|
2006
|
|
|
Horrela pentsa genezake hizkuntz politikarako hobea dela Galesen eredua Belgikarena baino. Norberak kontuak
|
atera
ditzala.
|
|
|
Azken buru Zentsu eta Udal Errolden helburuetariko bat, besteak beste, gizarte errealitateari labelak ezartzean datza. Horrela iharduera politikoa zenbait eremutan ebaluagarria suerta daiteke; hau da, Zentsu eta Udal Erroldetatik
|
ateratako
informazioa gizartearen hainbait parametro aldaketaren berri emateaz gain aldaketak sortarazteko diseinatutako plangitzen ebaluaketarako balio du.
|
|
|
Horrela pentsa genezake hizkuntz politikarako hobea dela Galesen eredua Belgikarena baino. Norberak kontuak
|
atera
ditzala"
|
|
|
Sailkapen berri honi atxikiz geureari lotuko gatzaizkio berriro ere. Zazpi ezagueraren arabera aurrenen, hiru jatorrizko hizkuntzaren arabera eta beste hiru etxeko maizeneko hizkuntzaren arabera, guztiak batera ekarriz, zenbat hiztun mota desberdin
|
atera
daiteke. Kasu honetan ezin biderketarik egin hizkuntz erabilera ez baita posible aurreneko hiztun mota guztiengan.
|
|
|
" Ezarritako hizkuntz askatasuna deituriko honetan euskaltzaleok beti erne ibiltzen kondenatuta gaude, Darabilgun informazioa, gogoan izan, 1991ko zentsuko datuetatik zuzenean
|
aterata
dagoela. Hurrengo diagramakoa euskaldunek Errolda Orrian aitortutako etxeko euskararen erabilerari dagokio.
|
|
|
Ikusten denez batukaritik Y1, Y2 eta Y13 batukinak
|
atera
ditugu. Horrela (1.2) ekuazioan aurrekoa ordezkatu eta garatuz:
|
|
2007
|
|
|
Eta horrek egunerokotasunean ere emaitzak ekartzen ditu. Jakin badakigu guk nahi baino gehiagotan datorrela ikaslea tituluaren behar soilagatik, ez euskara benetan ikasteko eta erabili ahal izateko, baina, zorionez, gaurko irakasteko modu honek, titulua
|
ateratzeko
baino ez bada ere, ikasleak komunikatu behar horretan jartzen du indarra. Ikasiko badu, euskaraz du.
|
|
|
Hor daude mintzapraktika programak, zenbaki honetan bereziki aipatzen direnak. Badaude, baita, euskaltegitik plazara
|
ateratzeko
planak ere. Eta batez ere, eta ez HEArekin lotuta bakarrik, baina bai oso lotuta, hor dago erabilera planak bultzatzearen erronka.
|
|
|
• Ikasle kopuruetatik, ikasle euskaldunduetara; emaitzetaz hitz egiten ari naiz, argi eta garbi. Euskaltegietatik igaro diren ikasleak milaka dira, horietatik askok EGA
|
atera arte
ibili dira euskaltegian, beste asko, erdi bidean geratu dira baina euskaraz bizitzeko adina ikasi dute. Beste askok, ordea, hasi bai baina gero bertan behera utzi dute ikas prozesua.
|
|
|
Euskaltegietatik igaro diren ikasleak milaka dira, horietatik askok EGA
|
atera arte
ibili dira euskaltegian, beste asko, erdi bidean geratu dira baina euskaraz bizitzeko adina ikasi dute. Beste askok, ordea, hasi bai baina gero bertan behera utzi dute ikas prozesua.
|
|
|
Azterketa bizkor honen ondotik, eta gaiak aztertzeko sakontasun handiagoa eskatzen badu ere, honako ondorioak
|
atera
ditzakegu:
|
|
|
Jakina den bezala, ditugun gobernatzaileek ez dute helduen euskalduntze lana behar bezala ez aitortu eta ez diruz lagundu euskaltegi eta gau eskolentzako dirulaguntzak hasi ziren garai haietatik. Horrek askotan prekarietate egoeretara eraman du AEK ko irakasleria eta, oraindik orain, askotan AEK ko irakasleak bere lana ahalik eta kalitate handienarekin egiteaz gain, bere burua behartua ikusten du dirua nondik
|
atera
pentsatzen eta lantzen, Nafarroako Gobernuan oraindainokoan egon direnek euskararen eta helduen euskalduntze alfabetatzearen kontra egin dituzten sarraskiak azalerazten eta salatzen, eta bestelako egoera batean burutu ez lituzketen hainbat lan burutzen. Uztarri handia da AEK ko irakasleak lotuta izan dituena urteetan eta hori larrutik ordaindu izan dugu eta oraindik orain ere ordaintzen dugu.
|
|
|
Horrelakoak asko dira. Helduen euskalduntze alfabetatzean gertatu den bilakaerak bultzatuta asko kostatzen zaio ikasleari bere ingurutik kanpora
|
ateratzea
euskara ikastera. Alde batetik onuragarria da hori oso, izan ere irakasleari aukera ematen baitio erabilerari zuzenean lotutako eskolak prestatzea eta ematea.
|
|
|
Alde batetik onuragarria da hori oso, izan ere irakasleari aukera ematen baitio erabilerari zuzenean lotutako eskolak prestatzea eta ematea. Inguru naturalean murgilduta dagoen euskara ikasleari errazagoa zaio euskaldunen sarea osatzea, inguru naturaletik kanpora
|
atera
eta eguneroko bere inguru hurbilekoa ez duen jendearekin osatzea baino.
