|
2000
|
|
|
Horra ba. Eta abokatuak aipatu duen gizontasunaren neurri horrek jarraitu du, erreakzionatu ezinik eta ahoa bete hortz zeuden abokatu, fiskal eta epaileari begira, kaxkarra izan behar du
|
beraren
lehen haurdun utzi ondoren, haurra ekartzea galarazi, eta, txeke baten kontsolamendu eskasarekin, andregaia bertan behera utzi zuen, zenuen momentutik. Ez al da hala, Billy Haurra?
|
|
2001
|
|
|
Ur bila nator berriz ere iturri emankorrera: " Egia esan, dena(!!) esan behar baita, Txomin Agirrek
|
bere
lehen nobela bizkaieraz egin arren (Kresala), bigarrena gipuzkeraz egin zuen (Garoa); baina nolabait Agirre, karlista izanez, ez dut uste eredu egokiena denik, orduko, soziologia, nolakoxea zen antzemateko".
|
|
|
Nobel saria urrutitik ere ikusi gabe, ordea, zerbait ikusi dut, beste gehiegik ere betaurrekorik gabe ikusi dutena: haur batek, alegia, zeharo eta erabat gal dezakeela
|
bere
lehen hizkuntza, bestetan hazi dutelako gero. Zorigaiztoz, euskara da, hainbestek, aztarrenik ere gabe, galdu duen lehen hizkuntza.
|
|
|
liburuzaleen hizka mizkak, euskal ikerkuntzari, zabalean, eta, zehazkiago, euskal linguistikari dagozkionak, e.a., berauen balioa kolokan jarri gabe, gisa denez. Argibide bezala,
|
bere
lehen aldian, artean bizi ziren idazleen zatiak, Domingo Agirre adibidez, edo Etxeparerenak argitaratzen zituen RIEV bera aipa genezake. Ezin eten zitzakeen ere nahitaezko lokarri politikoak30, ez Bidasoaz ipar aldean hegoan bezain astuna zen integrismoaren morron  tzatik askatu ere.
|
|
2002
|
|
|
Hurrengo harmaila jaisterakoan, gizonak burua jaso eta muinoan katua ikusi du, dagoeneko usoarenganako bidea urratzen. Usoak pauso bizkorrak ematen ditu, baina ez da larregi urruntzen
|
bere
lehen posiziotik. Katua, berriz, geldi geldi geratu da usoaren atzean, aurreko hanka goratuta eta bizkarra tente, disekaturik balego bezala.
|
|
2003
|
|
|
Iparreko nahiz Hegoko Hautatuen haur gaixo horiek denak ez ziren alabaina, frantses huts eta arruntenekin nahasten ahal. ATErentzat, egitura ahalik hobekien zihoan, Eusko Armadak
|
bere
lehen" plastifikatzea" lortu zuen arte.
|
|
|
katedraduna, Â egundoko lata eman zuena niri behar bezalako izen bat jar ziezadaten, eta
|
bere
lehenen  go helburua lortu ez bazuen ere (Agamenon), iritsi zuen, ordea, Ulisesentzat brontzezko domina.
|
|
2006
|
|
|
Fisikoen artean fisikoena, Einstein bera, gehiago nekatu gabe. Dirurik gabe, non amaituko zuten ez zekitela, Zurich, Berna, Praga eta Berlinera lagundu zion
|
bere
lehen emazte Mileva Maric ek, Hans Albert eta Eduard euren seme txikiekin. Bereizi zirenean, aldiz, Einstein-ek ez zituen adierazpen gozoak egin bere emazte ohiaz.
|
|
|
Herrietako ohiturak eta formak galdu ez zituzten hirietan bizi izan nintzen ordu arte. Gare de Lyonen âeta kontu
|
bera
lehen egunetan ezagutu nuen hainbat kale eta distritutan ereâ, ezerk ez zuen herrietako bizimodurik iradokitzen. Batek ez bazuen bestearen berririk, premiarik ere ez inor zaintzeko, espiatzeko, salatzeko.
