|
2000
|
|
|
Eta nik baietz esan diot. Ez dakit ze hitz erabili dudan baiezkoa emateko, berbok berez egin baitidate ihes eztarritik, eta
|
beraz
ez dut aukerarik izan nire erantzuna gramatikalki zuzena zen frogatzeko.
|
|
|
Bi egunetik behin. Zeren, finean,
|
bera
ez baitzen Irlanda hartara modelotxoak luzitzera joan, ezpada Eider, bere neska, bere laguna, bere bizitza, bere izateko arrazoia aurkitzeko nahiaz.
|
|
|
Sukaldera jo zuen garagardo bat lapurtzeko asmoz, baina ez zuen batere aurkitu. Beste norbait sartu zen sukaldera eta galdetu zion ea zertan zebilen
|
bereak
ez ziren poltsetan bilatzen. Txemak erantzun zion barkatzeko, ez zela konturatu plastikozko poltsa hura berea ez zenik, eta gainera bazihoala kalera eta agur.
|
|
|
Beste norbait sartu zen sukaldera eta galdetu zion ea zertan zebilen bereak ez ziren poltsetan bilatzen. Txemak erantzun zion barkatzeko, ez zela konturatu plastikozko poltsa hura
|
berea
ez zenik, eta gainera bazihoala kalera eta agur.
|
|
|
Hori nahi zuen. Horixe izango zuen poz iturri, alegia egunkariek eta poliziak eta legeak eta
|
bere esku
ez zegoen guztiak Eider iraintzea, kritikatzea, kalumniatzea, manipulatzea, maiseatzea. Ezerk poztekotan, horrek poztuko zuen.
|
|
|
Txemarekin egunero egoten naiz, eta pozik egoteko ahalegina egiten badut
|
bera
ez tristatzeko da. Kontraesanez beteta nago, badakit.
|
|
|
Hortera samarra irudituko zaizu, Bitakora, baina bertso zahar bat daukat hautatuta bart gauetik, azken hitz hauen apaingarri edo jartzeko. Elizanbururenak dira,
|
beraz
ez naiz ni horteradaren erruduna:
|
|
|
Min emango zioten gauza gehiago deskubritzeko?
|
Berak
ez zuen Eider gorrotatu nahi. Hori, azkena.
|
|
|
Hori, azkena. Eta gainera, zertarako eskuratu nahi zuen
|
berari
ez zegokion oroimen puska hura. Ez al zen errazagoa erosi berri zuen pisutxoan geratu eta gauza onenekin gogoratzea?
|
|
|
Ez da berari buruzko gogoetak izan ditudan lehen aldia izan, Rocío ezagutu nuenetik maiz bururatu zaidalako Txemak ez duela sufrimendurik merezi ni neu izatearen ondorioz. Baina gero ezkerreko sorbaldan deabrutxoa agertzen zait eta esaten dit Txemak ez duela sekula jakingo, eta
|
beraz
ez diodala minik egingo.
|
|
|
Bakarra irakurtzera iritsi zen Txema, ikaragarrizko lotsa eman baitzion jada ia ezagutzen ez zuen antzinako mutiko hark idatzitakoekin aurrera jarraitzeak. Eskutitzak idatzi zituena
|
bera
ez balitz ere, dudarik gabe jakingo zuen gazte txoropito baten eskutik irtendako hitzak zirela promesaz eta eternitateaz betetako izkribu haiek.
|
|
|
Ez zekiten ordenagailua pizten ere, eta nola jakingo zuten artxibo baten barrura sartzen... Geratzen zen bakarra Txema zen, nahiz eta oso gutxitan azaldu Eiderren etxetik, eta
|
beraz
ez zen lar arriskugarria testu horiek irakurtzeko. Eta gainera, azken aukera hori absurdoa zen guztiz, euren arteko konfiantzak ez baitzuen antzeko hesien beharrik.
|
|
|
Eta Estebanek ez zian nahi, uste zuelako bere heriotza aski izan zitekeela auziaren erabakitzeko, jauregia gaztelau soldaduek setiaturik zegoenez gero, itxuraz, bere erranetarat zituèn hirurogei bat soldadu agramondarrak alferrik sakrifikatzerat utzi gabe... menerat zituen zortzi beaumondar preso laxatzen zituela, aldi berean. Eta, bide hartarik bere deliberamendu hura aitzina zeramala, bere buruaz bertze egin zian, ezpata bihotzean sarturik, eta pentsaturik ezen zeruan bilduko zela bere bi anaienganat —Eusebioganat eta Pedroganat—, zeinak,
|
bera
ez bezala, katolikoak baitziren, baldin bere bi anaia haiek hilik bazeutzan, Noaingo guduaren ondotik...
