|
2000
|
|
|
bide luzea neukan aurretik, Lahinchera heltzeko gogoa bainuen. Beharbada, balantza batean jarrita, sei horiekin bidaiatzeak alde txar gehiago izango zituen onak baino,
|
baina
ordurako furgonetara igoa nintzen. Lekua egin zidaten mutilek, niretzako aulkirik onena utzita.
|
|
|
Errepidea eta autoa oso atzean utzi nituen, eta suposatu nuen udaberrian hura guztia urez beteta egongo zela, baita ni nengoen tokia ere. Herri hartara heltzeko berrehun bat metro geratzen zitzaizkidan,
|
baina
ordurako argi ikus nitzakeen etxe guztietako horma eta leihoak; eta askoz ere urrunago, abuztuko beroak eta ortuen egarriak hurrupatuta, urtegiko lau tantak.
|
|
|
Baina ni hazten eta hazten ari nintzen, bertzalde, eta ez nuen jada isildu nahi, zeren, apurka, erran eta adierazi egin nahi bainuen nik ere neure begiz ikusten nuena, eta osabaren mundua ere neure baitarik juzkatu nahi nuen, neurtu eta erabaki, eta hari jakinarazi: zu orain hortik zoaz, baina ni hemendik; osaba eta bion arteko elkargo sekeretu hark bi pintore zituen,
|
baina
ordu arte osabak egin zuen elkargoaren koadro osoa, marraztu eta koloreztatu, eta nik neure ñabardurak erantsi nahi nizkion, eta neure mugak jarri haren munduari, muga batzuk haratago neramatzala, bertzeak honatago. Baina koadroa aldatuko ez ote nion beldur zen osaba, eta horregatik zegoen jeloskor... nahiz eta gero irri egin zidan, zeren eta hark libertatea baitzuen maite, eta ikusi zuen ezen ni ere libertatearen aldeko hautuan nenbilela eta hartarako eskubidea nuela, harik eta ene deliberamenduak, finean, haren jelosiazko sentimendua aldarazi zuen arte, osaba harrotasunerako bidean ipintzen zuela.
|
|
|
Kontatu zigun ezen konde frantses batek kontatu ziola, Frantziako eta Espainiako errege infantak ezkondu ziren egun berean, hain zuzen ere, nola behin batean arrain saltzaile baten saskitik itzuri zen karramarro bat, eta nola senar emazte batzuen kakontzian ezkutatu zen; eta iritsi zen gaua, etorri zitzaion emaztekiari kaka egiteko gogoa, joan zen aulkirat, paratu zen aulkiaren gainean, hasi zen bere egitekoa egiten... eta bat batean, ai!, oihuka eta oihuka hasi zen emaztea, zeren karramarroak hankaz handik heldu baitzion, beheko ezpainetariko batetik; eta, oi huak entzunik, itzarri zen etxeko jauna, eskatu zion kandela bat bere sehiari, hurbildu zen kandelarekin bere emazteaganat, ikusi zuen ikustekoa, eta erran zion emazteari: " Lasai, maiteño, berehala laxatuko dizut hori, zeren hatsa egoztea baita sekeretua eta kontu honen gorabehera guztia"; eta hartu zuen senarrak hatsa, hurbildu zituen ezpainak istripua izan zen lekurat, egozten hasi zen hatsa karramarroa uxatzeko eta ohiltzeko esperantzarekin,
|
baina
orduan, ai!, senarrak oihuka eta oihuka ekin zion, zeren karramarroak bertze hankarekin senarraren goiko ezpainetarik bati heldu baitzion; eta sehiak hura ikusi zuen, eta guraizeak ekarri zituen; eta ebaki zion karramarroari hanka bat, ebaki zion bertzea, eta hala erdietsi zuten senar emazteek azkenean karramarro izugarri hartaz libratzea.
|
|
|
Ginebraren eta tabakoaren keru lehorraren gibelean, berritasunaren gozotasun hezea gordetzen zuen haren ahoak, gaztetasunaren bizitasun zalua haren mihiak. Erran bezala, ez zen luze haren etxeko atariraino,
|
baina
ordu laurden baino gehiagoko bidea izan genuen, hainbertze aldiz berredan nuen-eta ezpain haragitsu horiek irekitzen zidaten iturritik. Zorabio batean, ezker eskua haren bular gainean pausaturik nuela urratu genituen azken metroak, karrika hutsean gaindi.
|
|
2001
|
|
|
–Bufff... ez, xinplea behar du izan.
|
Baina
orduan, zergatik ote dira galdera guztiak horren zailak?
|
|
|
–.. aurreneko partiduan, betikoa, ez diat kontzentratuta jolastu, ez zekiat, hotza bezala nengoan –hitzak janez hitz egiten du Anartzek, bere ideiak mihia baino bizkorrago joango balira legez– 15 tantoa arte edo ez nauk hasi pilota gozatzen,
|
baina
ordurako erremontada ezinezkoa zuan –ezintasun keinu bat egin du Anartzek, bere burua zuritzeko bezala– Baina bigarrengo partiduan bai, hor ondo jolastu diat, gustura, kontzentratuta eta...
|
|
|
Eta puntu horretara iristean, irrikan zeuden biak behera jaisteko eta elkarren ondoan egoteko.
|
Baina
ordu erdi egin behar zuten leihoetan. Hori zioen jolasak, ordu erdi egin behar zutela leihoetan.
