|
2000
|
|
|
Batek daki. Azken aldi horretan, semearekikoek ez
|
zuten
amaren bitartekaritzaren lehengo beharra, eta Kristinarekin izandako enkontruan ez nuen gure plana aipatzeko paradarik izan. Kirol instalazioetatik kanporatzen ari nintzela topatu nintzen Josefinarekin.
|
|
2001
|
|
|
etxetik kanpo aurkitu
|
zuten
amak eta ahizpek.
|
|
2002
|
|
|
Beste taldeko gurasoek haurren lo jarraibideei buruzko informazioa jaso zuten, baina ez kontrol teknikei buruzkoa. Esperimentuaren ondorioz, medikuek gomendatutako taldeko gurasoek haurren lo arazoak ia %90 murriztu zituzten, baita erditze ondoko depresioa
|
zuten
amen kopurua ere. Azterlanaren arduradunek ohartarazten dute haurtxoek errutina egituratua behar dutela, eta horregatik gomendatzen dute ordutegi konstanteak izatea siestetan eta gauez oheratzean.
|
|
2004
|
|
|
Espainian, J.A. Ojeda Casasek eta Madrilgo La Paz ospitaleko laguntzaileek aldez aurretik janaririk hartu gabe elikadura sentsibilizazioak sortzeko aukera iragarri zuten. Dermatitis atopikoa eta amagandiko edoskitze esklusiboa duten 15 eguneko lau haurretan, arrautzarekiko sentiberatasuna identifikatu zuten, larruazaleko proben bidez. Haurrek inoiz arrautzarik hartu ez zutenez, susmoa izan
|
zuten
amaren esnearen bidez sentsibilizatu zirela elikagai horren proteinekiko. Beste hiru haurretan, amaren dietatik arrautza kendu eta dermatitisa 48 orduan desagertu zen, eta 12 ordura berriz agertu zen amaren dietan arrautza sartu ondoren.
|
|
|
Beste hiru haurretan, amaren dietatik arrautza kendu eta dermatitisa 48 orduan desagertu zen, eta 12 ordura berriz agertu zen amaren dietan arrautza sartu ondoren. «Hurrengo urteetan, behi esnearen proteinarekiko sentsibilizatuta zeuden haurren %75ek hasieratik
|
zuten
amagandiko edoskitzea, eta lehen txerto esnearen sintomak izan zituzten. Beraz, susmatzen dugu umetoki barruan sentsibilizatu zitezkeela, antigenoaren transplazente igarotzearen ondorioz».
|
|
|
Azterketa horretan, txokolate kontsumoari dagokionez estres maila handia duten kudeaketa taldeak ere alderatu ziren. Emaitzen arabera, haurdunaldian txokolatea modu erregularrean kontsumitu
|
zuten
ama estresatuen seme alabek hura hartzeari uko egin zion taldearenak baino erreaktibotasun emozional positiboaren maila handiagoak erakusten zituzten. Psikologia eta kimikaren artean Finlandiako ikertzaileek lortutako emaitzek agerian uzten dituzte txokolatearen osagai kimikoren batek, bereziki fenietilaminak, eragiten duen plazer sentsazioan ezagunak diren ondorioak.
|
|
|
Azken azterketan, 1982tik bi saiakuntza egin dituzten jaioberrien talde batzuen profil lipoproteikoa konparatzen da (16 urteko 216 nerabe, 926 goiztiarreko hasierako taldea). Lehenengo saiakuntzan, emaile banku batetik zetorren eta aurrematuroetarako haur formula
|
zuten
amaren esnez elikatutako haurren bilakaera konparatzen zen; bigarrenean, berriz, haur formula estandarra eta goiztiarrentzako formula konparatzen ziren. Neurtutako datu nagusia kolesterol maila da, dentsitate txikiko lipoproteinen (kolesterol «txarra») eta dentsitate handiko lipoproteinen (LDL – HDL) arteko ratiotik abiatuta, bai eta CRP izeneko proteinaren kontzentrazioa ere.
|
|
2005
|
|
|
Etxe Eskoletan, emakumeek hezkuntzan jokatu
|
zuten
ama tradizionalarenpapera Z O
|
|
|
Azkenean, bada, amak bere lau soinekoak hartu eta semeei jo zien bere etxeko atea. Semeek gustura hartu
|
zuten
ama berriro etxean eta hantxe bizi izan zen, azken arnasa hartu zuen arte.
|
|
|
jainkoaren begi orojakilea, narratzailea, geldirik zegoen, eta jende arruntak hartzen zuen mugitzeko ardura. Haiek ere halaxe jokatu
|
zuten
amarekin: ardura bat, erabaki bat, delibero bat hartu zuten.
|
|
2006
|
|
|
Geneba minez, senarra egiten zuen" herri ttar zikin papistaz mukurutu" horretan bizi beharraren hobendun. Alabek bat egiten
|
zuten
amaren iritziarekin.