|
|
|
Baina, zergatik amaren behako hura: osabak amaren aitzinean zibiltasun arauak —horrela traduzitu ote genuke frantsesen civilité delakoa, jaun André? — hautsi zituelako ote zen, edo, hobeki, hitz gozo haiek eta keinu hura —edo haien antzeko hitz eta keinu abegikorrak— ez
|
berari
ez bere ahizpa Emilianiri eskaini ez zizkielako, ez orduan ez nehoiz. Jelosiaren ispilu eta mirail ote zen, bada, amaren behako hura?
|
|
|
Izan ere, komunionea egin nahi ez nuelako, aitak zartako ikaragarri hura eman zidan eta kondenatuen gelan giltzapetu. Eta, gela ilun hartan beldurrak airean nengoela, nor etorriko... eta osaba Joanikot!, ene aingeru begiralea balitz bezala, bere adostasuna eta bere babesa eta geriza eskaintzen zizkidala... eta sekeretu bat ere bai,
|
berea
ez ezik enea ere izan zitekeena, eta enea zena jadaneko... zeren eta osaba Joanikot protestant baitzen, jaun Esteban Etxegoien etxeko ardi beltza bezalaxe, osabak berak jakinarazi zidanez, bere historiaren eta arbaso zahar harenaren berri emaiten zidala! Eta, erran ere, halaxe erran zidan osabak, eskua bere eskuz hertsatzen zidala:
|
|
|
Izan ere, aita handinahi hutsa zen, eta jakin zuenean ezen printze eta bertze noble batzuk, hango eta hemengo gorteetan, baita Nafarroakoan ere sasoin batean, tigreaz6 baliatu izan zirela ehiza egiteko, bururatu zitzaion ezen
|
bera
ez zela gutiago eta tigre haietarik bat ekarri behar zuela Urbiainerat.
|
|
|
Eta, ohitura edo arau haietan zimendaturik, berak bere jokoa jokatzen zuen, eta entseiatzen zen, halatan, bere lekuan egoiterat: erran nahi baita ezen distantzia batetik neurtzen eta juzkatzen zituela bere harremanak, edo berak ezarri urruntasun batetik, baina ulerturik ezen urruntasun gero eta urrunago hartan
|
berak
ez zuela nehoiz ere desagertzeraino eta aienatzeraino egiten, bere jokamolde harekin mezu eta mandatu bikoitz bat zabaldu nahiko balu bezala, zeren eta urruntasun hark, alde batetik, arras bereizten baitzuen ama bertzeenganik, kasik jainkosa helezin eta eskuraezin bat bilakatzeraino, guztiak zekizkiena eta guztiak zekuskiena, eta zeren, bertzetik, nola berezia denak baizik pizten ez duen bertzeen... Eta hala bizi izan zen gure ama bertzeon baitan, bere ausentzia iduriko hartan, zeina baitzen, aldi berean, etengabeko presentzia, eta hala ezartzen zituen bertzeen aitzinean bere autoritatea eta bere eragina urruntasun hartarik.
|
|
|
Kinka larri hartan, dukearen medikuaren baitan egon zitekeen salbabidea, eta erran ere zigun guztioi la lasaitzeko eta la la lasaitzeko, hura erran bezain fite kanporako bidean jarri bazen ere, eskuak galtzetarat eramanik. Ez dakit Uraitzeko jauntxoak erran ez ote zuen ezen
|
bera
ez zela sugegorrien beldur eta osabaren kakategirat zihoala, baina gainerako zaldunek berehala jakinarazi zioten ezen zaldunen lehen araua eta eginbeharra beren damen babestea zela, eta nola dama guztiak kanporat baitzihoazen, hala joan zen hura ere bere emaztearen gibeletik, finean.
|
|
|
Mutil gaztea da berori, eta Gabrielaren esku utziko dugu auzia". Eta, horrela, abiatu gaituk guztiok damatxoaren gibeletik, sartu gaituk gela ilun batean, non pizturik baitzeuden zazpi kandela... jaurtiki ditik damatxoak kartak mahai gainerat, egin ditik latinezko edo sasi latinezko orazino batzuk nik ulertu ez dizkiodanak, eta gero, niri beha,
|
berea
ez zirudien boz ezin misteriotsuago batez erran zidak: " Zorionekoa berori, zeren oinpean hartuko baitu hartza, nola san Migel arkaingeruak dragoia...
