|
2000
|
|
|
Obsesio zaharren loratzea ote zen? Nolanahi izanik ere, ez zitzaidan burua gehiegi berotzea komeni, eta, gogoeta patxadatsuago
|
baten ondoren
ulertu nuen beste hiru gonbidatuak eta neu itsasontzi berean gindoazela, eta gure kapitain gaiztoen eskuetan gorriak ikusi genituela laurok nola laurok ere, aurreko hiruren antzirudira. Eta, jarraian, begietara irudi bat, eskuetara dardar bat, belarrietara intziri orlegi bat:
|
|
|
Eta besterik esan gabe, musurik eman gabe alde egin du niregan beste lurrikara haragikara bat eraginez. Baina afaltzera joan garenean, nik beste gisa
|
batez
ulertu ditut Patxiren hitzak, izan ere kanpoan lainoak dena hartua baitzuen, eta udako freskurak hotzak azala pinportu didan eta buruko ileetatik behatzetako atzazaletaraino zeharkatu nauen hotzikara eragin baitit. Eta Danek furgonetan eramaten gintuen bitartean pentsatu dut gauean bi aukera nituela:
|
|
2001
|
|
|
euskarazko hitz elkartuak eta erakarriak" ziodunak" izatean (motivés), alemanez gertatu ohi den bezalatsu. Horrelako hitz bakoitzaren elementuek eta elementu horien antolabideek euskaran bertan dute oinarri eta gaurko euskaldun
|
batek
uler ditzake horrexegatik, nahiz sortu berriak izan. Inguruko erdarek, berriz, bestetandik harturikako gaiez, antzinako hizkuntza batetik edo bestetik?
|
|
2002
|
|
|
Gainera, bere zabarkeria ezkutatu ordez, hirekin hitz egiten duenean beti saiatzen duk hizketaldiak halako maila bat izan dezan. Alde
|
batetik
ulertzekoa duk haren jokaera, zeren betidanik jakin izan baitik hi Euskaltzaindikoa hintzela, Juanito San Martinek esanda ziurrenik, ez dituk ba alferrik biak eibartarrak eta biak adin bertsukoak. Beste alde batetik, txikitan akolito izana nonbait, haren hitz egiteko moduak Agirre Asteasukoaren sermoiak gogorarazten dizkik batzuetan, Leninen aipuak bestetan, eta ekonomia neo-liberaleko eskuliburuak beste zenbaitetan.
|
|
|
" zerbaitez edo norbaitez iseka egiteko era, adierazi nahi denaren kontrakoa esatean datzana". Baina, ironia, modu zabalago
|
batean
uler dezakegu, esate baterako, umore fina eta zorrotza, aldi berean gaiztakeria puntu bat duena. Eta bide horretatik inoiz jo duten gaur egungo euskal idazleen zerrenda luzea da; izan ere, Luis Fernandezek aukeratutako bidea, gure gatazkaren errealitate gordina erlatibizatzeko eta kritikatzeko ironia erabiltzearena, gero eta ohikoago bihurtu da gure literaturan:
|
|
|
(...) [Poetei] Ez zaie burutik pasatzen poesia errezital batean ia ezinezkoa dela bertso
|
bat
ulertzea, milaka liburu idazten direla inoiz irakurriko ez direnak, egunkarietan poesiaz idazten dutenak poetak berak direla eta herriek poetak maite baldin badituzte mitoak behar dituztelako dela. Ez dira konturatzen eskoletan haurrei poeten gurtzea irakatsiko ez balitzaie, eta gurtze hori inertziaz helduengan atxikiko ez balitz, inork ez lukeela, zalea ez bada, poesiaz interesik edukiko.
|
|
2003
|
|
|
Badago beste gauza
|
bat
ulertzen ez duguna: poliziaren bidea B. ko hondartzaraino.
|
|
|
Galdera gehiago bururatu zitzaizkidan, baina bazen bereziki
|
bat
ulertzen zail gerta  tzen zitzaidana: zergatik utzi zuen nire bizkar artzain eginkizuna, hura bazen berez artzain, eta ni, berriz, amateur hutsa besterik ez?
|
|
2005
|
|
|
–Itzalen bariazioak. Pintore
|
batek
ulertu behar luke noski.
|
|
|
–Ez, ez didazu ulertzen. Baina egunen
|
batean
ulertuko didazu. Orain, zure lagunik onena izaten jarraitu nahi dut.