|
|
|
Gerran herrendu zen aita, ederki. Hori zioen liburuxka militarrak eta hori esaten
|
zuten
amak eta amona Erikak ere. Baina herren, non, zein egoeratan, nolako arriskuak hartuta?
|
|
2007
|
|
|
“Ez dugu AEBetako gomendioen aldeko frogarik aurkitu. haurdun dauden emakumeek itsaskien kontsumoa mugatu behar dutela”, esan dute aldizkari britainiarreko adituek. “Aldiz, astean 340 g baino gutxiago kontsumitu
|
zuten
amek, eta haurrek probabilitate handiagoa zuten garapen neurologikoa izateko, gomendatutakoa baino itsaskia gehiago jan zuten amen seme alabek baino”.
|
|
|
“Ez dugu AEBetako gomendioen aldeko frogarik aurkitu. haurdun dauden emakumeek itsaskien kontsumoa mugatu behar dutela”, esan dute aldizkari britainiarreko adituek. “Aldiz, astean 340 g baino gutxiago kontsumitu zuten amek, eta haurrek probabilitate handiagoa zuten garapen neurologikoa izateko, gomendatutakoa baino itsaskia gehiago jan
|
zuten
amen seme alabek baino”.
|
|
2008
|
|
|
Emaitzak aski estonagarriak izan ziren batzuentzat: gurasoetatik %56 k nahi zuten beren haurrak euskara ikas dezan; horietatik %75 k nahi
|
zuten
ama eskolan has dadin. 2006ko inkestan ere zerbait konparagarria ateratu da:
|
|
|
Denbora horren ondoren, ondorioztatu dute barazkiak astean zortzi aldiz baino gehiago jateak, arraina astean hiru aldiz baino gehiagotan jateak eta lekaleak astean behin baino gehiagotan jateak gaixotasun horien aurkako babesa hobetzen duela. Dieta mediterraneoa hartu
|
zuten
amen seme alabak %80 gutxiago ziren txistu iraunkorrak izateko joera gutxiago zutenak, hau da, haurren asmaren sintoma ohikoena. Era berean, alergiak izateko joera %45 txikiagoa zen.
|
|
|
Gehigarri horiek egunero hartu ziren haurdunaldian, eta erditu eta 90 egunera arte iraun zuten. Heriotza tasa murriztea Azterketaren emaitzen arabera, gehigarria hartu
|
zuten
amen haurrek %18ko murrizketa zuten heriotza tasa goiztiarrean (bizitzako lehen 90 egunetan gertatzen dena), burdina eta azido folikoa bakarrik hartu zituzten amen haurrekin alderatuta. Haurren heriotza tasa, batez ere, bizitzako lehen bost egunen ondoren murriztu zen, eta handiagoa izan zen jaio eta 29tik 90 egunera.
|
|
|
Baztertu egin ziren anomalia genetikoek eragindako kardiopatiak, eta talde horretako datuak akats kromosomikoak edo bestelako sortzetiko malformazioak dituzten haurrekin alderatu ziren. Azido folikoaren eginkizuna Ikerketa horretan egiaztatu zenez, haurdunaldiaren inguruan azido foliko kantitate egokia kontsumitu
|
zuten
amek sortzetiko kardiopatia duen seme bat izateko %18 probabilitate txikiagoa izan zuten. Azterketa xeheago batek erakutsi zuen azido folikoaren osagarriak bereziki eraginkorrak direla iparraldeko akatsak (hormako zuloa septem bihotzaren ezkerreko eta eskuineko aldeak bereizten dituena) eta konotrunkarak (irteera traktuen eraketari eragiten diotenak) saihesteko.
|
|
|
Aitzineko deialdian Gobernuaren dirulaguntza jaso
|
zuten
ama langileek etxean jasoko dute aurtengo deialdian izen emateko eskaera orria, datuekin osatua. Hartara, amak eta bikoteak eskaera sinatu —eta datuetan okerrak baleude horiek zuzendu— eta Familiaren, Haurraren eta Kontsumoaren Zuzendaritza Nagusira bidali dute.
|
|
2009
|
|
|
Baina, bestetik, ortuaren ardura, etxetik kanpo egon arren, andrearena izaten zen. Jatabeko zenbait etxetan ondo gogoan
|
zuten
amak zelan gobernatzen zuen ortua. Abereengandik babesteko hesiturik zegoen, eta etxekoandreak bertan, ortuariez gain, loreak gobernatzen ei zituen.
|
|
|
Lehendabiziko hilabetetan mutikoek ez zuten aldaketa gehiegi antzeman. Etxean jarraitzen
|
zuten
amarekin eta aitak, bertan lo egiten ez bazuen ere, lehen baino denbora gehiago ematen zuen eurekin.
|
|
|
60ko hamarkadan izan zen, eta batez ere 1968an Ama Lur estreinatu zenetik, zinemarekiko zaletasunak bere fruituak ematen hasi zenean maila handiko ekoizpenen bidez. Nestor Basterretxeak eta Fernando Larruquertek Pelotari eta Alquezar film laburrak ekoiztu zituzten Euskal Herria bere biztanleei ezagutarazteko egin
|
zuten
Ama Lur filmatu baino lehen. Euskal Herriko historia eta ohiturak islatzen dituen film horrek arrakasta izugarria izan zuen ikusleen artean eta pizgarria izan zen zentzu politikoan, sentimentalean eta artistikoan.
