|
2022
|
|
|
Onartutako eta sustatutako ikastola horrek euskararen erabilera esparrua zabalduko duelako esperantzaz hazi
|
behar gara
, zeren eta, gure hizkuntzaren egoera etengabe larriagotuz baitoa Ipar Euskal Herri osoan oro har, eta Zuberoan bereziki. Eta horra hor, hain zuzen ere, paradoxa:
|
|
|
Ezinbestekoa da, euskarazko irakaskuntza, gurasoen bo ron datezko urrats bat izatetik, bete beharreko araua izatera bilaka dadin eta, ordu tegi kontu, oso nabarmen haz dadin. Horrelakorik ez da egongo legeak hala aginduko ez duen bitartean; eta legezko betebeharra izan dadin, euskarak, baitezpada eta premia gorrienez, ofizialtasuna lortu
|
behar du
Ipar Euskal He rrian. Abertzaleen, euskaltzaleen, herrizaleen —izen ezberdinak erabil daitezke eus kararen alde jardun dutenentzat— indar egitez eta mobilizazioz lortu da ikastolen ezagupen publiko zerbait, euskara plazara zabaltzea, euskararen al deko giroa haztea.
|
|
|
Bati baino gehiagori zinikoa irudituko bazaio ere, menperatzea jasan duen herri batean, aginteak ebazten duena ezinbestez onesten dute herritarrek. Ipar Euskal Herrian, Parisko gobernuak bihar erabakiko balu euskarak
|
behar duela
ofiziala izan, ez litzateke aurkako oldarraldi handirik izango, non ez den, be harbada, Hezkunde nazionaleko irakasleen artean, hauetatik asko" Errepublika batu eta zatiezin" aren zaindari zorrotzak baitaude. Oldarraldirik egon ala ez, irakasle hauetatik gehienen euskararen menperatze mailaz eta eus karazko irakaskuntzarik obratzeko gaitasunaz, baina, zalantza handienak badaude.
|
|
|
Irmotasunez jokatu beharko genuke pastoralak bezalako abaguneetan behintzat, zinez harrigarria iruditzen baitzait euskarazko kultur sorkuntzaren adie raz garri bat izan
|
behar lukeen
ikus-entzungai hau erdaraz moldatu dadin.
|
|
|
Beste behin ere hotz eta motz esatearren, euskararen aldeko giro hori nabaritu daitekeenetik, gure hizkuntzaren eguneroko erabilera neurria beti eta gutxiagotuz joan da. Badirudi —eta hau ere uste dut jada adierazi dudala— euskararen egoera nolabait" hobea" zela haren alde gogor borrokatu
|
behar zen
garai haietan. Haatik, borroka garai horietara, beharbada, itzultzeko unean gaude, ikusiz Frantziako Estatuaren aldetik itsuke riaren jarreretara berriro lerratzeko joerak daudela.
|
|
|
Ondorioztatze hori ateratzea larria litzateke, baina salbagarri ere izan daiteke euskararen sustatzaile eta garatzaile garenon artean kontzientzia hartze baten sorburua izango balitz, hau da, mintzaira bizidun bat, lehenik eta behin, mintzatzeko egina dela! Eta, on dorioz, erabileraren bideak bultzatzeko, indartzeko, areagotzeko moduak asmatu eta obratu
|
behar direla
, premia gorrienez.
|
|
|
Gai honetaz harekin sarritan hitz eginik, uste dut Jean-Mixel Bedaxagar Urdi ñarbeko arotz-kantari adiskideak ere nik hementxe azaltzen ditudan kezka hauekin, gutxi edo aski, bat egiten duela. Hortaz, ikusmin handia sortu
|
behar luke
Bedaxagarrek aurtengo apiril amaiera inguruan oholtzara eramango duen Akitaniako Alienor trajeriak. Ez da inolako zalantzarik Akitania zaharra lurralde in dartsuko subiranoa izateaz gain, Frantzia eta Ingalaterrako erregina izan zen andere handi horren bizi-urratsen kontakizuna pastoral bidez egin daitekeela.
|
|
|
Gaüzak argiki erraiteko, eüskarazko hamar hitzetarik zortzi Eüskal Herri orotan berberrak dira, eta ahozkatzeko manerak dü hanitx egiten eüskaldünen arteko entelegatze nekeetan. Erraiten den bezala," beharria
|
behar da
egin". Bena holakorik agitzen da mintzaje hanitxetan, bai frantsesaren kasüan ere.
|
|
|
Hor tan ez da düdatzerik. Haatik, euskara batuaren izan beharrak, ez lüke eüskalkien ahültzerik, non ez den desagertzerik, ekarri
|
behar
. Bestela, horrek erran nahi lüke eüskararen sendabide bezala ikusirik izan denak eüskararen abe ras tarzünak ehoko dütüala.
|
|
|
Holako zorigaitzik ez lizateke agitü
|
behar
Züberoan... bena hori osoki gu re eskü da! Züberoako eüskalki berezia galtzen bada... züberotarren ogena date, ez beste ihorena!