|
|
2008
|
|
|
Denak Frieda izan ezik, argazkia ateratzen ari delako. Sirak gordeta dauka gutxi gorabehera Friedaren adinarekin atera zuen
|
bere
lehen erroilua. Gogoratzen da nortzuk ageri diren argazki horietan.
|
|
|
Lehen gauza batek hiltzen gintuen agerian eta orain haren kontrakoak ezkutuan; gaitz tamalgarriak lehen eta gauza onargarriak gero; kalteak
|
berak
lehen, hobe beharrez asmatutakoak orain; kutsuak atzo, garbitasunak gaur; guztion etsaiak lehen eta gizonaren lagunak orain; hildakoak berberak gara baina hiltzaileak ez: lehen gerrak eta pesteak hiltzen gintuzten eta orain bakeak eta pestizidak.
|
|
2009
|
|
|
Eta egia da agertua zela jadanik klixe hura," emakume gazte aberats, dotore, sudur luze eta xorrotxarekikoa, aurpegi zurbil eta mehea[...] begi irrikatsuak", Le Malentendu argitaratu zenean, Irène Némirovskyk hogeita hiru urte zituela. Fantasio hamabostekariari dagokionez, hantxe argitaratu baitzituen 1921eko udan
|
bere
lehen" Dialogues de Nonoche eta Louloute" izenekoak, txobinismo ergel eta arrunta zuen ezaugarri. Aski ote hori gure eleberrigilea antisemitatzat jotzeko, halakotzat jo baitzuen berehala Léon Poliakovek, nork eta beti generalizazioak alde batera utzi eta izaki bereziak sortu besterik egin ez zuen idazleak?
|
|
|
Némirovskyk ez duelako ez yiddishez ez errusieraz idazten, frantsesez baizik, literatur antisemitismoaren hizkuntzan, Drumonten, Antijudutarraren, Maurrasen eta are Jules Verneren hizkuntzan, horiek estilo nazionalaren modismo bilakatu baitzuten frantsesa, egilerik errespetagarrienetan aurki daitekeena, hala nola André Giderengan. Konparazioa arriskutsua izanik ere, gure egilea atsegin agertzen da irakurle frantsesen aurrean,
|
bere
lehen literatur lanetan eleberri sentimentalaren formulak erruz erabiltzen zituen bezalaxe: zer artista ez da hasi bere astoa museo batean jarriz?
|
|
|
Miseria ikusita nago, bai, ni...", eta, mugimendu haren eta burukoaren azpitik egin zion begirada haren ondoren, alde egiten ziotela nabaritu zuen Clarak zeukan erresumindura eta lotsa moduko hura, zoritxarrarekin batera zihoana. Sekula ez zion beste inori aipatu
|
bere
lehen haurraren konturik. Honela esan zuen, ahapeka eta arin arin:
|
|
|
Euskal giroan, bitxia duk ETAk
|
bere
lehen ekintza hilgarria 1968ko ekainean egitea, iraultza hippie aren hurrengo hilean hain juxtu; bestalde, beti harritu izan naik ETAko aitzindarietako zenbaiten keru budistak; sinestezina zirudik. Baina, aldi hartan, berebiziko nahasketak gertatu zituan, eta haragi haragian bizi izan nitian; zaila duk jokabide haiek azaltzea, zailago zuritzea, baina halaxe gertatu zituan.
|
|
|
|
bere
lehen gobernua. Altxatuen alde altxatu ziren bipil
|
|
|
Herritar elebidunez osaturiko euskal gizartea da jomuga. Hortaz, kontua ez da inork
|
bere
lehen hizkuntzari uko egitea, bigarren hizkuntza aktiboki ez bada pasiboki ikasi eta hori ere norberaren altxorrera eramatea baizik. Kontua ez da inori ezer inposatzea, baizik eta hemengo hizkuntza propioa eta, gaztelania bezala?