|
|
|
Sei astez jardun
|
zuten
amaren bila. Aurkitu ere bai.
|
|
|
Zakurren zaunkek abisatuta edo, etxetik irten eta atarian topatu
|
zuten
ama izebek Domingo. Regina Aldasorok, Domingorekin beti gertatzen zitzaion bezala, bihotza erdibitua sentitu zuen orduan ere:
|
|
|
ama, ama? Edozertarako behar
|
zuten
ama. Ama zen arazo guztiak konpontzen zituena.
|
|
|
Durruti izeneko anarkista baten emaztea zela esan dute??, Margarita Navascues, eta Simona Blanco. Aurreneko biek urtebeteko haur bana zuten altzoan, eta guardiek gogotik saiatu behar izan
|
zuten
amen besoetatik erauzteko. Umeak Amatasun Etxera eraman omen zituzten.
|
|
|
Ikusi zuten nola hitz egiten zuen ama bakoitzak hiru urteko seme alabekin, elkarrekin irudi batzuk begiratzen zituzten bitartean. Konturatu ziren irudietako pertsona batzuen gogo aldartea deskribatu
|
zuten
amen haurrek informazio hori jaso ez zutenek baino hobeto egin zituztela gizarte ulermeneko ariketak. Amarekin izandako elkarrizketen eragina murriztu egin zen esperimentu berean, 8 eta 12 urte bitarteko haurrekin.
|
|
|
Osatzen zuten zazpi kideetatik, amak eta alabetako batek, batez beste, sei ordu egiten zituzten egunean; gainerakoek, berriz, zortzi ordu baino gehiago behar zituzten erabat berreskuratzeko. Bien artean konparazio genetiko bat egin ondoren, ikusi
|
zuten
amak eta alabak dec2aren aldaera bat zutela, familiako gainerako kideek ez zutena. Zientzialariek beren hipotesia berretsi zuten sagu talde batekin esperimentua errepikatuz.
|
|
|
Zakurren zaunkek abisatuta edo, etxetik irten eta atarian topatu
|
zuten
ama izebek Domingo. Regina Aldasorok, Domingorekin beti gertatzen zitzaion bezala, bihotza erdibitua sentitu zuen orduan ere:
|
|
|
Amak berehala ezagutu, eta beragana laster eginda, estu besarkatu zuen. Arrebek berdin egin
|
zuten
amaren atzetik. Aita, aldiz, errietan hasi zitzaion.
|
|
2010
|
|
|
frontetik senarren notiziarik jasotzen ez
|
zuten
amek.
|
|
|
Hasieran dardara apal bat baino ez zena burrunba bihurtu zen berehala, eta apurka etxea lurretik desitsasten zela sentitu zuen. Halako batean hegan zegoen eraikin osoa, bere palapa teilatua galtzen zuen eta oihan horretatik alde egiten
|
zuten
amak eta berak, bakoitza bere ohean goxo. Ametsak, ordea, ez zuen amaiera goxorik izango:
|
|
|
Testuinguru horretan, Jose Luis Gorostidi zenak Euskaraz Bizi proiektua martxan jarri zuen Lizarrako ikastolan, 1985 inguruan. Gorostidi ikastola hartako zuzendaria zen orduan, eta ia ikasle guztiek gaztelera
|
zuten
ama hizkuntza. Beraz, Euskaraz Bizi egitasmoaren bidez, Gorostidiren helburua zen murgiltzetik hasi eta 6 urterako ikasle guztiek euskara erabiltzea eguneroko bizitzan, ikastola barruan nahiz ikastolaz kanpo.
|
|
|
JOANA: Atzo gauean ofizialdu
|
zuten
amak eta osabak beraien artekoa, familia guztiaren aurrean.
|
|
|
Ikerketaren egileek diotenez, ariketak ez zuen eraginik izan ez ama pisuan, ez GMIan haurdunaldi aurreratuan, ez intsulinarekiko erresistentzian, eta ez zion eragin glukosa erregulatzeko beste ezein parametrori. Ariketa fisikoa egiten
|
zuten
amen haurrek, batez beste, kontrol taldean jaiotakoek baino 143 g gutxiago zuten, baina ez zegoen alderik haurren luzeran. Ariketa horren ondorioz, jaiotzean GMI txikiagoa ere izan zen.
|
|
|
Haurdunaldiaren aurretik diabetesa
|
zuten
amek izaten dituzten haurren kasuan, %69 aukera gehiago dituzte.