|
|
|
Zuhaurk ere imajina ditzakezu laudorio haiek, eta, halatan, ez dizkizut orain honat ekarriko, jaun André. Bakarrik erranen dizut ezen, aitaren kortesiazko hitzen ondotik, aita jesuita mintzatu zela koadroaren justifikazino teologikoaren egiteko, eta gero Pedro Huizi bera, zeinak, ene gurasoei eskerrak eman ondoren, erran baitzuen ezen
|
berak
ez zekiela hitz egiten, pinturen eta koloreen bidez ez bazen, eta, beraz, bere hitzak aditu nahi bazituzten, belarria koadrorat hurbiltzea zutela onena, ea zer erraiten zien.
|
|
|
Neure burua madarikatu nuen, nire lagunek hain airos erabiltzen zuten telefono mugikor horietariko baten jabe ez izateagatik. Tomasi galdatuta, nonbaitetik aterako zuen,
|
beretik
ez bazen, inguruko bertze edozein kideri eskatuta. Ez nuen nabarmendu nahi, ordea, eta gainera, ez nengoen arras seguru eman beharreko albisteaz.
|
|
|
Bertze inor ezagutu ez eta, nire kazetaritza ikasketak medio, neroni izan nintzen aukeratua, sintaxiak iraultza geldiezin berehalakoari luzamendurik ekar ez ziezaion. Komunztaduraren legeari men egitea eta botereari makurtzea gauza bat eta
|
bera
ez direla azaltzeko haren aurpegira ohi baino gehiago hurbildu nintzen batean eman genion lehen musua elkarri.
|
|
|
—Hain juxtu ere. Izebarekin almandrongilak egin zitzakeela ihardetsi omen zioan Ripodasi, baina
|
beretik
ez zuela begi gorririk ikusiko. Ez zian inoiz uste izanen Ripodasen erantzuna, atsoaren gorpua desagertarazi beharrean, ibaira botatzea izanen zenik.
|
|
|
Aunizko ote? Hiri honetan itzalik den mendrena dutenen artean ez omen zuan inor Urtxipiaren agentzia zapaldu gaberik,
|
bera
ez bazen, bai bederen datu bihurtua haren artxiboetarako bazka. Eta hori, finean, arriskutsua duk, beti izaten baita jakintxuak gorrotatzen dituenik... bala parea begitartean sarrarazterainokoan.
|
|
2001
|
|
|
Hantxe bertan, gauez strass soinekoz apaintzen ziren iragarkien aurrean, aurrez aurre neukan emakumea besoetan hartu eta ahoan musu eman nion.
|
Berak
ez zuen ezer egin, ez zuen ezer esan. Begietara begiratu zidan eta nire esku handia bere bularraren gainean pausatu zuen, ezkerrekoan.
|
|
|
Altxatu eta joan egin naiz.
|
Berak
ez du ezer ulertzen.
|
|
|
Tasiok ez du ezer erantzun, nahiz eta jakin mina duen.
|
Bera
ez zen hiletara joan. Adorea falta izan zitzaion.
|
|
|
Mendiko botak eta motxila zaharra hartu eta berarekin Midi d’Ossaura joatera animatu nintzen bada, nahiz eta hasieran zalantzan egon, nahiko sasoi txarrean aurkitzen bainintzen eta horrelako mendi garaiak igotzera ez bainengoen ohitua. Iñigo –Aitzolen koadrilako lagun bat– eta Aitzol
|
bera
ez ezik, beste bi neska ere bazihoazela jakin nuen ordea, Ainhoa eta Larraitz, eta haiek ahal bazuten nik ere nuela egoskortu nintzen. Gogoak, gainera, pentsatu nuen nirekiko, malda denak ordeka bihurtzen omen ditu.
|
|
|
• Eraztuna; aste bete igaro da dagoenekoz mutil hori lurperatu zutenetik eta nik jarraitzen dut gordetzen hiltzerakoan eskuan eusten zuen eraztuna, itxura guztien arabera
|
berea
ez dena gainera. Ez da inor etorri haren bila hala ere.
|
|
|
Bonolotoa tokatu ezean, noski. Eta
|
berak
ez du jokatzeko ohiturarik ere.
|
|
|
|
Bera
ez da itzuli ordea. Kalera irten eta beste hamar bat minutu egin ditu presaka ibiliz noragabe.
|
|
|
Han dena ixten ari zirela eta etxerako bidea hartzeko garaia iritsi zitzaigun azkenean. Hasiera batean beldur pixka bat banuen, Armendariz gidatzeko ondo egongo ote zen zalantzan baina, dena esateko,
|
berak
ez zuen nik edan nuenaren erdia edan, eta gainera autoarekin oso serioa zen. Ez genuen arazorik eduki.