|
|
|
Auzi hau gero eta nabarmenagoa da Vascuencearen legeak ezarritako eremuez mintzo bagara. Iruñetik iparralderako eskualdeetan euskarak izaten ahal du onarpen eskas bat instituzioen aldetik, eta, are gehiaHelduen euskalduntzealfabetatzean gertatu den bilakaerak bultzatuta asko kostatzen zaio ikasleari bere ingurutik kanpora
|
ateratzea
euskara ikastera. Alde batetik onuragarria da hori oso, izan ere irakasleari aukera ematen baitio erabilerari zuzenean lotutako eskolak prestatzea eta ematea.
|
|
|
Alde batetik onuragarria da hori oso, izan ere irakasleari aukera ematen baitio erabilerari zuzenean lotutako eskolak prestatzea eta ematea. Inguru naturalean murgilduta dagoen euskara ikasleari errazagoa zaio euskaldunen sarea osatzea, inguru naturaletik kanpora
|
atera
eta eguneroko bere inguru hurbilekoa ez duen jendearekin osatzea baino. go, bizirik dagoen hizkuntza da, oraindik orain erabiltzen den komunikatzeko tresna da.
|
|
|
Gau eskoletako lana ezagutu eta laguntzeko prest agertu ziren lehen instituzioak Herriko Etxe batzuk izan ziren, AEKri bere liberatuen sarea hedatzeko parada emanez. Ondoko urteetan Euskal Herri 2010 deituriko gogoetatik
|
ateratako
Lurralde Antolaketa Eskeman hizkuntza kapitulua idatzi zen, helduei euskalduntze alfabetatze alorra sustatzeko helburua barne. Azkenik 2001ean Iparraldea gobernatzen duten Erakunde guztiek (Estatua, Akitania, Departamendua) AEKrekin hitzarmena izenpetu zuten, bere lanaren garrantzia ezagutuz eta zazpi urteko dirulaguntza segurtatuz.
|
|
|
Sekulan ez da erroldarekin batera kontaketa orokorrik egin. Ditugun datu fidagarrienak, 1987tik hona egin diren inkesta soziolinguistikoetatik
|
ateratakoak
dira. HEA alorrari doakionez berdin gertatzen da.
|
|
|
Ditugun datu fidagarrienak, 1987tik hona egin diren inkesta soziolinguistikoetatik
|
ateratakoak
dira. HEA alorrari doakionez berdin gertatzen da.
|
|
|
Plangintzen sozializazioa eragin litzateke eta horien aldeko kontzientzia piztu. Plangintzak garatu eta aurrera
|
atera
ahal izatea edozein enpresaren edota gizarte osoaren nagusitasunaren adierazle da zalantzarik gabe, baina horretarako gizarteak nolabaiteko ezagutza edo heziketa behar du. Gure gizartearen zati izugarri handi batek, ez luke inondik inora gaindituko euskararen biziberritzearen inguruko galdetegirik errazena ere.
|
|
|
Golemanen teoriari erreparatuz gero, motibazio emozionalak hizkuntza bat aukeratzerakoan duen garrantzia eta" Txepetx" ek hainbestetan aipatzen duen motibazioa lantzeko bide emankorra izan daitekeela uste dugu eta, osagarriak diren aldetik, Mintzapraktika programei etekin handiago
|
ateratzeko
bide izan daitekeela uste dugu.
|
|
|
Ahalegin handia eta baliabide asko behar dira tamaina honetako azterlana taxuz burutzeko. Zailtasunak zailtasun, bosgarrenez ere onik
|
atera
da Kale Neurketa eta hasierako helburuak ondo bete dira. Hala ere, aurreko edizioen pareko datu bilketa osatzeko ez da nahi beste baliabiderik lortu, behaketa kopurua murriztu egin behar izan da eta ondorioz eskualdeko datuak ezin izan ditugu eskuratu.
|
|
|
Eta datuen irakurketari ekin baino lehen ohar bat. Era honetako neurketen emaitzetatik, erabilpen lerro nagusiak
|
atera
behar dira eta errakuntza tartea aintzat harturik irakurri behar dira beti (aldagai askok eragin dezakete). Metodologia honen azalpenean esaten zen bezala," Neurketa hauen balio nagusia urtez urteko datuen konparaketatik dator; erabilpen maila edo norabideak markatzetik, beraz.
|
|
|
Honako hauek dira 2006ko hizkuntzen kale erabileraren neurketatik
|
ateratako
emaitza nagusienak:
|
|
|
Beraz, lehen hizkuntza euskara duten euskaldunen ehunekoa erabili dugu hizkuntza gaitasun erlatiboaren adierazle moduan. Azterketa egiteko behar genituen datuak EUSTATek egindako errolda eta zentsuetatik
|
atera
ditugu.
|
|
|
Era horretara inkestaren bidez jasotako datuen subjektibotasuna saihesten da eta emaitza fidagarriagoak lortzen dira. Alabaina, esan beharra dago ez dela erraza euskararen kale erabilerari buruzko datuak interpretatzea eta ondorio garbiak
|
ateratzea
eta, sarri askotan, lan hipotesi moduan ulertu behar direla datuon azterketako emaitzak. Are gehiago, Euskararen Erabileraren Kale Neurketako emaitzak sinesgarriak badira ere, horrek ez du esan nahi interpretazio guztiak hala direnik.