|
|
|
Haurtzaroko ERCaren tasa orokorra %0, 26 ingurukoa zen, 400 jaiotzako kasu bat gutxi gorabehera, eta ikertzaileek haurdunaldiaren iraupena doitu zutenean, ERCaren arriskua %69 handiagoa izan zen haurdunaldiaren aurretik diabetesa zuten haurren kasuan. Denverren (Estatu Batuak) egiten ari den Nefrologiako Elkarte Amerikarraren urteko bileran eta erakusketan argitaratu diren ondorioek erakusten dutenez, haurdunaldian diabetesa garatu
|
zuten
amen kasuan, ERCren %28 arrisku handiagoa zegoen. Ama gizenen haurrek ERC arriskua %22 handitu zela frogatu zuten.
|
|
|
Ama gizenen haurrek ERC arriskua %22 handitu zela frogatu zuten. Gernua blokeatzeko arriskua, ERCra eraman dezakeena, %34 handiagoa zen haurdunaldiko diabetesa izan
|
zuten
amen haurretan, %23 ama gizenen haurretan eta %21 gehiegizko pisua zutenetan. Lan horretan, 21 urterekin edo lehenago Washingtonen diagnostikatutako ERC duten 4.000 paziente baino gehiago sartu ziren.
|
|
|
“Formula guztiak ez dira berdinak; bi formula horiek kaloria kopuru bera dute, baina nabarmen aldatzen dira haurren hazkundean duten eraginari dagokionez”, adierazi zuen Mennellak. Datuak esne artifizialez elikatutako haurtxoentzako Estatu Batuetako arau nazionalekin konparatu zirenean, proteina hidrolizatuak hartzen zituzten haurren pisu irabaziaren tasa ama esnearen estandarrekin konpara zitekeen; behi esnean oinarritutako formulekin elikatutako haurrek, berriz, pisua irabazi
|
zuten
amaren esnearekin elikatutakoek baino tasa handiagoarekin. “Proteina hidrolizatuak hartzen zituzten haurrek amaren esnearekin elikatutakoen antzeko hazkunde patroiak zituzten, besteak beste, behi esnean oinarritutako formula hartzen zutenen aldean kantitate gutxiago kontsumitzen zutelako”, azaldu zuen Mennellak.
|
|
|
Baina lehendik ere Aixluxetako alaba
|
zuten
ama, Dolorex Eskudero Zozaia, ezkontzaz Aranatzeko Etxezarretara joana; han jaioak baitziren Luisa, Frantziska eta hirugarren ahizpa gaxterik hila; eta gero ama hiltzean, aita Martioxe Zozaia Almandozekin Goizuetako Gorostinera etorriak. Honek ere historia polita du.
|
|
|
Gaua eta eguna semea buruan
|
zuten
amei eskainiak ziren bertsoak. Haien petxuetan hazitako umeak urrunen batean hil zirelako:
|
|
|
Bigarren saioan lortu
|
zuten
amaren sabeletik ateratzea. Esku arrotzek hartu ninduten besoetan, garbitu ninduten, arnasbideak zabaldu zizkidaten.
|
|
2011
|
|
|
Aipamena merezi du pelikulak izan zuen finantzazio mota, auzolan ekonomikoaren eredu honek era guztietako proiektuak aurrera ateratzeko balio izan baitu ondoren Euskal Herrian. Pelotari laburrerako dirua lagunen artean bildu zuten, baina herritar gehiagoren kolaborazioa
|
zuten
Ama Lur egiteko. Andoni Esparzak eta Jose Luis Etxegarai enpresariak bultzaturiko estrategia ekonomikoan, 100 pezetako akzioak jarri zituzten edonoren eskura.
|
|
|
Seconal potea falta zitzaion, kanpoko aldera irten aurretik bat hartu nahi izan zuelako ohartu zen; alabak uste baino erasokorrago ari ziren, azpijokoa esplizitatu berri zuten pilulak kentzeko erabakiarekin, edo beharbada ez zen azpilana ere, beharbada uste
|
zuten
ama beren azpilanaz ez ohartzeko bezain jota zebilela zahartzaroko dementziaz. –Beldurturik zeuden.
|
|
|
Maite izena jarri genion eta aita amabitxiak kafetegiko mallorcarra eta bere emaztea izan ziren, berak arduratu baitziren elizaz eta apaizaz. Neska oso polita zegoen, bizkortu egin zen eta denek esaten
|
zuten
amaren antza zuela. Hurrengo egunetan geratzen zitzaidana saltzen ibili nintzen eta mahai eta ohol batzuk Pariseko etxera eramateko eta garajean sartzeko fakturatu nituen.
|
|
|
Terra incognitaren batean galduta segitzen
|
zuten
amaren begiek; alabaina burua honantzago zirudien, irribarre xume bat egin baitu, ezpainetan gelditu zaion irriño hura begietara iritsi gabe.
|
|
2012
|
|
|
Lehendabiziko kristauek ordea, beste ikuspegi bat eman nahi izan zioten Amaren egunari. Hala, Nazareteko Jesusen amari, Ama Birjinari, gorazarre egiteko baliatzen
|
zuten
Amaren eguna. Hasierako kristau horiek abenduaren 8an ospatzen zuten, Andre Maria Sortzez Garbiaren egunean, hain zuzen ere.
