|
2000
|
|
|
Sud Ouest eta Correoren arteko kapital hitzarmenak beste zenbait elkarte etaelkarkidetzaren sorreran izan du ondorio. El Diario V&scorekin batera, artikulu, argazki eta iragarkien elkartrukatzerako sareaz gain, egunkari bakoitzak bestearen banaketa sareari probetxua
|
atera
diezaioke hedapen eremuaren zati batean, hala nola, Sud Ouestek Gipuzkoako herrialdean (Donostia) eta El Diario Vascok Ipar Euskal Herrianeta Landes en. Elkarlan hau udan da erabilgarriena, orduan baita handiagoa pertsonenmugaz gaindiko mugimendua (kontsumo arrunta, turismoa...).
|
|
|
90eko hamarkadaren lehen erdiko gertakizun mediatiko garrantzitsuenetariko bat, dudarik gabe, La Semaine du Pays Basqueren sortzea izan zen, 1993ko irailean, familia kapitalekin eta gehienak bertokoak diren zenbait elkarteren partaidetzarekinRoland Machenaud ek sortu zuena. Astekari honen argitalpen elkarteak, Les Editionsde la Semainek, La Semaine des Landes eta La Semaine des Pyrenees ere sortu zituen.Astekari honek hamabost pertsona darabiltza eta tokian tokiko korrespondentzia sarenahiko sendo batez, jada etekinak
|
ateratzen
ari da. Azken hamarkada osoan ikusi ahalizan dugu estatuko lurralde osoan asteko prentsaren garapen fenomeno hau enpresaertainen itxurapean (10 eta 49 langile bitartekoak).
|
|
|
Ikusitako datuetatik ondorio nabarmena
|
atera
dezakegu: egunkari erregionalistekEuskal Herriko egituraketa politikoa birsortzeko joera dute erreferentzia eremuak eraikitzean.
|
|
|
Izan ere, osoberdinak baitira portzentajeak batean eta bestean.
|
Atera
dezakegun lehen ondorioa, beraz, honako hau da: lurraldearen ikuspegitik begiratuta, Euskal Herriaren irudi beraosatzen dute egunkari biek, herrialde eta herrialdez gaineko egitate bakoitzari antzekopisua emanez batak zein besteak.
|
|
|
Datuen aniztasunak ondorio orokorrak
|
ateratzea
zailtzen badu ere, joera batzuetanantzekoak agertzen zaizkigu berriro EUSKALDUNON EGUNKARIA eta GARA: Iparraldearekiko joeretan hain zuzen. Bi egunkarietan, Ipar Euskal Herrian gertatutakoak aipatzen direnean, bereziki kultura eta euskararekin lotutako gertaerak aipatzendira, mota honetako albisteak Iparraldetik jasotako berrien erdia baino gehiago direlarik (%51 euskarazko egunkariaren kasuan eta %54 gazteleaniazkoarenean).
|
|
|
Egunkari guztiak batera aztertzen baditugu, ondorio argi batzuk
|
atera
ditzakegu.Batetik, Euskal Herriarekin soilik zerikusia duten artikuluei dagokienez, hiru arlo edogai nabarmentzen dira: euskara, kultura eta gizartea (argitu dezagun. Euskal Herriarekin soilik zerikusia izateak?
|
|
|
Galdera honentzako erantzunbiribilik ez dugun arren, interesgarria da ordea egunkariok islatzen duten EuskalHerria nolakoa den behatzea. Hortik ondorio batzuk
|
atera
ditzakegu hedabide batzueketa besteek euskal erreferentzia eremua eraikitzean edo desegituratzean izan dezaketenzereginaz.
|
|
|
euskarazko albistegiak, 1999ko udaberrian, gehienbat gaztelaniazkoenitzulpena ziren. Honengatik guztiagatik honako ondorio hau
|
ateratzen
dugu: ETBkoeguneroko albiste orokorrak egitean, herrialde kontinentalak ez dira ia kontuanhartzen, Euskal Herria, neurri handi batean, Hegoaldera mugatuta geratzen delarik.
|
|
|
Espainiarekin soilik (beraz, Euskal Herriarekin ez) zerikusia duten albisteen kopurua handiagoa da gai honeninguruan gainerakoetan baino. Hartara, honako ondorio hau
|
atera
dezakegu: kirolareninguruko albisteak dira Espainiaren erreferentzia gehien birsortzen dutenak, ekonomiaeta politikaren ingurukoekin batera.
|
|
|
Halaber, Madrilgo Autonomia Erkidegoak berari zegozkion multipleko bi kanalak lehiaketa publikora
|
atera
eta Onda Digital eta Prensa Españolari eman dizkio.