|
|
|
Horregatik hizkuntza politikaz jarduteak esan nahi du hizkuntzaren gainean bainoago gizarte bizikidetzaren antolamenduaz jardutea. Gainera, gizakiok hizkuntzekiko lotura eta atxikimendu diferenteak ditugu, ez baita lotura
|
bera
lehen hizkuntza, bigarrena edo hirugarrena, etxekoa edo Internetekoa, erabilera formaletakoa edo ez formaletakoa... izateak eragiten duena. Eta lotura diferenteak bezalatsu ditugu pertzepzio diferenteak hizkuntza bakoitzaren balio, erabilgarritasun eta prestigioari dagokienez ere.
|
|
|
Katalunian, LluÃs Llachek(" Darrera les muntanyes"), Els Esquirols taldeak(" Captaire com sóc"), eta Coses taldeak(" Au jovent!") âeta modu zeharkakoago batez bada ere, baita Quico Pi de la Serrak(" Minyó que no et vols casar o clar i cat"), edota La Trinca taldeak ere. Hegoaldean, Valentziako Al Tall taldeak(" Quan el mal ve dâAlmansa"), Paco Muñozek(" Vostè és un home polÃtic"), Ovidik(" Cançó del cansat"), Raimonek(" Al meu paÃs la pluja"), eta,
|
bere
lehen garaian, Sifonerrek(" Als nous valencians"). Mendebaldean, Xabier Ribaltak(" Home amb esperança"), eta, azkenik, iparraldean, Jordi Barrek(" Parlem català ") eta Pere Figueresek(" Reflexions").
|
|
|
|
Bere
lehen edizioan, kanta hau lehen ikusi dugunaren aurrekoa zen, eta J.A. Artzek errezitatzen zuen. Bestalde, kanta musikatzeko orduan, Lekeitio aldean (Bizkaia) hitz egiten den euskara hartzen da oinarritzat, bere ahoskera bereziarekin.
|
|
|
Ruper Ordorika. 1980an, Bernardo Atxagaren poemak musikatu zituen
|
bere
lehen diskoan: Hautsi da anphora.
|
|
|
Baina, atzo ez. Atzo, nire erlojuaren seietan; beste erlojuen zazpiak ofizialagoan jo zuen
|
bere
lehen saioa. Galdera sortu zitzaidan bertatik:
|
|
|
Biktimak ere ez errespetatzea leporatu zioten. Non geratzen zen
|
berak
lehen defendatu zuen" gaizki erradikalaren" teoria. Garrantzi handiko polemika sortu zen, izan ere, neoliberalismoaren funtsezko kontzeptua garatzen ari baitzen.
|
|
2010
|
|
|
Euskaraz eta erdaraz egin zituen lehen hitzak, baina Debateen Egunerokoak gaztelaniazkoak baino ez ditu jasotzen. Juan Jose Ibarretxe Markuartuk euskaldunen hizkuntza propioa, Euskadin koofiziala den hizkuntza erabili nahi izan zuen
|
bere
lehen hitzetan Espainiako Gorteetan: " Eusko Legebiltzarraren izenean etorri naiz hona, Espainiako Gorteetara, defendatzeko Euskadik eta euskaldunok eskubide osoa dugula gure etorkizuna askatasun osoz erabakitzeko".
|
|
2011
|
|
|
Zaldun horren askazia azkar zabaldu zen eta
|
bere
lehen oinordekoa Pedro Sancho de Abendaño izan omen zen. Hau Nafarroako errege Antso Abarkaren zerbitzari zen, eta behin errege honen kapitain bat, Frondemiro izenekoa, Arabako lurretan sartu zen bere kideekin, inguruetan, su eta odol, sarraski handia eraginez.
|
|
|
Euskaldun garbi garbia zen. Berak erran zidan aintzinean joanen zela, pistola ateria eta harriskua bazen,
|
bera
lehen izanen zela. Eta hala egin zuen.