|
|
|
Eta opariarekin egin zuen amets: zubi baten gainean zeuden biak (Parisekoan edo Lisboako luze hartan) eta Romak paper gorrian bildutako oparia eman zion eta berak ahaleginak egin zituen papera kentzeko baina ametsa lekuz aldatu zen orduan, zortzimilako mendi batean zeuden (Annapurna?) eta atzamarrak ezin zituen behar bezala mugitu; gutxika, baina, oparia zabaltzen joan zen
|
baina
ordurako ametsetan ari zela konturatu eta erabaki zuen ez zuela zabaltzea merezi, hura guztia buruaren jolasa baino ez zela.
|
|
|
Hortzaka kalitu dute.
|
Baina
ordu erdi baten buruan bi zakurrak, kobraren pozoia zela kausa, lurrean etzanda gelditu ziren, akabaturik.
|
|
|
Goizeko bederatziak arte ez zen enbarkaziotik irten. Guardia zibilen hiru jeep erreparatu zituen nasan,
|
baina
ordurako arrantzaleak ere kaian zeuden. Oinez zihoala, Ontziolako garabiaren parean bi guardia zibil inguratu zitzaizkion, trikornio beltza dirdiraka eta metraileta kanoiak apuntaturik.
|
|
2002
|
|
|
|
Baina
orduan, pentsamendu horiek buruan biraka eta hegan ari zela, zegoen lekutik bertatik behera begiratu eta Lurra ikusi zuen. Han zeuden itsasoak eta aintzirak, ibaien zilarrezko bideak eta azukrezko mendi elurtuak, zelaien landa zabalak, oihanen eta basoen orban ilunak eta hiriko marmol zuriak, denak begi bistan; eta ilartargiaren errainupean ilargia bera baino dotoreagoa iruditu zitzaion Lurra bera, edozein izar baino distiratsuagoa eta ederragoa.
|
|
|
|
Baina
orduan, ustekabean eta bat batean altxatu zen Sara, ezin ozenago esaten zuela:
|
|
2003
|
|
|
Beharrik ez zuen luzaz iraun legedia berriak!
|
Baina
orduz geroztik badirudi, ez dutela konponbiderik aurkitu ahal izan ez euskaldunek, ez espainolek, beren, estatuzaleen, eta, naziozaleen?
|
|
|
Goizean zapaldu zuen igela.
|
Baina
ordurako ez zuen seguru gogoratzen igela edo sugandila ote zen gelan zapaldu zuena. Izan ere, sugandila bat etortzen zitzaion gogora igelarekin batera.
|
|
|
Kontua da Mercedes eta Martinaren etxetik irten eta bigarren etxean sartu zenean," Ministeriokoa naiz" esan eta andre birrindu batek ezetz erantzun ziola, berak ez zekiela ezer Museoaz eta koadroaz, semeari itxaron ziola,
|
baina
ordu bietan heltzen zela Museotik semea, edo apur bat beranduago, eta goizegi zela oraindik, aterako ziola bitartean gazta apur bat eta pernila, eta edatekoa ere bai, nahi bazuen eta sabel gaiztokoa ez bazen. Matiasek azaldu behar izan zion grabazioa egitera etorri zela bera, ez Museo kontuetara edo koadro kontuetara.
|
|
|
Gauez izarren infusioa dirudi batzuetan, zerua oskarbi denean. Edo uralita ilun bat laino denean –jarraitu nuen nik,
|
baina
ordurako itsasoaz harago joanda zebilen Monika eta ez zidan jaramonik egin, nire belarri ertza bere mingain hezearekin miazkatzen segitu zuen eta dagoeneko hatsa berotzen hasia zuen. Norbaitek zintzurra estutzen ziola ematen zuen.
|
|
|
–Utz iezazkidazu egun batzuk –esan omen zuen Monikak,
|
baina
ordurako erabakia omen zuen baietza emango ziola. Elkarrizketa bukatutzat emanik edo, gizonak altxatzeko keinua egin omen zuen.
|
|
2004
|
|
|
Baina Eretzeko kontrolean bereizketa bat egiten da pasatzera doazen pertsonekin. Izan ere, bi pasabide daude kontrol horretan; bata palestinarrentzat eta gainerakoentzat bestea; horrela, atzerritarrek aiseago pasatuko dute,
|
baina
orduak eta orduak pasatuko dituzte lanetik etxera joan behar dutenek, kontrola gurutzatu orduko.
|
|
|
Uler ezazu, Joana. Ahal nuen azkarren itzuli nintzen kafetegira,
|
baina
ordurako zu?
|
|
|
|
Baina
ordurako Livia bazihoan.
|
|
|
1937an hil zen, eta Romanek ulertu zuen alferrik eman zituela azken lau urteak, aita modu horretan gorrotatzen, berez kulpa handirik ez zuen eta.
|
Baina
ordurako beranduegi zen, Martin kanposantuko harrak gobernatzen ari zelako, eta apur bat alferrik zelako Roman goitik behera damutzea, damutu zen moduan.
|
|
|
|
Baina
ordurako, aitaren berbaldiari baino gehiago, Romanek beste izen bati jarri zion atentzioa, hango jendetzaren artean bolo bolo zebilen izen bati. Izan ere, batek esaten bazuen Ezquerra zela onena, edo Vicente Trueba bestela, beti agertzen zen norbait besteek baino ozenago eta indartsuago egiten zuena berba, ia zarataka, eta esaten zuena Bartali zela onena munduan, aittu?
|
|
|
ez Roman, ez Martin bera ere. Martin segituan konturatu zen tontakeria galanta egin zuela,
|
baina
ordurako sugandila urrun zegoen, Etxanon edo.