|
|
|
Trena hartzeko presa hauek, nora joan nahi duten erabakitzea galarazi diete.Internet en trena hartuko dugu nahitaez; baina hobe da zertakoa balio duen, nolafunzionatzen duen, bere errealitateak ete bere mitoak zeintzuk diren eta abar ezagutzea. Internet erabiltzen ikasi behar dugu (eta etekinak
|
ateratzen
), Internet ek guerabili beharrean17 Horretarako, behar beharrezkoa da erabilpen kritikoa bultzatzen duen hezkuntza bideratzea.
|
|
|
Adibidez, zientziaren neutraltasuna edo teknozientziaren eta aurrerapenen uztartzea. Horrela, begi bistan geratu da teknologiaren helburua naturaren ustiapena dela, etekin ekonomikoa
|
ateratzeko
. Halaber, zientzia teknologiaren euskarri teorikoa besterik ez delanabarmendu da.
|
|
|
Hau da, jabetza eskubideak eta horiei zegozkien botereak banatzean, XVI. etaXVII. mendeetako ipar mendebaleko Europako agintariak beren menpeekiko erlazio sare bat eratzen joan ziren. Lurrik gabeko burgesia, merkatari nahiz bankari, ezzen banaketa horretatik esku hutsik
|
atera
.
|
|
|
Lehenengo eta behin, etxeko hizkuntza eta gurasoen jatorria subjektuen identifikazio estrategia desberdinekin noraino erlazionatzen ziren aztertzeko, klusterrenanalisi iteraktiboa burutu zen, autokategorizazio eta identitateak erabilirik, honelasubjetu talde desberdinen kokapena
|
ateratzeko
.
|
|
|
Analisiak hiru talde garbi
|
atera
zituen. Lehen taldeak asimilaziorako identifikazio estrategia islatzen zuen:
|
|
|
status quoaren ilejitimitatea etainestabilitatea (Ikus Valencia 1991). Orduan izango da posible, gutxiengo egoerandagoen taldeak gehiengoan dagoen taldearekiko identitate ziurra sortzea, eta, gehiengoan dagoen taldeari abantaila
|
ateratzeko
, edozein gauza egitea (Moscovici& Paicheler, 1978). Gainera, gutxiengo egoeran dagoen taldearen eta estatuarenarteko erlazio horretan, taldearteko erkaketak futsezko zeregina betetzen du (Tajfel, 1978).
|
|
|
Eta ondorioa
|
ateratzen
: –Lepouvoir royal setantplace lui meme hors de fonction, le Storthing doitprier lancien ministere. Michelsen gobernuburu?
|
|
|
Begien bistakoa da ezen, beren proiektu handia aurrera
|
ateratzeko
, euskal herritarrek erakunde politiko, sindikal eta zibil nazionalisten lankidetza behar beharrezkoa dutela. Ikuspegi horrekin egiazko akordio bat lortu behar dute; halako akordioanon, norberak bere printzipio eta nortasun politikoak bazterrean utzi gabe, erakunde politikoek eta euskal herritarrek beren gain hartuko duten dagokien erantzukizunhistorikoa, eta, proiektu nazionala finkatzeko asmoak bultzatuta, beren buruaribeste aukera bat eskainiko dioten.
|
|
|
– Selekzioen errebindikazioa estatututik
|
aterata
dago; horregatik, euskal selekzioaklegalak dira. Niri espainiar selekzioak bost axola; baina euskal selekzioak egondaitezela.
|
|
|
Lizentziaeuskaldunak ofizialak dira. Orduan, zergatik
|
atera
Espainiako lizentzia?
|
|
|
– Ezin ditugu txapelketa espainiar edo frantsesak antolatu; gure ardura gizarteakontzientziaraztea da, pankartak
|
ateratzea
eta abar, nahiz eta arazoak sortu poliziarekin. Urrats instituzionalak ematea gure politikarien ardura da, baina horiekMadrilera begira daude; esaterako, Villar eta abar.
|
|
|
Deflexioa, beste pertsona batekikokontaktu zuzena baztertzera jotzen duen maniobra da, benetako kontaktua hoztekomodua. Jokaera deflexiboaren hainbat adibide jartzen dituzte; esate baterako, etengabeko hitz jarioa, esandakoa barregarri hartzea, abstraktuki, gaitikkanpo
|
ateratzea
, egiatia izan ordez diplomatikoa izatea, e.a. Aspermena, apatia etabaita desenergizazioa ere, harremana ahultzen duten ohiko deflexioak dira.
|
|
|
Liburu hau bereziki ametsen lanketan oinarritzen da. Ametseiburuzko tailerretatik
|
ateratako
kasetak erabili zituen horretarako, Esalen goInstitutuan egon zen bitartean().
|
|
|
Hurrengo pausoa (2 puntua) JABETZEA da, KONTZIENTZIA hartzearena, sentipenari izena ematea alegia: , goseak nago, edo egarriak, edo
|
ateratzeko
gogoa, edo pertsona honi deitzeko beharra?.
|
|
|
mugimendua hasten denean gertatzen da.Beharra asetzera zuzenduriko jokaera da: hozkailurantz noa, etxetik
|
ateratzen
naiz, hitz egin nahi dudan pertsonaren telefono zenbakia markatzen dut...
