|
2000
|
|
|
Egoera horretatik aldendu nahian, urte batzuk geroago, 1748an, Humek arazoa birmoldatu egin zuen bere Ikerketan.
|
Lan
honetan, ikuspegi kritiko batetik abiatuz, giza ulermena analizatzeari ekingo zion, natur zientziekin erkaketarik agertu gura barik. Helburu zehatza giza ezagutzaren gaitasunaren mugak finkatzea izan zen, hura lortzeko gertakari auzien eta ideien arteko erlazioen arteko bereizketa landuz.
|
|
|
Leibniz, De Morgan eta Boole22 matematikarien ideiei jarraituz, Fregek —baita Peanok eta Schroderrek ere— logika berri bat eraikitzeko lehen ahaleginari ekin zion.
|
Lan
hau Russellek eta Whiteheadek bukatu zuten aipaturiko Principia rekin. Logikaren (ber) eraikuntza honen arrazoia matematikaren oinarriak kritikoki berrikusteko beharrean zetzan.
|
|
|
Ezagutzari buruzko joera sinbolizistak Wittgensteinen Tractatus ean arreta gehiago jartzera eraman zuen Schlick.
|
Lan
hau 1922an Hans Hahnek emandako mintegi baten ondorioz ezagutu zuen, eta hortik aurrera bere lan guztiek Wittgensteinen eragin nabaria zamatu zuten. Batez ere, hiru tesi hartu zituen44:
|
|
|
Nietzscheren pentsamendutik Wittgensteinen filosofiara finis Austriae kultura miatu du Cacciarik Europa Zentralean. Gure filosofo vienarra ardatza da
|
lan
honetan. Liburua oso aberatsa da datu eta ideiatan, baina ez da erraza irakurtzeko.
|
|
|
Sluga eta Sternek Wittgensteinengan gaurko aditu anglosaxoniar gehienak bildu dituzte
|
lan
honetan: Robert J. Fogelin, Thomas Ricketts, Donna M. Summerfield, Newton Garver, Steve Gerrard, Hans Johann Glock, Cora Diamond, Stanley Cavell, Barry Stroud, David Bloor, Naomi Scheman eta Michael Kober.
|
|
|
Baina, agian, honen berri badakizu, liburuaren zentzua etikoa baita. Behin, hitzaurrean, orain agertu ez den esaldi bat jarri nahi nuen eta orain esaldi hori idatziko dizut
|
lan
honetan zure gakoa izan dadin. Orduan idatzi nahi nuena hauxe da:
|
|
|
Hori dela eta, 1914ko apirilean, Wittgensteinek eskaturik, Moore Norvegiara joan zen Wittgensteinen ideia berriak entzutera. Bestalde ere, Moore izan zen Wittgensteini Tractatus Logico Philosophicus izena proposatu ziona
|
lan
hau 1922an argitaratzerakoan.
|
|
2001
|
|
|
Hezkuntzari berehala ekiten zitzaion, jaiotegunean bertan, eta inudeei zegokien transmisio
|
lan
hau. Umeek, inudeekin bizitza osorako iraungo duten afektibitate loturak garatzeaz gain, herriaren tradizioak eskuratuko dituzte.
|
|
|
Laburbilduz, justizia mantendu eta Platonen beldur handiena den gizarte zatiketaren handitzea agertu orduko ahalik eta azkarren ekidin).
|
Lan
hau arimaren alde suminkorra oso garatua duten pertsonek osatzen duten zaindari edo gerlarien gizarte klaseari dagokio. Hauek, curriculum intelektualaren ikasketa sakonarekin eta gimnasia ariketa guztiak lantzera ohiturik, haurtzarotik gorputz eta adimen prestakuntza bikaina izango dute; Platonek zaindariengan berak formulaturiko" mens sana in corpore sano" lema gorpuztua ikusiko du.
|
|
|
6 Hau 1790eko Juzgamenaren Kritika ren lehen atalak lantzen du. Geroago esango dugu zerbait
|
lan
honi buruz.
|
|
|
Batasuna eta Jarraitasuna esperientziaren sistema transzendentalean (EHU, Leioa, 1998). Tesia izanik, ikerketa askoz bereziagoa aurkezten du
|
lan
honek. Honi Kanten liburuen itzulpenak gehitu behar zaizkio.
