|
2000
|
|
|
Itsaso gartzeleratua", Hegats, 1989, I. alea, 5 or.) liburu honetan sumatzen den bilakaera aipatzen du, haren ahotsa orain" ahots nekatu eta etsitua" dela, kartzelaren zama bere gain daramanarena. Bereziki azpimarratzen du
|
bere
lehen liburutik hautatzen dituen poemen artean egin duen selekzioa eta berridazketa," Ez du idazten itsaso zabaletan zehar nabigatzaile inkonszienteak egingo zukeen eran, sufrimenduak ernarazten duen kontzientzia argitik baizik, alegia, poetak bere gorputzean" munduaren epilogoa" deitzen duen torturaren urraduren kontzientziatik." (8 or.)
|
|
|
Mingel Anjel Mintegik urteko lau sasoietan oinarrituz, honako maitasun istorioa kontatzen digu
|
bere
lehen eleberri honetan: lagun minak izaniko Amaia eta Andoniren topaketa.
|
|
|
Gorrindok bere bigarren eleberri honetan berriro ere errealismoaren ildotik aritzea hautatu badu ere, ez du inguruko giroa xehetasunez azalduko. Izan ere,
|
bere
lehen eleberrian giroak eta inguruak bideratuko dituzte pertsonaien sentimendu eta bilakaerak; oraingo honetan, ordea, gertaera jakin batek sortaraziko du bereziki amaren oinazea. Gainera, Ni naizen hori eleberrian pertsonaien garapena zehazki irudikatzen du, bilakaera nabarmena izanik.
|
|
|
Ipuin hauek batez ere gai jakin batzuen inguruan hezurmamiturik daude:
|
bere
lehen ipuin bildumaren ildotik jarraituz, etsipena, heriotza, ezinegona, inguruarekiko gatazka,... Fikziozko kontakizunak dira, aurreko bildumaren antzera, gehienetan amaierak ustekabeak izanik.
|
|
|
Giroz batasuna izateaz gain, estiloz ere batasuna duen liburua da: hizkera landua darabil
|
bere
lehen liburu honetan. Metaforak, konparaketak, erregistro ezberdinak,... erabiliz hizkera aberatsa sortu du.
|
|
|
Bizitza pusketak (1996)
|
bere
lehen ipuin bilduman zortzi narrazio labur aurkeztu zizkigun Muguruzak. Honen izenburuak erakusten duen bezala, ipuin hauetan guztietan bizitzaren pusketak erakusten zaizkigu.
|
|
|
Ondorioz, ugariak dira naturaren aipuak: paisaien deskribapenak, animalien protagonismoa,...
|
bere
lehen eleberrian ikusten genuen bezalaxe. Antton Lukuren Botoiletan bilduma aintzat hartuz honela mintzatu zen Edorta Jimenez:
|
|
|
Hala ere, ipuin guztiek ez dute lorpen maila bera. Dena den,
|
bere
lehen liburuak zuen iparraldeko kutsua ez da hain nabarmena.
|
|
|
Antzerki munduan ezaguna den Antton Lukuk
|
bere
lehen ipuinbilduma argitaratu zuen 1998 urtean. Hamaika ipuin eskaini dizkigu Antton Lukuk liburu honetan.
|
|
|
Elgoibatar honek
|
bere
lehen liburuan hogeita bost narrazio eskaini dizkigu. Narrazio hauetan guztietan erotismo, sentsualitate eta gizon emakumeen arteko harremanekin topo egin dezakegu.
|
|
|
Bilbotarraren bigarren liburu hau,
|
bere
lehen eleberriarekin alderatuz guztiz bestelakoa da. Liburu honetan hamaika ipuinez osaturiko bilduma osatu du.
|
|
|
Felipe Rius kazetariak
|
bere
lehen liburuan argazkiak hartu ditu protagonistatzat. Honek Cortázar ek ipuingintzaz aritzean eginiko adierazpenak ekarri dizkigu gogora:
|
|
|
Esan bezala, itsasoarekin lotura duten luzera ezberdineko hamar ipuin bildu zituen Edorta Jimenezek
|
bere
lehen narrazio liburuan, Atoiuntzian. Beraz, portuak, arrantzaleak, itsasoa,... etengabe errepikatzen diren elementuak izango dira.
|
|
|
Hartara, hurrengo narrazioetan errepikatuko diren elementuak baturik agertzen dira
|
bere
lehen narrazio hauetan: itsasoa, droga, sexua, trenbideak, heriotza, desira,...