|
|
|
Goian esan bezala, datu hurrenkera handia dugu, euskararen kale erabilerak 20 urteotan izan duen bilakaera aztertzeko aukera ematen diguna. Hauexek dira, bada, aspaldiko urteotan egindako neurketa horien bidez Gipuzkoako kale erabilerari buruz lortutako datuetatik
|
ateratako
ondorio nagusiak:
|
|
|
Agoitzen bildutako datuak hartuta atentzioa ematen duena gazteen erabilera altua da, baina datu hori oso lagin murritzetik
|
atera
da (23 gazte baino ez ziren neurtu). Berriozarren eta Zizur Nagusian aipatu dugun zuhurtzia bera aipatuko dugu hemen, horietan hutsala izan zelakoz, hemen altua delakoz, baina funtsean, ezin dugula joerak ondorioztatu kasuan kasuko datu soiletatik.
|
|
|
1 Datuen faltan euskaldunen proportzioa EAEko Euskararen Jarraipena III dokumentutik
|
atera
dugu.
|
|
|
1993an gogoetagaia zen" Nolako euskal kultura XXI. mendean?" 350 pertsona bildu ziren kulturaz, ekonomiaz, kirolaz eta hiriaz. ondorio
|
atera
ziren: euskarazko ekintzei eman lehentasuna; aktoreen profesionaltasuna segurta bai eta ere euskal kulturaren instituzionalizazioa; kulturgintza hirian sar eta teknologia berriak erabil komunikaziorako; hurbileko kultura zentroei eman garrantzia (Eihartzea, Uhaitza, Garazikus, Haize Berri). ekintza horiek gaurko beharrei egokituko dira, kontuan hartuz globalizatzen ari den mundua.
|
|
|
Pilota partida guztietan, lehenengo eta bat, zozketa egiten da nork egin behar duen lehenengo sakea jakiteko; sakea egin behar duenak, berriz, pilota aukeratzen du, eta bera eskaini beste pilotariari, hau da, errestoa egin behar duenari, eta hori gertatzen da tanto guztietan, errestoa egin behar duenak ikus dezan zelakoa den tanto bakoitza jokatzeko usatzen den pilota. Ez da jendeari begirako keinua, ezpada nork bere aurrean duen aurkariari abantailarik hortik
|
aterako
ez diola erakusteko. Horrek bizi izateko modua erakusten du.
|
|
|
Azkenik, gogora dezagun Iñaki Iurrebasok
|
atera
duen ondorioa: " euskararen alde administrazioek, herri mugimenduek eta orokorrean euskaltzale guztiek egindako lanak balio izan duela.
|
|
2008
|
|
|
Faktore horien eraginak euskararen bizitzan zein izan zitezkeen igartzen ere saitu nintzen eta ondorio hauek
|
atera
nituen:
|
|
|
Gero Google bilatzaileak bilaketa aurreratuetan hizkuntza bereizteko ematen duen aukeraz baliatu naiz eta ikusi dut hizkuntza bakoitzean egindako bilaketek zenbat orri ematen duten. Azkenik, hizkuntza bakoitzak duen hiztun kopurua hizkuntza horretako orri kopuruarekin zatitu dut indize bat
|
ateratzeko
. Indize horrek ez dit datu absoluturik emango, baina hizkuntzen arteko konparazioa egiteko bidea behintzat bai.
|
|
|
Adibidez, Windows sistema eragilearen euskarazko azken interfaze paketea XPrena da, ez dago euskarazko Windows Vistarik. Euskarazko Mandrake Linux 10 da dagoen azkena, baina geroztik hainbat bertsio
|
atera
dira (orain Mandriva izenarekin), euskarazko Debian Linux 2005ekoa da, baina geroztik 2007an beste bertsio bat atera zuten eta hori ez dago, nik dakidala, euskaraz, etab.
|
|
|
Adibidez, Windows sistema eragilearen euskarazko azken interfaze paketea XPrena da, ez dago euskarazko Windows Vistarik. Euskarazko Mandrake Linux 10 da dagoen azkena, baina geroztik hainbat bertsio atera dira (orain Mandriva izenarekin), euskarazko Debian Linux 2005ekoa da, baina geroztik 2007an beste bertsio bat
|
atera
zuten eta hori ez dago, nik dakidala, euskaraz, etab.
|
|
|
Helburu horretan ere bere hizkuntzarekin errazago lan egin dezan eta norberaren hizkuntzarekin ere gozatu ahal izateko. Bide horretan gogoeta ugari egin ditugu taldean, gure indar mugatuei ahalik eta mozkin handiena
|
atera
ahal izateko. Gogoeta horren ondorioz praktikan ildo bati, estrategia bati, jarraitu izan diogu urteetan zehar.
|
|
|
Bere erabilera orokortuz doala erakusteko esan daiteke gune horretatik 20.000 erabiltzailek jaso duela honezkero. Gainera azken urtean
|
atera
diren egokitzapen berriei esker XUXEN eskuragarriago dago; lehen Word editorearekin bakarrik erabil zitekeen, orain erraz jar dezakegu martxan Mozilla Thunderbird ekin Interneten bidez edozein mezu edo inprimaki betetzen ari garela, Openoffice ekin edo beste edozein aplikaziorekin testua zuzentzeko www.xuxen.com zerbitzarira jotzen badugu.