|
|
|
Nor naiz, zer naiz ni?". Gure erantzuna
|
lan
honen goiburua da: " Gizakia maitagogoa da.
|
|
|
Eta honekin, emana geratzen da nire
|
lan
honen zergatia.
|
|
|
|
Lan
honen zati hau ez da beharrezkoa nire tesiaren azalpenerako. Baina gizakiaren izana eta sorrera egunero darabil zientziak, batez ere eboluzioaren gaia aztertzerakoan.
|
|
2003
|
|
|
Hamahirugarren kapituluan aipatuko dira lege zibil guztiei dagozkien gaiak, eta zeintzuk aukeratu diren
|
lan
honetan azaltzeko; 14 kapituluan, berriz, horien guztien plangintza azalduko da.
|
|
|
Bi testu erabili dira
|
lan
honetarako: jatorrizkoa (frantsesez) eta gaztelaniazko bertsioa.
|
|
2004
|
|
|
Hausnarketa horretan guztian ez zaigu zaila egingo oso egungo arazoa aurkitzea, oraindik ere eztabaida askotarako hizpide dena eta Chomskyk ere gogoan daukana Cartesian Linguistics lanean.
|
Lan
honetan, Chomskyk, Metodoari buruzko diskurtsoari begiratuz, bertako pasarte bat aipatuko du adierazteko nola Descartesengan ere aurki daitekeen formulatuta honako ideia hau, hots, gizakia animaliengandik bereizten duena bere jokaera razionala izango dela, edo gauza bera dena, hitz egiteko gaitasuna duela:
|
|
|
Gure ametsetan sentituko dugu gure buruan iziotzen diren irudiak benetan bizi eta hautematen ditugula, hori dela une horretan benetan gertatzen zaiguna; era berean basamortuan galdutakoak dakusan palmondoa edo ur iturria benetakoa irudituko zaio bertan galduta dagoenari, edo areriorik ez dagoenean erasoa edo jazarpena sentitzen duenak benetan etsaiez inguratuta dagoela sentituko du. Fenomeno hauen artetik loa hartuko du gogoan Descartesek —bera baita unibertsalena, izan ere, esan ahal izango dugu, ausardia apur batekin beharbada, ez dugula inoiz burua endredatua izan, edo ez dugula sekula basamortuan irudikeriarik atzeman, baina inork du esan lorik eta ametsik egin ez duenik inoiz— eta hortik abiatuta ekingo dio
|
lan
honi. Hasteko, nabarmenduko du lotan eta iratzarrita egotearen artean bereizteko benetako seinale baten falta.
|
|
|
23 Xavier Zubiriren idazlan gehienak Madrilgo Alianza Editorialean argitaratu dira. Gure
|
lan
honetarako gehien erabili ditugunak Sobre la Esencia (1962) eta Sobre el hombre (1982) dira.
|
|
|
... [ene] liburuaren zentzua etikoa baita. Behin, hitzaurrean, orain agertu ez den esaldi bat jarri nahi nuen eta orain esaldi hori idatziko dizut
|
lan
honetan zure gakoa izan dadin. Orduan idatzi nahi nuena hauxe da:
|
|
2005
|
|
|
32
|
Lan
honetan erakutsiko dugu guk zein bide egin behar dugun, eta, horretarako, hitzak baino gehiago, egiteak erabiliko ditugu, beronen jurisprudentzia zatia nabari nabaria baita.
|
|
|
Azken horri dagokionez, inork ere ez du zilegi indarkeriaz erresistentzia jartzea, eta, era berean, alderdi guztietan ezin da indar publikoarekin defentsarik egin, onuragarritasun arrazoiak daudelako edo eragozpen larriak saihestu behar direlako. Gai askotan ohar hori egitea guztiz beharrezkoa da, eta
|
lan
honetan ere horixe jasoko da. Tentu handiz bereizi ditugu, halaber, zuzenbide hertsia, benetan zuzenbidea dena (adibidez, itzultzeko betebeharra eratortzen duena) eta ustez zuzenbidea dena.
|
|
|
50
|
Lan
honetan aliantza berria erabiltzen dut hauxe esateko: ezin da beste bide batetik jakin zer den zilegi kristauentzat.