|
|
|
Organismoaren beharrak, ingurunearekin interakzioan asetzen dira: jan, edan egiten dut, paseatzera
|
atera
edopertsona horrekin hitz egiten dut...
|
|
|
A taldea, edo atxikimendu iheslaria, avoidant? erakusten duten haurrak.Atxikimendu irudian segurtasunik bilatu gabe esploratzen dute ingurua.Bera gelatik
|
ateratzen
denean, lasai eta kexarik gabe gelditzen dira. Amaedo ezezaguna den heldua antzera tratatzen dituzte, eta bukatzeko, amaitzultzen denean, berarengandik ihes egiten dute.
|
|
|
Elkarreraginerako duen egiturari esker, taldeak fantasia inkontzienteak
|
ateratzea
ahalbidetzeaz gain, estimulatu ere egiten du, subjektuaren barne taldearengertaera intrasubjektiboaren kronika? (o.c.
|
|
|
Transferitutako fantasiak taldeko bozeramale batek edota gehiagok adieraztendituzte. Taldekideen jarreraren, adierazteko moduaren edo adierazpen berarekikoerreakziotik edota taldeko gainerakoen erreakzioetatik
|
ateratako
zantzuen araberaemango dute bozeramaleek talde funtzio horiei buruzko ideia.
|
|
|
Alkoholikoa eta alkoholiko ohia biak onuradun
|
ateratzen
dira eta lehenak bigarrenaren gisa egiten du eta sendatzeko lan egin dezakeela ikusten du, besteak burutu duelako; gainera, horrela besteak ulertua dela ikusten du.
|
|
|
Alkoholiko ohia, berriz, alkoholikoa bere onera ekarriz
|
ateratzen
da onuradun, eta alkoholerako joerak berriro lantzen ditu, alkohola uztearen jarrerak birsendotuz.
|
|
|
Oinarrizko fantasia inkontzienteak unibertsalak dira, pertsona guztiok igarotzen baikara garapeneko antzeko egoeretatik, bakoitzarentzat desberdinak izanarren. Talde egoera batean, berriro
|
ateratzen
dira; horrek ez du esan nahi, taldeosoak fantasia bera duenik, zenbait fantasia taldekide desberdinek berrezagutzendituztela baizik.
|
|
|
Nemesio Etxanizen gutunetan osogauza bitxia irakurtzen ahal dugu. ETA sortu baino lehen lantua jotzen du, etsita dabil:. Hemen ez dago ezer egiterik, hemen astindu bortitza behar dugu, bonbak behar diraherria lozorrotik
|
ateratzeko
–. Handik gutxira, bonbak lehertzen hasi zirelarik, honakoak idatzi zituen:
|
|
|
Arlo horietan guztietan, behin eta berriro aurreratu egin zituen bere garaian, baiproblemen planteamendua eta bai geroago etorriko ziren hainbat eta hainbat soluzio.Hori ere Txillardegiren ezaugarritzat hartu behar dugula uste dut. Nik uste dut, arlohorietan guztietan esnatzaile lana izan duela, geunden lozorrotik
|
ateratzeko
ahaleginean. Agian horregatik ez zen ulertua izan.
|
|
|
Biek horretan parte hartu zuten. Eriturik
|
atera
zen laster Monzon, bihotzanahiko ahuldua baitzuen. Besteak aurrera.
|
|
|
Leku hartantxe egin zioten tattola bat eta geroztik Saindiadeitzen dute: beila egunean mezak, loreak eta sosak eskaintzen dizkiote, baita otoitzegiten ere, tattolara
|
ateratzen
den bere irudiaren aurrean.
|
|
|
Baina, gaineratu du Pablok, beste zer edo zer egin zuen katuhorrek joan aurretik: intxaur batetik sobrekama bat
|
atera
eta hartaz hilaren ohe guztiaestali zuen.
|
|
|
Baina beste istorio tipo bati begiratzera gomitatzen gaitu Pablok gaineratu zuenamaierak: giza katuak, ihes egin aitzin, intxaur bat apurtu, oskolaren barrualdetik sobrekama bat
|
atera
eta hartaz ohe guztia estali zuela. Orozkon berean (Arana 1996, 226) eta Bizkaiko beste lekuetan Laminaren amorantea ren istorioa kontatzen dute.
|
|
|
Etxera joan zan eta ez euan gehiago urten, tristuraz hil zan. Egin eutsien hilbegiran auzoak bildurik egozala, lamina sartu zangiltza zulotik, intxaurkusku batetik estalgi ederra
|
atera
eta hartaz estali hilaren gorpuaeta ohea. Hango emakumeek estalgia eskuratu nahi eudien, eta untzekaz josi oheari; baina gorpua eroateko orduan, josita egon zein ez egon, erraz batu euan oihalaneskatilak eta atzera, intxaur azalean sartu».