|
|
|
Eta lurpeko komunikazio sekretu horren bidez landareek ahaideak ezagutzeko gaitasuna dutela ikusi da hainbat ikerketatan. Ontarioko McMaster Unibertsitateko ikertzaile batzuek 2007an argitaratutako lan batean azaldu
|
zuten
ama bereko Cakile edentula aleek, ontzi berean elkarrekin landatuta, gutxiago garatzen dituztela sustraiak ama desberdineko aleen ondoan landatuta baino. Eta 2010eko beste lan batean emaitza bera lortu zuten Arabidopsis thaliana rekin.
|
|
|
Baina zer gertatu ote zen? Zelan galdu
|
zuten
ama?
|
|
|
Min ematen dizu, ezta? Zure odol txarrak eta eman zenion tratuak eraman
|
zuten
ama hilobira!!
|
|
|
Emakumea pentsatzen hasi zen semearekin gozatutako eraikinak zirela haiek guztiak, bienak, berenak zirela kafetegia eta portuko paseoa. Tokiek, semearen faltan, ordu arterainoko izaera naturala galdu
|
zuten
amaren irudiko, semea hil aurretik ez zeukaten atmosfera erdi nostalgiko erdi dohakaitz halako bat hartu zuten. Semerik gabe, toki haiek sakratuak ziren emakumearentzat, hilerriko hobiak bezalako nostalgia eragiten ziotenak.
|
|
|
Euskal Herriko pirata eta kortsarioei buruzko liburu ederrei begira egon naiz. Pirata eleberri bat idatzi behar dudala bururatu zait, nire irakurzaletasuna ernatu
|
zuten
amaren eta Emilio Salgariren omenez. Pellot kortsarioa izango da protagonista nagusia, eta izenburua:
|
|
2013
|
|
|
Testigantzen pasarteetan adibide batzuk jaso ditugu, baina bortxatutako emakumeen izen abizenen zerrenda (eta anonimoena) luzea da: Francisca Bengoetxea, Ezeiza merkatariaren neskamea, Pedro Ignacio Olañetaren bi ezagun, Antonio Irigoienen koinata, Cardon alargunaren 16 urteko neskamea, Jose Antonio Agirrebarrenaren neskamea...; tiroz hil berri
|
zuten
amaren gorpuaren gainean bortxatu zuten 14 urteko neskatoa; 76 urteko andrea 12 soldaduk bortxatu zuten...
|
|
|
Eboluzioa: Hegoaldean jaiotako umeen artean, 1975ean %1ek
|
zuten
ama ezkongabea; 2000n, %14k; eta 2011n, %33 pasatxok. «Ezkontzak pisua badu, oraindik ere.
|
|
|
nazioaren ongizatea eta tradizioen zaintza, eta horien barruan hizkuntzak lehentasunezko lekua zuen. Ondorioz, emakumeek birritan bete behar
|
zuten
amaren rola: etxean eta aberrian.
|
|
|
Hauek, artean ez zekiten arren, berant gabe jakinen
|
zuten
amaren errana adierazpide sinboliko bat zela: Islamen denborak, ilargiaren inguruan eraikia zegoenak, itzalean utziko zituela noizbait munduko bertze denbora guztiak, kristautasunaren eguzkiarena eta komunismoaren izarrarena, adibidez??, denbora hark, bertzeen aurkako lehian eta Allah handiaren ahalaz, garaipena baitzuen etorkizun gizakiaren historian:
|
|
|
Bi gazteek burua inarrosiz baieztatu
|
zuten
amaren errana.
|
|
|
Alabek isilik entzun
|
zuten
amaren bihotz hustuketa hori, berarekin arrazoitzeko edo bera lasaitzeko saio orok haserrea handitu besterik ez ziotela egingo jakinik. Ondorioz, Bennet andereak berbetan jarraitu zuen inork hitza moztu gabe, harik eta Collins jauna bildu zitzaien arte.
|
|
|
Akaso posible izango zen. Akaso dena konponduko
|
zuten
amaren hitzek.
|
|
|
Susmo txarra ikusi zuen amaren bekokian Amaiak, eta bera ere susmo txarra hartzen hasi zen. Zertan endredatu nahi
|
zuten
ama oraingoan. Ezin zuten oporraldi lasai bat igaro, bat sikiera?
|
|
|
Batean, haurrik gabe gelditu ziren guraso zaharrek laguntzarik ez zutela ukanen eta horien egoera larria izan zitekeela idatzi zuen Hiriart Urrutik. Haren azalpenen arabera, Frantziako Gobernutik bizi osorako laguntzak bazituzten gorputz atal bat galdua zutenek, alargunek eta umezurtzek; eta gerla denboran lagunduak ziren senarra gerlan
|
zuten
amek edo haur beharretan zirenek. Hori ontzat eman zuen.