|
|
|
Nahiko etsia jada. Alde guztietan
|
berak
ez duen maila eskatzen baitute. Gutxienez urtebeteko esperientzia.
|
|
|
Gorriak eta berdeak ere badaude.
|
Berak
ez dio kafeari sekula botatzen ordea. Txokolatea hutsean jateko ere ez baitzaio asko gustatzen.
|
|
|
Hiltzen ez den jendea ikusi dut. Gauza
|
bera
ez balitz bezala."
|
|
|
Ez zuen inoiz, esaterako, leku berean jotzen. Egun batetik bestera bederatzi metro edo 5 mm mugitu beharra zeukan baina, hori bai, 5 mm gutxienez, aurreko eguneko leku
|
berean
ez jotzeko. Horrela hasi ziren mezuak Abenidan:
|
|
|
|
Berak
ez zuen nahi. Leiho gabeko gela txiki batean sartu eta jo eta zigortu egin zuten.
|
|
|
Amak eta biok ahaleginak egiten ditugu neure anaia gazteak ikas dezan.
|
Berak
ez du guk bezala etxe garbitzen jardun".
|
|
|
Munduko elbarri askok buruturiko egitandiak kontatu zizkion. Beste batzuek horrelakoak egin bazituzten, zergatik
|
berak
ez?
|
|
|
Himenoplastia deritzo operazio horri. Indiatik
|
bertatik
ez ezik, Ekialde Erditik ere etortzen dira, erabat etsita. Maitaleren bat izan dute eta azkenean maitaleak zapuztu.
|
|
|
Bezperan, ukiezinek, goseak eta miseriak eraginik,
|
berea
ez zuten lur sail batean uzta bildua zuten. Goi kastakoek eskarmentu ederra eman behar zietela erabaki zuten.
|
|
|
|
Berak
ez dizu txartzat hartuko, irribarrez eskertuko dizu broma. Eta argazkia aterako du poltsikotik.
|
|
|
Goio han egon zen, gurdiei begira, idiak ardilarrua buruan, aittitte painelua buruan, auzokoak eskuarez edo sardez ekinean. Loak hartu eta amets egin zuen zaku bat ekarri ziotela, giza edo abere gorputz zatitu bat, eta
|
berak
ez zekiela zer egin, eta ezin zuela zakua abandonatu, zakur edo piztiaren batek eramanen zuelakoan. Eta orduan beste zaku bat ekartzen ziotela, eta ez zuela irekitzeko ausardiarik, noren gorpua ote zen beldurrez, eta gero beste bat.
|
|
|
Padre Alvarezek argiak piztu eta filma amatatuz gero, zutitu eta alde egin beste erremediorik ez zegoen. Jendeak alferrik erregutuko zion, pelikula ematen jarraitzeko, gutxi falta zela eta amaiera ikusten uzteko,
|
berak
ez zuen kasurik egingo. Filmaren erroiloak latazko kaxa borobiletan sartu, latok besapean hartu eta alde egiten zuen, inori hitzik ez kasurik egin gabe, klaustroan barrura.
|
|
2002
|
|
|
Nora zihoan Mirari?
|
Berak
ez zuen bide hura ezagutzen, eta lepoa jokatuko zukeen Mirarik ere ez zekiela non zebilen. Bide estua zen.
|
|
|
Ez beraiek, zoritxarrez. Mirari eta
|
bera
ez ziren, ez, orduko berak. Ordukoek, orduko Mirarik eta Julenek, ez zekiten ia ezer.
|
|
|
Esperientzia zeukan.
|
Berak
ez. Ezin zuen hori burutik kendu.
|
|
|
Horra bada, esaera zaharra: " Besteentzat badaki,
|
berarentzat
ez".
|
|
|
Larrainean bost katu daude, ia aldi berean sortuak. Hiru amek ematen diete titia bostoi,
|
bereak
ez dituztenei ere bai.
|
|
|
|
Bereak
ez zituela ez igartzeko, etorri berriak eta bertakoak kolonia berarekin igurzten zituen. Horrela amak ez zuen igartzen kanpotik etorriak zein ziren, bere umeek ere usain bera baitzuten.
|
|
|
Neska koxkorretan beste hiru ahizpak nirekin pasiera joaten ziren.
|
Bera
ez, pasiera zakurrekin ateratzen baginen. Niretzat, berriz, mendira zakurrik gabe joatea goibeltxo da.