|
|
|
Hala agitzez, alabaderekeria bat lizateke, mintzaje bat, lehen-lehenik, mintzatzeko eginik beita! Eta zoinek düe lehen-lehenik min tzatü
|
behar
... mintzatzen dakienek ez bada. Hortan da eüskararen geroaren giltzetarik bat:
|
|
|
Frantsesez irakurten ez jakitea alabaderekoa lizate hanitxen ustez. Halaber
|
behar
leite izan eüskararen kasüan edo damügarriago orano, gure mintzajea denaz gainen.
|
|
|
Eüskarazko hitz horik batuan sartürik agitzen ahal dira eta horien erran nahia ez da miraküiluz jakiten: ikasi
|
behar da
. Hortarako dügü hiztegi ttipi hau egin, eüskaldünen arteko arrolatzeak gure hein ttipian lagüntü nahiz, den güziek müga ororen gainetik igaraiten den zerbait ezinago ederra beitügü:
|
|
|
Irri egitea eta eginaraztea maite baitu. Haatik, serio jarri
|
behar
de larik, ez du hutsik egiten. IK Iparraldeko talde klandestinoan ibilia da, kartzelan egona ere bai; militante historiko eta nekaezina da, itzultzailea, eta kaze taria.
|
|
|
ibiltzea, mintzatzea, elkar guru tzatzea... Juntatzen gaituzten ideiak bilatu
|
behar dira
. Herria biziaraztea da aber tzale izatea; aisialdian jende orotarikoa bilduz, adibidez.
|
|
|
Herria biziaraztea da aber tzale izatea; aisialdian jende orotarikoa bilduz, adibidez. Eztabaidatzeko paradak sortu
|
behar dira
. Borrokan sartu gabe ere izan daiteke abertzale.
|
|
|
Tiroketa horiek jendea beldurrarazi zuten, eta batzuk urrundu egin ziren; baina beste asko buru-belarri sartu ziren, ni tarteko. Iparraldea Iparraldeko jendeak aitzinarazi
|
behar zuen
; horregatik, ni beti anti-ETA izan naiz, haren sudur-sartzeen erabat kontrakoa. Hemengoa hemengoek kudea dezatela.
|
|
|
Lurralde Elkargoa
|
behar da
Iparraldea bere osotasunean kontuan hartua izateko. Bistan dena ez dela aski, baina autonomiara heltzeko bidean dago.
|
|
|
Baina injustizia ho rretaz jendea ohartzen ari da, eta Frantzia bere buruaren kontra doa. Bidegabekeria horretaz abertzaleak baliatu
|
behar dira
. Ez dute aski egiten.
|
|
|
Hizkun tza bat beti aldatzen ari da, eta hori biziaren seinale ona da. Hitzak asmatu egin
|
behar dira
, beti egin den bezala. Otoa hitzak, adibidez, ez du ez buru ez buz tanik, ez du inolako zentzurik.
|
|
|
Baina ez naiz batere purista; ez diet latinetik eratorritako hitz guziei uko egiten. Zuberera gure berezitasun esparrua da; haren alde egin
|
behar dugu
, beste euskaldunen kontra joan gabe. Batuak, ez barka, Komunikaziozko Euskara deitzen diot, badu huts bat:
|
|
|
Funtsezko araua badela hor hizkuntza ororendako balio duena: hitz bera denetan berdin idatzi
|
behar dela
, nahiz, normala den bezala, eskualdearen arabera arrunt manera desberdinez ahoskatzen den. Beraz, liburua idazteko ez dut inolako duda edo zailtasunik bizitu.
|
|
|
Pettarreko lau herrietako biztanleek" Abdelkader" pastorala es kaini
|
behar zuten
uztailaren 26an, igandearekin, baina ko ro nabirusaren izurriak 2021 urtera arte gibelarazi du kultur ekital dia. Gara egunkariak pastoralaz, euskarak Xiberoan bizi duen egoeraz eta joan den mendeko Xiberoaz Allande Socarros kaze tari, itzultzaile eta hautetsi abertzale ohiarekin solastatu da.
|
|
|
Bai, aldatu ez direnak dira funtsezko arauak; oso guti dira. Bi talde
|
behar dira
, bata bestearen arerio direnak, talde horiei erraten zaie, urdinak eta gorriak, edo giristinoak eta turkoak; urdina zeruaren kolorea da, eta gorria infernuarena.
|
|
|
|
Behar da
lehen perediku bat, jelkaldiak, hogei inguru, eta azken peredikua. On tsalaz behar luke pertsonaia nagusiak hil, zeren horrek agerrarazten du tragedia bat dela.
|
|
|
Behar da lehen perediku bat, jelkaldiak, hogei inguru, eta azken peredikua. On tsalaz
|
behar luke
pertsonaia nagusiak hil, zeren horrek agerrarazten du tragedia bat dela. Eta ezaugarri inportantea da ere euskaraz izatea.