|
|
|
Bestalde, Jakin aldizkarian honakoa adierazi zen: " Joseph Conrad euskaldun bat deskubritzea,
|
bere
lehen liburuan halako indarrez gainezka egiten duena." (Jakin 101)
|
|
|
Jon Arretxeren idatziek hasieratik bidaiekin erabateko lotura erakutsi dute.
|
Bere
lehen narrazio liburua Tubabu (1994) deituriko kronika liburua izan zen. Geroago, Tuparen seme alabak (1996) deituriko kronika liburua argitaratu zuen.
|
|
|
Urrezko triangelua deituriko
|
bere
lehen eleberrian, Bangkokera hurbilduko gaitu idazleak. Ibon Iribarrenek kokalekuaren deskribapen egokia egiten du:
|
|
|
|
Bere
lehen eleberrian Jon Alonsok genero beltza jorratu du. Istorio honen nondik norakoa Juandeaburre Fundazioan liburu baten lapurketarekin hasten da; beraz, hau izango da aitzakia narratiboa.
|
|
|
|
Bere
lehen ipuin bilduma kaleratzean liburu arina zela aitortu izanagatik kritika dezente entzun behar izan zituen alegiarrak. Beraz, bere bigarren liburuaren argitarapena zela-eta, adierazpen honen bidez defendatu zuen eginiko aukera:
|
|
|
Beraz, Aizuko iruzkingileak Mujikaren obraz hitz egitean aipatzen zituen ezaugarriak, jada
|
bere
lehen eleberrian bertan aurki ditzakegu: " bere obran alde kontraesankorrak, paisaien testuinguru magikoa eta bizitzaren ildo sakona dira ezaugarri nabarmenenak" (Aizu!
|
|
|
Jada 90 urterako poesia jorratu izanagatik ezaguna zen Iñigo Aranbarrik hizpide dugun hamarkada honetan
|
bere
lehen eleberria argitaratu zuen: Emon biar yako.
|
|
|
Eleberri hau hogeita bat kapitulu labur eta eranskin batek osatzen dute. Bertan, Jimenezek Atoiuntzia (1990) deituriko
|
bere
lehen narrazio liburuan aurkezturiko itsas mundutik urrundu, eta Bilbo hirian gertaturiko lapurketa baten nondik norakoak kontatzen dizkigu.
|
|
|
Ur Apalategik
|
bere
lehen eleberri honetan hiru gazteren arteko harremanen gazi gozoak kontatzen dizkigu: Felix, Antton eta Murielen artean eratzen den harreman sare horrek osatuko ditu eleberri honen gaiak:
|
|
|
Unai Iturriagak Bilbon kokaturiko istorio bat kontatzen digu
|
bere
lehen eleberrian. Izan ere, egileak aitortu zuen moduan," istorio urbanoa kontatzen dut eta Euskal Herriko hiri bat aukeratzerakoan ez nuen zalantzarik izan." (Argia 1716) Egileak eleberria hitz hauekin deskribatu zuen:
|
|
|
Mailuix Legorburuk
|
bere
lehen eleberri honetan nekazaritza giroan kokaturiko istorio bat du kontagai. Honela laburbildu zuen argumentua Jon Casenavek Maiatz aldizkariko iruzkin batean:
|
|
|
Donostiar honek bere bi eleberrietan zientzia fikzioa jorratu du.
|
Bere
lehen eleberrian espazioko piraten ondorioz lurreratu behar izan duen espazioko merkatari baten istorioa kontatzen digu: Juliusen istorioa.
|
|
|
Izan ere, 90eko hamarkadaren hasieran ekin zioten narrazioak idazteari X. Montoiak, E. Jimenezek eta L.M. Mujikak. Iñigo Aranbarrik, berriz, 17 Ikus Grial 140 aldizkaria, 1998ko abendua. hamarkadaren erdialdean ekingo dio narratiba argitaratzeari; eta azkenik, hamarkadaren azken urtean, 1999 urtean, alegia, M. Erzillak eta J.L. Otamendik argitaratu zituzten
|
bere
lehen narratiba lanak. Hortaz, azkeneko bi idazle hauen kasuan, ikustear dago narratibaren bidetik jarraituko dutenentz.