|
|
|
56
|
Lan
honetan, nire helburu nagusiak honako hauek izan dira: 1 Definizioak emateko orduan, arrazoirik argienak ematea.
|
|
|
Hiruzpalau testu erabili dira
|
lan
honetarako: jatorrizkoa (latinez) eta ingeles, frantses eta gaztelaniazko bertsio desberdinak, historian zehar argitaratu direnak.
|
|
|
3 Gure
|
lan
hau are premiatsuagoa da, gure garaian ez baitira falta eta lehenago ere ez baitziren falta, zuzenbidearen atal hau gaitzesten zutenak, bere izatean izen hutsa besterik ez balitz bezala. Guztien aho mihietan dago Eufemoren esana, Tuzididesenean jarria:
|
|
|
Liburua, aldiz, 1864 urtean berreskuratu eta argitaratu zen. Orduantxe plazaratu zen, oso osorik, Grotius gaztearen funtsezko
|
lan
hau.
|
|
|
|
Lan
honetan, nire helburu nagusiak honako hauek izan dira: 1 Definizioak emateko orduan, arrazoirik argienak ematea.
|
|
2006
|
|
|
16 Argudio hau, besteak beste, Moorek salatzen duen falazia naturalistarekin lotu izan da.
|
Lan
honetan ez dugu aztertuko lotura hori. Falazia naturalistari buruz, ik. Moore (1903), 1 kap., 10 atala.
|
|
|
Edo, zein zentzutan existitzen dira sentimenduen (edo zentzumenen edo giza erantzunaren) mendean dauden propietateak?
|
Lan
honen helburuetatik kanpo geratzen da arazo horretan murgiltzea.24
|
|
|
Eskerrak Joxe Azurmendiri eta Xabier Eizagirreri; izan ere,
|
lan
hau haiei esker argitaratu da.
|
|
|
|
Lan
honetan Humeren zenbait lan behin eta berriro aipatuko direnez gero, honako laburdura hauek erabiltzea erabaki dut: T, EPM, SM, GA, S.
|
|
|
Liburu hau Humeren filosofia praktikorako sarrera gisa uler daiteke. Humeren morala (edo etika) eta estetika ulertzeko zenbait giltzarri azalduko ditut, hau da, Humeren moralaren edo etikaren zutabe nagusiak azaltzen saiatuko naiz(
|
lan
honetan, ‘moral’ eta ‘etika’ hitzak sinonimotzat hartuko ditut). Morala gai nagusia bada ere, estetikari buruzko gogoetak ere egingo dira, batez ere erlatibismoari buruzko atalean (8 atalean, hain zuzen ere).
|
|
|
Hitzaurre hau amaitze aldera, modu batean edo bestean
|
lan
honen inguruan ibili diren zenbait lagun ekarri nahi ditut gogora. Eskerrak denei.
|
|
|
|
Lan
honen zenbait zati EHUk emandako 1/ UPV 00003.230/ 2004 ikerketa proiektuaren babesean garatu dira.
|
|
2008
|
|
|
|
Lan
honetan ez dugu Hegelen sistema osoa kontuan hartu, gure helburu metodologikotik ihes egiten baitu, Fenomenologia ri buruzko alderdi batzuk besterik ez ditugu laburbilduko.
|
|
|
Liburu horren arazoak bestelakoak dira; alde batetik, barne egiturakoak, hau da, adibidez, zer eszenatoki filosofikotan kokatzen den, zein den barruko egitura; bestetik, lan hori nola integratzen den Hegelen obra osoan. Arazo horiek luzez tratatu izan dira literaturan, eta
|
lan
honetan holako aspektu batzuk ere aipatu ditugu.
|
|
|
Baina, oro har, bere bizitzan argitaratu ziren eta goiko lerrootan aipatuak izan diren lau obra garrantzitsuenetan dago bere filosofiaren mamia. Horiek bakarrik izango dira
|
lan
honetan kontuan hartuko ditugunak.
|
|
|
Kanti buruzko eztabaidak bukaezinak ziren; hala ere, bereziki Rousseau izan zen eztabaidagai. Laburbilduz, hori guztia azaltzea ez baita
|
lan
honen helburua, Frantzian politikoki eta Alemanian intelektualki gertatzen ari zenak bat egin zuen historian inoiz gertatu ez den modu berezi batean, eta hortik ekoizpen interesgarri bat sortu zen: Kanten filosofia abiapuntu berri bat bezala.