|
|
|
Hor badago, eragile nagusi bat, funtsezkoa dena, galtzen baldin bada pastoralak ez duena irauteko ziorik, eta hori euskara da. Euskararen praktika galtzen bada pastorala galduko da, eta Xiberoan galtzen ari da, hori argi eta garbi erran
|
behar da
. Ez da batzuek uste duten bezain sendoa.
|
|
|
Bai, nahiz eta erran
|
behar den
kazetako bultzatzaileak eta jarduleak zuriak zirela, erlijioaren eta kontserbatismoaren aldekoak, baina bazuten hori, euskararen aldekoak ziren, atxikimendu hori argi ikusten da. Aldiz, gorri anitz eus kararen kontrakoak ziren, baina ez Bedaxagar.
|
|
|
" Euskal Herri bat izan
|
behar bada
, euskalduna behar du izan" 4
|
|
|
" Euskal Herri bat izan behar bada, euskalduna
|
behar du
izan" 4
|
|
|
" Euskal Herri bat izan
|
behar bada
, euskalduna behar du izan" 100
|
|
|
" Euskal Herri bat izan behar bada, euskalduna
|
behar du
izan" 100
|
|
|
Berandu hartu nuen kontzientzia, 1978 -79 inguru horretan. Iparralde zale makurra naiz, baina aitortu
|
behar dut
nire kontzientzia politikoa etorri zela, parte batetik, bederen, Hegoaldetik. Lehenik, German Rodríguezen heriotza hura!
|
|
|
" Euskal Herri bat izan
|
behar bada
, euskalduna behar du izan" 102 liskarrak izan ziren, eta horrek puruki inarrosi ninduen. Bigarrenik, beste gertakari larri bat izan zen kausa:
|
|
|
" Euskal Herri bat izan behar bada, euskalduna
|
behar du
izan" 102 liskarrak izan ziren, eta horrek puruki inarrosi ninduen. Bigarrenik, beste gertakari larri bat izan zen kausa:
|
|
|
" Iraultza ala hil", eta horrelako tentelkeriak. " Iraultza eta bizi!",
|
behar du
. Ikus pegi hits eta ilun hori eskuin muturrak izatea, ontsa liteke, baina guk?
|
|
|
" Euskal Herri bat izan
|
behar bada
, euskalduna behar du izan" 104
|
|
|
" Euskal Herri bat izan behar bada, euskalduna
|
behar du
izan" 104
|
|
|
Autodeterminazioak bai. Autodeterminazioak erraten du beste Eu ropa bat
|
behar dela
, Europa federala, autodeterminazio eskubidea onartuko duena; eskatzen duten herriei, erran nahi dut, eta badakit batzuek ez dutela es katuko.
|
|
|
Zure iduriko, euskaraz ala elebitan izan
|
behar du
dena delako Euskal Herriak, dela autogobernatu, autodeterminatu nahiz independenteak?
|
|
|
" Euskal Herri bat izan
|
behar bada
, euskalduna behar du izan" 106 behar. Eta ber bidetik ari gara Ipar Euskal Herrian.
|
|
|
" Euskal Herri bat izan behar bada, euskalduna
|
behar du
izan" 106 behar. Eta ber bidetik ari gara Ipar Euskal Herrian.
|
|
|
" Euskal Herri bat izan behar bada, euskalduna behar du izan" 106
|
behar
. Eta ber bidetik ari gara Ipar Euskal Herrian.
|
|
|
Intolerantea da erratea: " Mezu hauek euskaraz ziren, eta euskaldun munduari zuzenduak ziren, eta nahi bazenute mundu horretan sartu, euskaraz ikasi
|
behar duzue
!". Eta kito!
|
|
|
Eta ez da hori bidea. Euskal Her ri bat izan
|
behar bada
, euskalduna behar du izan. Ez baldin bada Euskal Her ri eus kalduna, beste izen bat eman diezaiogun.
|
|
|
Eta ez da hori bidea. Euskal Her ri bat izan behar bada, euskalduna
|
behar du
izan. Ez baldin bada Euskal Her ri eus kalduna, beste izen bat eman diezaiogun.
|
|
|
Bena segunda zonbaiten bürüan izigarriko flash argi batek denak txütiarazi güntüan eta zoin lehentaka kanporat elkarazi. Erran
|
behar da
aro haietan, hede xuriek akudiña handiak zütüela abertzale bazter nahasle haien nolabait tinkatzeko edo pürü beren egingeietaz ahal bezain bat xehetarzün biltzeko. Bena gaü beltza zen, txakür herexarik ihon ere ez, bena ezezagün harek esküaldea gük beno hobeki ezagützen züan, horkoa zelakoz:
|
|
|
segatzen eta kolte bati itzatü ondoan, herriko izenak euskaraz tintatzen eta ber gaüaldian denak herrietako ateetan lantatzen. Erran
|
behar da
Frantziako aministrazioari bigabostetan galteginik izan zeiola gure herrietako izenak euskaraz jartea bena beti bezala, euskalzaleen galtoak, jakobinen lanoetan galtzen ziren. Arren, norberak ez badü egiten ez beita sekülan eginik izanen, abertzaleek beren gain hartü züen herriko izenen euskara hütsean agerreraztea.