|
|
2001
|
|
|
1889 urteko Erakusketa Unibertsala Parisen ospatzen zen artean, Gauguin-ek
|
bere
lehen erakusketa garrantzitsua egin zuen Volpini kafetegian. Erakusketa zen bitartean Gauguin-ek Javako dantzak, Indiako Artea, Cambodiako argazkiak ikusteko aukera izan zuen.
|
|
|
Hemendik aurrera Sarrionandiaren eszenatokietan barrena abiatuko gara. Erraza da
|
bere
lehen poema liburuaren eszenatokiak seinalatzea: bidaia.
|
|
2002
|
|
|
Horietako batzuk lehendik ere ezagutzen genituen beste genero edo arlo batzuetan argitara emandako lanengatik (I. Aranbarri, Y. Arrieta, M. A. Mintegi, M. Erzilla...), baina badira
|
bere
lehen lana eleberriaren arloan kaleratu duten idazle gazteak ere. Azken hauen artean, Ixiar Rozas (1972) eta Unai Elorriaga (1973) nabarmendu nahiko genituzke, lehenengoaren Edo zu, edo ni (Erein, 2000) eta bigarrenaren SPrako tranbia (Elkar, 2001) eleberriei guztiz aipagarriak baiteritzegu.
|
|
|
B. Atxaga gazteak 1971n argitaratua zuen
|
bere
lehen narrazioa," Lo que anhelamos escribir", El Norte de Castilla egunkarian, eta 1970eko hamarkadan sendotu zuen hasiera hura, abangoardismo osteko poetikak bere egiten zituzten testu esperimentalak argitaratuz. Ziutateaz eleberriaz eta Etiopia (1978) poemarioaz ari gara, lanotan modernitatearen amaiera ekarri zuen asperdura poetikoa iragazten baita.
|
|
|
Haizeaz bestaldetik. Bertan, autoreak ostera jorratu zuen
|
bere
lehen eleberrian agertu zuen problematika existentziala: gizakia absolututasunaren xerkan.
|
|
|
|
Bere
lehen eleberriak, Leturiaren egunkari ezkutuak (1957), markatu zuen filosofia existentzialistak eragindako ibilbide literarioaren hasiera; eragin hori nabarmenagoa izan zen lehen hiru eleberrietan, zeinetan, J. Juaristiren arabera (1987b), hautsi egin baitzen ideologiaren eta literaturaren arteko oreka, eduki ideologikoa nagusiaraziz literarioaren kaltetan. Leturiaren egunkari ezkutuan Leturiaren eta Mirenen arteko maitasun harremanaren historia kontatzen da, eta harreman hori, eleberrian agertzen diren harreman pertsonal guztiak bezalaxe, porrot egitera kondenatuta dago hasiera hasieratik.
|
|
|
4 Platonen bertze anai bat, amaren aldetikako soilik, ordea, textoak erraiten duenez, Platonen ama Periccionak hirur seme ukhan zituen
|
bere
lehen ezkontzan; Platon, Adeimantos eta Glaukon. Bigarren ezkontzakoa zuen Anthiphon hau, Pyrilampesen seme.
|
|
|
Oso aise eta erraz da.
|
Bere
lehen gaztazarotik, elkhar hizketok behin eta berriz iraganazi ditu Antiphonek bere izpirituan. Orain, bere aiton eta izen bereko denaren ondoan dago, zaldien gorabeheretan sartua, eta haiei dagoten antzeari emana.
|
|
2005
|
|
|
Jainkoak zazpi egunez egin zuela mundu hau. Hoinbeste aipaldi daukan orain Irak deitzen dugun Mesopotamiako ipuin batetarik atera zuela hori Bibliak,
|
bere
lehen orrialdeko parabola idazteko, irakurtua du geroztik Parisko astekari famatu batean. Tigre eta Eufrate ibaien izenak berak hor daudela!
|
|
2007
|
|
|
Manuel de Larramendi izango da euskararen antzinatasuna, unibertsaltasuna eta perfekzioa gartsuen defendituko duen euskaltzalea. De la antigiiedad y universalidad del bascuence en España (1728) izena emango dio
|
bere
lehen saioari. Mendearen erdiruntz berriro astinduko ditu euskararen gainean bestelako iritzia zutenak, bere Diccionario trilingue obraren hitzaurre luzean.