|
|
2009
|
|
|
Oroitzapen horiek guztiak beti izan ditut neurekin gertatutakoak gertatu ondoren. Azkenengo urteotan, edonola ere, beste modu
|
batera
ulertzen ditut. Uste dut zeuk ere ikusiko duzula nire aldaketa hori paper hauek irakurtzen badituzu.
|
|
|
Minbizia nuela eta urtebeteko bizia baino ez zitzaidala geratzen esan zidatenean, etxeko plomo guztiak erre eta ilunetan gelditzea bezala izan zen niretzat. Gauzak apurren
|
bat
ulertzen hasi nintzenean, ez nekien zein aurpegirekin agertu familiakoen eta lagunen aurrean. Andre bi nintzela esango nuke; bata, neure barruan bizi nuena, eta, bestea, ingurukoei agertzen niena.
|
|
|
Ulertzen didazu, ezta? " Ganorabako bat besterik ez da Almike" entzun nionetik Iñigori, atzera begiratu, eta beste modu
|
batera
ulertzen hasi nintzen nire semeek esaten eta egiten zituzten gauzak. Uzten didazu Anderri buruzko beste gauzatxo bat kontatzen?
|
|
|
Esperantza handia jarri genuen unibertsitatean (modu zabal
|
batean
ulertutako kultura baten suspertzearekin zerikusirik lukeen itxaropen batez ari naiz zuzen zuzenean). Konbentzituta geunden unibertsitateak ekarriko zizkigun onura kulturalak sekulakoak izango zirela; memoria kolektiboa suspertzeaz gainera, memoria hori aberastuko zuela ikerketarekin, garai joanen irakurketa berriekin; formazio benetan humanistiko batek egon behar zuela ezein klasetako ikasketen oinarrian; formazio humanistikoak behar zuela izan alor guztietako lanaren hazi eta ongarri.
|
|
|
Ez dakit nola gertatu zen: identitatearen aldeko apustuak Jainkorik gabeko mundu
|
bat
ulertzeko bideen bila jarri ninduen ala fedearen galtzea izan ote zen identitatearen aldeko apustua indartu zuena. Seguru asko bi aldeon lehia dialektiko bat bizi izan nuen nire barruan, baina zerk ekarri zuen zer, ez, ez dakit.
|
|
|
Liburu hau, bada, istorio
|
baten bidez
ulertzea litekeena litzateke. Litekeena da, baita erraza ere, hurrengo aholkuak kontuan hartuz gero.
|
|
2010
|
|
|
–Ez dio axola, egun
|
batean
ulertuko duzu. Tira, goazen.
|
|
|
1 Eskuaren mugimenduak bi kausa ditu, lehenengoa fisikoa (zentzu zabal
|
batean
ulertuta) eta bigarrena mentala. Erantzun horrek arazo gehiago sor ditzake:
|
|
|
Hala, Kitcherren arabera, herriari erlijioa kentzen zaionean, herriak abstinentzia sindromea pairatzen du. Kitcherren ideia horiek guztiak zuzenak izan daitezke, eta erlijioari, nolabaiteko kontsolagarri gisa (zentzu zabal
|
batean
ulertuta), ateak irekita utzi behar zaizkio. Denok jotzen dugu sinesmen horietara modu batean edo bestean.
|
|
|
Guk ez dugu aintzat hartu lekukotasuna zentzu komunaren ereduaren deskribapenean. Zentzu komunaren funtsa, ikusi bezala, hautematean, oroimenean eta arrazoitzean (zentzu zabal
|
batean
ulertuta) datza. Zenbait pentsalarik uste dute zentzu komunaren ereduaren barruan lekukotasuna sartu behar dela, saihestezina baita gure bizitzan.
|
|
|
Gogora ditzagun komunikabideak, edo botere erlijiosoa. Hezkuntza sistema (zentzu zabal
|
batean
ulertuta) lekukotasunaren garraiobide nagusietakoa da. Bide horietatik denok, neurri batean, ardi bilakatzen gara:
|
|
|
Eta lotura batek askatasunaren murrizketa dakar beti. Ildo horretatik, eta behin behineko baieztapen gisa, esan dezagun ezin dugula nahi dugun guztia sinetsi(" ezin" hitza zentzu moral
|
batean
ulertu behar dugu). Halere, gure bizibideari erreparatuz gero, egon, badago inork ukatzerik ez duen gertakari bat:
|
|
2011
|
|
|
A, bai... zeharo ahaztua zeukan. Bat
|
batean
ulertu zuen zer falta izan zitzaion bere bizitza guztian. Georgesek maite izan zuen, baina zer esan nahi du horrek?