|
|
|
ASP enpresaren Kapsula izeneko tresna da horietako bat. Testuetako hitzen lemak
|
ateratzen
ditu, eta gero hitzen lemak indexatu eta horien bidezko bilaketak egiteko aukera ere ematen du. EPG, IP eta KG prozesatzeko erabili da.
|
|
|
• Eusko Jaurlaritzak lehiaketa publikora
|
atera
duen kontratua3, espainieratik euskarara itzultzeko tresna bat erosteko.
|
|
|
Transferentziari dagokionez, bi perpausetan zenbakiak agertzen dira, eta horiek itzultzeko garaian, oraingoz zenbakia bera jartzen dugu kasu guztietan. Sorkuntzari dagokionez, lehenengo perpausa traketsa dela dirudi ordenaren aldetik; horrela
|
atera
da, oro har, espainieraz aditzaren atzetik dagoen elementua aditzaren aurrera pasatzen dugulako. Bigarren perpausean, berriz, data bat agertzen da, baina ez da detektatu data dela:
|
|
|
Hizkuntzaren alor hau lantzeko, ohikoa izaten da ikasleek jarduera liburuetatik
|
ateratako
ariketak osatzea eta, jarraian, irakaslearen laguntzaz zuzentzea. Bada, ikasleek era ekinkorragoan aritzeko, prozesua irauli dugu ikasleak jarduera hauen diseinatzaile eta sortzaile bihurtuz.
|
|
|
Azkenaldian, web 2.0 edo Internet berriaz nonahi entzun dezakegu. Asko hitz egin da, halaber, irakaskuntzak internetera hurbiltzeko eta berau ulertzeko modu berri honi
|
atera
dakizkiokeen onurez. Jakintza Ikastolako IKT taldean, duela urte batzuk hasi ginen ohartzen onura hauez eta hausnarketa sakon baten ondorengo emaitza dira gaur egun abian ditugun hainbat proiektu.
|
|
|
Ez nuen nik beraien piztea lortzen inondik ere. Aurreko ikasturtearen helburua EGA
|
ateratzea
izanik, behin bide hori sakonki landuta, eta kontuan izanda hautaprobetan ez direla eduki bereziak eskatzen, izugarri kostatzen zitzaidan beraien interesa neureganatzea. Zertarako ikasi behar dugu hau ez bada Hautaprobetan sartzen?
|
|
|
• Euskara jakintzagaian, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza Ondorengo bigarren mailan, DBHO 2n, eman beharreko edukiak teknologia berriek eskaintzen dizkiguten aukerak erabiliz jorratu (sarean dauden baliabideei onura
|
atera
).
|
|
|
Erabiltzen eta kudeatzen den informazio guztia edo ia guztia saretik dator eta, ikasleak analizatu, sintetizatu eta ebaluatzera bultzatzen ditu, besteak beste. Irakasleek diseinaturiko jarduera hauek ikasleak aktiboki parte hartzea du helburu, baita aprendizaia kolaboratiboa nahiz denborari etekin handiagoa
|
ateratzea
ahalbidetzea ere.
|
|
|
kontuan izan behar da proiektua behar didaktiko eta teknologiko konkretu batzuei erantzuna emateko sortu dela eta ikasgelan egiten den guztiari aplikatzea ez dela zilegi. Esan behar da, gainera, proiektu honek ez dituela baztertzen gaur egun erabiltzen diren eta benetan etekina
|
ateratzen
zaien bestelako baliabideak; puntu horretan ez da ezeren beldurrik izan behar, aurrerantzean egingo dena orain artekoaren osagarri izango baita. Orain arte egindakoak bere lekua izango du gero ere, baina ziur asko, baliabide berri horiek ikasgelan egoki integratzen badira, hezkuntza mailan gaur egun ditugun ezin askori egoki eta taxuz erantzuteko moduan izango gara.❚
|
|
|
Zuzenki, seme alaben lehen hizkuntzaren banaketa aztertu du gurasoen zenbait ezaugarriren arabera elkartuz. " Datuak 2001eko Biztanleriaren eta Etxebizitzen Zentsuan jasotako informaziotik
|
atera
dira" honako alderdiak kontuan hartuz: lurraldea, udala, adina, sexua, gurasoen adina, gurasoen hizkuntza gaitasuna —zazpi kategoria edo tipo, eta bikotekide bakoitza bereiziz—, eta alderdi horiek elkar gurutzatuz.
|
|
|
Baina alboan dator argibidea: Erramunek berak
|
atera
zuen argazkia. Askotan, albistea ez da zer edo nor ageri den argazkian, baizik eta zer edo nor ez den ageri.
|
|
|
Gaur, hogeita zazpi/ hogeita bost urte geroago, laurogei urte betetzen ditu Erramun Baxok. Eta, kontuak
|
ateratzen
hasita, ohartzen gara orduan, HABEra etorri zenean, berrogeita hamahiru izango zituela; hau da, gutako batzuek gaur ditugun baino gutxiago. Eta halako hotzikara eta zirrara sortzen zaigu barru barrutik.
|
|
|
Hau guzia mingarria bada atzerritik agindutako lehiaketetan gertatzen den euskal intelektualarentzat, anitzez mingarriagoa da euskara eta euskal unibertsoa zerbitzea helburu duten erakundeetatik kudeatutakoetan jokabide berarekin aurkitzean. Oraino ez gara egoera horretatik
|
atera
. Beharbada bide anitz gelditzen zaigu oraino ere egiteko.