|
|
|
Edo hurrengo kontsultaren zain egon behar ote nuen Sara ikusteko, aurreko pilulak agortuta gero? Batzuetan bururatzen zitzaidan nik neuk behartu nezakeela egoera,
|
bera
ez konturatzeko moduan. Esan nahi dut nik neuk mugi nitzakeela hariak, eta nik neuk bilatu aukera eta aitzakia, berak oharkabean aurki nintzan.
|
|
|
Igande hartan, ordea, haizea eta euria egin zituen, baina hurrengoan, aldiz, ezin hobea... eta hantxe egon nintzen ni ere, Arroan, Sararen lehen hegaldi hartan.
|
Berak
ez joateko esan zidan, baina nik baietz. Esan nion:
|
|
|
Handik aurrera, telefonotik zintzilik egon zen Sara, Sergiok noiz deituko, baina orduan ere alferrik. ...joan ziren bi hilabete, eta Sarak gutun bat jaso zuen, non Sergiok jakinarazten baitzion, lehenik, amak eskatu ziola etxean gelditzeko, etxeko inor ez baitzegoen soberan aitaren negozioak aitzinatzeko; bigarrenik, beste neska bat ezagutu zuela, eta...; eta hirugarrenik eta azkenik, Alpujarretako denda, zeramika egiteko labea eta beste jabego guztiak berarentzat geratzen zirela, Sararentzat jakina,
|
berak
ez baitzuen Alpujarretara itzultzeko asmorik...
|
|
|
Sarak, hasieran, baietz esan zion, baina, baietz esan orduko, zergatik jakin gabe, zorabioaren itzalak hartu zuen goitik behera. Ama etorri baitzitzaion gogora, eta
|
berak
ez baitzuen amaren antzeko bizimodurik nahi, sukaldeari lotuta, hainbat seme alabarekin. Hiru seme alaba, zehatz esanda.
|
|
|
hiru txurunbel, haren hitzetan. Eta orduan ohartu zen Sara,
|
berak
ez zituela hiru txurunbel nahi. Ez bi.
|
|
|
Ipuina nahiko pertsonala da, eta lotsa ematen dit –eta erantsi zuen–: Irakurriko dizu gero aitak,
|
berarekin
ez dut-eta sekreturik.
|
|
|
Baina ondorioak, luzarora, berdintsuak izan zitunan. Zeren, harrapatzen hauenean,
|
berea
ez beste inorena egiten hau heroinak. Eta kito.
|
|
2003
|
|
|
–Bigarrenekorik, bere Enorantziaren kontrako gerlan Joanes Etxeberri medikuak
|
berak
ez zituela aipatzen ere politika gaiak, haren adiskide aita Larramendi jesuitak mendekatzen zituelarik, bizkitartean, beldurrrik gabe, euskal herrietako lege zahar eta foruak.
|
|
|
Eta itsusirik ez balu, bere izena baizik! Hitz horrek gogoratzen daukun gauza
|
bera
ez baita ordean, zorigaitzez ederragoa, garbiagoa. Alta, Politika omen da, gure on eta zuzen guzien baitezpadako iturburua.
|
|
|
Badu funtsean politika egiazkoak,
|
bera
ez den eta bereganik at hazten den obra baten alde lankideak erakartzeko indarra, eta edozein ikusgarrik nehoiz izanen ez duen eraginkortasuna.7
|
|
|
Euskalerria
|
bere gain
ez dugu ikusten, bertzek ezarririk baizen; berez bere ihardukitzen ere ez, bestek, beren arteko bakearen gatik, herrialde bakar idukiz baizik.
|
|
|
Kontua da Mercedes eta Martinaren etxetik irten eta bigarren etxean sartu zenean," Ministeriokoa naiz" esan eta andre birrindu batek ezetz erantzun ziola,
|
berak
ez zekiela ezer Museoaz eta koadroaz, semeari itxaron ziola, baina ordu bietan heltzen zela Museotik semea, edo apur bat beranduago, eta goizegi zela oraindik, aterako ziola bitartean gazta apur bat eta pernila, eta edatekoa ere bai, nahi bazuen eta sabel gaiztokoa ez bazen. Matiasek azaldu behar izan zion grabazioa egitera etorri zela bera, ez Museo kontuetara edo koadro kontuetara.
|
|
|
Berehala aitortu zuen Luvinok, ordea,
|
bera
ez zela politikaria izan, ez gerra aurretik, ez gerra ostean; esan zuen bere lagunak izan zirela politikariak eta bera, Luvino, erremolkatuta ibili zela, lagunen atzetik, eta lar ona izan zela orduan eta horregatik egon zela kartzelan. Horrela azaltzen zituen gauzak Luvinok.
