|
2001
|
|
|
Euskal libururik gehienak garai hartan Iruñean argitaratzen ziren; badirudi inprenta lanetarako erraztasun handiagoa zegoela han. Jesuitak Espainiatik bota baino urte pare bat lehenago aurkeztu zuen hau aita Kardaberazek baimena eskatuz,
|
baina
garai hartan agintariak ez zeuden oso jesuiten alde. Hori  horrela da, baina ezagutzea merezi du baimenik ez emateko atera ziren arrazoiak edo aitzakiak.
|
|
|
Neure gaxtean, hiru urteko batxillerra egin ondoan, fabrikan hasi nintzen lanean, hamabost urte nituela. Gorbatadun horietakoa nintzen, egia,
|
baina
garai hartako gorbatadunek ere langiletzat zeukaten bere burua, soldatakotzat. Batez ere, beti bezala, ni bezalako behe baino beheragoko gorbatadunek.
|
|
2002
|
|
|
Eta euskaraz ikas dezakezu, dena ez bada ere, zenbait gauza bederen.
|
Baina
garai hartan euskarak ez zuen tokirik unibertsitatean, besteak beste unibertsitate publikorik ez zelako (horregatik joan behar zuen jendeak Salamancara, estudiante tunante gisa), eta ez zuen tokirik irrati telebistetan, horretarako adina ere balio ez zuelako. Santo Tomas egunean entzun zitekeen euskara, tomate eta sagarren artean, pues, eguberrietako oiloa erostera joaten ginenean.
|
|
|
Garaia da, beharbada, euskaltzainen kopuruaren handiagotzeko, edo katalanek ireki dituzten bideen antzekoak guk ere erabiltzeko.
|
Baina
garaia da, horretan ez dut zalantzarik, plan estrategiko bat egiteko eta, behin betekizunak zehaztu ondoren, betekizun horiek nola eraman aurrera jakiteko. Kontuan izanik betiere gertatu diren aldaketa funtsezko hauek:
|
|
2006
|
|
|
Pisura sartu ginenean eskuratu genuen sofa ohe hura; Elenaren izebaren batek utzi zigun herentzian, oker ez banago.
|
Baina
garai hartan ezinbestekoa iruditu zitzaigun. Bisita asko izaten baikenituen etxean.
|
|
|
Orain erraza da hori esatea, noski, behin denok ohartuta.
|
Baina
garai batean ez zein hain bistakoa, eta atzera begiratuz gero, azkeneko urteotan behintzat, ematen du euskara hedatu eta normalizatzeko ahaleginean kantitatetik kalitatera joan garela. Hau da, aurrena hiztun berriak sortzeko ahaleginari eman zitzaion lehentasuna, eta, ondoren, hiztun berriak eta tipologia berriak sortu ahala, kalitateari ere begiratu beharraz ohartu gara.
|
|
2008
|
|
|
Ez dut gogoan zehazki noiz hitz egin genuen lehendabiziko aldiz aita eta ama izatearen inguruan,
|
baina
garai bat esatekotan, 2001eko udaberria izango zela esango nuke. Udaberrian izango zela diot, gogoan dudalako eguzkiaren izpiak indar handiz sartzen zirela gure etxeko egongelan, eta hori udaberrian eta uda partean besterik ez zen gertatzen.
|
|
2009
|
|
|
euskara indarberritzeko bidea.
|
Baina
garaia da euskarari arrotz begiz edo erdeinuz begiratu dioten, eta begiratzen dioten, euskal herritarrek bere egin dezaten hizkuntza bizikidetzaren auzia.
|
|
|
Erants zezakeen gauza askoz gehiago ere,
|
baina
garaiak ez dira batere onak pentsatzen dena esateko. Timermanek esan beharreko elementalena esan du.
|
|
2010
|
|
|
Horiez gain, Madrilera bizitzera joan ziren lehengusuek bidaltzen zizkigutenak, Enid Blytonenak kasu gehienetan. Tintinen album batzuk ere bagenituen,
|
baina
garai hartan hauek ez ziren liburutzat hartzen. Tebeoak ziren besterik gabe.
|
|
|
Elgoibarko elektrotresna denda hartan disko bat eskatzen nuenean ia egunero joaten nintzen hara, iritsi zen ala ez jakitearren. Esan zidatenez Eibarren ba omen zegoen benetako disko denda bat,
|
baina
garai hartan Eibar urrutitxo gelditzen zitzaidan. Herriarteko autobusa ordaindu egin behar, eta hori dirua amiltzea zen.
|
|
|
Gaur egun oso ezagunak diren idazleak
|
baina
garai hartan hasi berriak zirenak ere bazeuden, Antonio Muñoz Molina, esaterako, 1987ko irail hartan bi artikulu liburu eta Beatus ille eleberria baino ez zituena argitaratuta. Berehala egingo zen famatua, udazken hartan bertan argitaratu baitzen bere El invierno en Lisboa eleberria.