|
|
|
–Tira ba, hor konpon, nahi duzun bezala! Egunen
|
batean
ulertuko duzu, eta gaur esan didazunaz damutuko zara... Ez nuen nik hau merezi...
|
|
|
Okzitanieraren alde diharduten erakunde batzuk bisitatu genituen gure egotaldian, eta informazio dezente jaso genuen lurralde hartako historiaren gorabeherez: trobadoreen kontuak (Valentziara joandako trobadoreen kume ei da hizkuntza katalana; egia esan, han zeuden katalan eta okzitaniarrek ederto
|
batean
ulertzen zuten elkar, bakoitzak bere hizkuntzan jardun arren), kataroenak, frantsesen gurutzada eta setioak, harrezkeroko gainbehera, Mistral... Eta, dena ez baita lana, tartean ez ziren falta izan hondartza, paseoak, terrazetan kontu kontari ibiltzea, kontzertuak eta gisakoak.
|
|
2012
|
|
|
Franco hil ondoren, ordea, inoiz ez bezalako urte eta egoera euforiatsuak bizitzen hasi zen euskara. Carmenek gauza
|
bat
ulertu gabe esan zion agur bere mundualdiari: zaintzen zuten erizainek edo bisitan joaten zitzaizkion ilobek, denak ikasiak, zergatik ote zeukaten halako tema euskaraz hitz egiteko berari?
|
|
2019
|
|
|
–Bada historiaren parte
|
bat
ulertu ezin dudana. Nolatan lortu dut nire lehengo logela?
|
|
|
Bada beste hitz
|
bat
ulertzen ez dudana: espiritualitatea.
|
|
|
Batzuetan, arrazoia linguistikoa da: izenburua hitz joko bat delako edo polisemia duelako edo beste kultura
|
batean
ulertzen ez den metafora batean oinarritua dagoelako, helburu hizkuntzako itzultzaileak izenburua aldatzea erabakitzen du. Beste kasu batzuetan, ordea, arrazoi komertzialengatik aldatzen da izena, deigarritasuna bilatuz eta poetikotasuna baztertuz gehienetan.
|
|
2021
|
|
|
Lehen nioenez, Kunderaren aipuak betiereko itzuleraz dihardu Izatearen arintasun jasanezina liburuaren hasieran. Gertaera historikoak behin eta berriz gertatuko balira, beste modu
|
batera
ulertuko omen genuke Historia, beste modu batera neurtuko ondorioak, gauzak berriro gertatuko ez direla jakiteak ardura etikoa arinduko baligu bezala. Moralaren eta etikaren oinarrian, kalte egiteak ondorioz dakartzan zigorrak daude:
|
|
|
Nola ba? â Baina era poetiko
|
batean
ulertu behar da hori... edo? â£" Era poetiko batean" ulertu behar duk aurrenik, baina gero... batere uste eztela, era erreal batean ulertzen hasten gaituk.
|
|
|
â Baina era poetiko batean ulertu behar da hori... edo? â£" Era poetiko batean" ulertu behar duk aurrenik, baina gero... batere uste eztela, era erreal
|
batean
ulertzen hasten gaituk. Argi ibili ze poesia klase egiten den... egiten duten!
|
|
|
Hortaz, arloteak idatzi zuen maitasun gutun eder hura, eta berez agurtzeko egin bazuen ere, orain, Daviden pentsamendu indartsuaren arrazoibidetik, bestelako dimentsioa hartu zuen. Davidek bere barruan zeukan konbentzimenduaren argitan irakurrita, beste modu
|
batez
ulertzen zen guztia. Gizon hark betiko agurtzean gauzak ez direla kontatu dizkioten bezala esaten dio bere maiteari.
|
|
2022
|
|
|
...steko gogo handiena duena Etxera iristean enkarguak antolatu baititut bakoitza dagokion tiraderan eta hozkailuko apalean eta izozkailuko erretiluan eta biharamunerako arropak pentsatu eta bazkaria prestatzen hasi eta lehenengo alaba eta gero semea dutxara bidali eta gero biei ilea ongi lehortu hoztu ez daitezen eta ziur bietako batek oraindik izango duela biharamunerako egin beharreko etxeko lanen
|
bat
ulertzen ez duena edo ez dakiena nola egin eta hortxe hasiko zait galdezka Ama nola esaten da gazteleraz hau eta ama nola batzen dira hiru zifrako zenbakiak eta ama zergatik hitz batzuek hatxe daramate eta beste batzuek ez eta burua lehertzeko puntuan sentituko dut eta eztanda egin nahiko nuke eta eztandak eragindako uhin hedakorrekin etxe osoa zartatu nire seme alabak barruan daudela dena erraut...
