena bilakatu dena dagoeneko. Estilo guztietako doinuetan kantatu izan dute:
|
|
|
“Ni milonga [1] kaxkar bat joz hasi nintzen, letra bat buruz ikasi nahian oroimenari tiraka. Irakurri eta entzundakoarekin eta gure amak gidatutakoarekin hasi nintzen neurriak eta estrofak deskubritzen (zortzikoa, dezima), zerk zerekin errimatu
|
behar
zuen ikasten etab”. Artean ez zuen bere burua payadore ikusten, berak dioen bezala gehiago zen ameslari; “baina patuak ametsa bete dit gerora”.
|
|
|
Gabottoren aburuz, jaiotzaz denak ere lan asko egin du perfekzionatzeko, eta hori eskoletan egiten da. Argi dio ez daukala payadore fabrikarik, “ezin da etorri eta bihurtu; zuk zerbait ekarri
|
behar
duzu zeurekin. Gero bai, zubi honetatik pasatzean hartuko dituzu eta landuko dituzu gaitasun batzuk hau lanbide bihurtzeko, nahi baduzu”.
|
|
|
Bata, Euskal Herria hobeto ulertzeko ahalmena, zeren ezin da Euskal Herria ondo ulertu euskara jakin barik (uste dut euskara ez dela euskal kulturaren osagai bat, baizik eta bere oinarria). Begirada batean euskal ohiturak nahiko sinpleak direla iruditu arren, euskal kultura askok uste duten baino sakonagoa da, eta euskara
|
behar
duzu horretaz konturatzeko. Eta bestea, benetako harremanak sortzeko gaitasuna.
|
|
|
1869ko urrian hasi eta 1870eko urtarrila bitartean, 30 bat lagun hil ziren herrian izurritearen ondorioz, tartean Xenpelar eta haren arreba Maria Luisa. Gaixotasun horrekin zeuden etxeak itxi egiten zituzten, eta otartxo batekin igotzen zitzaizkien
|
behar
zituzten gauzak. Urriaren 25ean hil zen Xenpelarren emaztea.
|
|
|
Udarregiren kasuak luke komentario bat, izen horretako baserrian egon
|
behar
dutelako bere bertso jarriak gogoratzeko erabiltzen zituen teilaz egindako arrastoek.
|
|
|
moderatua
|
behar
du hitzak,
|
|
|
Berrikuspen bat
|
behar
du sarri
|
|
|
“Ez dugu inongo beldurrik ematen, baina nahiko genuke. Bestela, egon
|
behar
duzu beti justifikatzen: feminista naiz, baina jatorretakoa”.
|
|
|
Arriskurik handiena etsitzea da, itxaropenik ez dagoela pentsatzea. Edozein modutako aktibismoak oinarrien alde egin
|
behar
du lan, eta jakina da porrot asko jasan behar direla gauzak aldatzeko. Edozein borrokatan gertatzen da hori.
|
|
|
Amasan, zegoeneko banuen informazio pixka bat eta galderak egiten hasi nintzen. Hantxe erabaki nuen bertsolariei buruzko erreportaje bat egin
|
behar
nuela. Erabakia bat batekoa izan zen.
|
|
|
Argazkia hartzeko botoia sakatzear nagoenean, ez nago ziur argazkia nola aterako den, baina badakit zer esan nahi dudan argazki horren bidez. Argazki baten edertasuna bilatu dezaket, bai; baina, kasu horretan, jakin nuke zergatik bilatzen dudan edertasun hori. Seriotasuna bilatu nahi badut, jakin
|
behar
dut zertarako, eta orduan sortuko dut atmosfera serio bat. Niretzat, argazki bat ona den jakiteko, aski da behatzea ikusle batek zenbat denbora pasatzen duen hari begira.
|
|
|
“Txilen irakurri beharreko txostena hegazkinean prestatuko dut. Horrek ez nau kezkatzen, baina hiru liburuak derrigor bukatu
|
behar
ditut, Durangora doazelako. Txiletik, eta, isilune baten buruan, “derrigor zerbait jan beharra daukadanez, bazkaltzeko geldituko gara”, bukatu zuen.
