|
2000
|
|
|
Beste hitzik ez.
|
Banekien
zein izango zen ordutik aurrera nire jolasa. Autoa gora igo, beherakoan bultzatu.
|
|
|
Sarritan entzunak nituen hitz horiek. Iraileko euri berriak lur guztia itxuraz aldatzen duenean,
|
badakigu
zein neurri duen atsekabeak. Barrenegi dugu gizonok tristuraren zama ilun grisa.
|
|
|
Espazio desberdinetan ez ezik, denbora desberdinetan ere bizi garela dirudi. Eta
|
baleki
zein beharrezkoa zaidan beraren besarkada, zein beharrezkoa eta, hala ere, zein aitorrezin. Baina beharbada arimak oraindik topatu ez nauelako izango da.
|
|
|
Goizaldean handik irten naizenean, komunerako bidean Karmelo topatu dut eta nik ez dut
|
jakin
zein sentimendu nagusitu zaidan: bozkarioa, gero Dabid jakitun jarriko zuelako; amorrazioa, ez nekielako Dabidek horren berri izatea nahi nuen; indiferentzia, beharbada une horretan gogoa artean Rubenengan nuelako eta gainerakoa bost axola zitzaidalako.
|
|
|
Gero, handik ez oso urrun ikusten zen Askatasunaren Estatuak erakarri nau, neure egoeran, besterik ez bada ere, sinbolikoki laguntzen zidalako; baina hara joateko gogoa uxatu dit itsasontzietarako zegoen ilara luzeak. Horren ordez, gidaliburuari kasu egin, eta Staten Island erako ferrya hartu dut, ez
|
dakit
zein izeneko filmean Melanie Griffith ek egiten zuen bezala. Handik aurrerakoa, aditz batera laburbiltzen ahal da:
|
|
2001
|
|
|
D (aitari eskua eskainiz): Eta orain
|
badakigu
zein aita ona zaren... (Begi bat keinatzen dio).
|
|
|
Hasiera eman zaigunean, Piarres eta kontatzailea, garaia, lekua eta gainerakoak, kontaketa luza daiteke nahi adina kontakizuna poliki poliki, bideak eskaini ahala, taxutuaz. Horrelakoak dira, adibidez, Don Quijote, Pickwick Papers eta Manuscrito encontrado en Zaragoza (izena gaztelaniaz ematen diot ez
|
baitakit
zein hizkuntzatan, fran  tsesez?, izan zen idatzia) eta beste ezin konta ahala, Tormesko itsumutila, Gil Blas eta beste hainbeste. Tarteka, lerro nagusiaz saihesturik, bestelako ipuinak ere sar daitezke.
|
|
|
Guztiok
|
dakigu
zein asmo ederrek eragiten dien euskara landu beharrez ari direnei. Horixe behar genuke bakarrik, inor gure hizkuntza irain  du eta itsustu nahian dabilela jakitea!
|
|
|
Erantzunik gabe utziko dut galdera: zuk
|
dakizulako
zein den, nik dakidalako eta mundu zabal osoak dakielako, begien bistan baitago. Ez dute, beraz, gure hizkuntza hutsa higuinduko, hizkuntza guztiak izango dituzte higuin eta, beste biderik ez dutelarik, gogozko mutu bihurtuko dira, hain galgarri den mintzatzeko gaitasuna erdeinuz baztertuaz.
|
|
2002
|
|
|
Aurpegia bero bero eta lotsa ezin disimulaturik, begirada jaitsi eta sofan eser  tzen naiz, ertz samarrean. Biluzik baino  larrugorriago, ez
|
dakit
zein postura hartu, eskuez zer egin, arnasari nola eutsi.
|
|
|
Etxeratu zirenean, ez zioten ezer kontatu inori. Hilabete batzuen buruan, aitaren koadrila osoa gonbidatu  zuten, ez
|
dakit
zein aitzakiaz, alboko herri batera afaltzera. Kopen garaian, hor non gonbida  tzaileetako batek"  ¡ Alto a la guardia civil!" esaten duen oihuka.
|
|
|
Badirudi egunero eskuartean darabiltzagun zenbait gairi buruzko eztabaida kondenaturik dela. Edo nekez dela egiten, ez
|
dakit
zein den kontua. Zeren, bere burua euskaltzaletzat hartzen dutenen, edo hartzen dugunon, artean nekez ikusten baitut nik holako galderarik.