|
|
|
Atera zuen Fitzpatrick jauna agertoki bazterretik eta alabak lau kontzertutarako sinatu zuela esan zion eta, noski, kontratuaren baldintzen arabera, hasieran hitzartutako zenbatekoa jaso zuela, elkarteak lau kontzertuak ematen bazituen edo ez bazituen. Fitzpatrick jaunak, ez baitzuen bat
|
batean
ulertu zer zen planteatzen zitzaiona, ezin zuen, nonbait, arazoa konpondu, eta gaia batzordeari aurkeztuko ziola esan zion. Kearney andreari masailetara igotzen hasi zitzaion haserrea, eta ahalegin guztiak egin behar izan zituen ez galdetzeko:
|
|
|
Siesta, garai batean nagikeriarekin, alferkeriarekin lotzen zen praktika, gaur egunean moloi bilakatu dutena, entrenatzaile pertsonal, modako aldizkari, osasun saioek gomendatzeraino, beti ere lan eta lan arteko pausa gisa, eta pixka bat deskantsatu ondoren berriz ere erabat produktibo izateko, eta hartara tentsioa sortzeko lo egiteko zailtasunaren eta deskantsatuta eta produktibo izateko ondo lo egin beharraren artean?. Miguel Ángel Hernándezek, ordea, dohain baten gisara, bertute
|
baten gisara
ulertzen du El don de la siesta izeneko liburuan. Siesta litzateke elipsi bat, eten ez emankor bat, denbora propio, subiranoaren bilaketa bat.
|
|
|
Hortaz, guztia ezin da gizabanakoaren mailara mugatu, baina, aitzitik, borondate indibidualen eta izaera komunitarioko proiektuen arteko oreka justu
|
baten arabera
ulertu behar da. Horren harira, Joseph Yvon Thériaultek (2019) Sept leçons du cosmopolitisme:
|
|
|
Multinazioa, ordea, bereizi egiten da unionismotik; izan ere, multinazioak bidea ematen du subiranotasuna, zatiezina eta berezia den zerbaiten modura ikusi beharrean, partekatua, erlazionala eta plurala den zerbaiten modura ikusteko. Halaber, lehenik eta behin estatu subiranoaren beraren funts gisa zenbait demos daudela onartzean, posible bilakatzen da jatorrizko komunitate politikoen arteko harremanak oinarri sendoen gainean eta deliberazioa eta etengabeko zabalkundea erraztuko dituen hizkera egoki
|
batean
ulertzea. Testuinguru horretan, komunitate nazionalek aukera izango lukete, kasuak kasu, jardunbide multikulturalak bultzatuko dituzten politikak inplementatzeko, kulturarteko politikak ezartzeko edo, are gehiago, tradizio kontsoziatiboago baten kasuan, lurralde nazional jakin batean beren hizkuntza propioa sustatzeko.
|
|
|
Orain, baina, beste modu
|
batera
ulertu behar da Kanada. Raffaele Iacovinorekin batera, Kanadako Federazioaren historiaren jarraipenerako esperantzagarria iruditu zitzaigun eta gaur egun ere iruditzen zaigun lan bat abiarazteko aukera eman zitzaidan, 2000ko hamarkadaren erdialdean De la nation à la multination:
|
|
2023
|
|
|
Hein
|
batean
ulertzen dut. Denok ditugu ahulguneak, etsaiak profitatzen dituenak.
|
|
|
Nolanahi ere, neurri
|
batean
ulertzen dut, aita, urte hauetan guztietan nirekin izan duzun jokamolde koldarra. Nahiz zuk inoiz ez aitortu, potroetatik helduta zintuzten txakurrek, ezta?
|
|
|
Nola? Hasiera
|
batean
ulertzen ez ditugun erreakzio emozionalen eta jokabidezkoen bitartez, zeinak jatorria baituten hondoratu, tapatu eta isildu izan den (baina orain ari den) zauri emozional horretan; eta hori sendatzeko, entzun egin behar dugu. Gure gazteei erakutsi behar diegu" zer moduz?" galderari ez diotela zertan beti" ondo" erantzun behar, gure eredutik hasita.
|
|
|
Lehendik ere, nerabezaroan, banuen joera: mendia, ekialdeko diziplinak eta filosofia, Gandhi, Lanza del Vasto... nerabe
|
batek
ulertu eta digeritu ditzakeen neurrian noski. Kultura versus natura kontrakotasuna, droga versus natura bihurtu zen nire baitan.
|