|
|
|
Gorputzak ibilten be askatu daitekezala jakin genduan. Gero Ekaitz joan egin zan, eta... bigarren biajea hasi zan, lehen baino barrurago eta aldi
|
berean
lehen baino kanporago joan nintzan. Brasildarrek biziteko gogoa eta biziteko beste ikuspuntu bat erakutsi eusten euren hizkuntza gozoaren bidez. Eu tenho ainda saudade de você, Brasil!
|
|
2009
|
|
|
Ba ete dago, gero, soinularirik herri osoa, abadea
|
bera
lehenen dala, jesus baten jantzan ipintekorik?
|
|
|
Ezaguna egiten jakon asto haxe.
|
Berak
lehen erositakoa ete zan. Begiratu aurretik, ikusi atzetik, behetik eta goitik, eta..., bai!, haxe bera zan, izan be.
|
|
|
Bai zera egin! Barre bai gozatsu, Don Enrike
|
bera
lehenen zala.
|
|
2011
|
|
|
Egigurenek biografia luzea du Txinako kulturarekin lotua.
|
Bere
lehen poematik, ekialdeko estetikan jarraitu du bere lanak. Poesia liburuak atera zituen lehenik (Txipiroien bat edo beste, 1981, Mugarrien garraioan, 1986), eta Pekinen kokaturiko nobela bat ondoren, Ilargia putzuan ageri (1990), kontrajarpenez osatua.
|
|
2015
|
|
|
Landa, urtebete lehenago
|
bere
lehen poema liburua argitaratu zuen idazlea eta Susa aldizkaria martxan jarri zuen kideetako bat. Oh!
|
|
|
Garai hartan Eguzkitza ere ez zen idazle gisa oso ezaguna, urte horretakoa baita bere opera prima, Lehen orenean nobela. Joanes Urkixoz ere antzera esan liteke; gerora batez ere gidoigile moduan egin bada ere ezagun, garai hartakoak ditu
|
bere
lehen testu publikatuak, aldizkarietan argitaratuak oro. Horietako bat dugu, bada, Prakako Oinetako diztiratsu batzuetarako gauetik itzulita gau honetan etorri dira.
|
|
|
Poema bat batetik, pop ukitua duena eta Izagirreren garaiko zenbait ale gogorarazten dizkidanak. Urtebete zen Izagirrek Guardasola ahantzia argitaratu zuena,
|
bere
lehen poesiako emaitzarik onena nire ustean. Ez dut honekin esan nahi Izagirrerena izan daitekeenik gipuzkera markatuz dago idatzia eta ez dirudi horretan oso izagirretarra, baizik eta erreferentzia poetiko garrantzitsua zela ordurako.
|
|
|
49 Sarrionandiak bere iraganeko testuak berridazteko joera du. Oraindik zehazki aztertzeke dagoen kontua da Sarrionandiaren idazkeraren garapena
|
bere
lehen obretatik azkenetaraino.
|
|
|
Izagirreren kasuan Panpina Ustelako testuen eta bere ondorengo obraren arteko lotura are agerikoa da; izan ere, aldizkarian sinatzen zituen hiru poemetatik bi sartu zituen Itsaso ahantzian, urtebete ondoren argitaratuko duen
|
bere
lehen lanean: Abioien isatsek airearen eskeletoa dibujaturik eta Ene soek.
|
|
|
Mundu sozialetik lekora omen zebilen orduan Izagirreren poesia. Lete akaso ez zen oso erraturik ibiliko Izagirrek berak" surrealismo xalo" tzat (Etxeberria, 2002, 96) jotzen dituelako
|
bere
lehen poema liburuak. Surrealismoaren eragin hori seinalatzen zuen hain justu Letek ere orduko hartan, Izagirreren poesia ez dogmatiko moduan definitzearekin bat.
|
|
|
Literaturari atxikitako azkeneko artikulua Egiak sinatua zetorren eta polemika mikatz bati heltzen zion, goxotasun asmo handirik eman nahi gabe, dena esan behar bada. Tere Irastortzari Kritika Saria eman zioten
|
bere
lehen liburu Gabeziakengatik, eta horren harira epelak idatzi zituen Krutwigek Deia eta Egin egunkarietan. Krutwigek idatzitakoak kritikatzen zituen Egiak, horietan jariatzen zuen megalomania, literaturaz berak beste inork ez zekiela uste zuela.