|
|
|
Krak egin eta hor konpon. Benetan harrigarria da hau, holako laguntzak izan ondoren enpresa itxi behar izatea (bide batez, non gelditu dira entziklopediaren eskubideak?), eta ez
|
dakit
zein izan daitezkeen horren arrazoiak, kudeaketa kontua ote zen, edo ekonomia berrien usteketako ondorio tamalgarria, oraingo ekonomia zuzena baita, nahiz zeharkako lerroekin idazten den batzuetan. Atx, lerro hau okertu zait!
|
|
|
Hala eta guztiz ere, noizean behin, beste ahots batzuk datozkigu festa hondatzera. MatÃas Múgicaren libeloa desa  tsegin samarra izan zen, eta, gainera (bekatuen artean bekatu), inperio zapaltzailearen hizkuntza zitalean eman zuen argitara; baina egia berdadero batzuk esaten zituen, behin  tzat, eta (ez
|
dakit
zein puntutaraino baina) eztabaidarako aukera eskaini zuen. Beste adibide bat:
|
|
|
Iritzi bat da, noski: ez
|
dakit
zein izan daitezkeen kalitate eskas horren arrazoi zehatzak. Susmoa daukat, dena den, baduela zer ikusirik liburu honen sarreran ziurtzat jo dudan zerbaitekin:
|
|
2003
|
|
|
Baina kontua da nik ez
|
nekiela
zein gairekin itzuli. Nola berrekin elkarrizketa interesgarri bati.
|
|
|
Lehenik galtzeko beldurra daukazun dena horrek zer hartzen duen aztertzera joko duzu. Dena hori hizkuntza baldin bada, ulertu duzu, eraman indar erraldoiengatik agertzera baino zergatik doan desagertzera; jendeak, banaka justuki, agian ez du hizkuntza horren premiarik eta orduan debalde date ez
|
dakit
zein konstituzioren bigarren artikuluaren aldaketa eskatzea. Zeronek diozun eran, nehork ez ditu euskaraz mintzatzetik trabatzen, non ez den beren baitako ezjakintzak.
|
|
|
Anitzen gisa. Aratxek Txoko otoiztu zuen, Bozekin harremanetan jar zedila Eusko Armadaren ekintza sail honen geldiarazteko, ezegonkortasun handiegia zela errefuxiatuentzat, nork
|
zekien
zein helbururekin zebilen hainbat poliziaren presentziak lanjer gehiegi zekarrela, kaltegarria zela funtsean egoeraren uhertasuna, garai batean ATEk uhertasun hori ederki baliatu baldin bazuen ere. Txokok nagusiarekin mintzatuko zela ihardetsi zion:
|
|
|
Nahiz jadanik hori konpreniarazia duen, gizonak ez ote du aspalditik perpausen ez gakotzeko ohitura hori? Euskal giro berezian, perpausen ez bukatzea, norberak bere buruaren, ez
|
dakigu
zein mehatxutarik edo aski ongi dakigu zeinetarik gerizatzeko moldea bihurtua den joko nazionala da: egiaren erdia baino ez dugu ahoskatzen eta beste erdia, egoera hobetuko denerako uzten dugu.
|
|
|
Nahiz jadanik hori konpreniarazia duen, gizonak ez ote du aspalditik perpausen ez gakotzeko ohitura hori? Euskal giro berezian, perpausen ez bukatzea, norberak bere buruaren, ez dakigu zein mehatxutarik edo aski ongi
|
dakigu
zeinetarik gerizatzeko moldea bihurtua den joko nazionala da: egiaren erdia baino ez dugu ahoskatzen eta beste erdia, egoera hobetuko denerako uzten dugu.
|
|
|
1 Apaiz bat. Sotanarik gabea baina apaiza,
|
badakizue
zein erraz igartzen zaien.
|
|
|
2 Bilbotar bat. Ez zen" BILBOTARRA NAIZ" neonezko argitan inon azaltzen, baina
|
badakizue
zein erraz igartzen zaien.
