|
2001
|
|
|
Gustura joaten nintzen. Nire aldean askoz hobeto hitz egiten
|
zuten
euskaraz hango neska mutilek, ni baino gazteagoak izan arren. Mendira ere joaten ginen.
|
|
2003
|
|
|
Epaileek formazko akatsak besterik ez zituztela aipatu, eta mamiari inolako kritikarik ez ziotela egin nabarmendu zuten gobernuko iturriek. Euskalgintzako taldeek gogoratu
|
zuten
Euskararen Kontseilua osatu behar zela horretarako, eta" etorkizun zaila" iragarri zioten araudi berriari.
|
|
|
Erdi Aroko harresiak gaindituta, haran eta ibar zokoetako herri nagusietara iritsi ziren mezu sarkorra zeramaten hitzaldiak, euskal festa, be rtsolari saio, musika eta ohiko dantza alaiez horniturik. Eragin berezia izan
|
zuten
euskara zekiten haur guztiei emandako sariek. Hiriko jaun ospetsuak herriz herri ibili ziren horrela hizkuntza zaharraren estimu galdua suspertueta bultzatzen.
|
|
|
Neuk ezagutu ditudan ekintzak dira eta bete betean nozitu ditut horren ondoreak. Nire senideetan bi txikienek galdu egin
|
zuten
euskara. Etena sortu zen herrian bezala familietan ere, bereziki neskatoen artean.
|
|
2005
|
|
|
Eta euskaldun" pasibo" dira, aurreko belaunaldietakoek ez
|
zuten
euskarazko oinarrizko ezagutza on bat eduki arren, ez dutelako" eskolaz gain, euskarazko esperientzia luze eta sakonik talde informalen batean". Eta, joera orokor bezala, ohitura edo jokaera aldaketaren bat da tartean, borondatezkoa edo behartua, mota honetako hiztun euskaldunek era horretako" esperientzia luze" bat izan dezaten, beren ingurune natural hurbilekoan ez baitute izaten horrelako" talde" rik (hain zuzen, inguruan txikitatik horrelako talderik izan ez dutelako dira, nolabait," euskaldun berri").
|
|
|
Gure arbasoek ez
|
zuten
euskara aintzakotzat hartzen, bera ren balioa ezagutzen ez zutelako. Nik ikusi izan dut baserri batzuetan, aspaldiko kutxa zoragarriak, zaharrak zirela eta, errekara botatzen edo ijitoei merke baino merkeago saltzen.
|
|
2006
|
|
|
• Ez
|
zuten
euskara erabiltzeko beharrik sentitzen.
|
|
|
Garbi dago, nire irudiko, Francisco Tomas y Valienteren, Miguel Angel Blancoren eta Fernando Buesaren hilketen ondoren (1996, 1997 eta 2000), amildegi bat zabaldu zela espainiar liberalen eta euskal abertzaletasun ororen artean, eta, lehenengo aldiz Errepublikaren denboretatik, amildegi hori mailaz maila gizartearen sektore zabaletara hedatu zela. Ondorioz, espainolismoaren sektore gogorrenek bidea libre ikusi
|
zuten
euskararen kontra ageriki jotzeko, Euskaldunon Egunkaria itxiz eta bere sortzaileak atxilotuz terroristak izatearen akusaziopean. Eta, tamalez, ez da egia Euskal Herri osoa altxatu zela haien defentsan.
|
|
|
50 urteotan Jakin behin eta berriz berrasi da, berrantolatu da, berrasmatu behar izan dugu bizpahiru aldiz, esaterako, 1967ko krisiaren ondoren edo 1977an debekualdi luzearen ostean. Guztietan harrigarriena hasierako hura gertatzen zait niri, nola asmatu
|
zuten
euskara ereduarekin eta aldizkari ereduarekin. Kultura, kultura modernoa, euskararentzat errebindikatu zuten.
|
|
2010
|
|
|
Greziera eta erdal literatura ere ematen nituen, ez zen euskara bakarrik, baina euskara zen nire eginkizunik maiteena, eta bihotzik gehiena jartzen nuena. Erdaldunei ere ematen nien euskara, baina ez
|
zuten
euskara handirik ikasi. Kontu egin behar da hizkuntzen irakaskuntzarako metodologiak eta falta genituela, eta ni bezalakoak transmisioa modu tekniko didaktiko egokian emateko prestakuntzarik gabe geunden.
|
|
2011
|
|
|
• Mintzola Fundazioa (www.mintzola.com). 2008an Villabonako Udalak, Euskal Herriko Bertsozale Elkarteak eta EHUk sortu
|
zuten
euskararen ahozkotasunaren esparruan erreferentziazko ikerketa eta bilgune izateko. Xenpelar Dokumentazio Zentroarekin batera, ahozkoaren dokumentazio mapa osatu nahi da, ahozkotasunaren inguruan existitzen diren liburutegi, artxibo eta dokumentazio zentroen berri eman eta informazio beharra duten ikerlariek nora joan berehala jakin dezaten.