|
|
|
–Mandorlaaaaa! –entzun da, berriz ere, mahastietan,
|
baina
ordurako txakurrak ondo entzunda zeukan lehenengo agindua, eta saltoka agertu da Di Ruggeroren parean, belarrien atzean laztanak jasotzeko. Gero, Di Ruggerok mahats ale bi hartu ditu lurretik, bakoitza esku batean gorde du eta, holako batean, eskuak txakurraren muturrera eramanda, kolpean zabaldu ditu, eskumakoan mahats ale bat eta ezkerrekoan mahats ale bat.
|
|
|
–galdetu zion Feynmanek Russelli, disimuluan Wittgensteinen aldera seinalatuz. Ezaguna zen Russell eta austriarra lagunak izandakoak zirela,
|
baina
ordurako ez ziotela elkarri hitzik egiten.
|
|
|
Salletarren futbol taldearekin egiten nituèn entrenamendu haietako batean, hamalau urterekin edo, beste istilu bat izan nuen anai Jaxintorekin,
|
baina
orduan, aurrekoan ez bezala, aurre egin nion, eta ez nuen amore eman.
|
|
|
–Ai, senartxo!,
|
baina
orduan, orduan bai, Nobel saridunak bere lezioa eman dit, bere goi asmoak azalduz. Entzun, bada, ongi zer esan didan, orduantxe gertatu baita nire konbertsioa:
|
|
2005
|
|
|
|
Baina
orduan, Kontxiren begiak argitu ziren, itxuragabeki argitu ere, bi eguzki txiki osatu arteraino. Eta, Begoñari besoetatik heltzen ziola, eguzki haietatik mintzatu zitzaion:
|
|
|
amona Kontxiren iritziak eta aitortzak, Leninen aipuak eta abar!
|
Baina
ordu arte, halaber, poliki eutsi zion mojatxoak urakanari, harik eta urakanak, bere azken interbentzioan, betean astindu zuen arte, burukorik eta abiturik gabe utziz, larrugorri.
|
|
|
Hirugarren aldiz edalontzia bete ondoren Irantzugan pentsatzen hasi nintzen. eserita nengoen, barnetik aulki bat aterata; aulkiak ez zituen eraman. Ordura arte ere Irantzugan pentsatzen nuen,
|
baina
ordutik aurrera beste era batean hasi nintzen berarengan pentsatzen. Ilea lepo inguruan aske zuela imajinatzen nuen bere hondartzako etxean, eta bat batean otu zitzaidan oso ondo egongo ginela biok bertan, uhinek harkaitzen aurka jotzean egiten duten zarata entzuten, etxearen kanpo aldean eserita, bata bestearen ondoan, ardo kopak eskuan.
|
|
|
Itziar hurbildu zitzaienean ni sukaldeko atetik begira nengoen; ez zuten karta ezertarako begiratu eta, zer jan nahi zuten galdetzean, mahai gainean zeuden autoaren giltzak luzatu zizkion amak Itziarri, maletegiko poltsak barneratzeko esanez; gero burua makurtzera behartu zuen eta, belarrira, guretzat zirela esan zion. Itziarrek burua jiratu zuen nire bila,
|
baina
ordurako ezkutatuta nengoen, sukalde barnean.
|
|
|
17 urtetan...
|
Baina
ordurako ere ikusgarri zeuden.
|
|
|
Besterik gabe egin ote zuen amonak halako irria? Auskalo, amona oso alaia zen berez,
|
baina
ordurako susmo txarrak nituen.
|
|
2006
|
|
|
Eta zein gehiago? Horrela etorri zen gerora musikatuagoen oldarra,
|
baina
ordurako gure bilakaera nahiko okertua zen. Ni behintzat Imanol Larzabalen abestiak entzutean ohartu nintzen horretaz.
|
|
|
Bazekien noizbehinka amesgaiztoek gauerdian esnatuko zutela, oihuka eta izerditan, haur izutu baten antzera.
|
Baina
orduan bere barneko ozeanoak nabigatzen zituen izozmendiaren baitan babestuko zen.
|
|
|
–Eskerrik asko –esan nion– Ilea ere garbitu nahi dut eta denbora pixka bat dut,
|
baina
ordu erdian bukatuko dut.
|
|
|
Ez ote zidan poz ilun txiki bat ematen nire eskutik jateko prest zegoen gizon handi hura nire oinetara makurturik imajinatzeak? Pixka bat bai,
|
baina
ordurako handiagoa zen asperdura eta nekea, hori ere egia da, bestea bezainbatekoa.
|
|
|
Ez nago oso ziur.
|
Baina
ordurako lagunak ginela uste dut.
|
|
|
Deeri ere zerbait eskatuko zion enperadoreak, edota, agian, eskatu aurretik hanka egitea erabaki zuen; kontuak kontu, Ingalaterrara itzuli zen 1589 urtean, pobre, etsita eta zitalduta. Ikusi zuen hainbeste adorez eta gogoz bildutako liburutegia erdi alferrik galdua edo lapurtua –liburuak falta ziren, baina emazteak eta umeek egunero bizitzeko joera garestia zuten–, eta tresna zientifikoak hautsiak edo desagertuak –salduak, beharbada– Agian Elizabeth erreginak lagundu nahiko zion bere astrologo partikularrari,
|
baina
ordurako Deek azti gaizto eta deabrukeria egilearen fama zuen, eta horrelako ospea zabalduegi dagoenean laguntzak eskaintzea ez da komenigarria izaten, ezta erreginentzat ere: elizgizonak eta prest zeuden sinesteko aingeruekin hitz egin zitekeela, baina aingeruek Deerekin hitz egitea susmagarria iruditzen zitzaien; Dee izanik, zen bezala, gizon arrunta, ezkondua eta seme alabak zituena, eta ez elizgizon, edo gutxienez ezkongabe penitente eta santua, ezin izan parte onekoa horrelako bekatariarekin harremanetan jartzen zen aingerua.