|
|
2005
|
|
|
Hasieran, ekintza kulturaletarako sortu genian taldea, herrian kontzientzia nazionala eta sozialista pizteko, baina gauetik goizera komando hiltzaile baten barruan ikusi nian neure burua, askorik pentsatu gabe.
|
Badakik
zein odolberoa naizen.
|
|
|
Batzarretara Marro ere agertzen zen noizbehinka; hantxe egoten zen, bazter batean, aurpegian irribarre zozo bezain ironikoarekin. Nik ez
|
nekien
zeinen alde zegoen hura, piztia harengandik edozer espero baitzitekeen, baita poliziaren sator izatea ere. Auzoko Joxe Mari ere agertzen zen batzarretara, Ana bere andrearekin.
|
|
|
Ez zen jipoitzen zuten aurreneko aldia, baina etxea galtzeak ere ez zion halako koskarik eragin. Tabernan oihuka esaten zuen
|
bazekiela
zeinek jo zuten, eta denak garbituko zituela, harrapatzen zituenean. Non bizi ez zeukanez, etxeordera lastaira zahar bat bildu zuen, kanpin gas bat, ontzi zahar batzuk..., eta txabola hartan jarri zen bizitzen.
|
|
2006
|
|
|
–Dirudienez, patuak ekarri hau hona dekalogoaren atal guztiak entzutera.
|
Badakin
zein den laugarren legea. Hain zuzen ere, errealitatea irudimenari atxikitzea, errealitatea gorabehera.
|
|
|
Idazten al dizu oraindik? Ni ez nintzen ausartu galdetzera,
|
badakizu
zein lotsatia naizen.
|
|
|
Elkarrekin endredatuta ibili ziren garaian halako gosariak egiten baitzituzten Edurnek eta biek;
|
bazekiten
zein hoteletan zeuden buffetik oparoenak, eta bertan hartzen zuten ostatu, elkarrekin egoteko premia sentitzen zutenean. Hotel Suizo hura ez zuten inoiz probatu; auzo hartara, egia esateko, ez ziren askotan hurbiltzen, Antonioren etxerako bidetik gertuegi zegoelako ziurrenik.
|
|
|
" Gauzak gaizki egingo ditinagu", esaten zion bere emazteari," eta Maddik zoritxarreko bizitza izango din". Ainhoak tontakeriarik ez pentsatzeko eskatzen zion, baina ez zuen
|
jakin
zein puntutaraino zegoen sartuta pentsamendu ilun horien zurrunbiloan; bera pozik zegoen Antonio Edurnerengandik urruntzea lortu zuelako, eta benetako familia bat osatzen zutelako, azkenik.
|
|
|
Eta egiten arituko litzatekeen bitartean zigarro bat erreko nuke.
|
Badakizu
zeinen atsegingarria zaidan ke artean kafearen usaina hautematen saiatzea. Zigarro bat, bi edo hiru erreko nituzke, bata bestearen atzetik, eta kafeak ere, bat, bi edo hiru hartuko.
|
|
|
Mantso baina seguru. Halako batean, ez
|
dakit
zein poeta bilbotarrek esan zuena ere aipatu zenidan: " Zientziak ez du erakutsi poesiak arrazoi zuela besterik".
|
|
|
Ulisesek
|
bazekien
zeinen arriskutsua zen lamien kantua aditzea, Zirze jainkosak ohartarazi baitzion. Beraz, arraunlariei eskatu zien ontziaren mastari lotzeko bera.
|
|
|
Asier, ba al
|
dakizu
zein den entzuten ari garen musika konposizio hori. Richard Straussen Itzalik gabeko emakumea.
|
|
|
Urteurrena ospatzeko modurik aproposena dirudi; zentzugabea, nolanahi ere, nire irudirako.
|
Badakizu
zein den nire iritzia.
|
|
|
Atetik bete betean sartzen zen argiak ez zidan haren aurpegia ikusten uzten. Ezin
|
jakin
zein asmorekin zetorren, baina bi morroien presentziak ez zuen ezer onik iragartzen.
|
|
|
|
Badakizu
zein den postetxea?, Elsbethek. Ikusten haren parean etxe gorri bat?
|
|
|
Eraman nazak taberna batera. Benetan, nik
|
bazekiat
zein den behar dudan medizina!