|
|
|
Euskara, euskararen berpiztea egünorozko bizitzan, Euskal Herri osoan eus karaz, betidanik Allanderen borroka bidea izan da eta beraz, erakasle
|
behar
gorrian zen AEK Xiberoko Gaü Eskolak, erakasle bolondres gisa behartü züan. Ez zen bi telefona dei izan beharrik.
|
|
|
Baganakian. Bena ez zen arrenküragarri ikas maila batetik aitzina, komunikazioa lortüa delarik, euskararen hobekuntzako ürratsa hartü
|
behar
delakoz. Eta kanpoareki mintzatzeko, lotsa gaintitü behar da.
|
|
|
Bena ez zen arrenküragarri ikas maila batetik aitzina, komunikazioa lortüa delarik, euskararen hobekuntzako ürratsa hartü behar delakoz. Eta kanpoareki mintzatzeko, lotsa gaintitü
|
behar da
. Allandek, alde batetik ikasleak beren hizkuntza berrian fidantxa harrerazten kausitzen züan eta gainera euskara hobetzen zeien (hiztegi xüxena erabilaraziz, aditz egokienak etb...).
|
|
|
Ontsa oritzen niz, nola ikastaldi batean, pista jokü batetarik landa, Gaü es kolako ikasle eta erakasleak loriatürik ginen haier beha. Biren arteko konplizitatea ikusi
|
behar zen
hitz batetaz mintzatzen zirelarik. Erri karkaza bateki ürrentzen züan ondoko ikusbide hau Allandek bigabostetan aipatzen züan:
|
|
|
Ez züan ez, gogoeta handirik eramanen beste hitz baten edireiteko, ützülpengintzak, artetarik, libertate osoan kurritü
|
behar
beitü eta segürtamen hau bi hoiek ontsa bazakien, beraz, üsüan erriño eta begi klixka batek eztabada güziak geldiarazten zütüan.
|
|
|
" lehen ürratsa askatarzünaren bidean", Hego Euskal Herriko aro hortako nausikeriazko estrategiari lotüak zitzeizkionek, ustekeria faltsüak hedatüz, ipar eta hego aldekoen arteko güdüka politiko arrunt batetarik harat, itsuski lerratüz, orgaren iraularazteko, indarrak eman zütüen eta ororen bürü, nolabait kausitü ere... Geroztik Allandek, sare sozialeko" Hitzapitz" izeneko bere blog günean, eskülarrürik jauntsi gabe eta noiz nahi bere izkiribüen ondorioen arrisküak goaitatüz, zorionez agitü ez direnak, jokütria edo manipulazio hoik, besteak beste, salatü
|
behar
zütüan... Alta Allandek Iparretarrak erakünteko militanteen gisa popülüaren askatarzünaren ikurra ez züan saihets etxekitzen.
|
|
|
Ipar Euskal Herriko egoera politikoaren aldaketek sasiko biziaren üztea ahalbidetü ondoan, erakaslegoatik ere apür bat baztertürik beste egingei franko züalakoz, halerik ere, üdako ikastaldietan, arrosa bat bezain fresk agertzen zeigün edo eztabada arrastiri aldi baten animatzeko edo ibilaldi baten egiteko eta bereziki izadiaz eta ondareaz zütüan jakitatearen partekatzeko. Zeren, ez da uste üken
|
behar
ordenagailü baten gibelean egünak eta gaüak xuritzen zütüala. Mendi eta bortüen gainti kurritzea gustatzen zeion.
|
|
|
Lehenak hizkuntzaren aldetik aberastarzün izigarrikoa eskentzen dü eta hiztegi tti pia euskalkitik euskara batualat heltze ko zaldain bat izaten ahal da. Nahiz eta xiberotarrari zinez etxekia izan, bazakian Allandek honen eremüa hertsi dela eta egün batez, nahiz eta euskalkia komunikazio tresna bezala etxeki eta garatü
|
behar
, idatzia eta mintzamena euskara batuaz egi tea beharrezko dela. Ützülpen lan parrasto bat, gehienak ordaintürik izan gabe, bere gain hartü züan eta Herri Alkargoa eta Aüzetxeetako idazki aministraziokoak euskara batualat moldatzeko behar gorria ikusten züan.
|
|
|
Nahiz eta xiberotarrari zinez etxekia izan, bazakian Allandek honen eremüa hertsi dela eta egün batez, nahiz eta euskalkia komunikazio tresna bezala etxeki eta garatü behar, idatzia eta mintzamena euskara batuaz egi tea beharrezko dela. Ützülpen lan parrasto bat, gehienak ordaintürik izan gabe, bere gain hartü züan eta Herri Alkargoa eta Aüzetxeetako idazki aministraziokoak euskara batualat moldatzeko
|
behar
gorria ikusten züan. Haatik, xiberotarrari, arau berrieki, izkiribüa baitezpada etxeki nahi zeion.