|
|
|
Freddyk halaxe egin zuen, zintzo eta esaneko, lau egun pasatu baino lehen.
|
Baina
ordurako gauzak urrutiegi joanak ziren, Edith eta Freddy txora txora eginda baitzeuden elkarren arteko maitasun jaioberriarekin eta ez baitzuten memento bat bakarra galdu nahi. Ezkutuko izenekin, urgentzia eta presazko amodio saioak egiten zituzten edozein ostatu zaharretan, eta etorkizunerako amets zoroei haize ematen jarduten zuten," ondorengo" zigarroa ke bihurtzen zuten bitartean.
|
|
|
Hiru egun zeramatzaten lehorrean. Azken orduko konturen bat zela eta, irteera atzeratu omen zuten,
|
baina
ordu txikitan abiatuko omen ziren eta luzea omen zuten bidaia. Sutetik libratutako ostaturen baten berri galdetu genion, gero.
|
|
|
Erosi litxarreriaren bat, eta egin ostera bat hor zehar, ea lagunik topatzen duzun.
|
Baina
ordu bietan joan batzokira, gaur han bazkalduko dugu eta.
|
|
2007
|
|
|
Elvis hil zen urteaz ari naiz idazten, eta burura etorri zait orain, zer idazten ote nuen Elvis hil zen urtean, ezer idazten baldin banuen. Egunerokoak idazten nituela oroitzen naiz,
|
baina
ordurako utzia izango nuen, beharbada, norberaren amets goiztiarrak eta errealitate ziztrinak paperera pasatzeko ohitura adoleszente hori. Tira, errazegi egin diot barre nerabearen egunerokoari, kontuan hartzen badut oraintxe egiten ari naizena ez dela oso desberdina, hemen ere ni neu izan nintzen gaztetxoaren amets goiztiarrak eta errealitate ziztrinak ari bainaiz paperera pasatzen; norbere buruaren eta inguruaren analisia aldi berekoa izan beharrean atzera begirakoa izatea, horixe alde nabariena; hori eta urteek ematen duten ikuspegi desberdina:
|
|
|
Urte hori bexalaxe aukeratu nezakeen aurrekoa, edo aurrekoaren aurrekoa; izan ere, askoz lehenagotik baikinen lagunak Rober, Edu eta hirurok, ume umetatik kasik. Rober eta biok gela berean ibili ginen beti eskolan, fraideetan; Edu, berriz, eskola nazionaletan zebilen,
|
baina
orduan, harremanetarako, inportanteagoa izaten zen auzunea ikastetxea baino, eta hirurok ginen auzo berekoak: atari bereko bizilagunak Rober eta Edu, eta haren ondoko etxebizitza batekoa ni.
|
|
|
|
Baina
orduan, hamahiru urte nuen uda horretan, Ireneren esajerazioek harridura eta emozioa besterik ez zidaten sorrarazten. Gehiago jakiteko irrika.
|
|
2008
|
|
|
mundua ere ez zen, egia esan, mundua beti baita mundua esateko gai den hizkuntzarena, eta Beñardo ez baitzen hizkuntza arrotz hartan mundua esateko gai; ez zèn lurra zen gaztelaniarena, berak ere. Beñardok? bere baitan eraiki zezakeena, bai,
|
baina
ordura arte eraiki nahi izan ez zuena, beharrik ere ez; jakin minak. Nazariok eta Honoratok bazutenak, bultza zezakeen lur hura eraikitzera, baina bazituen aurreragoko baldintzapen psikologikoak, itxuraz:
|
|
|
–Etxera eraman haut azkenean, esan zion Kaxkagorrik besoa lepainguruan luzatuta berriro,
|
baina
orduan, Beñardo bertan gelditu, burua tentetu eta halaxe mintzatu zen haren mihi lodia, irristadaz irristada:
|
|
|
Hondamenaren ordua zen, beraz, eta hondamenaren munstroa elikatzekoa,
|
baina
orduan, bat batean, argudiorik gabe aurkitu zen Natalia; zer egin behar zuen, bada: jateari utzi eta suizidatu bere maitasuna merezi ez zuèn gizon bategatik?
|
|
|
Aitak buruan behar zuen erantzuna,
|
baina
orduan, izeba Ursulak anaiaren norabidean pauso bat eman, eta halako keinu bat egin zion hari, galdera bat zena, burua behetik gora mugitu zuen, anaiari galdezka ariko balitzaio bezala: eta orain zer???, baina erantzun bat ere bazena, begi errukitsuak jartzeaz gain, eskuak zabalik zituen, ahurrak goraka, bi ontzi iduri, anaiaren eskuzabaltasuna jasotzeko prest?, harik eta anaiak. Beñardoren aitak?
|
|
|
|
Baina
orduan, ezustea!, hura entzun orduko halaxe ihardetsi zion markesa andereak, konbentzimendu handiz:
|
|
|
heldu zion goma puztu bat zirudienari?
|
baina
orduan, ezustekoa, makinak atera ez zuen, bada, turutaren antzeko soinu burrunbatsu bat: –Tuuu?!?.
|
|
|
goian, aurreko gelan zeukan kofre handi hura zela, eta pentsamendu hura marinel hankamotzarenarekin nahastu izan zitzaidan amesgaiztoetan.