|
|
|
Ez
|
nekien
zein hitzekin ulertu Umbertoren izaerari buruz osatzen ari nintzen irudia, edo ez nituen onartu nahi burura etor  tzen zitzaizkidanak. Ez da arintzeko premia ematen didan kezka bat.
|
|
|
Malenkoniatsu nengoen, ez bakarrik ez
|
nekielako
zein zen Angeloren zoria, ezta familia eta Alemania gero eta urrutiagokoak egiten ari zitzaizkidalako ere. Etxetik alde egin nuenetik, larrutik ari nintzen ikasten bizitzak nik uste baino ertz gehiago dituela:
|
|
|
Ez zen etxe barruko hotsik entzutzen, kanpotik zetozen guztiak. Ez
|
nekien
zein ordu zen, baina bai egunak aspaldi argitu zuela, eguzkia bete betean sartzen baitzen pasilloan eta etxe osoan.
|
|
|
Egunero.
|
Banekien
zein tartetan ez zen egongo inor etxean. Eta hori baino hobea:
|
|
|
Oso garrantzitsua da bertso terapian sartzen den lagunari bertsorik ez eginaraztea, non ez den horretan aritua edo aditua. Bertsoa egiten saiatu den ez bertsolari orok
|
daki
zein ariketa gogorra izan daitekeen. Nahi eta ezin.
|
|
2007
|
|
|
–zirika hasi zitzaion Candi?. Hik zer
|
dakik
zein den itsasoaren soinua!
|
|
|
Aurelia Arkotxak
|
badaki
zein arruta har. Jakin beza, bada, biaia ona egiteko ene agian  tzak bidelagun dituztela berak eta haren liburu honek.
|
|
|
Enekin preso dagoen Pisako Rustichelloren lumari esker, irakurtzen da eta entzun liburu honetan diren mirak. Horrela duzue
|
jakinen
zein diren ederrak hogeita sei urtez Kubilai Khan Handiaren enbaxadore bezala gelditu gabe lau haizeetara kurritu izan ditudan lurrak.
|
|
2008
|
|
|
Gure bideak banatzen diren puntura heltzean, pentsatu dut, ea zer irudituko zaion etxean Franken zain dagoen neskari, Frankek arratsaldea nirekin pasatu izana. Ez
|
dakit
zein harreman mota duten, baina berak ere ez daki nolakoa den gu biona, eta, ezer jakin gabe, posiblea da kezkatuta egotea.
|
|
|
Ohitu naiz Frankek gauzak eskatzeko duen estilo zuzenera. Ondo egiten du,
|
badaki
zein den martxan jarri behar duen diskurtsoa eta momentu bakoitzean diskurtsoa norabide egokian moldatzen. Nik ez dakit.
|
|
|
Gure auzoko kultuzko bideo dendara heldu nintzenean, sukarrak eragindako izerditan blai nengoen. Ez
|
dakit
zein film hartu nuen, ez nuen bestetan hartzen dudan denbora eman apal artean begiratzen. Bideo dendatik irteteko nengoenean, Frank sartu zen film bat bueltatzera.
|
|
|
–Nabaritzen da H k Sr asko maite duela. S.I. k ez
|
daki
zein den euren istorioa, noiztik ezagutzen duten elkar, zergatik bizi diren elkarrekin.
|
|
|
Sirari bururatu zitzaion, Bilbon zegoen asteburu batean, zinemara joan aurretik Maiteri deitzea, Berlinen elkarrekin ikusiko luketen film mota zela iruditu zitzaiolako.
|
Badaki
zein zinematara joango ziren eta zein bide egingo zuten bizikleta gainean, ilunpean. Baina Maite lagunekin zegoen kontzertu batean, eta amatatuta zeukan eskuko telefonoa.
|
|
|
–Eta ba al
|
dakizu
zein izango den zure ordezkoa?
|
|
|
Thomas S. Goldberg. Betaurrekoduna (kristal lodiak), apala, isila; oraindik ez
|
dakit
zein koloretakoak dituen begiak. Eskola garaian ostien zakua izandakoa, ziurrenik.
|
|
|
Zer edo zer esan nioke, baina ez dakit zer. Duela bi aste bertan, elkarrekin barrez aritu ginen, afaltzen, Ibon ere han zen; eta begira orain, ez
|
dakigu
zein hitz ahoskatu. Badakigulako, esaten duguna esanda, gezurra esanen dutela hitzek.