|
|
|
1 Elkarte mugimendua biziki eraginkor
|
ateratzen
da, euskararen eta euskal kulturaren alde, indarrak biltzen dituelarik ideologien eta gatazken gainetik. Gainera, publiko berri bat erakarri dute," Kantuketan" eta" Batekmila" bezalako animazio zabalek.
|
|
|
1 Ikerketa egiteko datuak 2001eko Biztanleriaren eta Etxebizitzen Zentsuan jasotako informaziotik
|
atera
dira.
|
|
|
Lehenik eta behin, kontzeptuak definitu ditu; bigarrenik, egungo ordenamendu juridikoaren azterketa egin du; hirugarrenik, Behatokiak azken urteotan eremu sozioekonomikoan jasotako kexen eta urraketen bilakaeraren berri eman nahi izan du. Eta azkenik, aurreko guztien azterketaren ondorioz Behatokiak
|
ateratako
ondorioak aurkeztu dira.
|
|
|
Azterlanaren helburuak betetzeko, berariazko galdetegi bat diseinatu da, guztira hogei item biltzen dituena. Elkarrizketa guztiak egunean zehar egin ziren, jarduera eremu bakoitzaren irteeretan, bai eta jendea barrutitik
|
ateratzen
zen unean ere. Guztira, mila eta hamaika galdetegi bete dira; horrenbestez, hona hemen fitxa teknikoa:
|
|
|
Euskaraz bizi den eta hala bizi nahi duen hizkuntza komunitateari erantzun behar dion gizarte komunikazioaren sektore osasuntsua eta normalizatua behar dugu guk, euskal hiztunok. Eta, horretarako, modu orekaturen bat aurkitu da euskaraz diharduten hedabide mota guztiak uztartzeko eta egungo produktuei etekin ekonomiko, sozial eta kultural handiago
|
ateratzeko
.
|
|
|
Badira 15 urte kale neurketak egiten direla eta erabilera datuei beren zukua
|
atera
izan zaie hainbat modutan. Oraingoan berriz, hizkuntza politika diseinatzeko garaian baliagarri den beste erabilera mota bat aurkezten dugu.
|
|
|
Badira 15 urte kale neurketak egiten direla eta erabilera datuei beren zukua
|
atera
izan zaie hainbat modutan. Oraingoan berriz, hizkuntza politika diseinatzeko garaian baliagarri den beste erabilera mota bat aurkezten dugu
|
|
|
Bi gauza jakingo genuke kanpainaren ondorioak
|
ateratzerakoan
. Batetik, goiko muga hobeto zehaztu ahal izango genuke, garrantzitsua dena, eta bestetik, are garrantzitsuagoa dena, eremu" estandar" horretan dauden herrientzat kalkulatu ahal izango genuke zenbateko inbertsioa eskatzen duen erabiltzaile bat gehiago lortzeak.
|
|
|
Gero eta erakunde gehiagotan ari dira kalitatearen kudeaketarako sistemak ezartzen bai efikazia (helburuak lotzearekin
|
atera
) eta efizienzia (baliabideen erabilerarekin harremana duena) bermatzeko. Horiek horrela, hainbat eredu daude (ISO, EFQM, CAF...) erakundeen bikaintasuna lortzera bideratuak.
|
|
2009
|
|
|
Aldez aurretik alabaina, ikergai izango dugun legezko errealitate hori kokatuko dugu, argitara eman diren azken datuek islatzen duten errealitate soziolinguistikoan. Honetara hain zuzen ere, garrantzitsua deritzogu, aurrenik, 2006ko IV. inkesta soziolinguistikotik
|
ateratako
zenbait datu aztertzea2 Aipatu inkestak, Euskal Herriko lurralde guztietan bizi den eta hamabost urtetik gorakoa den biztanleria du aztergai (2.500.000 pertsona gutxi gora behera). Hortaz, kanpo uzten du hamabost urtetik beherako biztanleria; eta datu hori azpimarragarria da, euskaldun kopuru gehien duen taldea delako.
|
|
|
Logikoki, antzeko lanpostuetan hizkuntz eskakizuna berdina izango da Administrazio Publikoetan, baina derrigorrezko data errealitate soziolinguistikoa kontuan hartuz galdatuko da, eta hori Administrazio bakoitzaren lurralde eremuari dagokion derrigortasun indizetik
|
aterako
da; aipatu indizea kalkulatzeko euskal hiztunen kopurua eta elebidun hartzaileen erdia gehitzen dira.
|
|
|
Dakigun bezala, lege egitasmoaren osotasunerako hiru zuzenketa horiek ez ziren aurrera
|
atera
eta Legea erabateko gehiengoz onartu zen. Aitzitik, ez UPNk ez eta euskal jeltzaleek ere, ez zuten aldeko botorik eman (eta HBko parlamentu taldeak ez zuen lege egitasmoaren eztabaidan parte hartu ez eta onarpen prozesuan ere).
|
|
|
Netscape konturatu zen katalanera itzulita egonda aldea
|
ateratzen
ziola Internet Explorerri. Oso dibertigarria izan zen espainieraz bakarrik zegoen Internet Explorerrek Netscaperekin mundu mailako konparaketa bat argitaratu zuenean.