|
|
|
Rosak
|
bere
lehen alaba galdu zuenean erabaki zuen Mariak alferrekoa zela gauzak presaz egitea. Sosegua zen Maria.
|
|
|
Geroago, 2006ko maiatzaren 12an, Joxe Aranzabalek
|
bere
lehen pokastina eskegi zuen bere itsasargian [19]. Paper ahostunik oraindik asmatu ez dutenez (iritsiko da hori ere), pokastin haren testua ekarriko dugu orriotara:
|
|
|
Handik urtebetera bota zuen
|
bere
lehen esaldia erdaraz. 2007ko maiatz amaiera zen, Bilboko Plaza Barrian.
|
|
2012
|
|
|
Batzar Nagusiak indarrean jartzea onartzen zuen baina aginte nabarmen edo sendorik gabe. Bestalde, Ybarra familiak kudeatzen zuen Bilboko El Pueblo Vasco egunkari monarkiko maurista kontserbadoreak
|
bere
lehen orrialdean adierazten zuen kataluniarren kontzeptua zela" autonomia" eta hori baztertu beharra zegoela Euskal Herrirako.147
|
|
|
behingoz ohiko konstituzioa ez dezala erregearen aginteak bertan behera utzi, baliagarria ote zen ala ez erabakitzea etorkizunaren esku utziz. Beraz,
|
bere
lehen proposamena, Araba Espainiako konstituzioan ez sartzea edo berdintzeari buruzkoa da. Eta hori egiterik ezean, Espainiako konstituzioaren aginduak Araban, harik eta tokian tokikoen iritzia hobeto ulertu eta bertakoek azken erabakia hartu arte, behingoz indarrean ez ezartzea eskatu zuen.
|
|
|
1839ko urriaren 25eko legeak eutsi egiten zion Bizkaiko soberaniari,
|
bere
lehen zatian foruak berrestera zetorrenez gero. Bere sarreran ere ikuspegi berritzaileak ageri ditu.92
|
|
2018
|
|
|
|
Bere
lehen" biktimaren" bizitza zelatatzen ari da berriz ere.
|
|
|
Bi semeren ama da, eta Bihotzean daramagun mundua du
|
bere
lehen literatur lana.
|
|
|
|
Bere
lehen behaketa hamazazpi urteko mutil bati dagokio. Lehen" biktima", pentsatu du Loreak.
|
|
|
Eguzkia nagiak ateratzen ari zen, Sophie ospitaletik irten zenean Hôtel de Villera joateko. Ezpainetan sentitzen zuen oraindik ere
|
bere
lehen musuaren goxotasuna. Fabianenganako sentimendua ia oharkabean ernaldu zitzaion bihotzean, zeta har batek kuskua hariltzen duenean bezala.
|
|
2019
|
|
|
Manexek berak aitortu zigun
|
bere
lehen andregaia(" zorigaitzez...", esan zuen) euskara izan zela; lotsatiegia izatearen erruz, beti kaier bat alboan eramaten duela eta nekazarien ahotik bertan jasotako hitz eta esapide berriak orgasmo ttikiak zaizkiola. Piarresek esku imintzio batez irri karkaila bati nekez eusten zion bitartean, irakasleak jakinarazi zigun sufritu egiten zuela(" fisikoki sufritu...", esan zuen) euskalki bateko azken hiztunak hiltzen zirenean, Erronkariko Fidela Bernat kasu.
|
|
|
Basagureneko mutikoak borrokaren eta armen bizioak txertatu zizkion. Adrenalina garunean, izuaren permanentzia, sekretuaren tapakia. etako lerroetara iragan aurretik,
|
bere
lehen tiro klaseak Iparretarrak taldean hartu zituen. Mikel ohaide zeukala.
|
|
|
Eztabaida latzak garatu ziren 1983 urtean zehar, Seaskak
|
bere
lehen hitzarmena izenpetu zuelarik Frantziako Hezkunde Nazionalarekin. Berak ere debadioetan parte hartu zuen.