|
|
|
Iruñera motoan joan eta Iruñetik motoan itzuli, denbora dezente aurreratzen genuen, eta Tomasen amari egiten nizkion bisitak gero eta laburragoak zirenez, probetxu hori ere erantsi behar zaio asteleheneroko irabaziari: ...an eta horrek zeharo sumintzen zuela, nik galdetzen nion ea berak ez al zidan sekula eskurik jasoko, eta Inaziok, begirada serioz, ezetz, bera ez zela horrelakoa, eta esandakoari indar gehiago emateko esaten zuen ez egitekoren bat egingo zuela egunen batean, eta, oso haserre, esan zuen, egunen batean Tomasek bere neurriko zuloa aurkituko du!, eta nik modu bakarra neukan Inazio lasaitzeko, berorrek
|
badaki
zein, poliki batean moldatzen nintzen ni, eta lasaitzen zenean, burua pausatzen zuen nire bularren artean eta sabaira begira egoten ginen biok planak egiten eta zer egin behar ote genuen asmatzen, horixe izaten genuen solas nagusia, zer egin, baina nik Inaziori esaten niona, nireak ez du erremediorik, laztana, hobe dugu bakoitzak bere bidetik, baina bera setatu egiten zen eta esaten zidan, etzazu...
|
|
|
Ez
|
dakit
zein keinuz janzten zaren egun,
|
|
|
Gero etsi egin nuen, eta sinetsi noizbait hilko nintzela. Orain, ordea, duda etorri zait atzera berriz, eta nik uste dut hori dela, batetik, ez
|
dakidalako
zein naizen, eta bestetik, ez dudalako uste posible denik sekula osoki ezer izan ez denak izateari uztea osoki eta sekulakotz.
|
|
2009
|
|
|
âZuk ez
|
dakizu
zein den nire egoera âerantzun zion Eli  norrek.
|
|
|
–Ez
|
dakizu
zeinen garrantzitsua den une hau niretzat, Elinor, esan zuen azkenik, erreguka bezala?. Eskatu egiten dizut, erregutu egiten dizut berriz ere:
|
|
|
Heltzean, jaikita aurkitu zuen Clara. Ez zuen inoiz
|
jakingo
zeinen gaixorik egon zen. Zain zuen aita ere.
|
|
|
En fin, egun haren ingurukoak kontatu dizkizut orain artean ere. Utzidazu, hala ere, errepikatzen saltsa haren erdian minik handiena edo erretratatzeko makina saldu izanak eman zidala, zuk
|
baitzenekien
zein garrantzitsua zen hura niretzat. Badakit... zu ez zinen zu orduan.
|
|
|
Partxisa, antzara jokoa eta tangrama erosi dizkiot. Ez
|
dakizu
zein polito ipini dizkidaten opari paperetan. Luman erosi ditut; ez dut uste denda hori ezagutzeko astirik izan zenuenik.
|
|
|
(Hala ere ez zitzaidan malko bat ere atera.
|
Badakizu
zein gogorra nintzen negar egiteko. Ez dut uste zuk egundo ikusi nauzunik begiak bustita.
|
|
|
Orduko hartan ez nintzen zuri itxarotera joan geltokira. Etxean hartuko zintudan galdetzeko deitu zenidanean, nire baiezkoa jaso ostean esan zenidan ez
|
zenekiela
zein ordutako autobus edo trenean etorriko zinen eta ni lasai egoteko, ailegatuko zinela-eta zu zeu etxera. Esan beharrik ere ez dizut zein luzeak egin zitzaizkidan zuri itxaroten eman nituen ordu haiek; akabuko trena hartu behar izan zenuela azaldu zenidan, momentu honetan gogoratzen ez dudan arrazoiren batengatik.
|
|
|
Minbizia nuela eta urtebeteko bizia baino ez zitzaidala geratzen esan zidatenean, etxeko plomo guztiak erre eta ilunetan gelditzea bezala izan zen niretzat. Gauzak apurren bat ulertzen hasi nintzenean, ez
|
nekien
zein aurpegirekin agertu familiakoen eta lagunen aurrean. Andre bi nintzela esango nuke; bata, neure barruan bizi nuena, eta, bestea, ingurukoei agertzen niena.