|
|
|
Hixtoria, kultura bere aberastarzün güzieki, üsaintxak, izadia eta ondarea, artzaingoa besteak beste lantü dütüe. Nahiz eta Allandek pentsatzen bazüan ere Jean Louis Davantek züala lansaila handiena bete
|
behar
, berak ezeztatü behar züan erriño batez, segürtatüz lan hontan Allan de unaia zela eta Christophe de Prada eta bera idiak. Erraiten neizüelarik gizon honek unaiatik zerbait nabari bazüala...
|
|
|
Hixtoria, kultura bere aberastarzün güzieki, üsaintxak, izadia eta ondarea, artzaingoa besteak beste lantü dütüe. Nahiz eta Allandek pentsatzen bazüan ere Jean Louis Davantek züala lansaila handiena bete behar, berak ezeztatü
|
behar
züan erriño batez, segürtatüz lan hontan Allan de unaia zela eta Christophe de Prada eta bera idiak. Erraiten neizüelarik gizon honek unaiatik zerbait nabari bazüala...
|
|
|
Duela hogei urteko eta egungo hautetsiak, frantses egituretan ari direnak, ez dira berdinak. Zuberoako esperientziak eta borrokak euskalduntasunaren al deko giro bat ekarri du, ez du esan nahi
|
behar diren
baliabideak ekarri di tuztela. Herrien Elkargoak ez du bitarteko politikorik, adibidez, euskararen al deko politika bultzatzeko.
|
|
|
Herrien Elkargoak ez du bitarteko politikorik, adibidez, euskararen al deko politika bultzatzeko. Lan egiten du, baina askoz gehiago
|
behar da
. Ale gia, giroa aldekoa da, baina aldi berean ohartzen gara euskara duela hogei urte baino kinka larriagoan dagoela.
|
|
|
" Allanderen emankizüna Xiberoko Botzean: ‘Egün bat, hitz bat’
|
behar
züen izentatü ‘Egün bat, hortz bat’ ez zaizüe üdüri?" Eta gü, gure gizontto eta emaztetto itxüra nokügabekoeki, hala üdüriarazi nahi pürü, gü bai gü, txirtokoiak, erri karkazaz prefosta...
|
|
|
Ez dut erran nahi euskal kulturak, dantzak edo beste, abertzaletasunaren eskuko egon
|
behar duenik
. Baina ezta ere frantseskeriaren zerbitzurako eta eus kaltasunaren etsai amorratuen jostagailu folkloriko.
|
|
|
Hemen, zailtasuna ez da gutxituko, alderantziz baizik; erabat iparraldean eta hurbil dirudien Südu gailurrera jo beharko baitugu, lehenik, belardi baten gora, eta, aski laster, pagadi batetik igota. Oihan honetan, arroka arrailduek oso nekeza egiten dute igoera, eta lepotik Südu gailurreraino (1.167 m) ordu bat inguru
|
behar da
, hasieran hala ez bada uste ere. Izertze honen saria da, hargatik, bista zinez ederra daukagula tontor hertsi honetatik, bai Zuberoa alderat nola Auñamendi eta bere inguruko mendietara, zein ere Aspe haraneko beste hainbat herri, ibar eta gailurretarat.
|
|
|
Süduko garatean, hego-mendebalderat doan hegia hartuko dugu, eta 894 metrotan emana den lehen gain belartsu batean, erabat ekialderat eta agerian dugun La Mouline herrixkara jaisten den malda baten behera joan gintezke, ibilbide labur bat –3 ordu– egin nahiz gero. Jaitsiera honetarako, ordu erdi bat
|
behar da
kontatu.
|
|
|
Iazko abenduan, Artxiloako kurutzetik harat, itsasertzetik hurbilenik eratu tako xenda paratzen ari zirelarik, apur bat lurren barnera ibiltzerat behartzen zuen ibilbide seinalatuak. Une batez ere arretaz ibili
|
behar da
, pankartetan sei nalatuta izatetik bidearen galtzada gainean baitira emanak marka horiek, ze hazki L' Hyppocampe izen ponpotxa eman dioten etxe aberatsaren aurretik. Kirolzaleentzako eremu batetik pasa eta gero, xendak Santa Barba lur muturrera eta hementxe eraikitako kaperara geramatza.
|
|
|
Alain Merkapide süjetak oso txukun antzeztu du Abdelkader emir bo rrokalaria, serio eta neurrian jokatuz, urdinen aldetik egin
|
behar den
legez. Go rrien aldetik, berriz, guztiz alderantziz agertu behar da, eta horretan gaizto sinesgarriak, hots, oso garratz, gogor eta ahoberoak izan ziren, besteak beste, Bugeaud jeneral frantsesa jokatzen zuen Allande Davant eta Clauzel egiten zuen Be ñat Kaskü.