|
Baina
ordurako ez genion guk aspalditik batere arretarik eskaintzen kantari; gau hartan, Livesey doktoreari bakarrik zitzaion ezezaguna, eta konturatu nintzen ez zuela harengan eragin gozoa izan, haserre bezala altxatu baitzituen begiak, eta gero Taylor lorazain zaharrarekin hizketan jarraitu zuen erreumaren kontrako erremedio berri bati buruz. Bitartean, kapitaina alaitzen zihoan kantatu ahala, eta azkenean zartako bat eman zion aurrean zeukan mahaiari, gu denontzat esanahi bakarra zuen eran:
|
|
|
Historia ongi ikasi dutenek (hau da, egiazko nafarrek ikasi behar duten bezala ikasi dutenek) badakite haren ondorioa dela Nafarroaren espainiartasun esentziala. Mundu errealean, noski, kontrakoa eska lezakete nafarrek,
|
baina
orduan beren burua traizionatuko lukete eta beren benetako tradizio historikoari uko eginen liokete.
|
|
|
–Zortzietan abiatuko da autobusa,
|
baina
ordu erdi lehenago egon behar da hemen, bestela zorroak sartzeko ez duzue lekurik izango.
|
|
|
Kamioiz beteta dago bidegurutzea, asko urrundu barik joan gara txiza egitera, ahal genuen moduan garbitu, eta bide bazterreko dendatxoan gailetak eta edariak erosi ditugu. Hotz handia dago,
|
baina
ordu gutxian pasa gara bero itogarrira. Autobusean itxaron diegu otoitzean eta gosaltzen gelditu direnei.
|
|
|
Gaztelaniarenak, aldiz, bide itsuak ziren Beñardorentzat, ulerkaiztasunaren horman bukatzen zirenak; Beñardok bazekien, bai, mundu haren berri –bazekien bazegoela gutxienez–, baina harresi batek inguratua zuen, eta ez zuen harresi hura baizik ikusten; gaztelaniaren jabe ez zèn heinean mundu itxi bat zen honek eskaintzen ziona: mundua ere ez zen, egia esan, mundua beti baita mundua esateko gai den hizkuntzarena, eta Beñardo ez baitzen hizkuntza arrotz hartan mundua esateko gai; ez zèn lurra zen gaztelaniarena, berak ere –Beñardok– bere baitan eraiki zezakeena, bai,
|
baina
ordura arte eraiki nahi izan ez zuena, beharrik ere ez; jakin minak –Nazariok eta Honoratok bazutenak– bultza zezakeen lur hura eraikitzera, baina bazituen aurreragoko baldintzapen psikologikoak, itxuraz: zertarako beste lur bat eraiki, euskararen lurra berea bazuen eta lur hartan norbait bazen, besteen aurrean?; ez al zen, bada, osaba Bixente harro agertzen noizean behin etxeko" bertsolari txikiaz", Beñardok aitarekin izaten zituèn auzietan aitaren alde agertzen bazen ere?; eta ez al zituen lagunak ere harri eta zur uzten bere ateraldiekin, sarri askotan barreak eta irri karkailak eragiten zizkiela... baita beldurra ere noiz edo noiz, zeren Beñardoren eztenkadak pozoitsuak eta mintsuak ere izan baitzitezkeen?
|
|
|
Aitak buruan behar zuen erantzuna,
|
baina
orduan, izeba Ursulak anaiaren norabidean pauso bat eman, eta halako keinu bat egin zion hari, galdera bat zena –burua behetik gora mugitu zuen, anaiari galdezka ariko balitzaio bezala: eta orain zer...? –, baina erantzun bat ere bazena –begi errukitsuak jartzeaz gain, eskuak zabalik zituen, ahurrak goraka, bi ontzi iduri, anaiaren eskuzabaltasuna jasotzeko prest–, harik eta anaiak –Beñardoren aitak– keinu etorkor bat egin zion arte:
|
|
|
|
Baina
orduan, ezustea!, hura entzun orduko halaxe ihardetsi zion markesa andereak, konbentzimendu handiz:
|
|
|
Makinaren parez pare jarri zirenean, izeba Eugenik eskua aurreratu zuen, mugimendu azkar batean makina ukitzen zuela: ...ra errepikatu zuen, baina, arestian ez bezala, bizpahiru segundotan eutsi zion eskuaren posizioari, makinaren osagai bati helduta, atzera egin aitzin; hirugarren ahaleginean, berriz, ez zuen atzera egin; eta ukitu zuen makinaren zati bat, ukitu zuen bestea, orain xafla bat orain beste osagai bat, ukitu zituen gurpilak... igo zen gora, eseri zen jarlekuan... heldu zion goma puztu bat zirudienari...
|
baina
orduan, ezustekoa, makinak atera ez zuen, bada, turutaren antzeko soinu burrunbatsu bat: " Tuuu...!".
|
|
|
–Etxera eraman haut azkenean –esan zion Kaxkagorrik besoa lepainguruan luzatuta berriro,
|
baina
orduan, Beñardo bertan gelditu, burua tentetu eta halaxe mintzatu zen haren mihi lodia, irristadaz irristada:
|
|
|
Hondamenaren ordua zen, beraz, eta hondamenaren munstroa elikatzekoa,
|
baina
orduan, bat batean, argudiorik gabe aurkitu zen Natalia; zer egin behar zuen, bada: jateari utzi eta suizidatu bere maitasuna merezi ez zuèn gizon bategatik?
|
|
2009
|
|
|
Ni ez naiz batere play zalea. Tira, gustatzen zait tarteka jolasteko,
|
baina
ordu luzeak lokalean sartuta ematea ez da, ez, planik dibertigarriena.
|
|
|
–Azkar bazkaldu eta gauza batzuk egin behar ditut,
|
baina
ordu bietan itzuli eta nahi duzun tokira joango gara, eta, buruarekin niri ezertarako begiratu gabe baietz egin ostean, sukaldera pasatu zen.
|
|
|
–Orain ez duk gauza handia izango,
|
baina
orduan?