|
|
|
Oroit naiz ere, zerbait esplikatzen zuelarik frantsesez gure errient horrek, eta ikusten zuelarik norbaitek ez zuela konprenitu, hari buruz frantsesez esaten zuen" hik ez duk konprenitu?"," ez", eta botatzen zion hitza euskaraz. Pixka bat erabiltzen
|
zuten
euskara, hobeki ulertua izan zedin.
|
|
|
Bereziki bizi ginelarik han, Parisen lehenik eta gero Agenen. Etorri zirelarik hona, ikasi
|
zuten
euskara. Alabak gutiago, ez baita hemen bizi.
|
|
2013
|
|
|
Iruritako eredua erabili du tesia azaltzeko. 1990eko hamarkadan jarri du Kasaresek euskararen inguruko diskurtsoak eta jarrerak aldatu zireneko garaia, guraso askok etxean jaso ez
|
zuten
euskara ikasteko erabakia hartu zutenean. Euskara, beraz, ondorengoen bidez sartu zen.
|
|
2014
|
|
|
Egoera nahasi horretan, elizaren magalean topatu
|
zuten
euskarazko hedabideek debekuari iskin egiteko bidea. Bizirautea lortu zutenen artean, publizitate euskarri gisa aipagarrienak Herri Irratia6 eta Zeruko Argia aldizkaria izan ziren.
|
|
|
Bizirautea lortu zutenen artean, publizitate euskarri gisa aipagarrienak Herri Irratia6 eta Zeruko Argia aldizkaria izan ziren. Bertako kazetari euskaldunek bete
|
zuten
euskarazko iragarkigintzan orduan zegoen hutsunea, aipatu bezala publizitatea hedabidean bertan itzultzen baitzuten sarri askotan.
|
|
|
Egoera horretan izan zen garai bat gerora Euskaltzainditik" nahas mahasarena" esan izan zaiona, normatibizatu gabeko izen forma eta praktikak zabaldu zirena, eta garai horretan neskentzako zein mutilentzako erabili ziren hainbat izen. Areago, garai hartan argitaratutako hiru izendegik Mikel Hoyos, Urtzi Ihitza eta Xarles Bidegainenakespresuki azpimarratu
|
zuten
euskarazko izenen artean badirela batzuk mistoak direnak.
|
|
2015
|
|
|
Euskararen arazoari zegokionez, bi belaunaldien arteko etenean politikak bazuen zerikusirik. Orduko gazte abertzaleek, euskara Euskal Herriko mintzabide bihurtua ikusi nahi zutenek eta ez garaian indarra hartzen ari zen folklorekeriaren parte soil, oso garbi ikusten
|
zuten
euskararen arazoa politikoa zela erabat, hizkuntza baten auzia ez zela hiztunen borondate kontua soilik. Herri mugimendua ezinbestekoa zela, baina erakunde batzuen sostengua behar beharrezkoa hizkuntza batek iraungo badu.
|
|
|
Kasik denek zeukaten mutilazioaren sentimendua: hizkuntzaren debekua, eskolatik hasitako jazarpena eta sukalderaino sartutako beldurra, guraso biak euskaldunak, haurrekin erdaraz," Haserretzen zirenean bakarrik egiten
|
zuten
euskaraz beren artean!" esan zidan batek, euskalduntzen ari. Paradisu galdua zuten hizkuntza haietako askok, eta 1970eko hamarraldian gorantza zetorren harrotasun sozialaren partaide motzak sentitzen ziren.
|
|
|
Nik ulertzen dudana da Sailburuordeak adierazi nahi zuela eta erraztasunak, hots, baldintza egokiak behar zituztela gazteek, ikasten ari direna gauzatzeko. Datuen interpretazio zurrunak ezkutatzen duena digu adierazten komentarioak, kopuruen azpia erakusten du, euskara eskolan jasotako gazte askok ez
|
zuten
euskara ez atsegin, ez erraz, ez baliagarri, alegia, ez ziren ez hiztun konpetenteak eta ez zeukaten euskaltasunaren kontzientziarik. Euskara, azken finean, ikasgai askoren arteko bat zuten, besterik ez.
|
|
|
Nafarroan, %78k eta 17k, hurrenez hurren; eta Ipar Euskal Herrian, %54k eta 33k. Guraso" elebidun" bakarreko familien kasuan, %71k transmititzen
|
zuten
euskara, gaztelaniarekin batera, EAEn; eta %67k Nafarroan. Iparraldean, guraso euskaldun bakarreko familien %56k transmititzen zituzten euskara eta frantsesa.63 Jakina denez, euskararen ezagutza minoritarioa da, oraindik, Euskal Herrian.