|
|
|
Ez dizkizute emango naturarekin batera, ez sortu baino lehenagoezta gero ere. Amaren sabeletik
|
atera
eta gero, zeure bizitza osorako lana duzu. Bibidetatik bil dezakezu bigarren natura hau, zure giza nortasuna osatuko duena, kultura: atarramentu propiotik edo bestengandik entzunda eta jasota.
|
|
|
Bide honetatik jarrai dezaket hainbat zita ekartzen, han eta hemen irizpideakastero
|
ateratzen
dira-eta; baina uste dut aski dela gaiaren gaurkotasuna adierazteko.Euskal Herrian kultura eta balioei buruzko hausnarketa sakona, zabala eta bizkorradenok bultzatu behar dugulakoan nago, gure kultura eta nortasuna etorkizunerantzbideratzeko. Euskal genoma kulturala biziaraziz lan egiten duten zelulak badira, nahizeta egitarau zehatz baten barnean ez egon.
|
|
|
eta funtsezkoenaren esploratzaile porrokatuak gara maizegi, etaabsolutua aurkitu nahi dugu absoluturik ez dagoen munduan. Geroxeago aipatukodudan liburu eta egile enblematiko batean
|
atera
zait perla distiratsu hau: –Gure mentalitate milurtez katolikoak horientzat (tradizioko sinismenendako) leku seguruago batbehar izaten du.
|
|
|
Hala izanda ere, bitxiena iruditu zait euskal hiztegiahain trebe menperatzen duen euskal idazleak, fedea?
|
atera
behar izatea, federikgabeko hautuaren ondorengo biluztasunaz desilusionatuta gera ez gaitezen. Nire ustez, fedea, ala fedearen antzeko hori, ez dugu ez herrigintzan ez kulturgintzan nahastubehar.
|
|
|
Bi kultura ezberdinen adierazle dira mantentzen direnjarrerak. Bi bandoen tradizioa, emakumearen eskubideak eta giza harremanak tartedirela, lehentasuna bati edo besteari emanez gero,
|
ateratzen
diren diskurtsoenondorioak makilaka erabakitzen ari dira orain arte, inolako erakunderik gauza izan ezdela oraindik guztien adostasuna biltzeko.
|
|
|
–Norbere burua etikoki hautatu duenak, eginkizun gisa hautatu dubere burua; ez posibilitate gisa, ez bere apeten jostetarako jostailu gisa?. Aurrenik, bada, bere hautua, hots, bere jomuga, bere balioak, bere obligazioa bere baitatik
|
ateratzeko
, bere burua, ezagutu, egin behar du(, gnothi seauton").
|
|
|
–Mirenek beharnau; nere aberriak behar nau?... Nondik
|
atera
da aberri hau. Giltza bat daezusteko berbatxo hori.
|
|
|
Euskal Herri berriaren kontzeptu hau Mitxelena-rena da, ez nirea; ezdu derrigor adiera negatiborik Euskal Herri zaharrarekiko. Hain zuzen, oposizioaegiteko unean,
|
atera
zezakeen figurarik ederrena eta maitagarriena atera du Mitxelena kEuskal Herri zaharraren ordezkari gisa: Lizardi.
|
|
|
Euskal Herri berriaren kontzeptu hau Mitxelena-rena da, ez nirea; ezdu derrigor adiera negatiborik Euskal Herri zaharrarekiko. Hain zuzen, oposizioaegiteko unean, atera zezakeen figurarik ederrena eta maitagarriena
|
atera
du Mitxelena kEuskal Herri zaharraren ordezkari gisa: Lizardi.
|
|
|
euskal nazioa, euskal estatua, zuzenbide propioa.historia, jarraitu beharreko eredu bihurtu da. Uste horren arabera, ez da berria pentsatubehar, zaharrari jarraitu eta hartan inspiratu baizik; bertatik legitimitate historikoa etasoziala
|
ateratzea
, ez zaigu besterik gelditzen. Alabaina, bide hori antzua da.
|
|
|
Gorago aipatu diren egungo zientziagintzaren dimentsio anitzak, ezaugarriak etab.ez dira ia ezer adierazten euskararekiko zientziagintzan; horregatik, ez bakarrikkuantitatiboki, baita kualitatiboki ere, euskararekiko zientziagintza oso egoerakaskarrean dagoela esan daiteke beldurrik gabe. Hala ere, badaude etsenplu gutxibatzuk egoera honetatik
|
ateratzen
direnak, espreski modu anitzetan oinarritzendirelako: edo diziplinarteko bidea jarraitzen delako, edo prozesuak eta portaeraklotzen direlako, edo deskribatzeaz gain esplikatu ere egin nahi delako, edo euskararen egoera linguistikoa bere egoera soziologikoarekin lotzen delako (corpusaeta estatusa erlazionatuz), etab.; hauek, gehienak, doktorego tesiak dira.