|
|
|
Horrelako zerbait ulertu zion. Gero berriro errepikatu zuen Luvinok
|
bera
ez zela politikaria izan, lagunak izan zirela politikariak. Hori esan eta ordu laurdenera, hala ere, ostera hasi zen esaten politikari handia izan zela bera gerra aurretik, eta mitinak ere eman zituela, berrehun pertsonaren aurrean eta mikrofonorik gabe.
|
|
|
Matiasek ez zekien zerk eraman duen mandeulia. Trenak
|
berak
ez. Matiasek ez zekien zerk.
|
|
|
Eta pentsatu zuen lerdoarena egiten ari zela. Izan ere,
|
berak
ez zeukan presarik hirugarren pisura heltzeko. Japoniarrek bezala.
|
|
|
Baina hirugarren pisuko gauzarik ikusgarriena Taumanen koadroa zen. Koadroa
|
bera
ez; izan ere, koadroa ez zen apenas ikusten. Intsektuz beteta zegoen koadroa.
|
|
|
Ez dagoela horretarako problemarik, horregatik esan zidatela baietz. Hori azaldu nion Anari,
|
berak
ez baleki bezala.
|
|
|
Inoiz edo behin bere aitarekin ere nahastu ninduten.
|
Bera
ez zen, noski, batere estutzen eta bere irakaslea nintzela erantzun ohi zien, niri gerritik lizunki helduaz.
|
|
|
Horietako batek Argentinako Cabildo aldizkariak Borges talde baten asmazioa zela frogatuz behinola egindako erreportajea ekartzen zuen gogora. Leopoldo Marechal, Aldolfo Bioy Casares eta Manuel Mujika Lainez izan omen ziren asmatzaileak, eta Borges
|
bera
ez omen zen izan asmazioa sinetsarazi zigun aktore on bat baizik. " Nork daki gu ere ez ote garen asmazioren baten biktima?
|
|
|
Koldo Izagirrek eta Atxagak ere hitz egiten dute azkenik, igarleak bete betean asmatu duela aitortuz, urte berrirako iragarri zituen nobela horietan lanean ari direla jakinaraziz eta sormen askatasunaren aurka egindako erasoaren kontra epaitegira joko dutela abisu emanez. Nobela, igarlearen kondenarekin bukatzen da, nahiz eta emakume gajoak epailearen aurrean berak ez duela errurik errepikatzen duen, errudunik egotekotan bere baitako ahotsa dela esanez,
|
berea
ez den zerbait beraz, etorkizunaren lekuko gisa aritzen zaion mintzoa, belarriak itxi arren ozenki entzuten duena eta, idazle batek berea jasaten duen bezala, zigor baten antzera eraman beharrekoa. Eta epaileak ea nobela horiek hitzez hitz idazteko gauza izango ote zen galdegitean, emakumea negarrez hasten da, izuaren izuz, eta negar zotinen artean olerki bat edo ipuin labur bat beharbada jasango lukeela erantzuten du, baina Jainkoagatik ez ezartzeko horrelako zigorrik, ez eskatzeko arren bere baitako ahotsari horren kontakizun luze eta aspergarririk.
|
|
|
Madagaskarko 50 zentimetroko zigilu arrosa kolorekoa falta zaio tamalez oraindik, eta etengabe kexatzen zait gure arteko elkarbizitza zailago jarriz. Badakit zuk ez diozula zigilu hori berariaz ukatzen, ahaztu egiten zaizula, besterik gabe, baina
|
berak
ez du horrela uste. Ondorioz, zure esku dagoena egingo duzulakoan, agurtzen zaitut" eta" Zurea betiko.
|
|
|
Hori ez zela metafora bat gogoratu behar izan nion. Histrionikoa eta esajeratu samarra zen Monika horrela jartzen zenean, baina
|
bera
ez zegoen haserre, pozik baizik.
|
|
|
Eztabaida zakarra izan genuen.
|
Berak
ez genuela beste irtenbiderik esaten zuen, ez genuela" gure" nobelarik atzerriko hizkuntzetara itzultzerik lortzen, arazo legalak tarteko, eta" gure" horrek egundoko mina eman zidan; diru iturriak murrizten ari zirela erantsi zuen, eta denborarekin, hemendik urte batzuetara, itzulpenak bideratuta zeudenean, obra horien egiletza neureganatzeko aukerarik izango nuela, ordurako b... Nik arrisku handiak ikusten nizkion operazioari.