|
|
2009
|
|
|
Orain arte Aro Modernoa edo Modernia definitzen den hori laburrean agertu da.
|
Lan
honen helburuetako bat Nietzscheren pentsamendua ikuspegi zabal eta orokor batetik azaltzea dela jakinda, ezinbestekoa da bere aurrekari den Moderniaren eta bere ondorengo pentsalarien ideia garrantzitsuenak laburrean azaltzea Nietzschek Modernia zein zentzutan puskatu duen ulertzeko. Nietzsche ez dugu jada modernoa; sistema baten bilaketa, ezagutzaren posibilitatea, egiaren bilaketa...
|
|
|
Kontzeptuaren edo kontzeptuen ikuspegia aldatu duten lau autore nagusiak baitira (ene ustez). Kontzeptu eta ideietan aurkitu nuen, ba,
|
lan
honek filosofian izan zezakeen garrantzia: bere materiala baitira.
|
|
|
Zein dira? Etab.
|
Lan
honetan, agian, azkeneko filosofo handiena Nietzsche bera dugu. Eta horregatik (aurreko atalean nolabait ikusi dugu hori jada) aurkitzen ahal dugu lotura geure gaurko lanarekin eta filosofiaren egungo kezkekin.
|
|
|
Eta hori ez da neure helburua.
|
Lan
honen xedea honakoa da: ulertu eta azaltzea kontzeptuen edo pentsamenduaren genesiaren historia (argi gelditu da hori hasieran, hasieratik).
|
|
|
Argi dago terminologia ez dela berdina. Platon,
|
lan
honetan, arima eta gorputzaren arteko ezberdintasun eta loturaz ari da. Gorputza, hau da, natura, mundua, kosmosa, aldakorra da, hilkorra da (humanoa da!).
|
|
|
Eta horretarako baliagarria zaigun historia bat ere asmatu edo eraiki dugu. Moderniaren zatiketa horrek paradigma horien aldaketa ondoen markatuko digulakoan nago, eta horretara dator (bertze gauza askoren artean)
|
lan
hau: erratera Modernia bera anitza dela, bere barnean mundu, giza, gizarte, politika... filosofian ikuspegi arras ezberdinak egon direla (bai denboralki zein geografikoki edo kulturalki) eta, beraz, errore bat dela Modernia bere horretan batera hartzea, zatiketarik eta ezberdinketarik egin gabe (nahiz eta onartzekoa den Modernia osoaren loturak ere asko direla, ezbairik gabe).
|
|
2010
|
|
|
Ez gara gu, bestalde, teologoen artean aurrenak,
|
lan
hau hartzeko tenorean. Badirugu, izan ere, aldi orotako gidari esanguratsuak.
|
|
|
Esan bezalaxe, sei testu erabili dira
|
lan
honetarako: jatorrizkoa (latinez), eta ingelesez, gaztelaniaz, frantsesez, portugesez eta italieraz eginiko itzulpenak.
|
|
2013
|
|
|
Zergatik du duen eragin zabala eta sakona? Galdera horiek benetan interesgarriak dira, baina
|
lan
honen irismenetik kanpo geratzen dira. Hala eta guztiz ere, erantzun baterako bidea labur marrazten saiatuko naiz.
|
|
|
|
Lan
honetan ez da zalantzan jarri ez erlijioaren eginkizun hori ez erlijioaren garrantzia. Zalantzan jarri dira erlijioak bereganatu nahi izan dituen bestelako" eskuduntzak".
|
|
|
Artelanen eta fikzioen sorkuntza ezinbesteko jarduera da gizakiarentzat. Ez da nire helburua gizakiaren jarduera mota hori aztertzea
|
lan
honetan. Nire susmoa da erlijioa gertuago —nolabait esatearren, metodologikoki gertuago— dagoela fikzioak sortzeko jardueratik (nahi bada, mitotik) filosofiatik eta zientziatik baino.