|
|
|
Zer egingo duzu gaur? Pentsatzen dutarratsaldean lagunekin
|
aterako
naizela: noiz edo noiz oihu egingo dut, hitz egingo dut, aspaldian ikusi gabeko norbaiti diosala irribarrez egingo diot, helmuga ezagun gabekoohiko bidaiez arituko naiz emakume batekin, gizaseme bati berriz, lanaren nondiknorakoaz galdetuko diot.
|
|
|
Testuen etiketazioa: testutik
|
atera
dezakegun esaldiaren intonazioaren ezaugarri multzoak dira etiketa horiek, ez daukagun informazio gehigarria erabili barik.
|
|
|
–Administrazioari dagokio, hortaz, hiritar guztion hizkuntz eskubideak lehenbailehen bermatzea, geure eguneroko harremanetan gizabanakook, diskriminatzengaituztenen aurrean, legea eskuan, nora jo izan dezagun, oraingo babesik gabekoegoeratik
|
atera
gaitezen. Eta luzaroegi geldi egon gara?.
|
|
|
– Aparatu hitzaren erabileraren azterketa luze eta kuriosoa gerta liteke hizkuntzalaritzaren esparrutik
|
atera gabe
ere... Gure fonologiazko eskoletan bertanikusi izan dugu nola erabiltzen duen Garcia Calvo-k, ahoskerari buruzkolanen hit paradeko goren postuetan behar lukeen lan horretan (Garcia Calvo, 1989).
|
|
|
... edo perfektua: hain zuzen ere errealitate pentsatua errealitate fisiko artikulatu eta akustikora egokitzea delako fonema hots bihurtzen duen bilakabidea, beste batzuekin denboran kateatzeko eta gure ahotik
|
ateratzeko
modukoaegiten duena, hiztunaren eginahala eta entzulearen oharmena bermatuz...
|
|
|
Hizkuntzalariarentzat, ordea, arazo izugarria da bere teoriafonologikoaren ezinbesteko ardatz modura hartu zuen bereizgarritasunafonetikan suntsitzea. Hizkuntzalariok, gure handinahiak itsuturik, ahaztu egiten dugu sarriegi hiztunek eta hizkuntzek maila asko batera erabiltzen dituztelaberen funtzionamendu bizian (ahoskeratik
|
atera gabe
, ekoizpenarekin baterahizkuntzaren ezagutza lexikoa eskura daukan oharmena du eta erabiltzen duhiztunak). Horregatik, bost axola hiztunari fonema batzuk batzuetanbesterekin berdintzea.
|
|
|
Bokalak bokal dira beren ozentasunagatik, alegia, ahoskorden dardara oso ongi (inolako trabarik gabe) entzuten delako.Horretarako, hobe da sudurretik aire indarrik ez galtzea, horrek ozentasunakendu eta ahoskorden musikaltasuna iluntzen duelako (euskaraz ozen hitzakduen zentzu arruntenean eta teknikoenean). Trabariak, bestalde, zaratadirenez, askoz indar handiagoz
|
aterako
dira ahoskordak bidea erabat irekitzenbadute (hiztunaren gorputzak egin behar duena ere askoz sinpleagoa da).
|
|
|
Bizirik jarraitu nahi badugu, bestek egin dutena egin behar dugugeuk ere: euskal identitateari zor zaion aterpe politikoa (euskal Estatua) eraiki, edobestela gauden egoera honetatik ez gara sekula
|
aterako
.
|
|
|
Halaxe da, gezurra dirudien arren: hizkuntza zapalduen patuak arerio teoriko ideologikorik handienetakoak hizkuntzalaritzan bertan izan ditu, eta, esango nuke, oraindik ere gauzak funtsean ez direlasobera aldatu. Gezurra dirudi, bai, inon aurkitzekoan hortxe aurkitu behar baitzutenmintzaira apaldu hauek beren zorigaitzaren atakatik
|
ateratzeko
argibideren bat. Halaere, hizkuntzalaritzaren jakintza zientifikoa lekuan lekuko botere eraginen esanekoaizan dugu, gizarte historiaren beste adar frankotan bezalatsu.
|
|
|
Bestalde, bilakaera ekonomikoaz den bezainbatean, atarramentu ona
|
atera
zitzaion zinemari, batez ere lehenengo urteetan. 1958an, esaterako, irailetik abendurabitartean, eta behin zine batzordekideen bazkaria (595 pezeta) eta ohiko (langileen, soldatak?, argia, porteak, zergak) zein ezohiko gastuak ordaindu ondoren, 14.000pezetako irabaziak geratu ziren.
|
|
|
Bilakaeraren ideia bat egiteko7, 1957ko otsailaren 3an, 10ean, 17an eta 24anemandako pelikuletarako 382 sarrera saldu ziren nagusienak8 eta 378 sarrera haurrenak (batez beste, 190 bat pertsona pelikulako). Kopuru zehatzagoak
|
atera
daitezke, ziurrenik, urtarrilaren 13an eta 20an eskainitako saioetatik: 279 sarrera nagusientzateta 144 gazteentzat.