|
|
|
Gaur egun jota kantari oso onak daude sekula santan jotarik egin ez dutenak. Eskuinak folklore berri bat
|
behar
zuen eta jota jarri zuen ardatz gisa. Beste adierazpen batzuk, Lizarrako eta beste hainbat lekutako paloteadoa hiltzen utzi zituen, haietan kopla satirikoak kantatzen zirelako.
|
|
|
J.M.E.: Erabileraren erronka gelditzen zaigu eta borrokan jarraitu
|
behar
dugu, baina egoera asko aldatu da. Hemengo zaharrek esaten didate:
|
|
|
Galdetzen nien nire kideei eta grabazioa bai, egongo zela erantzuten zidaten, baina irudirik ez zela egongo. Filmotekan ere asko ibiltzen nintzen eta Pellori (Aldazabal) esaten nion Madrilen gestio batzuk egin
|
behar
zituzkeela. Fiesta programan eman zituzten irudi horiek eta Julio Caro Baroja ibili zen grabatzen 16 milimetrotan.
|
|
|
Bizkaian barrena ibili nintzen lehengo batean eta berriro noa datorren astean. Kastrexana, Zeberio eta beste zenbait herri bisitatu
|
behar
ditut ermitei buruzko irudi eta xehetasunak biltzeko”, dio. Zezenketari buruzko bertso bilduma bat ere egina du.
|
|
|
«Mundu honetako bizimodua». Eta horretaz kantatu
|
behar
zuena, Jose Manuel Lujanbio «Txirrita» bertsolari handia. Bere 150 kilo zutitu, eta honela eman zion ihardunaldiari hasiera:
|
|
|
Marmarrak isildu eta gero, Bilintxek hau aipatu zuen: «Bertsoak, ona
|
behar
badu izan, arrazoi sakona, zartadarik sendoena azkeneko estrofan gordeta etorri behar du. Gainera, aurreneko estrofek jendea talaian jar erazi behar dute, honetarako ahal den poesia guztia erabiliz.
|
|
|
Marmarrak isildu eta gero, Bilintxek hau aipatu zuen: «Bertsoak, ona behar badu izan, arrazoi sakona, zartadarik sendoena azkeneko estrofan gordeta etorri
|
behar
du. Gainera, aurreneko estrofek jendea talaian jar erazi behar dute, honetarako ahal den poesia guztia erabiliz.
|
|
|
«Bertsoak, ona behar badu izan, arrazoi sakona, zartadarik sendoena azkeneko estrofan gordeta etorri behar du. Gainera, aurreneko estrofek jendea talaian jar erazi
|
behar
dute, honetarako ahal den poesia guztia erabiliz. Begira, bestela, arestian botatakoari».
|
|
|
Honen aburuz, egungo bertsolari asko klitxe batzuez baliatzen omen dira, kantatzeko orduan. «Ene ustez, bi bertsok ez dute behin ere berdinak izan behar, beti ekarri
|
behar
dute berekin gauza berrien freskura. Puntu eta irudi bitxi eta bereziak ez badira bilatzen, hitzak gastatuz eta zimelduz joanen zaizkigu, bertsoak beren magia eta misterioa galduz, eta bertsolaritzak labana amustu baten antza hartuko du.
|
|
|
|
behar
ditut Gran Vian
|
|
|
nola eman
|
behar
dut
|
|
|
gibel berri
|
behar
dut
|
|
|
Norbait
|
behar
dut, tik tak
|
|
|
jada alokatu
|
behar
dut
|
|
2018
|
|
|
Hori badakigu. Gaur egun, espazio hori beste sortzaile batzuekin partekatu
|
behar
dute, Lady Gaga eta Meryl Streep ekin, Ander Lipus eta Fermin Muguruzarekin, Judith Butler eta Jürgen Habermas ekin, Ruper Ordorika, Anari eta Ken Zazpirekin, Leonardo di Caprio eta Steven Spielberg-ekin, Netflix, Youtoube, Spotify eta HBOrekin, Ximun eta Manex Fuchsekin, Eider Rodriguez eta Harkaitz Canorekin, Harry Potter eta J.D. Salinger ekin, Quentin Tarantino eta Beck ekin, Bernardo Atxaga...