|
|
2016
|
|
|
Bazen gauza bat normala ez zena. Neskek batez ere, ikasiek, ez
|
zuten
euskara jakiten ahal. Instrukzioa frantsesetik pasatzen zen, eta frantsesak hartzen zuen beste hizkuntza guztien lekua.
|
|
|
Eta hirugarren urratsa izan zen Getarian. Hori beste atal bat da, baina. ikasiek, ez
|
zuten
euskara jakiten ahal. Instrukzioa frantsesetik pasatzen zen, eta frantsesak hartzen zuen beste hizkuntza guztien lekua"
|
|
2017
|
|
|
Nazioaz den bezainbatean, haren ezaugarri nagusia zen hizkuntzaren auziaren inguruan ezinegona sortu zen. Ordura arte, euskal nazionalismoaren adar biek lan eskerga egina
|
zuten
euskararen berreskuratze eta zabaltze lanean, eta, dena esate aldera, helburu politiko argiarekin, askotan. Horrek ospe soziala eman zion euskarari, eta baita euskal nazionalismoarekiko identifikazioa ere, askotan aipatu eta eztabaidatu denez.
|
|
2020
|
|
|
Garaitsu hartan, 1967 bueltan, abiatu
|
zuten
euskara batua sortzeko prozesua ere. Bazeneukan harremanik Euskaltzaindiarekin?
|
|
|
Hori argi dago. Gainera, aurreko belaunaldiarentzat eta ETAko jendearentzat euskara, tresna bezala, gauza arrotza zen; ez
|
zuten
euskaraz idazten... gaztelaniaz edo frantsesez. Gure kasuan ez.
|
|
|
Ala gauza horiek hobe dira erdaraz euskaraz baino? Beste batzuk nahiago
|
zuten
euskara hiltzea, biraorik euskaraz egotea baino. [...] Guk literatura hori ere behar dugu.
|
|
|
Azken urteotan, asko izan dira ikerketak argitara ekarri dituen xehetasunak. Baten bat aipatzekotan, Xabier Irujok eta Iñigo Urrutiak (2011) egin
|
zuten
euskarari buruzko legediaren historia. Bertan jaso da, mendez mende, Espainiako Estatuak euskara debekatzeko agindu dituen legeak.
|
|
|
Ala gauza horiek hobe dira erdaraz euskaraz baino? Beste batzuk nahiago
|
zuten
euskara hiltzea, biraorik euskaraz egotea baino. [...] Guk literatura hori ere behar dugu.
|
|
|
Kulturatik eraiki zuten herria. Arantzazun bizi izan
|
zuten
euskararen aldeko lehenengo mugimendu bat, batez ere euskara kultur mundura jasotzearen aldekoa. Euskal Herriko kultur zentro (kultur tresna) oso garrantzizko bat izan zen garai hartan Arantzazu, eta seminarioa, berriz, ikasi nahi zuten mutikoentzako bide bakarrenetarikoa:
|
|
|
Aldizkariaren helburua hori izan da, Jakinek euskararentzat nahi baitzuen kultur mundua bereganatu. Premiazkotzat
|
zuten
euskararen batasuna, eta aldizkaritik harago jardun zuten batasun estrategikoa bilatzen, elkarlanean akordio programatikoak adosteko bidea egiten. Ekarpen gehiago ere egin zituzten taldekideek, Lorea Agirrek gogorarazi bezala:
|
|
2022
|
|
|
Sorginak aldizkaria ateratzen genuenean [Lesbiana Feministen Kolektiboaren aldizkaria], argi genuen zer edo zer ipini behar genuela euskaraz. Donostiako [Kolektiboko] ek guk baino gehiago erabiltzen
|
zuten
euskara; guk hurbilen genuen lagun euskaldunari eskatzen genion artikuluren bat. 90eko hamarkadatik aurrera jendea kontzientziatu zen eta kide gehiago hasi ziren euskara ikasten eta erabiltzen.
|
|
2023
|
|
|
Euskararen kasuan ere, atzeraldia aspalditik zetorkigun estatuen hizkuntza politiken ondorioz, baina egun batetik bestera azeleratu zen, nekazaritza tradizionalaren ordez hiritartzea eta industrializazioa nagusitu zirenean. xix. mendera arte, ordezkapena lurralde ukipenean oinarritzen zen. Belaunaldi bakoitzean, hizkuntza hegemonikoekin muga zuzena zuten eskualdeek galtzen
|
zuten
euskara, belaunaldi bakoitzean kilometro batzuk egiten zituen atzera euskararen mugak, Hego Euskal Herrian batez ere. xx. mendetik aurrera, aldiz, euskararen lurraldearen barruan sortu ziren zuloak: eskualde buru bakoitza, eskola bakoitza, lantoki bakoitza bihurtu zen herriak eta auzoak erdalduntzeko foku.
|