|
|
|
Izan ere, errusinola hilezkorra balitz, alegia, iraupenari dagokionez berez mugatua ez balitz, genuke bere esentzia
|
atera
, edo errusinol errealean gauzatutadagoen esentzia hitz bizigabera igaroarazi, hitz adieradunera, kontzeptu abstraktura, errusinolean existitzen ez den kontzeptura. Errusinolak gauzatu egiten baitu esentzia; ordea, adiera gizakiarenean dago bakarrik, gizakiak egiten baitu berba:
|
|
|
Juana Atxabal-ek ederki antzeman du Sartre-ren beharraren nondik norakoa: , naziozapalduen oinarri teorikoari ondo etorriko lekiokeen eustarria
|
atera
daiteke askatasunaren ontologiatik?, dio, ostean zehazteko: –Sartreren jarrera filosofikoak eskaintzendiela nazio zapalduei motibazio teorikorik esango nuke.
|
|
|
UPV EHUko bibliotekarteko zerbitzuetan espainolez bakarrik dagoena, jakina. Aipamenak geukJuana Atxabal-en itzulpenetik
|
aterako
ditugu, Kriselu, Donostia, 1988.
|
|
|
Ezin izan nion beste hitzik
|
atera
gai horretaz, eta jakin minez segitzen nuen nik.Istorio hark zulo asko zeuzkan, gehiegi, eta haiek betetzeko bide bakarra neukan: AitaMorlans bera.
|
|
|
Iturri aldera eraman zuen begirada, elkarrizketa bukatzeko bezala, eta orduan, handik ezer garbirik
|
aterako
ez nuela ikusirik, erokeria bat egin nuen; zuzen zuzen etabesterik gabe, halaxe galdetu nion:
|
|
|
–Neroni joango nindukek, ahal banu, baina ezin diat komentutik
|
atera
baimenikgabe, eta herriraino joateko...
|
|
|
Gelako ateraino joan, atzean inor ez zegoela ziurtatu, berriz itxi, bere armairurajoan eta paper tolestatu bat
|
atera
zuen karpeta askoren azpitik, nire aitaren aurreanparatu zuena sekretu handiarekin. Lehenbiziko aldia zuen aitak ETA hitza aditzenzuela.
|
|
|
Bizimoduaren aldaketez hasiko ginela ematen zuenean, isiltasun une bat egin zenaurrena, eta gero berriz uste ez nuen tokitik
|
atera
zen, hikara pasata gainera.
|
|
|
Gaur egun, teknikari esker ahalgarri da jakitea, irrati emandegi batek une jakin batean dituen entzuleak zenbat diren; horretarako detektagailu elektroniko sofistikatuak erabiltzen dira. Eta aparatu horien bitartez lortutako kopuruak direla-eta, irratia aztertzen dutenek honako ondorio hau
|
atera
dute: honez gero ezin da irratia masa fenomenotzat jo, kalitatea, estazioen orientabidea eta irratsaioen edukiak garrantzitsuagoak diren bitartekotzat baizik.
|
|
|
Mihia
|
ateratzea
eta gordetzea, ahalik eta arinen.
|
|
|
Mihia
|
atera
eta gogor eta zorrotz jartzea.
|
|
|
Mihia ahoaren eskuineko eta ezkerreko aldetik
|
ateratzea
.
|
|
|
5 Mihia zeharo
|
atera
eta, behin hori eginez gero, ahoaren mutur batetik bestera higitzea, ezpainak zabal zabalik ditugularik.
|
|
|
Ezpainak itxita, mihia
|
ateratzen
ahalegintzea.
|
|
|
Diru nahikoa edukiz gero, gobernuak edo gobernuko departamentuek
|
ateratzen
dituzten argitalpen guztiak jaso behar lituzkete irratiek. Hauetariko asko dohainik jaso ahal dira.
|
|
|
Zentro ofizialek beren prentsa kabineteak eta kazetari edo berriemaile propioak izaten dituzte. Irratilariek kontu handiz jaso behar dituzte albiste hauek, ondo filtratuz edo iragaziz, zeren komunikatuak zama ideologikoz beterik
|
atera
ohi baitira. Dena den, erakunde publiko eta ofizialak diren aldetik, jakitun daude irratilariak, albiste asko etor daitezkeela beraietatik.
|
|
|
Eta kontuan izan ezen irratilaria albiste sorburutik zenbat eta hurbilago egon, hainbat eta gertuago egonen dela informazio ematearen eredu onetik. Beraz, datuak iturri primarioetatik edo beste autore batzuek albiste fokua edo foco de la noticia deitutakotik
|
ateratzen
baditugu, bitartekaririk gabe atera ere, berriemailea aserik eta pozik geratzen da egindako lanaz. Hala ere, informazio iturrien menpe larregi egon ez arren eta geure lanarekin konforme gertatu arren, dena alferrikoa izan daiteke, irratilariak bere lana etikoki eta profesionalki bete ezean.