|
|
|
Mehatxupean dauden hizkuntzentzat ez
|
dakite
zein bide hartu. (...)" Eurak bezain laster ibiltzeko gauza bagara, orduan salbu gaude".
|
|
|
Eskerrik asko Socori, beste hainbat gauzaren artean berari zor baitiot
|
jakitea
zeinen zaila den eta zenbaterainoko ahalegina eskatzen duen etxetik euskaraz tutik jakin ez eta heldutan, irakaskuntzan eta lagunartean euskara erabiltzeko batere modurik ez izanda, halere, euskaldun berri izatera iristeak, non eta gaur oraindik euskararik gabe bizi litekeen Herrian. Guztiok, baina batez ere euskaldun zaharrok, zorretan gaude euskaldun berriekin, hizkuntza bizikidetza ahalbidetzeko berealdiko ahalegina egin dutelako.
|
|
|
Horrela gertatzen da gizarteko gainerako arloetan, hirigintzan, politika sozialetan, hezkuntzan, politika ekonomikoan eta gainerako guztietan. Ez
|
dakigu
zein den, zenbaitek gogoko lukeenez, hizkuntza politika arau horretatik salbuesteko arrazoia; ez dakigu zergatik legokiekeen hizkuntza sektoreko zenbait enpresa eta elkarteri gizarterako hizkuntza plangintza finkatzea. Gauza bat baita iritzia ematea eta proposamenak egitea, eta bestea herri aginteen egitekoak bereganatu eta para instituzio moduan jardutea.
|
|
|
" iraupena eta hazkuntza segurtatzeko behar adinako tokia" aurkitu behar du euskarak, oinak lurrean ditugula(" handikeriazko menturarik gabe") eta hizkuntza integrazioaren testuinguruan. Ez da erraza
|
jakitea
zein den" behar adinako tokia", gure irismenetik urrun dago, ezinago urrun, hori jakitea. Denok ere atsegin izango genuke euskararentzat ia ia bizitza aseguru modukoa litzatekeen toki hori argazki finkoa bailitzan ikuskatzea; ziurrenera, ordea, ezinezkoa da hori.
|
|
|
Estralurtarrik baletor gure planetara, zaila da
|
jakiten
zein errealitate bistaratuko lukeen lehendabizi. Asmatzen erraza ez bada ere, apustu egingo nuke txostenaren lehenengo orrialdeak aitatuko lukeela oso ezaguna zaigun zerbait:
|
|
|
Are hurbilagora etorriz denboran eta espazioan, Karlistadak eta 36ko Gerra dauzkagu guk, bi eremu ia birjin birjinak euskal literaturarentzat. Beharbada interes literario gastatua dutela iruditzen zaigu; agian beldur diogu gure buruak nabarmen uzteari; edo urrutiegi ikusten ditugu; edo ez
|
dakigu
zein trepeta literarioekin hurbildu garai haietara...
|
|
|
Lortu ez den arrakastak esan nahi du absoluzioa ukatu zaiola. Eta artistak
|
badaki
zein den absoluzio faltaren segida.
|
|
|
Baina idazten segitzen dugu, irakurtzen segitzen dugu, eta horrek fede klaseren bat adierazten duelakoan nago. Baina, niri dagokidanez, ez
|
dakit
zein den nire idazle ofizioari eusten dion sinesmena. Idaztearen literatur ekintza bera eta ekintza horretan aurkitzen dudan ukendua?
|
|
|
Kumiko izan zen horrela deitu ziona lehendabiziko aldiz. Ez
|
dakit
zein den txori klasearen benetako izena. Ez dakit nolakoa den ere.
|
|
|
Hamazazpi urte inguru nituela, Thomas Mann-en Mendi magikoa nobela erraldoia iritsi zen, ez
|
dakit
zein bidetatik, nire eskuetara. Poeren Belea poemako mutila bezala nengoen ni, harena bezalako hondoramendu malenkoniatsuan bertan gozo eta bertan min eginda, baina ez maiteminez poemako protagonista bezala:
|
|
|
Aipu bat, eszena bat, giro bat, tonu bat...