|
|
|
Badaki egun oskarbiak ematen abenduak,
|
bere
lehen hamabostaldian, batik bat. Eguerdiko zeru garbi gardenak, eguzkia indarge baxutik dabilelako urdin ilunxka duenak, Sortzez Garbiaren zeru orbangabe zeharrargia gogoratzen omen du.
|
|
|
Badut lagun frakalas bat ere, beti konforme dabilena. Nahi duena egitea omen dauka,
|
berak
lehen bezalaxe jarraituko omen dio. Ez omen zaio zipitzik ere inporta...
|
|
2020
|
|
|
Ez da erabaki erraza izan, baina ongi egin dugu hona itzulita. Hemezortzi urte bete berritan, bertatik ihes egiteko aiher bizian ginela, atera ginen goialde honetatik Carla, nire ahizpa, eta biok,
|
bera
lehen eta ni ondoren, lau urte zaharragoa baita ni baino. Ni bezala, nazka nazka eginda zeukaten mendi hauek eta gurasoek eta laborari jendeak eta bizilagunek eta herri ttiki eta ziztrin eta hustu hauek, dantzalekurik eta erromaniko malapartatuaz haraindiko museorik gabe, deus gabe.
|
|
|
Ez etorri orduan!, esan zuen. Eta ataka gainditu zuen
|
berak
lehenik, eta niri lagundu ondoren. Bidearen hasieran Oriol esan zuen ama berak.
|
|
|
" Sebastian utzi zidatenerako, baziren lau bat urte ni hasita nengoela urtean birritan Flandriarantz bidaiatzen, negozioak egitera". Manuelak gogoan zituen
|
bere
lehen irabaziak eta aurrezkiak.
|
|
|
sinfonikoa, klasikoa, herrikoia, eta abar. Esate baterako, nik debutatu nuen sasoi
|
berean
lehen diskoa atera zuen Beatles taldea ere gogoko izan dut. Zertan esanik ez, Ez Dok Hamairu mugimendu hartako kantaririk gehienak, etxekotzat sentitu izan ditudala.
|
|
|
Errusiarrak, orduko atezainik onenak, Iribar baino hamabost urte zaharragoa izan arren, argi ikusi zuen" olagarroaren" antzekoa zela, hala deitu baitzioten" Txopo" ezizena jarri aurretik.
|
Bere
lehen gainsariarekin, Simca 1000 kotxea erosi zuela eta Tojara egin zuela ezkonbidaia. Belgradoko Izar Gorriaren aurka beisbol zelai batean jokatu zutela Chicagon, ia ikuslerik gabe eta bukaeran sekulako istiluak izan zirela.
|
|
|
Biziaren ikurrak liburuan bezala, poetaren tonua kontenplaziozkoa da, baina orduan baino sosegatuagoa. Irigarairen hitzetan," iduri luke ziklo luze bat bururatuxe uzten duela; poeta
|
bera
lehen ere baino osatuxeago gelditu izan balitz bezala, bizitzaren aro ezinago berezia pasatu izanaren eta(...) zituzkeen zorrak kitatu izanaren ondorioz". Heriotzaren gertutasuna marraztuz, ni poetikoak onarpen etsitua eta joan zirenekin bat egiteko itxaropena uztartzen ditu.