|
|
|
Gaurtik aurrera hotmaila katalanez jar daiteke, kasualitatea da baina gaurtik aurrera da. Microsoftek microsoft.cat
|
atera
berri du, eta hark msn.cat iragarri berri du. Hau da, batzuek besteak erakartzen dituzte, eta sistema berri horretan mundu guztia hasten da esaten:
|
|
|
Beraiek identifikatuko dute informazio hori eta sailkatuko, proiektu osoaren eredu teoriko metodologikoaren arabera. Ikersaioari dagokion informazioa sailkaturik eta prozesaturik dagoenean, hortik
|
ateratzen
den emaitza ikerburuari itzuliko diote, hurrengo pausoa eman dezan. Ikerburuak interpretatu du informazioa eta, azkenik, ikersaioaren emaitza testua idatzi.
|
|
|
testu hori digitalizatu egingo da eta testu digitalizatua izango da markatzen dena. Handik
|
aterako
dira aipuak.
|
|
|
ikersaioak osatu, biribildu, zehaztu, zuzendu eta eguneratu egin ahal izango dira, informazio edota interpretazio berrien arabera. Iturri berri bat aurkitzen denean informazio hori (horri dagokion dokumentua batetik, eta hartatik
|
aterako
den aipu multzoa bestetik) datu basean sartuko da. Euskararen dimentsio sozialari buruzko beste ikerketa bat egiterakoan gero eta informazio gehiago izango dugu aldez aurretik bildua, prozesatua eta erabiltzeko prestatua.
|
|
|
Baita kontrastatua eta sailkatua ere. Ondorioak
|
ateratzeko
eta euskaldunon historia ezagutzeko oinarri sendoa eskainiko digute, beraz, jakin iturri horiek20.
|
|
|
Hirugarren azterbidean beraz zergatietaz informazioa ematen dituzten aipuak sailkatuko dira, eta hori ez da zergatiak aztertzearekin eta zehaztearekin nahastu behar. Proiektuaren lankideek euskararen historian zehar idazleek eta ikerlariek maneiatu dituzten hipotesiak sailkatuko dituzte, ondoriorik
|
atera gabe
. Noski sailkatze lan hau funtsezkoa izango da gero ondorioak ateratzeko baina lan ezberdina da.
|
|
|
Proiektuaren lankideek euskararen historian zehar idazleek eta ikerlariek maneiatu dituzten hipotesiak sailkatuko dituzte, ondoriorik atera gabe. Noski sailkatze lan hau funtsezkoa izango da gero ondorioak
|
ateratzeko
baina lan ezberdina da. Ondorioak ateratzea eta benetan zergatiak zeintzuk diren zehazten saiatzea ikerburuei dagokie ikersaioak eginez.
|
|
|
Noski sailkatze lan hau funtsezkoa izango da gero ondorioak ateratzeko baina lan ezberdina da. Ondorioak
|
ateratzea
eta benetan zergatiak zeintzuk diren zehazten saiatzea ikerburuei dagokie ikersaioak eginez.
|
|
|
Ondorio argi samar bat
|
atera
genuen haiekin izan eta gero: hedabide kontuan (eta auziari hizkuntzaren ikuspegitik begiratuta beti ere) haiek baino askoz hobeto gaudela, eta hori, bi arrazoi nagusi direla tarteko:
|
|
|
– Irratiari gagozkiola, Nafarroan zein Iparraldean nagusi dira Estatuetakoak, eta indartsu daude EAEn ere (SER katea lekuko). Nolanahi dela, Hego Euskal Herrian indartsu daude, halaber, EITB taldeko irrati publikoak (Radio Euskadi bereziki, bere 255.000 entzuleekin, baina euskarari oinarri sendoa damaiote, horrez gain, Euskadi Irratia eta Gaztea batuta
|
ateratzen
diren 203.000 entzuleek). 6 Ez da gutxiestekoa, era berean, tokian tokiko euskarazko irrati txikien ekosistema aberatsa (Bizkaia Irratia, Euskalerria Irratia...), bereziki Ipar Euskal Herrian, non Euskal Irratiak sarean sartuta dauden lau irratiek erro sendoak bota dituzten.
|
|
|
Galesko Legebiltzarrean gai horri buruz hausnartzeko ariketa interesgarria egin berria dute. Bertako Welsh Affairs Committee k
|
ateratako
txostenaren arabera, S4C k (galeseraz diharduen telebista, ETB baino apur bat lehenago sortua) ondo ulertu eta barneratua du honako hau (2009: 67):
|
|
|
Komunitate hauen ezaugarri nagusia, beste batzuen aldean, beren arintasuna da: arinak dira, batetik, norbera taldera sartu eta taldetik
|
atera
errez egin daitekeelako; eta arinak dira, norberaren inplikazioa txikia izaten delako. Komunitate hauek, bestalde, taldekideen interesen arabera eratzen dira, ez tradizioaren edo baldintza estrukturalen arabera.
|
|
|
Hori da arrazoiaren eginkizuna. Herritarrak arrazionalizatuz etekin handia
|
atera
nahi die, ekoizpen tresna huts bihurtu. Horretarako ere ezinbestekoa da herritarra hiritar bihurtzea, isolatzea; komunitatetik bereizi behar, hirira eraman eta fabriketan makinen artean indarekoizle huts bihurtzeko.