|
|
|
Sartzeko ordua zela esan zuen ahopeka. Ez
|
bera
ez ni ez ginen hizketan jarraitzeko gai. Sarrera nagusira abiatu zen.
|
|
|
Alkate izendatu zutenean, berriz, Azpilgo ehorzlea eroetxera bidaltzea izan zen bere lehen neurria: ez,
|
berak
ez zuen onartuko turuta jotzen zuen harrik ez zizarerik, ezta bertsoak kantatzen zituen oilarrik ere!
|
|
|
Bere paperak erakutsi zizkidan Agurtzane Juanenak hurrengo batean, aurretik lagun batek bakarrik irakurri zituela abisu emanda;
|
bera
ez omen zen idazlea baina, bere testigantzak amnesia lotsagarri hori konpontzen lagundu zezakeelakoan, bere historia idatziko ote nuen sujeritu zidan. Arnasa estututa irakurri nituen paper haiek etxera iritsitakoan, eta egindako eskariaren zama gainetik kendu ezinda.
|
|
|
Bitan saiatu nintzen. Baina ezin izan nuen eztarriko korapiloa askatu, eta
|
bera
ez zen konturatu, noski, neure isiltasunak zeukan tentsioaz.
|
|
|
Ingresaturik egon nintzen hilabeteetan egunero etorri zitzaidan etxeko kafesnearekin, bertakoa horren ona ez zela-eta. Ez
|
berak
ez beste ahizpak, familiako inork ez dit sekula galdetu komisarian gertatutakoaz.
|
|
|
Ez al ziren bere lagunak? Ez al zuten ikusten
|
berak
ez zuela dantza egin nahi?
|
|
|
–Karlak beti hitz egiten zuen zoriontasunaz. Akaso
|
berak
ez zuelako zoriontasunean sinesten, atentzioa ematen zion bere inguruan zoriontsua zela esaten zuen jendea egoteak.
|
|
|
Oskar ez.
|
Bera
ez zen artista. Ez behintzat hitzen artista.
|
|
|
Ezkondutakoan, ohiturak aldatu nituela.
|
Berak
ez zuela ostiralero Greta nola garbitzen nuen ikusten geratu nahi. Uste dut garai hartan ez nuela imajinatu ere egiten noizbait ezkontzea onartuko nuenik.
|
|
|
Pentsatu baino ez ditut egin horiek guztiak, noski, baina, antza denez, nahikoa nabarmenak izan dira nire harridura eta haserrea, Antton berehala konturatu baita, eta azalpenak emateari ekin dio. Lasai egoteko, ez zirela" benetako eskutitzak", berak asmatuak baizik, ez zela
|
beraz
ez dagokion askan muturra sartzen ari.
|
|
2004
|
|
|
eman nizkion.
|
Berak
ez zien begiratu emandako txanponei; eskerrak emanez, gelatik irten zen. Nik ere, orduari begiratu eta gero, bazkalordurako denbora zegoela ikusi ondoren, irteteko asmoa hartu nuen.
|
|
|
kultura eta hizkuntza normala bestearena da, bere gainetik daukanarena, berak bere nortasunaren arabera erreakzionatzeko legitimazio euskarririk ez baitu sentitzen errealitate soziolinguistikoan.
|
Bera
ez da normala: sentidu pragmatikoaren eta logika zentzu guztien kontra bizi da, izatez etxekoa izanagatik, eta inposatu dioten hizkuntza eta kultura kanpotik etorriak izan arren.62
|
|
|
Edukiaren eta formaren arteko dialektikan, bitartekoaren eta funtsaren elkarrekikoan, alderdi baten mamia eta bestearen azala nabarmendu dizkigu. Eta, egia esan, ni neu ez naiz bikoiztasun horren oso zalea, nahiz eta bitartekoa eta edukia gauza
|
bera
ez direla jabetu. Horrelakoetan, jakinaren gainean ez bada, oharkabe an izango da, baina formaren eraginkortasuna kamusteko halako joera indartsu bat nagusitzen zaigu nahi gabe.
|
|
|
errealitateari darion diskurtso pragmatikoa, batetik, eta gurariak ondutako pentsakizuna bestetik. Giza pentsamenduaren historia
|
bera
ez al da hain zuzen bi diskurtso mota hauen arteko tirabira azkengabea?
|
|
|
Hegoaldean irentsi gaituen espainieraren zurrunbilotik atera beharrari noraezekoa irizten dio, hiztegian eta erreferentzia berrien iturritik edateko. Orobat, erreferentzien bila abiatzeko orduan, ipar euskaldunen eredua hobetsi izan du, haien eta gure elebitasun mota zur
|
berekoak
ez direlako: –Euskara espainolaren pidgin bihurtu nahi ez badugu, espainola euskal kolore pixka batekin?