|
Badakit
zein liburutan dagoen aipua, zein apaletan liburua. Trabes egingo nuke badakidala non dagoen bila nabilen esaldia ere:
|
|
|
Horrek fede klaseren bat adierazten duelakoan nago. Ez
|
dakit
zein den nire idazle ofizioari eusten dion sinesmena. Idaztearen literatur ekintza bera da agian.
|
|
|
Hori da helburua? Hori da, behintzat, ondorioa, eta idazlea naizen partetik,
|
badakit
zein den idazleon kondena ere: ezin dugu mundua ordenatzeko esperientzia geure baitako eremuan gorde.
|
|
|
denok egiten dugun zerbait da, bizitza psikikoaren lana da, eta niri ez dit inoiz enbarazu gehiegi egin.
|
Badakit
zein aldakorra eta zein malgua den giza gogoa, sinesmenari tokia egin behar dionean, edo onartezina ukatzerakoan" (Patrick McGrath, Trauma nobelan).
|
|
|
Eta kartetan zorrotz ari den jokalariak pazientzia galtzen du arauak ezagutzen ez dituen jokalariarekin, nahigabetu egiten da jokotik aldentzen den distraituarekin, muturka hasteko gogoa etortzen zaio tranpak egiten dituenarekin, eta ez
|
daki
zein lagun klase den gogaikarriagoa kartetarako: ezjakina, arreta gabea edo iruzurtia.
|
|
|
Zergatik eman dio kultur salbuespenezko irudi hori, jendartera zabaldu ordez gutxiengo baten gauza bihurtu duena? Eta on litzateke
|
jakitea
zein izan den disko-etxeek duda muda identitarioen eta leialtasun linguistikoen aurrean jokatu duten papera. Interesgarria litzateke, halaber, ikuskizunaren merkatuaren joko arauak deskribatzea, musika katalanaren lurralde presentziaren on gaitzak hobeto ulertze aldera.
|
|
|
Bihar arratsetik aurrera ipar mendebaleko umela heze heze bota nahiko digu, itsas gaineko pasabide extu bustitik, haizeak bultzatuta.
|
Badakigu
zein genero oparitzea gustatzen zaion: ipar beltza azalduko da une batzuetan.
|
|
|
Eztabaida piztearena berriz, listua airearen aldera botatzea baino errazagoa da gure artean: elkar nola ezagutzen dugun, solasa nahi denerako,
|
badakigu
zein amu zirika jaurti eta nork helduko dion temoso segituan... Eta horrela, bota nuen:
|
|
|
Ez
|
dakit
zein tximist gaizto auskalo nongo batek komerianteekin lotzen dizkidan politikariak nire baitan, eszenategira ateratzen diren bakoitzean. Erremedio ipini diot, tximistak kiskali ez nazan.
|
|
|
Dagoen bezala ez, jakina, baina, erreforma batzuk eginez gero, leku egokia izan liteke?
|
Badakizu
zein den gero eta gehiago abertzaleen artean nagusitzen ari den erantzuna. Honako hau:
|
|
|
–Ba al
|
dakizu
zein den biderik zuzenena errukia eta bozkarioa zer diren ulertzeko. Errukiaren eta Bozkarioaren dantza ikastea, hain zehazki.
|
|
|
Hona hemen zergatik. Ba al
|
dakizu
zein zen hasieran kapitalak ispilu magikoari egiten zion galdera. Ispilu magikoa, ispilu magikoa, esadazu, zein da balioen iturburua?
|
|
2010
|
|
|
Nahiko gogorra zen guztien kontra eztabaidatzea. Ikasturte batean Yoyesen anai arrebek beren etxera gonbidatu ninduten egun batzuk pasatzera, Ordiziako ez
|
dakit
zein jai zela-eta. Horrela ezagutu nituen haren gurasoak ere.
|
|
|
Baina, zelako ustekabea, jangelan zuri beltzeko telebista bat zegoen. Gau batez, goizeko ez
|
dakit
zein ordu txikitan, telebista ikustera joateko esnatu ninduten. Gizakia ilargira iritsi zela eta ikusi egin behar genuela.