|
|
|
Teknologia berriek gazteak kaletik
|
ateratzen
badituzte, aurrez aurreko erlazioa galtzeak ez du lagunduko euskararen funtsezko eremuen tokiko sareei eusten. Are gutxiago indibidualismoak gaur egun duen gorputz berriak:
|
|
|
bizitza erlojuaren menpean jarri, toki itxi batzuetan egun osoa eman, ezezagunen mendean lan egin, baldintza ezin guztiz gogorretan, ezezagunen ondoan, zatikatutako lan batean, proletarizazioa... Michel Foucault filosofoak azterketa sakona utzi digu arrazionalismo burgesak herritarrak disziplinatzeko erabilitako metodoen gainean.12 Orduan sortu ziren itxitura guztiak, produktiboak ez zirenak, oztopoak, gizarte eta kaleetatik
|
atera
eta giltzapean sartzeko: espetxeratze masiboak, zoroetxeak, ospitaleak..., dena karitatearen babespean; aleak alfer eta arloteez garbitzeko kanpainak; herritarren jagoletza zorrotza, polizia kidego egonkorrak...
|
|
|
Azpiegituron ugaritze eskerga euskal herriaren biriken inguruko hesia estutzen ari da. Eta badakite hori, baina euskaldunek produktu erakargarriak kontsumituz
|
aterako
dira aurrera. Gainera, diotenez, ez da ozpin eta ezkor izan behar.
|
|
|
Telekomunikazioak, eremu fisikorik eta mugarik ez duenez, oraindik ere babesgabeago uzten du hizkuntza minorizatua, eskualdeetako eta munduko sare globaletako hizkuntza handien aurrean. Izan ere, leiho hori ezin da itxi; euskara mundura
|
ateratzen
den leihotik ordenatu, antolatu, kontrolatu ezin daitezkeen sare, irudi, mezu, ekoizkin kopuru amaigabea sartzen da.
|
|
|
Bestalde, teknologiok indibidualismoa areagotzen dute, internautak etxetik, bakarrik normalean, beste internautekin inolako harreman fisikorik gabe ibiltzen direlako. Teknologia berriek gazteak kaletik
|
ateratzen
badituzte, aurrez aurreko erlazioa galtzeak ez du lagunduko euskararen funtsezko eremuen tokiko sareei eusten. Are gutxiago indibidualismoak gaur egun duen gorputz berriak:
|
|
|
Euskaltegiaren zabalkundea egiteaz gain, euskaltegia bera komunikazio bide da. azkenaldian, web 2.0 edo Internet i buruzko albisteak nonahi entzuteko parada dugu. Asko hitz egin da, halaber, irakaskuntzak Internetera hurbiltzeko eta berau ulertzeko modu berri honi
|
atera
dakizkiokeen onurez. Batetik, dohaineko eta erabilerrazak diren hainbat tresna jartzen dira gure eskura; eta bestetik, lan egiteko filosofia berri bat irekitzen da irakasleon artean.
|
|
|
Maite Goñik esan bezala, azkenaldian, web 2.0 edo Internet i buruzko albisteak nonahi entzuteko parada dugu. Asko hitz egin da, halaber, irakaskuntzak Internetera hurbiltzeko eta berau ulertzeko modu berri honi
|
atera
dakizkiokeen onurez. Batetik, dohaineko eta erabilerrazak diren hainbat tresna jartzen dira gure eskura; eta bestetik, lan egiteko filosofia berri bat irekitzen da irakasleon artean.
|
|
|
Bitartean, elebakarrez osatutako guneari eusten zaion bitartean, dena delako hiztun herriak badu arnasbiderik bere berezko hizkuntzari eusteko. Hara, bada, gure euskaltzale modernoentzat albiste txar bat Txillardegiren harrobitik
|
aterata
: elebakarrak, hiztun erabakigarriak dira hizkuntzen erabilera zehazteko orduan, bai hizkuntza nagusiaren kasuan, eta bai herri mintzaira diglosikoaren atarramentuan.
|
|
|
Euskararen arazoa, herriaren arazoa dela iradoki zigun Xalbador bertsolariak metafora eder baten bidez, bihotzaren eta gorputzaren artean ezin bereizizko lotura zegoela irudikatu zigunean. Kulturalismoaren bideak bide laburra dauka eginkizun hizkuntza minorizatuaren zoria ataka gaiztotik
|
atera
nahi duenean. Halako idealismo txar batek lausotzen du hizkuntza militantearen begirada, hizkuntzaren inplikazio sozialak, nazionalak eta politikoak globalki hautematen ez dituenean.
|
|
|
" Galestar mugimenduaren zatirik gogorrena, S. Lewis-en inguruan zebilena, elebitasunaren aurka jartzen da, jokaera hori gaelera emekiemeki suntsiarazteko jukutria bat besterik ez delakoz: `ni ere —zioen Lewis-ek 1962an, 71 urteetan— elebitasunean gaeleraren heriotza baketsu eta ohoretsu, eta malko eta lanturik gabeko ehorzketa ikusten duen gutxiengo burugabe horretakoa nauzue’ Eirwyn Morgan irakasleak esaten digu, berriz, ‘bi hizkuntzen elkar bizitzak, gehiengoaren garaipenean amaitzen du beti’ Ideia berdin berdinak Williams irakaslearen lumatik
|
ateratakoak
: ‘Ez da munduan herri ttipi bateko bizilagunek, gobernatzen dituen nazio boteretsuaren hizkuntza mintzatzen jakin eta bereari eutsi diotenaren etsenplu bat bakarrik ere aurkitzen’" 13.