|
|
|
[23] D. Juan Antonio Urkizu, 35 urteko goizuetarra,
|
baina
garai hartan Aranoko erretore zena, 1730eko urriaren aurrenetan pilota partida bat ikustera joana Hernanin tokatu omen zen Minondo jaunarekin, eta bazter batera deiturik galde egin ere bai kontzientzia lasa ote zeukan, eta farreaxal bat eginez: pregunto el dicho Minondo porque le decia; a lo qual le volvio a decir, cómo tuvo el valor de pasar a perder una donzella de semenjante calidad, estando apalabrada con Maria Clara Zulaica.
|
|
2011
|
|
|
–Orain ez,
|
baina
garai batean unibertsitateko irakaslea izan nintzen.
|
|
|
" Ene Jainkoa, izan nadila ona, gaur gauean, eskain dezadala dantzaldi on bat, neuregana ditzadala berriro eta gorde ditzadala garai batean bezala!". A,
|
baina
garai batean uste osoa zeukan bere buruan, bere artean. Orain, gero eta sarriago, adoregabetu egiten da, susmatzen du hori ez dela hain garrantzitsua, azken batean, berak ondo edo gaizki egitea dantzan, arrakasta lortzea edo ez lortzea, ez eta bere senar gazteegia berarekiko leial izatea edo ez izatea ere.
|
|
|
Irabaziak" handiak" ziren
|
baina
garai haietan ere bazegoen ordaintzen ez zuen nagusirik eta lan galanta egin ondoren dirurik gabe gelditu zen pioirik. Oiartzungo bi lekukok horrela diote:
|
|
|
Beste aldean, Frantzia inguruetan, erregetzak zekarren diru beharraren zati bat aduanetako zergei esker eskuratzen zen. Sistema konplexua zen
|
baina
garai honetako helburua, bertako merkataritza garatu eta babestea izan zen. Sully izan zen aduanetako egituren burua.
|
|
|
Abiatu eta ibaira iritsi ginenean inoiz baino guardia gehiago zegoela ikusi genuen eta azkenean beste leku batetik pasa behar izan genuen. Gero, jendarmeak atera zitzaizkigun lekutik ez pasatzeagatik, mendian zehar iratzeen artetik joan ginen eta blai eginda iritsi ginen,
|
baina
garaiz neskak esneketariaren gurdia hartzeko. Gu baserrian geratu ginen egun pare bat iratzea mozten, ukuilua garbitzen eta artoa biltzen.
|
|
|
Hala izan zen, bai: dozenaka ideia bota zizkiguten,
|
baina
garaiotan denbora sobera ez daukagunez eta dena bi ordutan bizkor bizkor egin behar zenez, halakoxea izan zen erritmoa ere: zorabiagarria, dena azaletik aipatuta, ezinbestean, ezertan sakondu barik, hausnarrerako asti barik.
|
|
2012
|
|
|
Oinarrizko sustrai ideologikoa euskararen defentsa" euskal berbeitea" dugu.
|
Baina
garai berberean, liberal euskaltzaleak ere ageri zaizkigu. Eta guztien artean beste apaiz bat aipatu behar dugu:
|
|
|
" Antzinako euskaldunen alabantzen" ideologiaren ondorioz, bazegoen erregezaleen eremuan oinarritutako irudipen eta ideologia foruzalerik.
|
Baina
garai berean, liberal buruzagi batzuen artean ere foruzaletasun konstituzionalaren teoria landu zen. Esperientzian oinarriturik, foruzaletasun liberala tokian tokiko agintearen alde ageri zen.
|
|
|
Baina bestetik, Pablo Alzolak kontzertuen sistemaren luzapena lortu zuenean, irabazitakoaren muga politikoak ere azaldu zituen: Itun ekonomiko administratiboa bai
|
baina
garaian garaiko buruzagiak autonomia politikoa aldarrikatzen hasi ziren ozenago. Borondate politiko berritzailearen egarria ageri zen.
|
|
|
|
Baina
garaiko buruzagiak ohartu ziren, euskal erakundeen arteko batasunik gabe, beren indarra ezerezean gelditzeko arriskuan zegoela. Horrela, Conferencias delako sistema, hots, batzar komunak indartu zituzten, 1793tik aurrera bereziki, eta Irurac Bat lelopean bateratzea areagotu zen.
|
|
2018
|
|
|
Beharbada, kontu batzuk elkartzen garenean aipatuko dizkizut,
|
baina
garai hartan kokatzeko baliagarri izango dituzun ohar batzuekin hasiko naiz, testuinguruari buruzko zertzelada batzuekin.
|
|
2019
|
|
|
Familiatik oinordetzan jasotako jatetxea saldu, eta eraikun  tzaren negozioan sartu zuen dirua haren senarrak. Lanbide hartan ez zuen esperientziarik,
|
baina
garai haietan zebilen diru mugimendu handiak eraman zuen mundu hartara
|
|
|
Lau pertsonaiak dira dimisio existentzial beraren arketipoak, eta lau narrazioak gihar desberdineko kontakizunak izanik ere, laurek islatzen dute bakardadezko atsekabearen muin bera: ia isilpean, naturak jokatzen duen era berean, humus berria gorpuzten hasita dago,
|
baina
garaiko guztiz gehienek ez dute sentitzen horren usainik, salbu bakan batzuek, hona ekarri ditudan lau antiheroien sortzaileek tartean.