|
|
|
Hastapen garai haietan, Donostiako Udal Liburutegiak antolatutako lehiaketa batean saria eman zioten ipuin bategatik, nahiz eta ipuin hori ez zen gerora publikatu. Sariketa hartan aurkeztutako poema batzuk bai publikatu zituen gero Karmel aldizkarian, eta haiexek izan ziren
|
bere
lehen literatur lan argitaratuak. Handik gutxira ezagutuko zuen Atxaga eta abiatuko ziren Panpina Ustela idaztera.
|
|
|
OARGUIk eman zion, halaber eta estreinakoz, elizarena zen multikopista makina ezagutzeko parada. Haren bidez argitaratzen zuten aldizkarian hasi zen idazten eta huraxe izan zen, honenbestez,
|
bere
lehen publikazio esperientzia, horrek esan nahi duenarekin: testuaren zabalkundea, irakurleen iritziak jasotzea eta abar.
|
|
2018
|
|
|
Ni ezagutu baino lehen, kontatu zidan harro, islam eremutiko mugak iragan zituenetik eta gehiago, batarekin eta besterekin, eraz zetorrenarekin ibili zela beldur gabe, jo eta ke apurtu arte, inolako neurririk hartu gabe. Zer dela eta sartu zen mundu arriskutsu eta galgarri hartan ez nuen ulertzen eta, egia esan, ez nuen ulertzeko gogorik ere;
|
bere
lehena zen eta kito!
|
|
2019
|
|
|
Baieztapen horri Hernandez Abaituak ezarririko zuzenketak eta ñabardurak egin behar zaizkio, bereziki tesiaren ondorioetan honakoa esaten baitu: "
|
bere
lehen garaiko intentio auctorisa Nouveau Romana emulatzea bazen, ez zuen helburua lortu etaparen bukaera arte" (2008: 379), Ene Jesus eleberria idatzi arte, alegia, eta orduan ere, ez du osoki lortu helburu hori:
|
|
|
Aurretik, hala antzerkiaren arloan (Jarrai taldeko partaide gisa), nola prentsan (Zeruko Argia, Jakin) parte hartzaile gisa, edota Kriselu (1967) argitaletxeko nahiz Lur taldeko kide ezaguna zen jadanik
|
bere
lehen eleberria 1969an argitaratu zuenerako. Aktibismo kultural horrek berak eraman zuen euskal narratibaren modernizazioaren abentura ekiteari.
|
|
|
Saizarbitoriaren eleberrigintzaren ezaugarri fikzionalez ziharduten azterlanek eman zioten hasiera euskal kritika garaikideari. Haren lehen bi liburuen hitzaurreen idazle izaniko Ibon Sarasolaren Txillardegi eta Saizarbitoriaren nobelagintza (1975) saiolana dugu abiapuntu,
|
bere
lehen hiru eleberrien ezaugarri modernoak baliotan ezartzeko bidean. Ondotik etorri ziren euskal kritika garaikidearen esparruan kanon akademikoaren eratzaile boteretsu izandako Jesus Mari Lasagabasterren ikerlanak, donostiarrari aitortzen ziolarik euskal eleberrigintzaren berrikuntza tematiko eta formalaren buruzagitza (1981, 1989, 1991), eta narratologiaren metodologia kritikoaren bitartez, Egunero hasten delako (1969a) 100 metro (1974) eta Ene Jesus (1976) eleberrien azterketen bidez frogatzen zuelarik.
|
|
|
Bibliaren inguruko grabatuak ere egin zituen eta horien artean aurki dezakegu Saizarbitoriak erreferentzia egiten dion lana. Besteak beste, bere litografiekin ilustratu zuen Joseba Sarrionandiak
|
bere
lehen liburua Izuen gordelekuetan barrena eta etengabeko inspirazio dira egile harentzat Doréren irudi dramatikoak.
|
|
|
Jon Mirandek() ekarpen interesgarriak egin zituen krimenezko narratibaren esparruan, eta guregana ekarri zituen munduan zehar misteriozko eta beldurrezko narratibaren zenbait korronteren emaitzak, gisa horretan berrituz euskal narratibaren arlo aski murritza. Jakina denez, Parisen eman zituen ezagutzera Jon Mirandek
|
bere
lehen ekarpen literarioak 1949 eta 1954 artean, garaiko euskal idazleek baino literatura irakurketa aberatsago eta anitzagoarekin, eta bereziki gerraondoko euskal literaturako idazleena baino mundu ikuskera zabalagoarekin. Euskal narratiba kriminala eredu literario kultuetatik abiatuko da Miranderen lumaren bidez:
|