|
|
|
Ezin da bestela. Baina proiektu hori gauzatuko bada, ezinbestean
|
behar
du proiektua benetan martxan jarriko duen subjektu bat. Bertsolaritzak ez zeukan.
|
|
|
“Non eta nola geroratu bertsolaritza? ”, “Zer eta zertarako ikertu? ”, “Norantz doaz plaza eta bertsogintza? ”, “Genero berdintasuna: zertan eta nola eragin? ”, “Nola hedatuko dugu bertsolaritza gaur egungo kontestuan? ” eta “Zer eta nola komunikatu
|
behar
dugu esfera publikoan? ”. Denera 100 lagun inguru elkartu ginen, ekainean zehazturiko gaitegia edukiz bete eta adostasun eta tentsioak non zeuden identifikatzeko.
|
|
|
Xabier Amurizak aipatzen zuen garai batean hiru muga jartzen zitzaizkiola bertsolariari: bertsolaria ezin zen egin, jaiotzetik izan
|
behar
zuen bertsolari; ez zen emakume bertsolaririk izango eta sehaskan euskara jaso gabeko haurrik ez zen bertsolari izango. Pentsa nola aldatu diren gauzak:
|
|
|
Astinaldi bat izan zen ikastaroa bera, baina atzetik zetorren astinaldi zabalago baten isla besterik ez zen izan. Horrek guztiak leku bat
|
behar
du bertsolaritzan, ez egoteko soilik, eroso egoteko baizik. Hori lortzen ez badugu, bertsolaritzak, bere burua eraldatzeko aukera galtzeaz gain, zaleria handia galduko du, belaunaldi berri bat ere bai beharbada, eta orain hain osasuntsu ikusten dugun mugimendua ahul, gotortuta eta atzean geratuko litzateke.
|
|
|
Baina hori da gure filosofia, hori da Bertsozale Elkartearen eta bertsolaritzaren mugimendu osoaren arteko lotura bermatzeko bidea. Eta horrek esan nahi du etengabe berrikusi
|
behar
dugula gure antolatzeko eta funtzionatzeko modua. Izaera oso ezberdineko jendea dabil Bertsozale Elkartean, oso leku ezberdinetatik iritsi dena.
|
|
|
Kontua ez da neurri puntual batzuk hartzea soilik: bertsolaritzak proiektu global bat dauka eta, generoak pertsona guztiok zeharkatzen gaituen gisa berean proiektu guztiak ere zeharkatzen dituenez, zehar lerro gisa planteatu
|
behar
dugu: neurri eraginkorrak hartu behar ditugu eta ondo pentsatu zer transmititzen, hedatzen, sustatzen, ikertzen eta komunikatzen dugun.
|
|
|
bertsolaritzak proiektu global bat dauka eta, generoak pertsona guztiok zeharkatzen gaituen gisa berean proiektu guztiak ere zeharkatzen dituenez, zehar lerro gisa planteatu behar dugu: neurri eraginkorrak hartu
|
behar
ditugu eta ondo pentsatu zer transmititzen, hedatzen, sustatzen, ikertzen eta komunikatzen dugun. Osotasun hori kontuan hartu ezean, hartzen ditugun neurriak ez dira eraginkorrak izango.
|
|
|
kulturgileek orokorrean jasaten duten prekarietateak; euskal kulturgileek, behar besteko babesik ez duen hizkuntza batean ari diren neurrian, jasaten dutenak eta bertsolariek, Gizarte Segurantzak eta ogasunak arte bezala ere sailkatu ez duten diziplina batean ari diren sortzaileek, jasaten dutenak. Euskal artistak lan handia egiten ari dira azken hilabete eta urteotan gai honen inguruan, eta guk ere hor egon
|
behar
dugu, lehendabizi gure izaera eta gure garrantzia aitortu daitezen, eta izaera eta garrantzi horren neurriko ordaina eta babesa jaso ditzagun.
|