|
|
|
Zergatik ote? Beldur garelako, inondik ere, kalkuluak eginda zer
|
aterako
zaigun jakiteko beldur. Ez da matematika kontua, jakina, baina nekez egon daiteke adierazle hori baino zantzu esanahitsuagorik.
|
|
|
Hemen ez dago masa mugimendurik euskara dagoen ataka esturik
|
ateratzeko
, hemen dagoenak ez du hala holako intelligentsia (euskararen profesionalak, euskararekin aldez edo moldez lotutako ekimen eta erakundeak) dei dezakegun giza taldetxo baten mugarik gainditzen. Hemen euskararen arazoa, ez da hil ala biziko arazoa, enegarren lekuan dagoen buruhaustea baizik.
|
|
|
Bateko eta besteko hiztun herrien zoria aztertuta, ondorio batzuk
|
atera
zituen Txillardegik orduko hartan. Kanpoko herri zapaldu batzuen hizkuntza egoera aztertzeak hainbat iritzi sendotu zizkion, hainbat zalantza uxatu, eta hainbat estrategiaren on gaitzak bereizteko balio izan zion.
|
|
|
Denak batera, jota eta su, ingelesak egotzi arte, eta ondoren, askatasuna erdietsi ondoren, betiko herri zapalduak zapalduta eta arrotz izaten segitu zuen Irlandan. Hori horrela izatekotan, eta, jakina, hori horrelaxe gertatu zen, zer ondorio
|
atera
behar dugu etxera so jarrita. Hitzetik hortzera independentzia eta euskal estatua aldarrikatu eta praxi etnolinguistikoan eta kulturalean batez ere espainolak edo frantsesak diren abertzaleekin nola jokatu behar dugu?
|
|
|
" Pazientzia" behar omen zen gaelera zegoen moduan egonda. Jarrera horren aurrean, Txillardegiri hitzok
|
atera
zitzaizkion: " Pazientzia hartu zuten eta zulora joan ziren".
|
|
|
Azken puntuari dagokionez bada ideia zehatz bat gutunean aski harrigarria gertatu zaiguna: Dauden euskal aldizkariak hobetzea aldera, aldizkari berririk
|
atera
nahi izatea kaltegarritzat jotzen du: " Gutxietsita ba dago euskera, erauzi egin bear da gutxiespen ori indar dezaken guzia.
|
|
|
Horren kontra al zetorren, hain zuzen, haren iritzia? Gutuna irakurri ondorengo elkarrizketan iritzi horrexen aurka
|
atera
zen, hain zuzen ere, entzuleetako bat. Eta K. Mitxelena mahaiburuak Txillardegiren hitzak bere aldetik interpretatu nahi izan zituen:
|
|
|
Ordurako idatzita baina argitaratu gabe zeukan bere Unamuno eta abendats liburua —1958an argitaratu zuten hori lehen aldiz—; oso gogoko eta agian hurbileko gertatu zitzaion Donostian ezaguturiko gaztea Unamuno zalearen nobela existentzialista, eta bere testuan sartu nahi izan zuen haren aipua. Unamunorekin elkarrizketan ari dela aipatzen du, hain zuzen ere," Txillardegi... tarren nobelagintza" besten hain euskal idazle garaikoekin batera; eta Euskal Herriaren minaz ari dela, aipu luze bat
|
atera
zuen nobelatik eta bere liburuan sartu: " Illuna da poesia.
|
|
|
Ikaragarrizko zirrara egin zion nonbait, eta zinez identifikatuta sentitu zen Leturiaren bizigura eta" zorion min" bete ezinarekin4 eta nobelaren autorearen atzeko garrasiarekin. Eta horrenganako sentitzen duen erruki eta sinpatiatik
|
ateratzen
zaio hasieran aipatu dugun olerkia: " Gizon begi goritu".
|
|
|
Eta haren erantzuna: Gandiagak barne sentimendu leherketa izan zuen nonbait Leturiaren Egunkari Ezkutua irakurtzean, eta sentimendu horretatik
|
atera
zitzaion barru barrutik olerki apasionatu hori. Liburuan sartu, berriz, Gandiagak berak hala nahi izan zuelako sartu omen zuten.
|
|
|
Gizon horretxen deskripzioa da azken batez olerki osoa: nobelatik
|
ateratako
deskripzioa. Barru barrutik hunkituta eta dardaran utzi zuen Leturiak Gandiaga.
|
|
|
Ikaragarrizko zirrara egin zion nonbait, eta zinez identifikatuta sentitu zen Leturiaren bizigura eta" zorion min" beteezinarekin eta nobelaren autorearen atzeko garrasiarekin. Eta horrenganako sentitzen duen erruki eta sinpatiatik
|
ateratzen
zaio hasieran aipatu dugun olerkia: " Gizon begigoritu".
|
|
|
Hasteko, zor handia dugu zurekin euskararen irudiaren berrikuntzan. Ikastolak egoera klandestinotik
|
atera
nahi ziren garai haietan, andereñoen eta beste euskaldun askoren burutapenean euskararen irudi zaharkitua eraberritu nahia zegoen; puritanismorako joeraren aurrean, euskara bide modernoagora bultzatzearen premia eta hizkuntza ahul izatetik indarberritze aldera joateko beharra garbia zen.
|