|
|
|
Lehen testu haietariko batzuk bederen, 1963 eta 1964koak, gordeta daude Lete Iriondo Funtsean, eta badute berak aipatzen zuen kutsu melankolikoa. Leteren paperen artean aurki daitezkeen jatorrizko testuak aztertuz gero, honakoa izan daiteke, beharbada, euskarazko
|
bere
lehen poema âedo, seguru, lehenengoetakoaâ. Lerro xumeok iradokitzen dute zerbait gaztaroko poema haien tonu eta kolore orokorraz:
|
|
2021
|
|
|
Hilabete gutxi batzuk lehenago jazotako gertaerak iraganaldi burutuan idatzita daude, aspaldiko garai urrun batean gertatu izan balira bezala. ...iren agintepean," Estatuaren segurtasunerako arriskutsuak ziren pertsonak" konfinamendura bidali zituzten gerra garaian, disidente politiko antifaxistak eta juduak gehienbat, eta hala sozialistak nola juduak ziren Natalia Levik eta Leone Ginzburgek hiru urte eman zituzten Abruzzoko Pizzoli herrixkan() bi seme txikiekin batera, bertan jaioko zen hirugarrena, alaba?, eta hantxe idatzi zuen
|
bere
lehen eleberria Nataliak, Hirira doan bidea, 1942an argitaratua izan zena Alessandra Tornimparte izenordearekin arraza bereizkeriako legeak saihesteko.
|
|
|
|
Bere
lehen laztana. Egiatan maite zuen norbaiten lehen laztana.
|
|
|
Argalegia, beti jakin izan zuen. Aldaka haiekin ezin izango zion oinorderik eman,
|
bere
lehen emazte Maria Luisak bezala. Iman bat zuen, nonbait, mandoak bezain antzu ziren emakumeentzat.
|
|
|
Nekatuta zegoen deitura bat besterik ez izaten, boxeo zaku bat, semen ontzi bat. Hura
|
bere
lehen errebeldia ekintza izango zen, eta Alvaro Urbinarekin izan zedin nahi zuen.
|
|
2022
|
|
|
Nelly Arcan eta biok hotel handi bateko harreran elkartu ginen; agurtu orduko itzulingururik gabe esan nion liburua argitaratu egingo genuela, kontratu bat sinatuko genuela. Haatik,
|
bere
lehen irakurleek buruan ibiliak zituzten galderak berarekin partekatu nahi nituen, jakin nahi nuen ea hitzaurre bat idazteko gai ote zen, bere buruaz, haurtzaroaz eta bestez, adibidez.
|
|
|
1941eko uztailaren 24aren ondoren, gutun baten bidez jakin zuen bere xehetasun guztiekin nola gertatu zen Roger Brécharden heriotza, bere pertsonaia inspiratu zion apaizarena alegia, frontean hila bere gizonen buruan, 1940ko ekainaren 20an, Vosges departamenduko herri batean. Hogeita hemezortzi urteko auverniar apaiz horrek 1938an eman zituen
|
bere
lehen urratsak fede katolikorantz. Ankerkeria irudituko zitzaion" abade" jator hari, bataioagatik inolako jazarpenetatik babestua ez zegoenez, hasieran berarentzat pentsatua zeukan patu ikaragarria jasanaraztea...
|
|
|
Bestalde, ordutik aurrera frankofonoek eta anglofonoek beren hizkuntza eskubideak defendatzearren Ottawara jotzea zen asmoa, eta, bereziki, iskin egitea Quebeceko Gobernuak Kanadan frantsesaren egoeraren defendatzeko bere gain hartu nahi zuen eginkizun erabakigarriari. Tentsio handiak izan ziren, baita Ottawaren eta Quebecen arteko gatazka juridikoak ere.38 Gainera, B&B Batzordearen misioak iradokitzen zuenaren kontra, Pierre Trudeauren gobernuak,
|
bere
lehen agintalditik(), bikulturalismoak herrialde osoan gizarte kohesiorako indar gisa egin zezakeen ekarpenari uko egitea erabaki, eta multikulturalismoa hautatu zuen lehenbiziko erreferentzia gisa. Gainera, Kanada ez zen harrezkero bi kultura nagusiren arteko aliantzatzat hartuko, baizik eta esparru elebidun baten barnean dagoen eta gobernu zentrala hizkuntzaren arloan hartu beharreko ekintzen erdigunean egotea bilatzen duen aniztasun kultural baten adierazpentzat.39 Politika horren eraginak azkenean Quebeceko komunitate frankofonoa ahuldu besterik ezin zuen egin (Mathieu, 2020c).
|