|
|
|
Ez zaio arrazoi izpirik falta esandakoan, nik uste. Pixka bat pentsatu orduko, ez al gara bada konturatzen euskararen barne garapen autonomorik ezin dela gorpuztu
|
berea
ez duen pentsamenduaren eta kulturaren errapetik zupa eta zupa jardunda?
|
|
|
Berez
|
berea
ez den, eta, izatez, bere hizkuntza eta kultura nortasunaren kontra moldatua dagoen hedabide idatziaren aurrean zergatik amore ematen duen euskaldunak. Hori da gure jakin minaren arrazoia.
|
|
|
Jakina, egiten ari garen hautu honetan, euskararen nagusitasuna dugu xede eta helburu, besteek euskal lurraldearen eremuan izan ditzaketen eskubideak zapuztu gabe. Hegemoniaren aldeko aukera, hortaz, azken buruan, herri orok bere nortasun jakinaren arabera bizi ahal izateko eskubidean datza, ez inori bere etxean
|
berea
ez duen nazio nortasuna zapuzteko jokabide doilorrean. Totalitarismoaren aurkako estrategia dugu hemen hegemoniaren auzi hau; nolabait esan, herrian herriko, lurraldean lurraldeko eta historian historiako izateko funtsezko giza eskubideak legitimatzen du gure hautuaren izaera etikoa eta politikoa.
|
|
|
hori horrelaxe gertatzen da gaur egungo egitura soziolinguistikoan. Baina ikuspegi hori
|
bera
ez litzateke guztiz egiazkoa alderantziz ezarriko bagenu: erdaren aldeko hizkuntza estrategia oro euskararen kalterako izaten baita azken beltzean.
|
|
|
–Hori esatea, ordea, erraza bezain tranposoa da. Paulo Iztueta ari zaigu?, zeren arazoa ez baita euskara dakitenek ez dutela erabiltzen konstatatzea; zailagoa da esplikatzea zergatik ez duten egiten eta, esplikatuz gero, azaltzea nolako bitartekoak behar diren hizkuntza egoera desorekatu hau normaltzeko. (...) Hizkuntza erreformaren emaitzak arras mugatuak izango dira, borondaterik handiena jarrita ere, baldin aldi
|
berean
ez badira aldatzen gizarte egiturak. Nik honi jokabide utopikoa deritzot, zeren hiztunen aldetik erabilera normalizatu ahal izateko, lehenik edo aldi berean norberarena baino zabalago den hizkuntza komunitatearen egoera anormala normalizatu behar baita.
|
|
|
Hizkuntza ez da gainaxaleko komunikabidea, jadanik sortua dagoen mundu sinbolikoa transmititzekoa, giza mundu hori eratzen duen bitartekaria baino. Erabileraren izaera adierazten digu definizio horrek; ikasteak, besterik gabe, inondik inora
|
bere baitan
ez dituen tasunak eta ezaugarriak ditu hark.
|
|
|
Gezur sozial ikaragarri batean bizi gara. Edo irakasleak ez dira euskaldunak, edo transmisioan oker larriak dagoz, edo hizkuntza
|
bera
ez da eskolan transmititzeko modukoa, edo... dena batera seguruenik?. 464
|
|
|
gutasun kontu horiek, herri nortasunen araberakoak izan ohi direnez, alde bateko gu k bereago sentitzen du euskararen patuari doakiona. Beste aldeko gu k ez luke, nire ustez, batere arazorik izan behar
|
berea
ez duen gutarren nortasun sisteman ere bizitzeko, euskaldunak aspalditik bizi baitira besteen araberako nazio identitatean. Labur beharrez:
|
|
|
Alegia, erdaldunak zergatik ez du egin behar dagoeneko euskaldunak egina baino eginago daukan urrats bat:
|
berea
ez den beste gutasun batean murgildu eta horko identitate osagarrien arabera ere bizitzen ikasi. Gimenezi zergatik iruditzen zaio horren gaizki euskararen mundua gutarrez osaturik egotea, euskal mundutxo honetan barneratzeko besteek beren jatorrizko nazio izariari uko egin beharrik ez badiote?
|
|
|
Gizarte mailako praxiaren materialtasunik ez du. Zaila da hizkuntza boterea errebindikatzea, aldi
|
berean
ez badira kontzeptu horretan inplikatzen beste botere mota hauek, hala nola: politikoa, ekonomikoa, ideologikoa eta kulturala.
|