|
|
|
|
Baina
ordurako masoiek botere handiegia zuten, eta burokrataz eta arribistaz betea zegoen masoneria. Baseak ez zeuden ados direkzioarekin:
|
|
|
Gauean lokartu ezinik egon zen, emakume gaixo hura oihuka hasten zitzaiola irudikatuz. Gosaria irenstera behartu zuen bere burua,
|
baina
ordu laurden bat geroago kafea eta ogi xigortua komunean behera joan ziren. Goragaleak gorrituriko begiei so egin zien ispiluan, baina haietan lanbroa besterik ez zuen ikusi.
|
|
|
Urbanizazioa bertan behera gelditu eta Salinastarren izena betiko lohituko zuen eskandalu bat.
|
Baina
orduan, oker izugarria egin zuen.
|
|
|
–
|
Baina
orduan, oker ez banago, Jason izena zenuen?
|
|
|
|
Baina
ordu bata ere heldu zen eta ez zen Josebarik agertu. Ordu bata eta erdietan ere ez.
|
|
|
Zer egin sinesten ez duzun horren aurrean?
|
Baina
orduek aurrera egin zuten, eta Diego bakarrik ikusten hasi zen bere burua. Bakarrik.
|
|
|
Horrela sei eta erdiak arte. Ordu horretan isiltasuna itzuli zen logelara,
|
baina
ordurako erabat bizkortuta nengoen. Kanpoan iluntasuna zen nagusi oraindik, eta Gabiren logela ikuskatzera joan nintzen.
|
|
|
|
Baina
orduz geroztik bizitza oso bat pasa da, eta dena da diferentea. Eszenarioa, zirkunstantziak, ondorioak.
|
|
|
Mingarriak, hori bai.
|
Baina
ordurako laurogeita hamarrak beteta zituen. Dozenaka gaixotasun pasata.
|
|
|
Une hartan, baina, ez zuen, Teofilo Mariak uste bezala, Domingok hitz egin, Damasok baizik; Damaso, izan ere, isilik zihoan, anaien hizkimizkiak entzuten, zetatarren aurkako bataila hartan protagonista bera izan zen arren; berak bazekien, ongi jakin ere, bere balentria kasualitatearen fruitua izan zela maila handi batean, amildegi baten aurrean itsuak bakarrik ematen baitu pauso bat aurrera? eta bera ere, betaurrekorik gabe, itsu baitzegoen une hartan, gero zorte ikaragarria izan bazuen ere, bere ezusteko erreakzioan Abelardo harrapatu baitzuen, betean harrapatu ere, hura k.o. utziz; bazirudien, beraz, bere ordua iritsia zela, besteen errekonozimendua jasotzekoa, txalo eta zorion,
|
baina
ordu hura ere iritsi orduko joan zitzaion, antza, konortea galdu orduko ostu baitzion Abelardok protagonismoa, Damasok handik bizpahiru minutura berreskuratu zuena Abelardo bere onera etortzean: hura, baina, ez zen jada gauza bera, jantzi berria eta adabakiz josia gauza bera ez diren bezala; bizitza osoan horrelako memento baten zain egon, etxeko bigarrena baitzen Damaso, azken batean:
|
|
|
Maizter zeuden baserri batean, baserria erre egin zitzaien arte.
|
Baina
orduan, nire aitari, seme bakarra naiz, hiriko hiltegian lana eskaini, eta hirira etorri ziren.
|
|
|
Eta Ernestina beste zerbait esatera zihoan, ezpainak ere dardararazi zituen une batez?,
|
baina
orduan, orduantxe, halaber?, arnasa hartu, eta mihi puntan zituèn hitzak irentsi zituen; eta, hala ere, hala eta guztiz ere?, etxean kriminalik ez zuela jakin arren, indignatuta jarraitzen zuen Ernestinak, haserre eta sumin, inertziaz bazen ere, eta garaia zen, beraz, bere sumin hura, modu batean edo bestean, adierazteko:
|
|
|
ezin zuzenagoa eta ezin zintzoagoa bazen karitatezko obrei eta Elizari ordaindu beharreko hamarrenei zegozkienetan, enpresari gutxi bezala?
|
Baina
orduan?. Orduan, Reginak behar zuen errudun:
|
|
|
ni Ama Birjina banintz, zu bezalakoei agertuko nintzaieke??
|
Baina
orduan?. Orduan Nazariok behar zuen erruduna!
|
|
|
...duan, galderak buruan pilatzen zitzaizkiolako edo, zergatik sendatzen nauzu, Jauna, gero berriro gaixotzeko??, zergatik hau niri?, ez al duzu Benjamin Mariari egin zenionarekin aski???, are urduriago jarri zen Maria Bibiana; eta berriro ekin zion arazoa ezkutatzeari, baina galdera gero eta zorrotzagoak etortzen zitzaizkiolako edo. Jainkoak gauza guztiak ikusten baditu, hau ere ikusten ari ote da?,
|
baina
orduan, hau lotsa eta hau lotsa, ai ene eta ai ene?!?, nahaste borraste batean sartu zen, bai baitzirudien ezen galdera zorrotz haiek hortz are zorrotzagoak zituztela, orekaren oinarriak jaten zituztenak, harik eta barrutik ezin kontrolatu zituèn mugimendu eta sentimenduak kanpora egiten hasi zitzaizkion arte; hura Adarekin zituèn erreakzioetan suma zitekeen?. Lehen ez zenuen horrelako jeniorik... esaten zion ahizpa gazteak?, baita pianoa jotzen zuenean ere, musikaren baitan kontzentratu ezinak hanka sartzera eramaten baitzuen maiz?. Zer gertatzen zaizu gaur??