|
|
|
Estatuak arkitektura eta osasun sistema baten oinarriak finkatzen zituen bitartean, Eibarren klinika pribatuak eraiki ziren ere. Horren adibidea izan daiteke Izagirre eta Lecuona doktoreek, 1955ean Ramón Martiarenaren proiektuari jarraituz, Pagaegi kalean ireki
|
zuten
Ama Klinika. Bi solairu klinikarenak ziren eta gainerakoetan etxeak eraiki ziren, modu horretan, banketxeetako bulegoekin egin zen bezala, proiektuarekin etekin ekonomiko handiagoa lortuz187.
|
|
|
Menopausia eta ugalkortasuna Ikerketan, Danimarkako 500 emakumek hartu zuten parte, eta hiru taldetan banatu zituzten, amak menopausia hasi zuten adinaren arabera. Talde goiztiarrean jarri ziren emakumeak 45 urte bete baino lehen menopausian sartu ziren emakumeak; talde «arruntean», 46 eta 54 urte bitarteko menopausia izan
|
zuten
amak; eta, azkenik, «berantiarra», 55 urtetik aurrera beren amek klimaterioa hasi zuten. Ama izan nahi duten emakumeen adin aurreratua da herrialde garatuetan ugalkortasun arazoak areagotzeko arrazoi nagusia Gero, Kopenhageko Unibertsitateko zientzialariek alaben obulutegietako obuluen kopurua estimatu zuten, eta folikulu antralen zenbaketa ekografikoa egin zuten, barruan obuluak dituztenak, eta mulleriarraren kontrako hormona kontzentrazioa kuantifikatu zuten, obuluen erreserbarako hurbilketa bat.
|
|
|
Ama izan nahi duten emakumeen adin aurreratua da herrialde garatuetan ugalkortasun arazoak areagotzeko arrazoi nagusia Gero, Kopenhageko Unibertsitateko zientzialariek alaben obulutegietako obuluen kopurua estimatu zuten, eta folikulu antralen zenbaketa ekografikoa egin zuten, barruan obuluak dituztenak, eta mulleriarraren kontrako hormona kontzentrazioa kuantifikatu zuten, obuluen erreserbarako hurbilketa bat. Ikertzaileek ikusi zuten folikulu antralen kopurua eta hormonaren mailak azkarrago gutxitzen zirela menopausia goiztiarra
|
zuten
amen taldean, beste bi taldeei dagokienez. Era berean, beren amek menopausia berantiarra zuten emakumeek hormona antimuleriarraren maila altuagoak eta folikulu antral gehiago zituzten.
|
|
|
Ama bananduak, dibortziatuak eta alargunak barne hartzen dituen eredu horren barruan, garrantzi handiena du ama ezkongabeen talde batek. Emakumearen Institutuaren datuen arabera, 2011n Espainiako 131.800 familiak
|
zuten
ama ezkongabe bat, eta kopuru hori 2002 urtean baino lau aldiz handiagoa da (33.300). «Emakumea erantzukizun familiarrak ez partekatuak eta enplegua» txostena, Adecco Fundazioak egina, ama ezkongabeak buru dituzten familien «hazkunde zorabiagarri» hori da, azken hamar urteotan Espainian sortutako guraso bakarreko familia unitateen %78 gehitzeko arrazoi nagusietako bat.
|
|
|
Ondorioa zera izan zen: haurdunaldian iodo maila eskas
|
zuten
ametako txikiek, zortzi urte zituela, batez beste, adimen kozientea zuten gainerakoek baino, eta bederatzietan, berriz, irakurtzeko gaitasun gutxiago zuten. Ikerketa hori guraso eta seme alaben Avon luzetarako azterketaren datuekin egin zen, Children of the 90’s izenekoa (90eko hamarkadako haurrak).
|
|
|
Hauek, artean ez zekiten arren, berant gabe jakinen
|
zuten
amaren errana adierazpide sinboliko bat zela: Islamen denborak, ilargiaren inguruan eraikia zegoenak, itzalean utziko zituela noizbait munduko bertze denbora guztiak –kristautasunaren eguzkiarena eta komunismoaren izarrarena, adibidez... –, denbora hark, bertzeen aurkako lehian eta Allah handiaren ahalaz, garaipena baitzuen etorkizun gizakiaren historian:
|
|
|
Handik hamabost bat egunera Eibarrera eraman
|
zuten
ama. Artean ez zituen hamaika urte.
|
|
2014
|
|
|
Zer sentituko ote dute" Non jaio zinen zu?" galderari," Qalandiako chekcpointean" erantzuten dioten haurrek? Eta bertan haurra galdu
|
zuten
amek, nola definituko ote dute biolentzia hitza. Aginte Palestinarrak emandako datuen arabera, 2000 eta 2005 urteen artean 31 palestinar jaio ziren checkpoint militarretan.
|
|
|
Haur adimentsuagoak? Haurdunaldian ariketa fisikoa egiten duten haurdunen haurrak nolabaiteko abantaila kognitiboarekin etortzen dira mundura, jarrera sedentarioa izan
|
zuten
amen aldean. Izan ere, neurrizko ariketa azelera jaioberriaren garunaren garapena. Gutxienez, berriki egindako azterketa Neurozientziaren Amerikako Elkartearen Urteko Kongresuan aurkeztua.