|
|
|
Berrehunetik gora nekizkien buruz. Ez
|
dakit
zein abesti jo nituen azkenean egun hartan, baina klaseekin eta hitzaldiekin baino arrakasta handiagoa lortu nuen zalantzarik gabe. Asko dibertitu nintzen.
|
|
|
Apur bat kikilduta joaten nintzen Askatasunaren Hiribideko Edificio Ur 7 hartan alokatuta zeukaten bulegora. Etxezarreta eta Izagirre beren lokuzio eta sexu hiztegiak egiten ari ziren orduan, eta ez
|
dakit
zein elkarte mota zeukaten antolatuta. Eztabaidak eta berbetak oso gogorrak ziren batzuetan.
|
|
|
Dirudienez ordurako jende guztiak zekien bere nota, ez dakit unibertsitateraino joanda edo. " Baina benetan ez
|
dakizu
zein nota atera duzun?", galdetu zidan Aintzanek telefonoz harridurazko tonu itzelaz eta erdi barrez. " Zer ba?
|
|
|
Berak batzuetan esan izan duen bezala: " Nik bakarrik
|
dakit
zein gaizki jaten nuen orduan". Hasierak ez dira inoiz errazak izaten inorentzat.
|
|
|
Valentà Puig eta Juan José Millà ¡ s urte batzuk geroago ikusiko nituen berriro Bernardo Atxagarekin batera Donostiako MarÃa Cristina hotelean elkarrekin egin zuten jendaurreko solasaldi batean. Galdera zail bat egin nion Atxagari, ez
|
dakit
zein, eta Millà ¡ sek" veo que sigues en forma, tú siempre tan punzante" edo horrelako zerbait esan zidan ekintza amaitutakoan, berehala kontatuko dudan Verinesen gertatutakoaz ongi gogoratzen zelako edo. Atxagak ez zidan galdera ongi ulertu eta Millà ¡ sek erantzun zidan.
|
|
|
Atxagak ez zidan kasurik batere egin, ez zidan behin ere hitz egin aste osoan zehar, bazkari batean haren aldamenean eseri nintzen arren. Ziur nago gaitz ulertu bati zor zitzaiola jarrera hura, baina oraindik ez
|
dakit
zein. Urruti zirudien lau urte lehenagoko gutun trukeak.
|
|
|
Bestalde, bilakaeraren ideia hau ere gogoan izanda, ez dugu ahaztu behar olerkiok Lotsatiren bizitzan izan zuten testuingurua. Hil aurreko urtean argitaratutako lanak dira, ez
|
dakigu
zein unetan idatziak, Lotsati artean abaildu gabe zegoenean edo abailtzen hasi zenean. Horregatik, Lotsatiren olerkiez beti geldituko zaigu duda hori:
|
|
|
Ez
|
dakizu
zein beste bat dan
|
|
|
Carlos Pellegrini plazako geltokian frenatzeak eman zion aitzakiarekin berriro etorri zitzaion gainera gizona. Mendekuan bezala, horrelako egoeretan hotz jokatzen
|
jakitea
zein mesedegarria den bere buruari frogatu nahian edo, ez zion ezer esan, treneko ateak berriro noiz itxiko kalkulatu zuen zehatz eta segundo bakarra falta zitekeela iruditu zitzaionean, ukabila ondo itxi eta gogotik astindu zion potrotakoa, barrabilak birrintzeko beldurrik gabe eta ihesiari ekin zion ateak ixten ziren une berean. Gizonak gorrotoz eta oinazez begiratu zion leihotik.
|
|
|
Hasteko, yohimbea ez da haziaren indarra areagotzeko sustantzia, afrodisiakoa baizik. Bestetik, ezinezkoa da zehatz
|
jakitea
zein egunetakoa den ernalketa harreman natural baten fruitua denean.
|
|
|
Garbi ikusten zuten tuberkulosia ez zela, tifus eta horrelakorik ere ez, baina nire osasunari buelta emateko modurik ez zuten aurkitzen. Nik
|
banekien
zein zen nire gaitzaren izena: tristura.
|
|
|
–Inork ez
|
daki
zein den haren hiria, Esmirna, Atenas edo Kios, gutxienez zazpi ari baitira haren habia izateko lehian. Baina bai haren hilobia, gaineratu zuen?, haren hilobia gustura erakutsiko dizut.
|