|
|
|
Ez zen segür gizarte kontsümoko mündüan zahartzen, nahiago zütüan lagün beharrünantenak süstengi edo erosketen egiten lagüntü. Ardürenean hoinez bazabilan, botüra edo autoa ez züalarik
|
behar
ordü gorrietan baizik erabilten, hala nola, etxondoalat edo Baionarat joaite ko, eta orano, noiztenka baizik. Gure gizonaren egün oroztako akodiña goxoenetarik bat zelarik, bere aüzüneko adiskide hüllanenekin (haboroxeak andereak), ühaitz bazterreko gatü, ez sobera dohakabeen bazkatzea!
|
|
|
Gure bidealdi lüzeetan, holako nahigabeak ügari izan dira, eta beti hor gira... Beraz, geroari begira, mügerki bühürtü
|
behar
dügü, eta egingeiak arraplazaratü arraheinki.
|
|
|
Ekaitza astekariak zenbait auzi izan zituen argitaratutako artikulu batzuen harira, hautetsi edo polizia batzuek jarritako salaketen ondorioz. Astekariaren lege ordezkaria izanik, hura izaten zen auzipetua eta epaileen aitzinean erantzun
|
behar zuena
. Bere gain hartzen zituenak ez ziren, ordea, bere erabakiak eta bere ekintzak.
|
|
|
Ondotik, 1980an, Baionan Suprefeturaren kontrako atentatua prestatzen ari zirela, Txomin Olhagarai eta Ramuntxo Arruiz militanteen heriotzek ainitz hunki zuten. Orduan kontzientzia hartu zuen Euskal Herriari eskubide osoak ukatuak zizaizkiola eta Euskal Herria biziarazi
|
behar zela
, ber tze militanteekin juntatzeko hautua egiten zuela.
|
|
|
Tiroketa horiek jendea beldurrarazi zuten, eta batzuk urrundu egin ziren; bainan beste asko buru-belarri sartu ziren, ni tarteko. Iparraldea Iparraldeko jendeak aintzinarazi
|
behar zuen
. Horregatik, ETAren sudur-sar tzeen erabat kontrakoa izan naiz.
|
|
|
Gure aferak eskuetan hartzeko, gure oraina bai geroa guhaurek finkatzeko, deliberatzeko eta egiteko ahalak eskuetan ukaiteko. Iparraldean, egitura horren ardiesteko eskubidea badugu eta honen ibilarazteko ahalak
|
behar ditugu
. Dena mugitzen ari den mundu huntan, euskal populuak bere leku osoa aurki dezan, egiazko autonomia bat federazio moduan antolatua den Europa batean ikus ginezake, kudeaketa klasikoaren gain lege egiteko ahalmena dituenak.
|
|
|
Dena mugitzen ari den mundu huntan, euskal populuak bere leku osoa aurki dezan, egiazko autonomia bat federazio moduan antolatua den Europa batean ikus ginezake, kudeaketa klasikoaren gain lege egiteko ahalmena dituenak. Burujabetasuna berreskuratzeko bidean, hurrengo urratsa, autonomiarena izan
|
behar luke
. Bixtan dena, autonomia horrek egiazko herri proiektu politiko, proiektu oso, sinesgarri, ulergarri eta onargarri baten ekarle izan behar luke.
|
|
|
Burujabetasuna berreskuratzeko bidean, hurrengo urratsa, autonomiarena izan behar luke. Bixtan dena, autonomia horrek egiazko herri proiektu politiko, proiektu oso, sinesgarri, ulergarri eta onargarri baten ekarle izan
|
behar luke
.
|
|
|
Errauste egunean, Beñat Espil adixkideak agurtu eta besteak beste hauxe zion: " Etxebartar seme eta iparreko anaiaren bizia ez beita beti izan lasaiezko ibai luze bat... ororen gainetik arraileriant handi bat beitzen, txirtoa maite zuan eta bere arrapru gogokoena" Herriak Bizi
|
behar du
" balin bazen ere," Irriak bizi behar du" ezpainetan erria emaiten zeion. Apurka-apurka abertzaletu zen gure laguna.
|
|
|
Errauste egunean, Beñat Espil adixkideak agurtu eta besteak beste hauxe zion: " Etxebartar seme eta iparreko anaiaren bizia ez beita beti izan lasaiezko ibai luze bat... ororen gainetik arraileriant handi bat beitzen, txirtoa maite zuan eta bere arrapru gogokoena" Herriak Bizi behar du" balin bazen ere," Irriak bizi
|
behar du
" ezpainetan erria emaiten zeion. Apurka-apurka abertzaletu zen gure laguna.
|
|
|
Hala, lan egin züan Eüskaltzaindiaren Euskara Batuaren Eskuliburuan, bere jakintza erakutsiz. Bena erran
|
behar da
zübere raz erakusten züala bere jakintza zabala. Morfologia, aditza, egitüra... oro bazakitzan.