|
|
|
Eta kontuan izan ezen irratilaria albiste sorburutik zenbat eta hurbilago egon, hainbat eta gertuago egonen dela informazio ematearen eredu onetik. Beraz, datuak iturri primarioetatik edo beste autore batzuek albiste fokua edo foco de la noticia deitutakotik ateratzen baditugu, bitartekaririk gabe
|
atera
ere, berriemailea aserik eta pozik geratzen da egindako lanaz. Hala ere, informazio iturrien menpe larregi egon ez arren eta geure lanarekin konforme gertatu arren, dena alferrikoa izan daiteke, irratilariak bere lana etikoki eta profesionalki bete ezean.
|
|
|
gure gizartean dauden indar kontrajarriak albisteen iturri izan daitezke. Direla alderdi politikoak, direla auzokide borrokalariak, direla maitale jeloskorrak, edozein gatazkatatik
|
atera
daitezke datu informatibo interesgarriak notiziak burutzeko. Beraz, gatazka albistegile bilakatzen da.
|
|
|
Ondoko pasartea ere Paul de Maeseneer ek (1989, 38) argitaraturiko irrati eskuliburutik dago
|
aterata
. Guztira bost printzipio aipatzen zaizkigu, irrati idazkuntzan gogoan eduki beharrekoak.
|
|
|
Josep M. Martí-k (1990) Espainiako irrati orokorraren ordu segmentuak zein diren esan du, EGM delako erakundeak emandako audientzia datuen gainean gogoeta egin ostean. Segmentu hauek sei dira eta banan banan ikusten hasi aurrez, Estatu espainiarreko irrati audientziaz
|
atera
daitezkeen bi ondorioak aipatuko ditugu. Lehenbizi, aipa dezadan goizean metatzen dela entzulerik gehien irratietan.
|
|
|
Geroago, 1906ko urtean hain zuzen, Londres-en asmakaria patentatu eta serieka igorgailuak eta hargailuak ekoizten hasi zen, txakada batez, lipar batez, ziztu bizian Morseren soinuak igorriko zituztenak, uhin hertziarrak ziren ibiligailu azkarrek garraiaturik. Fessenden bere buruari galdetzen hasi zen uhin misteriotsu haiek gauza izango ote ziren Morse ren kakara zakarra baino soinu gozoagoak garraiatzeko; eta baiezko ondorioa
|
atera
zuen. Musika eta giza ahotsaren modulazioak ere igor zitezkeen.
|
|
|
Mariano Cebrián irakasleak, ostera, sakon aztertu du zarataren funtzioa, irratian eduki ohi duena, eta maisukiro aztertu ditu zaratak dituen aukerak eta posibilitateak. Nik hemen bere lanetik (Cebrián, 1983)
|
ateratako
ideak azalduko ditut, maisu honek inork baino hobeto esplikatu baitu zaratak informazioan daukan eragina.
|
|
|
(Espainieraren Errege Akademia). Definizio horretatik Mariano Cebrián ek (1983, 29)
|
ateratzen
dituen ondorioak honako hauek dira: a) Zarata lengoaia artikulatuarekin kontrajartzen da, gizakiaren lengoaia naturalaren kontrakoa da, gaur egungo linguistikan hain konplexua den artikulazioen arazoa aipatuz. b) Musikaren argitasun pertzeptibo eta harmonikoari kontrajartzen zaio; horrekin beste arazo bat ukitzen da:
|
|
|
b) Artxibotik
|
ateratako
hotsak. Euren balio dokumentalagatik artxibatzen diren hotsak.
|
|
|
Audio efektuak ondo erabiltzen jakin behar da; horretarako, lehenbizi sortu eta hautatu egin behar dira, eta ondoren baliatu. Irratsaioak behar duen errealismoa eta
|
atera
dakiokeen etekina kontuan hartuta erabiliko ditugu efektu horiek. Cristina Romo k dioen bezala, kontua ez da eszena batean dauden soinu guztiak erabiltzea, entzulea zer gertatzen den eta zer ebokatzen duten kontura dadin beharrezkoak direnak baizik.
|
|
|
Estatu Batuetan estudianteek estazioak sortu zituzten hainbat salaketa egiteko (Vietnam go gerra, beltzen baztertzea?) eta Europan irrati libreak popularizatu ziren. Italian horrenbeste indar eduki zuten irrati libreek igorritako informazioa bestelakoa zen; kontua ez zen ahots ona eta solemnea edukitzea, mikrofonoa kalera
|
ateratzea
eta jendeari hitza ematea baizik, horrela entzuleekin bat egiteko eta feedback arena. errealitate bihur zedin.