|
|
|
ikusi zuen Maria Bibianak zer errealismorekin eman zuen segundo batzuk lehenago esplikazioa, Drakulak bera bortxatu balu bezala; ikusi zuen izeba Bittoriren keinu nabarmena, Maria Bibianaren esplikazioak goragalea eman balio bezala; entzun zuen Domingoren inpertinentzia, Bittoriri are keinu nabarmenagoa eragin ziona, izerdi hotza sentitzerainokoa, antza, hain zuen zurbil aurpegia, kare geruza batek estalia bezala; hura guztia ikusi eta entzun zuen, bai, Nazario Orbek, eta orduan, semeari merezi zuèn zaplaztekoa emateko asmotan, muturra okertu eta lekutik altxatzekotan ere egon zen, bibotea heltzeari ere utzi zion une batez?, bere semeak jaurti berri zuèn lotsagabekeria hura ez baitzen inola ere onargarri?
|
baina
orduan, halaber, beste gauza bat ikusi zuen, agidanean, hura lezio labur magistral bat emateko abagunea izan baitzitekeen inondik ere, berak. Nazario Orbek, doktrina sozialari buruz zuèn iritzia azaltzeko eta iraultzaileak eta bestelako jendilajeak bere lekuan uzteko, ez zen hura, haatik, Nazario Orbe seme alabei era hartan mintzatzen zitzaièn lehen aldia?, modu ezin zuzenago eta grafikoagoan:
|
|
|
|
Baina
orduan, oihu ezin ozenagoa egin zuen Txaroren amak:
|
|
|
Jiratu ere, jiratu zen Teofilo Maria kanpoko atearen bila,
|
baina
orduan, Tasiok bizpahiru pauso azkar eman eta lagunaren aurrez aurre jarri zen:
|
|
|
Bere aho alboko oreztaz harro egon den bezala. Don Rikardoren garaietan askotan joaten zen medikuarengana, seme alabarik eduki ezin zuela eta,
|
baina
ordutik gutxitan bueltatu da, eta badakit bere lagunei askotan esaten diela medikuari deitzen dion eguna
|
|
|
Diktadurapean bizitzea zer zen bagenekien, Espainiako demokraziaren defendatzaile ausartak ginen, eta garai hartan odola eta kuraia genuen. Gaurtik ikusita, errealitatea etsigarria da
|
baina
orduan. Gertatzen zena izugarria zela bagenekien, baina ez zuen gaur egun duen oihartzuna eta, beraz, gutxiago eragiten zigun.
|
|
|
zergatik, baina, baldin eta bera –Nazario– ezin zuzenagoa eta ezin zintzoagoa bazen karitatezko obrei eta Elizari ordaindu beharreko hamarrenei zegozkienetan, enpresari gutxi bezala?
|
Baina
orduan.... Orduan, Reginak behar zuen errudun:
|
|
|
ni Ama Birjina banintz, zu bezalakoei agertuko nintzaieke"?
|
Baina
orduan.... Orduan Nazariok behar zuen erruduna!
|
|
|
Nazario Orbek mahaia presiditzen zuen eta, zegoèn lekutik –zelatan jartzen zenean, ohi baino maizago heltzen zion biboteari– guztia ikusten zuen: ...tza sentitzerainokoa, antza, hain zuen zurbil aurpegia, kare geruza batek estalia bezala; hura guztia ikusi eta entzun zuen, bai, Nazario Orbek, eta orduan, semeari merezi zuèn zaplaztekoa emateko asmotan, muturra okertu eta lekutik altxatzekotan ere egon zen –bibotea heltzeari ere utzi zion une batez–, bere semeak jaurti berri zuèn lotsagabekeria hura ez baitzen inola ere onargarri...
|
baina
orduan, halaber, beste gauza bat ikusi zuen, agidanean, hura lezio labur magistral bat emateko abagunea izan baitzitekeen inondik ere, berak –Nazario Orbek– doktrina sozialari buruz zuèn iritzia azaltzeko eta iraultzaileak eta bestelako jendilajeak bere lekuan uzteko –ez zen hura, haatik, Nazario Orbe seme alabei era hartan mintzatzen zitzaièn lehen aldia–, modu ezin zuzenag... seme alabak behar bezala haztea eta heztea bere eginbeharra eta bere obligazioa zen, azken batean!