|
|
|
Mediku horiek ondorioztatu dutenez, «epidurorik gabeko erditze baginala duten emakumeak pozik agertzen dira» anestesia jaso zutenek baino. Epiduralik gabe erditzen duten emakumeak aseago agertzen dira erditzearekin, Granadako Unibertsitateak egindako azterketa baten arabera Azterketa egin
|
zuten
amen artean, epiduralik gabeko erditze baginala izan zutenen %69 «asebeteturik» agertu ziren, %47 epiduralarekin argituz eta zesarea baten bidez gelditu zirenen %36 Beste faktore batzuek ere lagundu zuten, hala ere: erditzean senitarteko batek lagunduta egotea, osasun langileen jarrera positiboa izatea eta «edoskitzeari modu goiztiarrean ekin izana», lanean parte hartu zuten emakumeek adierazi zutenez.
|
|
|
Lan hau 85.176 haurren lagin handian oinarritzen da. Espezialistek espektro autistaren trastornoen kasu guztiak aztertu zituzten (funtzionamendu txikiko autismoa, Asperger sindromea), eta, haurdunaldiaren lehen etapan, azido folikoko gehigarririk kontsumitu ez
|
zuten
amen seme alaben ehunekoa bikoiztu egin zuten, bai eta haurdunaldiaren lehen etapan hartu zuten ama txikien kopurua bikoiztu ere. Zientzialariek ez zuten aurkitu, hala ere, inolako kausaltasun harremanik azido folikoaren eta autismoaren artean, eta, beraz, gaiari buruzko azterketa berriak egin behar direla adierazi dute.
|
|
|
Lan hau 85.176 haurren lagin handian oinarritzen da. Espezialistek espektro autistaren trastornoen kasu guztiak aztertu zituzten (funtzionamendu txikiko autismoa, Asperger sindromea), eta, haurdunaldiaren lehen etapan, azido folikoko gehigarririk kontsumitu ez zuten amen seme alaben ehunekoa bikoiztu egin zuten, bai eta haurdunaldiaren lehen etapan hartu
|
zuten
ama txikien kopurua bikoiztu ere. Zientzialariek ez zuten aurkitu, hala ere, inolako kausaltasun harremanik azido folikoaren eta autismoaren artean, eta, beraz, gaiari buruzko azterketa berriak egin behar direla adierazi dute.
|
|
|
Zergatik lotu
|
zuten
ama?
|
|
|
Jakingo dugu nora eraman
|
zuten
ama.
|
|
2015
|
|
|
Familia bilera izan
|
zuten
amaren etxean hiletaren biharamunean. Bertan geratzen ziren lotan Aitor eta Diana, nahiz eta hasieran hotel batera joatea pentsatua izan.
|
|
|
Leonor San Gabrielena. Azken batean, bera hautatu
|
zuten
ama priore orde.
|
|
|
– Hautaketa pixka bat geroago egin zen (abenduaren 23a baino lehen) eta Maria Bautista bera hautatu
|
zuten
ama priore kargurako eta ama priore ordea Ávilatik etorri zen: Antonia Espiritu Santuarena (ik.
|
|
|
Hau da, berriro hautatu zuten lehen
|
zuten
ama priorea: Maria Bautista.
|
|
|
Gizakundeko monasterioko mojen egoera negargarria: beraiek nahi ez
|
zuten
ama priorea goitik ezarria, mojak eskumikupean, aitor entzuleak atxilotuak. Tratu txar eta umiliazioak Joan Gutiérrez Magdalenaren eta Valdemororen partetik azken hamar egunetan.
|
|
|
Gutariko hamalauk Gabon afaria egin genuen gure oihalezko ostatuan, Lottie Stimlerrek eta bere anaia Harryk prestatuta. Hemengo Belmonteko epaile xelebrea dute aita, eta emakume xoxon bat
|
zuten
ama. Hotsa zabaldu da eta etengabe datoz gizon berriak.
|
|
|
Demaseko eguna izanen du. Baina autobusean bertan, egindako eta esandako guztiak Filipinetara bidalita –zakur bat bezala ehortzi
|
zuten
amaren esaldi jostailua– nolako ikaramendu samurra etxera heldu eta telefonoaren adarra altxatzea!
|
|
|
Ama Birjina estilizatuak ikusgarriak ziren benetan: zinezko artelanak, objektu erlijiosoak bezala argiztatuak egonagatik zakilaren itxura nabarmena
|
zuten
Ama Birjinak, sexuaren birjinitatearen erlijioaren artean iradokitzen zuten lotura ezinezkoagatik shocka eragiten zutenak, ikusleari bere baitan zituenik ere ez zekien tabuak astinduz. Segurua zen durduzadura.
|
|
|
Zuk esan zenuen, munstroek hil
|
zuten
ama.