|
|
|
nobelagileak euskarari buruz idatzita utzi zituenak baino zorrotz laburrago. Gaur, hizkuntzalari guztiz gehienek ukatzen duten
|
baina
garai hartan oso errotua zegoen ustea jasotzen du Mitxelenaren itzulpenak: iskilu gutxi ditu euskarak borrokarako.
|
|
|
Asko inporta berari! Barrualdetik, berriz, hain euri gutxi egiten duenez, bere neurrian bai,
|
baina
garai honetan dagoeneko, bost axola, zeren, Urrietan arno berri, dupetan limurtzen ari.
|
|
|
Gogorra dirudi bere horretan,
|
baina
garai beltzetako negu gaiztoen lekukotzat har genezake.
|
|
2020
|
|
|
Horixe galdetu zion behin urbanizazio mamu hartan, umeak baino ez zirela. Orduan Connellek baietz esan zion,
|
baina
garai hartan Marianne zen hark bere bizitzan zuen gauza bakarra, beretzat bakarrik zuen gauza bakarra, eta orain ez zen gehiago hala izango.
|
|
|
" Aldapeko"," Ardo gorri nafarra"," Bautista Basterretxe" eta abar. Ez zen gauza handirik,
|
baina
garai hartan euskara zeharo debekatuta zegoenez, txalogarria zen.
|
|
|
Esan bezala, Bigarren poema liburuan ez dira gutxi bide berriak seinalatzen dituzten poemak. Otaegiren arabera," horietan aurki daiteke Leteren belaunaldikoen hausnarketa filosofiko eta sozialaren formulazio oso bat, gizakia bere osotasunean hartzen duena, maila pertsonalean eta unibertsalean,
|
baina
garai hartako Euskal Herriaren errealitate sozialari eta politikoari begiratzen ziona, oroz gainetik". Poema horien guztien artean, musika lagun, bi nabarmendu dizkigu denborak.
|
|
|
Franco hil eta ondorengo bi urteak oihuen urteak izan ziren. Ez Dok Amairukoak isiltzen hasi ziren, eta jaialdiak oihuak eta holako gauzak ziren, ez zegoen rock talderik, Koxka bakarrik, berbenetan kantatzen, orduan ari zen Errobi sortzen,
|
baina
garai hura euskal musikarako ez zen batere onuragarria izan, oihurik handiena botatzen zuenak zuen exitorik gehiena, gainera gure musikak aspalditik duen gaitza ere ematen zen orduan. Hau da, kantatu edo musika egitea baino garrantzi  tsuagoa zen ideologia garbi bat izatea, eta ideologia hori defendatzeko muin zorrotza, hemen jendea beti izan gara esatearen aldeko egitearen aldeko baino, orduan ere hori egiten zen, eta bazen bokabulario bat, borroka, txoria, kaiola, euskara, horiek edozein modutan batuak ere kantua ateratzen zen, horrek ez zeukan inolako sakontasun eta etorkizunik, eta argi eta garbi gelditu zen, zeren orduko gehienak pikutara joan ziren eta jende askok aldegin zuen guregandik, kantariengandik.
|
|
2021
|
|
|
Gutako bakoitzak ilusioa izan du inoiz edo behin bizitzan zerbaiten gainean lokartu ahal izateko, zeinahi ziurtasun edo fedez jabetzeko eta gorputzari atseden emateko.
|
Baina
garai bateko ziurtasun oro erauzi egin ziguten eta fedea ez da sekula izan gainean lokartzeko moduko zerbait.
|
|
|
|
Baina
garai hartan neuk ere ezin nezakeen pentsatu morroi hark ere ez zuela niri bidea libre uzteko batere asmorik.
|
|
|
Utmarrek esan ohi zuen bezala, gutako bakoitzak bere film propioa zuen, zeinek latzagoa, zeinek bigunagoa;
|
baina
garai hartan denok, gutxi asko, sentimendu batek lotzen gintuen: beldurrak.
|
|
2022
|
|
|
Belaunaldi serioa da eta ideia berrien defenda  tzaile sutsua, eta duen su hori, gaizki bideratzen duenetan ere, egiazkoa da, nik uste.
|
Baina
garai eszeptiko eta âesaldia erabiltzea zilegi bazaitâ pentsamenduek oinazetu batean bizi gara, eta beldur naiz batzuetan belaunaldi berri honek, den bezain ikasia eta hiperikasia izanik ere, ez ote dituen falta izango garai zaharragoei zegozkien gizatasuna, adeitasuna eta umore onbera. Gaur gauean, iraganeko abeslari bikain horien guztien izenak entzunda, iruditzen zait, eta hala aitor  tzen dut, garai estuago batean bizi garela.
|
|
2023
|
|
|
Orain neure buruari galdetzen diot ea zure amets berak ekarri ote zuen halabeharrez Bidaso bazter honetara.
|
Baina
garai hartan ez nuen astirik etsaien ametsez arduratzeko. Gerran geunden eta helburu militarra ziren.
|