|
|
|
|
Baina
orduan, oihu ezin ozenagoa egin zuen Txaroren amak:
|
|
|
Jiratu ere, jiratu zen Teofilo Maria kanpoko atearen bila,
|
baina
orduan, Tasiok bizpahiru pauso azkar eman eta lagunaren aurrez aurre jarri zen:
|
|
|
...ua izan zela maila handi batean, amildegi baten aurrean itsuak bakarrik ematen baitu pauso bat aurrera... eta bera ere, betaurrekorik gabe, itsu baitzegoen une hartan, gero zorte ikaragarria izan bazuen ere, bere ezusteko erreakzioan Abelardo harrapatu baitzuen, betean harrapatu ere, hura k.o. utziz; bazirudien, beraz, bere ordua iritsia zela, besteen errekonozimendua jasotzekoa, txalo eta zorion,
|
baina
ordu hura ere iritsi orduko joan zitzaion, antza, konortea galdu orduko ostu baitzion Abelardok protagonismoa, Damasok handik bizpahiru minutura berreskuratu zuena Abelardo bere onera etortzean: hura, baina, ez zen jada gauza bera, jantzi berria eta adabakiz josia gauza bera ez diren bezala; bizitza osoan horrelako memento baten zain egon –etxeko bigarrena baitzen Damaso, azken batean:
|
|
|
...n pilatzen zitzaizkiolako edo –zergatik sendatzen nauzu, Jauna, gero berriro gaixotzeko...?, zergatik hau niri?, ez al duzu Benjamin Mariari egin zenionarekin aski?... –, are urduriago jarri zen Maria Bibiana; eta berriro ekin zion arazoa ezkutatzeari, baina galdera gero eta zorrotzagoak etortzen zitzaizkiolako edo –Jainkoak gauza guztiak ikusten baditu, hau ere ikusten ari ote da?,
|
baina
orduan, hau lotsa eta hau lotsa, ai ene eta ai ene...! –, nahaste borraste batean sartu zen, bai baitzirudien ezen galdera zorrotz haiek hortz are zorrotzagoak zituztela, orekaren oinarriak jaten zituztenak, harik eta barrutik ezin kontrolatu zituèn mugimendu eta sentimenduak kanpora egiten hasi zitzaizkion arte; hura Adarekin zituèn erreakzioetan suma zitekeen –" Lehen ez zenuen... bedeinkatua zara zu andre guztien artean, eta bedeinkatua da zure sabeleko fruitua, Jesus... eta Maria Bibiana halaxe gelditzen zen, isilik, eskuak bildurik eta begi arrenkariak goraturik:
|
|
|
Maizter zeuden baserri batean, baserria erre egin zitzaien arte.
|
Baina
orduan, nire aitari –seme bakarra naiz– hiriko hiltegian lana eskaini, eta hirira etorri ziren. Gero, handik urtebetera edo, ni jaio nintzen, gurasoek askotan kontatu izan didatenez.
|
|
2010
|
|
|
|
Baina
orduan, aita, ordura arte isilik geratu zena, mintzatu zen: –Nor zen gizon txikia???.
|
|
|
Jainko infinituki zuzen batek berdin zeruratu bailituzke nola kristau herri batean hiltzen den haur bataiatua, hala munduaren beste puntan hiltzen den indiokume bataiatu gabea, erru izpirik ere ez duena.
|
Baina
orduan, dilemari erantzun bat emateko. Elizatik kanpo ez zegoen, ez, salbaziorik, baina Elizak ezin zezakeen errugabetasuna betiko suarekin zigortu?, zer asmatu zuten teologoek. Linboa:
|
|
|
esan zuen Domingok, txokolate marka ezaguna gogoan, haren ateraldiak Helenari barre zaratatsua eragiten ziola, baita hitzezko erantzuna ere segidan: . Horiek gauzak dituzu, Domingo??; eta orduan, bat batean, zangoak ahuldu eta birika zimurtu zitzaidan;
|
baina
orduan, halaber, ezusteko erreakzioa izan nuen, birika zimurtu eta airez hustu orduko ez nekièn suaz bete baitzitzaidan, ez birikan eta ez gorputz osoan kabitzen ez zitzaidàn suaz?, zango indargabetuak berrindartzen nabaritzen nituen bitartean, hain zen handia Domingoren aurka sentitu nuèn herra eta ezinikusia; izan ere, zer zebilen anaia kontu hain serio harekin txantxetan, Helenaren etorkizu... non geratzen nintzen, bada?; edo, nik uste ez bezala, ezin serioago ari ote zen Domingo, zeren berak nahi zuèn gauza bakarra Helena beregana erakartzea baitzen, lekuz kanpoko ateraldi batekin bazen ere?; hura, baina, ez zen okerrena:
|
|
|
hasieran, soka bat ikusi nuen, baina orduan anai arreben ahotsak eta begiradak itzarri zitzaizkidan: bizi senak iratzarri zizkidan, alegia; ondoren, leihoa ireki nuen, neure burua handik botatzeko asmotan,
|
baina
orduan, orduantxe, hain zuzen ere, bizi senak Bécquerren ahotsa jarri zidan belarrian, nire bizitzak agur poema bat merezi zuen eta?
|
|
|
|
Baina
orduan, ezustekoa!; izan ere, bazegoen gure artean, halaber, Madrilgo negozio gizon bat, une honetan ez datorkit haren izena, baina don Diego ote zen??, molde atseginak zituena, gaixoen artean oso ere estimatua; bada, hura eztabaidan sartzen zela, Adolfok, don Adolfok, arrazoi zuela esan zuen, zeren erdaldunen artean euskaraz hitz egitea edukazio falta seinalatua baitzen, nihil novum sub sole?
|
|
|
Aita Santua nintzen, eta Vatikanon nengoen milaka eta milaka gizonemakumeri urbi et orbi bedeinkapena emateko asmoz, eskua besotik bat batean erori zitzaidanean.
|
Baina
orduan, badakizu zer?. Zu azaldu zinen, Gabino, monagiloz jantzita; eta, eskua lurretik jaso eta besora itsasten zenidala, esan zenidan:
|
|
|
Mugaz jositako giza izaera bera baikenuen bizidunok bizitzaren euskarri, eta muga guztien mugak, heriotzak, berdintzen baikintuen denok funtsean. Orduak dira desberdin, bakoitzak baitu berea, besteetatik bereizten duena,
|
baina
ordu guztiak eskutik doaz, orduen gurpilak ixten baitu, azken batean, bizi heriotzen zirkulua. Nik banekien, beraz, hura guztia, baina, aldi berean, ez nuen jakin nahi, bizi senak horrelako trikimailuak asmatzen baititu, bizi indar guztiak bizitzaren alde jartzeko saioan, autoengainuaren bidez. Eta, hala, neure nazka eta neure beldurra saminaren eta suminaren bilgarrian bildu, eta nire aurrean zetzàn hilotzaren kontra jaurti nituen, haserre handiz:
|