|
|
2016
|
|
|
Baino zegama, lezama, ultzama... euskal esplikaziorik ez dutela esatea ez da egia; esplikazioa badute, baino mitologikoa, hizkuntzalariak ez zekiena.Toponimo hauek ez direla indoeuroparrak baizik euskaldunak direla esatea koherenteagoa iruditzen zait. Mitxelenaren garaikideek ez
|
zuten
ama ren mitologia ezagutzerik izan, ezta internet ere; baino guk bai. Eta hara nondik, Antropologiak Hizkuntzalaritza eta Toponimia argitu egin dituen:
|
|
|
Satitsua letoizko jostotzaran ezkutatua zuten jada bikiek. Aitzakia bakarrik falta
|
zuten
amak hura ireki eta izututa salto egin zezan. Elastikotik tira egin zion Aitorrek Nestorri:
|
|
|
Elastikotik tira egin zion Aitorrek Nestorri: arroparen bat apurtu behar
|
zuten
amak kaxa ireki zezan. Ez zen puskatu, pixka bat lasaitu baino ez.
|
|
|
Hark musu eman zion masailean. Irribarrea ezpainetan aurkitu
|
zuten
ama sukaldean. Leihotik zelatan izan zuten, seguru.
|
|
|
Jendetzaren artean egin
|
zuten
ama semeek etxetik autorako bidea.
|
|
|
Floyr Booth andrea zen emakume beltz hura, eta buru belarri hartzen zuen parte gerraren aurkako hiri hartako batzordean; haren senarra, berriz, Langabetuen Kontseiluan zebilen. Hiriko nekazariek nahikoa diru bildu
|
zuten
Ama Bloorren fidantza ordaintzeko, aske gera zedin; hala ere, hark uko egin zion fidantzari, eta behin eta berriz errepikatu ez zuela kartzela utziko harik eta Booth senar emazteak ere askatu arte.
|
|
|
amak ziren, eta beren espezieko arrak elikatzea zuten izateko arrazoi. Emakume zuriek ikasi
|
zuten
amak izanik ardura berezi berezia zeukatela zurien nagusigoa gordetzeko langintzan. Azken batean, haiek ziren, arrazaren amak?.
|
|
|
Aitak erran zien seguruenik amak etxetik alde egin zuela. Poliziek egin zizkidaten galderen arabera, susmatzen
|
zuten
amak abentura bat zuela. Baina amak ez zeukan amoranterik.
|
|
|
«Sexua ere berezkoa da; beraz, zergatik ez dugu sexurik izaten afariaren mahaiaren gainean? «, esaten zuen batek; beste askok, berriz, hitz egiten
|
zuten
amak beste alde batera joan behar zuela, edo estali, haurrak bularra emateko. Handik gutxira, Aebetako emakume batek bideo hau eman zuen Facebook en, gizon batek nola eraso zion ikusten baitzuen.
|
|
|
Kabalekin ere behar da errespetu horri eutsi. Herriko jendeek erraten
|
zuten
ama izugarri ona zela kabalak hezten, katuak hezten ere bazekiela.
|
|
|
Zonbait aldiz nik erraiten" Salamanca" anaieri, zanpaldi bat eman eta erraiten
|
zuten
amari.
|
|
2017
|
|
|
–Guztiak dauzkagu! , esan
|
zuten
ama biek.
|
|
|
Monjeek besoetan hartu
|
zuten
Ama Birjina Santua, jaso zuten lurretik Dometios oinaze garrasi batean, bildu zituzten mandoak, gainera igo, eta erretreta jo zuten. Gerrenaren arta zeukàn langilea izuaren hegaletan airatua zen, eta bildotsa hantxe egonean kixkaltzen ari zen.
|
|
|
Baieztatuko ote
|
zuten
ama oker zegoela. Ala amak uste zuen hura egia izango ote zen.
|
|
|
Bide beretik joanda baina metodologia desberdin bat erabiliz, haurdunaldian zeharreko tabakoaren eta ADHNaren arteko erlazioa faktore genetikoak bezalako nahasketa faktoreen menpe zegoela azaldu nahian, genetikoki erlazioa zuten eta genetikoki erlaziorik ez
|
zuten
ama haurrak aztertu zituen ikerketa batek (4). Hori egin ahal izateko, lagunduriko ugalketa bidez haurdun geratutako emakume talde bat (amarenak ez ziren obozitoekin ernaldutako fetuak lortuz) eta modu naturalean haurdun geratutako beste emakume talde bat elkarrekin konparatu zituzten.
|
|
|
Aldi berean, eskulana (beheko maila soziala) duten aiten haurrek arrisku altuagoa azaldu dute arreta defizita garatzeko. Bestalde, eskulana
|
zuten
amek 1,26ko (0,82) ORa aurkeztu zuten, esangura estatistikorik gabe, baina maila sozioekonomiko baxuarekiko lotura indartuz. Izan ere, ikerketa daniar batek maila sozial baxuarekin erlazionatzen zuen (6).
|