|
|
|
Irratilari askok zuzeneko informazioa bilatzen zuten. Mikrofonoak kalera
|
ateratzen
hasi ziren, gertakarietako protagonisten ahotsak jaso ahal izateko. Irrati alternatibo eta pribatuen eragina ikusten zen irrati publikoetan.
|
|
|
Bestalde, entzule kopurua neurtzeko egindako zundaketa batek erakutsi zuenez, 16.000 bizilagun zuberotarretatik 6.000 gutxi gorabehera irrati honen entzule ziren (Muguruza, 1988). Siadeco euskal enpresak 1991 urtean egin zuen ikerketa soziologinguistiko baten arabera, Ipar Euskal Herrian entzuten diren irratien gaineko datuei dagokienez, honako emaitzak
|
atera
ziren (Herria, 1991): %68, 1ek ez zuten euskal emankizunik entzuten.
|
|
|
Urte haietan, informazio irratiaren alorrean jazoera sonatua izan zen David Sarnoff ek, hogeita bat urteko irratilariak, 1912ko apirilean 62 orduz etenik gabe Titanic en hondoratzea erretransmititu zuenekoa. Sarnoff ek profesionalki lan egin zuen, itsasuntzi erreskatatzaileetako jendea elkarrizketatuz, bizirik
|
atera
ziren pertsonen izenak batuz eta jendearen arreta irratibidean ipinaraziz, erantzukizun handiz eta irratia gertaera informatiboen berri emateko bitarteko dinamiko eta egokia zela agerian utziz. Titanic en hondamena Marconi-ren familia osoaren akabera izan ahal izan zen, konbidatuta baitzeuden bidaia hartan Titanic itsasuntzian Atlantikoa zeharkatzera.
|
|
|
Hortaz, oxigeno gehiago erretzen da irratitik mintzatzen garenean. Adrenalina gehiago jariotzen zaigu, arrisku sentsazio bat nagusitzen da gutaz (txarto
|
aterako
ote, galdetzen diogu geure buruari).
|
|
|
Batzuek ia sistematikoki ahanzten dute albisteen parte garrantzitsu hau. Horrexegatik, irratilariak datutegi garrantzitsuak ukan behar ditu eskueran, beharrezkoa denean, hau da, denborak eta albistegiaren egiturak traba egiten ez digutenean, informazioen barne muinak uhinetara
|
ateratzeko
. Datutegi batzuk aipatzearren, entziklopedietan, almanakeetan eta Internet sarean, datu interesgarriak aurki daitezke, gure albisteen hari narratiboak hobeto ulertuak izan daitezen.
|
|
|
Tamalez, informazioa txekeatzeko ohiturarik ia ia ez dago irratietan. Baieztapen honek parada ematen digu lehen ondorioa
|
ateratzeko
. Zenbat eta lokalagoa izan, hainbat eta joera handiagoa dago informazioa informazio iturri bakarretik jasotzeko.
|
|
|
Gaur eguneko abeltzaintzaren ikuspuntutik ez da animalia errentagarria, eta irabazien beharrak bultzatuta, desagertzear dago. Baina montxinak eremu marginalak ezin hobeto aprobetxatzen dituenez, baliagarria da beste arrazek ustia ezin ditzaketen eremuei etekina
|
ateratzeko
.
|
|
|
Abeltzaintzaren atzetik basogintza da Karrantzan diru gehien uzten duen jarduera ekonomikoa. Garai batean egurra harizti, amezti eta pagadietatik
|
ateratzen
bazen, gaur egun kanpoko espezien landaketek betetzen dute egur industriaren eskaria.
|
|
|
Zenbait espezie hostozabal egurra
|
ateratzeko
landatzen dira egunotan. Dena den, Bizkaiko mendebaldean eukaliptoen landaketak geroz eta azalera handiagoa estaltzen ari badira ere, Karrantzan oraindik azalera txikia dute.
|
|
|
Hurrengo urteetan Matienzo, Ubal gaina eta Lanestosa arteko meatzeak ustiatu ziren batez ere;
|
ateratako
mineral garrantzitsuenak, blenda, beruna, kalamina eta fluor espatoa ziren. Ustiaketa sistemak zaharrak zirelako, edo kalitate baxuko minerala ateratzen zutelako, meatzeok ez dute inoiz aberastasun handirik eman.
|
|
|
Hurrengo urteetan Matienzo, Ubal gaina eta Lanestosa arteko meatzeak ustiatu ziren batez ere; ateratako mineral garrantzitsuenak, blenda, beruna, kalamina eta fluor espatoa ziren. Ustiaketa sistemak zaharrak zirelako, edo kalitate baxuko minerala
|
ateratzen
zutelako, meatzeok ez dute inoiz aberastasun handirik eman.
|
|
|
Hareharria izan da betidanik Karrantzan gehien ustiatu den arroka, Aguasal, Entrambosríos, La Cerca, Suceso eta Bernalesko harrobietan. Harrobi txiki horietatik, XX. mendera arte batez ere, etxeak eraikitzeko hareharria
|
atera
zen.
|