|
|
|
Bestalde, erran
|
behar diat
ere, ützülpen hanitx egin düala Alkargoarentako eta formaküntza bat antolatü hüala gazte zonbait planta ditean sail hortan.
|
|
|
Panpeia eta Allanderi zoakien Zuberoako berrien zabaltzea, baina horien partetik iturria doi bat agortua bezala zegon garaian, Jean-Louis-ek hartu zuen luma, Igarailea izenpetuz bidaltzen zituen berriak, ahal zuen guziez, ezin zuelarik irakurlea abisatzen zuela: " Xiberoko berririk ez düt bildü ez igorri ahal ükan aste hontan, Eüskal Herria utzi
|
behar
ükan baitut egün zonbaitez" (2000-02-17).
|
|
|
" Ostegun arrastiri apalean Baionara lagüntüko naika, Euskaltzaindiaren gomendioan eginen düdan libürü aurkezpeneala, hor Ozaze Jaurgainean idazlana presentatzen beitüt?" Beraz astearte arratsaldean telefonoz deitu ninduen erantzunez ezin zela etorri osasun arazo batzuengatik, nahiz larritasunik gabe.
|
Behar ziren
botikak hartzen zituela, egonkortasun bat bederen lortuz, eta poliki-poliki hobekitzeko esperantza zuela. Gainera Sü Azia elkartearen xedeak aipatu zizkidan.
|
|
|
Aita Junes, segür zira septentrional iparretarrak ützüli
|
behar dela
–
|
|
|
maskaradak lehenbiziko artikuluan, pastorala, Frantzian aterberik gabe direnei laguntzeko plangintza, Elf-Aquitaine enpresaren pribatizazioa, Castelloko probintzian fran tziar ikasle autobus baten istripua, Kontradikzioak deitu iritzi artikulu bat non euskal kulturaren ekitaldi batean euskararen ez erabiltzea salatzen duen, eta azkenean artikulu aski luze bat argazki eta maparekin Biarnon den Südu mendiari buruz ibilaldiko xehetasunekin. Erran
|
behar da
Allande mendizale sutsua zela eta mendiari buruzko jakitate handia zuen. Biziki ongi menperatzen zuen euskara batua baliatzen zuen hor, Euskaldunon Egunkariak hamahiru urte iraun zuen bitartean (1990-2003).
|
|
|
Aitzinsolasean lauzpabost egia agerian ematen zi tuen: euskara bat baizik ez dela eta euskalki bat besteak baino gehiago edo ho be ez dela; hamar hitzetarik zortzi, bederatzi ez bada, berdinak direla Euskal Herri osoan, ahoskatze ezberdinak direlarik, eta beste hitzak ikasteko di rela; euskara batua beharrezkoa dela euskaldunen artean elgar ulertzeko; eus karazko prentsa irakurtzeko zailtasunak badirela baina ikasi
|
behar zela
, frantsesez irakurtzen ez jakitea harrigarria litzatekeelarik...
|
|
|
Aita Junes Casenave-Harigile gogoan libu ruko bigarren zatian hartu dugu. Erran
|
behar da
Allandek 2018an zendu zen ohorezko euskaltzain elizgizon zuberotarra anitz maite zuela eta haren eus kararen aldeko lana anitz amiratzen zuela. Bere xedea zen orain arte argitaratuak ez ziren Aita Junesen lanak argitaratzea emeki-emeki Sü Aziaren Aita Ju nes Casenave-Harigile gogoan izeneko sail berezi batean.
|
|
|
" Iraultza ala hil", eta horrelako tentelkeriak. " Iraultza eta bizi!",
|
behar du
". Ipar Euskal Herrian garatzen den elebitasuna sal atzen du, diglosia zela erranez eskubide eta baliabideak berdin-berdinak ez baitira, tolerantziaren izenean euskararen erabilera ahulduz doalarik.
|
|
|
Baina Jean-Louis Davantek galdegin zigun titulu hori den bezala atxikitzea, Herria euskal aldizkari bakarra delakoz erlijiozko kronika astez aste ontzen duena, eta hori baitezpada atxiki
|
behar dela
zioen.
|
|
|
Baina honek aitortu zidan bazuela bestalde asko lan eta Herriarekiko kolaborazioan Panpeia Etxebarne batek berak egin lezakeen baino lan askoz hobea egiten zuela. Erran niolarik, orduan, menturaz beste zuberotar berriketari batzuk Panpeia
|
behar luketela
lauzkatu, Allandek erran zidan haren ustez zoritxarrez zuberotar guti zela zubereraz behar den bezala idazten zakienik. Horretan gelditu zen gu bien arteko orduko solasa, Herriari doakionez.