|
|
|
Horrelako kontra argudioak behin eta berriro jartzen ditu mahai gainean dualistak, eta materialistak haiek gainditzeko bide errazik ez dauka. Hori bai, dualismo mota horrek ez du zertan izan
|
lan
honetan deskribatu dugun dualismo mistikoa, non hilezkortasuna erdigunean dagoen. Dualista modernoaren gotorlekuak, besteak beste, hauek dira:
|
|
|
Interesa baldin badaukagu barne esperientzia kontziente eta inkontzienteetan, arakatu nahi baldin badugu arimaren eta gorputzaren arteko erlazioan, heriotza beldurgarriaz zerbait jakin nahi baldin badugu, mundu naturalean askatasuna nola den posible ikertu nahi baldin badugu, AIMk ez digu ezer eskainiko. Ez da
|
lan
honen helburua defendatzea arimaren gaineko teoria bat. Dualismoaren aldaera moderno batzuek, HAk zein ikuspuntu materialistak, beren aldaera guztiekin, ematen digute bidea, bide emankorragoa.
|
|
|
|
Lan
honen hasieran Wittgensteinen Gertakari Guztien Liburua aipatu dugu. Wittgensteinek dioenaren arabera, liburu horrek ez liguke inongo laguntzarik emango, esaterako, eutanasia gaizki edo ondo dagoen jakiteko.
|
|
|
estetika kontuetan denak balio du! Ez da nire helburua,
|
lan
honetan, jarrera hori aztertzea, interesgarria bada ere. Dena den, nire ustean, horrelako jarrera batek, etikaren kasuan, ondorio latzak eta onartezinak dakartza.
|
|
|
Eta talka horiek toleratzen edo onartzen ditugu, harik eta zalantzan jartzen ditugun arte.
|
Lan
hau zalantza jartze horren barruan ulertu behar da. Lan hau arimak eta balioak modu natural batean ulertzeko saialdi txiki bat baino ez da.
|
|
|
Lan hau zalantza jartze horren barruan ulertu behar da.
|
Lan
hau arimak eta balioak modu natural batean ulertzeko saialdi txiki bat baino ez da. Lan honek tentsio gune batzuk arindu nahi ditu.
|
|
|
Lan hau arimak eta balioak modu natural batean ulertzeko saialdi txiki bat baino ez da.
|
Lan
honek tentsio gune batzuk arindu nahi ditu.
|
|
|
Nire
|
lan
hau gutxi gorabehera bukatutzat eman nuenean, Joxe Azurmendiren Azken egunak Gandiagarekin bikaina irakurtzen hasi nintzen. Bertan, Azurmendik gogoeta ezin interesgarriagoak egiten ditu nire lanaren ardatz izan diren hiru kontzepturen inguruan:
|
|
|
Bizi barneko horren barruan giza ekintza, giza adimena, giza sentimendua, giza emozioa eta, haien eskutik, giza ibilbidea eta giza balioak (etikoak, estetikoak, erlijiosoak, politikoak...) sartzen ditut.
|
Lan
honetan saiatu naiz justifikatzen balioak ere modu naturalean uler daitezkeela.)
|
|
2021
|
|
|
Hamaika sakontze interesgarri egin dira, eta denak lantzea ezinezkoa da.
|
Lan
honen eta ikertzaile gisa ditugun mugak kontuan izanik, bi auziren bueltako hurbilpena egiten ahaleginduko gara, egun pil pilean dauden zenbait eztabaidatara hurreratzeko asmoz. Batetik," emakume [eta gizon] egin egiten da" aipuaren aitzakian, sexu, genero eta klaseen arteko harreman korapilatsuei helduko diegu.
|
|
|
3 Bizitzaren erreprodukzioaz baino, bizitzen eta subjektuen produkzioaz hitz egingo dugu
|
lan
honetan. Izan ere, Goikoetxeak azaltzen duen bezala, susmagarria da feminizatuta dauden lanei ‘erre ’ edo ‘bir ’ aurrizkia gehitzea.
|
|
|
Pastelaren osagai filosofikoak ere auzitan dauden honetan, matxinada ontologiko horri heltzen saiatu gara
|
lan
honetan. Horretarako, Simone de Beauvoirren norbanako eta burujabetza eredua ardatz gisa hartuta, horren aurretik, bueltan eta ondoren sortutako zenbait eztabaida, ildo, korronte eta auzi landu ditugu.
|