|
|
|
Baina honek aitortu zidan bazuela bestalde asko lan eta Herriarekiko kolaborazioan Panpeia Etxebarne batek berak egin lezakeen baino lan askoz hobea egiten zuela. Erran niolarik, orduan, menturaz beste zuberotar berriketari batzuk Panpeia behar luketela lauzkatu, Allandek erran zidan haren ustez zoritxarrez zuberotar guti zela zubereraz
|
behar den bezala
idazten zakienik. Horretan gelditu zen gu bien arteko orduko solasa, Herriari doakionez.
|
|
|
Eta erantzunen% 50ek hauxe dute aitortzen: euskaraz delakoz, euskara atxiki
|
behar baita
eta hedatu, euskararen irakurtzeko, euskararen ikasteko, euskara maite baitut, euskalduna delako. Kopuru apalagoko beste ihardespenetan:
|
|
|
Hala nola Zuberoan. Hortarako, erabaki genuen, zuberotar berriketari gehiago ukan nahiz, bilkura bat egin
|
behar genuela
Zuberoako herri batean, hango eus kaltzale multzo bat elkarretaratuz. Hori zen 1990eko hamarkadako azken urtetan edo 2000.eko lehenetan, ez naiz zuzen oroit.
|
|
|
Paxkalin eta biak harat joan ginen, hitzartutako tenoreko, baina nehor ez zizaigun agertu, bat salbu, beranduago, errateko ez zela harritzen gisa horretako urratsa biharamunik gabe egotea. Eta etxera itzuli ginen, besterik gabe, ulerturik iniziatibak han beretik
|
behar zuela
etorri eta ez gugandik.
|
|
|
Hauek gonbidatu genituen berezikiago" Euskaraz irakurtzearen ohidurarik badea?" galderaz eztabaidatzeko. Bilkura oso aberatsa izan zen, artetik Jean-Louis Davantek hitzaldi mamitsua eskaintzen zigula," irakurtzeari anitz zor diot, euskaraz irakurri
|
behar da
", zioela," lehenik euskaraz mintzatu behar da, bistan da, bainan irakurtu ere behar da, euskararen heina ez dugu luzaz atxikiko ez badugu irakurtzen". Bai, oroitzapen hoberenetan geldituko zaigu Muskildiko biltzar hori.
|
|
|
Hauek gonbidatu genituen berezikiago" Euskaraz irakurtzearen ohidurarik badea?" galderaz eztabaidatzeko. Bilkura oso aberatsa izan zen, artetik Jean-Louis Davantek hitzaldi mamitsua eskaintzen zigula," irakurtzeari anitz zor diot, euskaraz irakurri behar da", zioela," lehenik euskaraz mintzatu
|
behar da
, bistan da, bainan irakurtu ere behar da, euskararen heina ez dugu luzaz atxikiko ez badugu irakurtzen". Bai, oroitzapen hoberenetan geldituko zaigu Muskildiko biltzar hori.
|
|
|
Hauek gonbidatu genituen berezikiago" Euskaraz irakurtzearen ohidurarik badea?" galderaz eztabaidatzeko. Bilkura oso aberatsa izan zen, artetik Jean-Louis Davantek hitzaldi mamitsua eskaintzen zigula," irakurtzeari anitz zor diot, euskaraz irakurri behar da", zioela," lehenik euskaraz mintzatu behar da, bistan da, bainan irakurtu ere
|
behar da
, euskararen heina ez dugu luzaz atxikiko ez badugu irakurtzen". Bai, oroitzapen hoberenetan geldituko zaigu Muskildiko biltzar hori.
|
|
|
Erran
|
behar da
zinez" radiofonika" zela Allande, ez beitzen mikroaren lo tsa. Hots largatzen zen eta kobesatzen ere aisaxka.
|
|
|
Ez düt ihor ere espantatüko erraiten badüt haren mentsa egün oroz senditzen dügüla Xiberoko Botzan ez girelarik akort hitz ala erraiteko manera batentako. Zürkaitzirik gabe ere, zühainak jarraiki
|
behar
dü handitzen, agian okerxka.
|
|
|
Agitzen zeikün ere, üdan eretzekoz, gaüko ebilaldi antolatzea. Laxüki, denbo ra zohardi
|
behar zen
eta argizagibetearekin hobe orano. Ülüntzean abiatzen ginen eta orenak igaraiten ebilten.
|
|
|
Bena horien antolatzeko jente beharra bagünüan. Lehenik, esprabü bat egiten günüan, bereziki jakiteko ützüliaren egiteko zonbat denbora
|
behar zen
. Ordüan günüan deliberatzen ebilaldi harek nonbait han zonbat oren iraüten züan.
|
|
|
Ordüan günüan deliberatzen ebilaldi harek nonbait han zonbat oren iraüten züan. Bezperan ebilbidea seinalatü
|
behar zen
. Ebilaldi egünean berriz lagünzale beharra bazen, hala nola bidean bizpalau lekütan" kontrolak" behar züen, segür izateko ebilzaleak oro xenda honetik igaraiten zirela.
|