|
2000
|
|
|
Gerra ondorengo urteetan, indarkeriarik gabeko borroka politikoaren beharrek pixkanaka hobetuz zihoan ordenagailu sare baten eratzea eragin zuten. Hedapena eta funtzioak zabaltzen joan ziren harik eta muga fisikorik ez
|
zuen
mundu mailako komunikabidea bilakatu zen arte, hots, Internet jaio zen. Komunikabide hau mende amaierako negozioa bihurtu da eta berau da egungo eta etorkizuneko negozio handienen tresna.
|
|
|
Jaitsieren artean, berriz, 1986koa (ekoizpenaren igoeragatik jasandako prezioen %50eko beherakada) eta 1998koa (Asiako krisialdia). Krisialdi horietan, aditu batek baino gehiagok LPEEren deuseztapena iragarri zuen, baina erakundeak erabat berreskuratu
|
zuen
munduko petrolioaren merkatuan eragiteko gaitasuna.
|
|
2003
|
|
|
Victor Hugo idazlea ekarri dugu gogora segidan, idazle frantziar erromantiko handiak Euskal Herrian aurkitu
|
zuen
mundua agertu baitigu Koldok «Idi orgaren karranka» (Euskal Herrian gaindi, 1843) liburuan (Elkar). Hugoren idazlanen nolabaiteko bertsio osatua da Izagirrerena.
|
|
2004
|
|
|
Haiek deitu zidaten baina gero nik nire tokia egin behar izan nuen. Haserretu ordez, ordurarte emakumerik ezagutu ez
|
zuen
munduan sartzen ari nintzela" onartu" nuen. Berriro ere juzkuen galbahetik pasa behar nuen.
|
|
2006
|
|
|
Klaus Schwab ekonomiako irakasleak sortu
|
zuen
Munduko Foro Ekonomikoa. 1970az geroztik, Europako lider ekonomiko nagusiak Suitzako Davos mendian urtero biltzea pentsatu zuen eta, orobat, nazioarteko desafioei aurre egiteko kontinenteko industriaren iniziatiba suspertzea ere bai.
|
|
|
Evo Moralesek ezustean harrapatu
|
zuen
mundu guztia maiatzaren 1ean Boliviako gasa eta petrolioa nazionalizatzeko erabakia jakinarazi zuenean. Ziurrenik horregatik lortu du kolpea bururaino eramatea.
|
|
|
Zuek haurrak zinetenean noraino iristen zen
|
zuen
mundua?
|
|
|
gaurko
|
zuen
munduan
|
|
2008
|
|
|
Baina integraziotik asimilaziora tarte txikia izaten da batzuetan. Nola lortu kulturen arteko bizikidetza zuen izaera,
|
zuen
mundu ikuskera galdu gabe?
|
|
2009
|
|
|
Ekuadorrek independentzia ehun urte lehenago lortua izan arren, kolonialismo garaiko sistema feudalak XX. mende erdi aldera arte iraun du. Jorge Icaza Coronel ek izen bereko Huasipungo nobelarekin ezagutarazi
|
zuen
munduan 1930eko hamarkadan.
|
|
|
Mugimenduon urte luzeetako borrokari esker, Peruko gobernuak 1993an sinatu
|
zuen
Munduko Lan Erakundearen konbenioaren 169 atala eta duela bi urte Nazio Batuen Erakundearen Herri Indigenen Eskubideen Aldarrikapena, zeinak behartzen baituen estatu peruarra indigenen lurralde eskubideak zaintzera.
|
|
2010
|
|
|
" Bitxia da esaten
|
zuen
munduko industriarik handienaren jabe gara eta hala ere sekulako arazo baten aurrean gaudela ohartu diren gutxietakoa naiz. Denbora librean aurkitu dut dena, gainera.
|
|
2011
|
|
|
Chicagoko unibertsitatean ikasi zuen Antropologia, eta hura AEBetako onena zen garai hartan. Euskaldunekin topo egin izan ez balu ere, Chicagoko irakasleetako batek Caro Baroja irakurtzera jarri izan ez balu ere, Douglassek arrakasta izango
|
zuen
mundu akademikoan, arrantzan izan duen moduan, adibidez. Arrakasta izango zuen, idazle ona delako, burutsua delako, saiatua, workoholic (lanaren menpekoa)...
|
|
2012
|
|
|
(...) Farmazeutikaren aurrerapenei esker, bizitzaren adinen arteko aldea ezabatuko da. Huxleyk deskribatu
|
zuen
munduan, 60 urteko gizakiek 20 urtekoen itxura eta grina berberak dauzkate. Gizarte zoriontsua da, zeinetik desagertu baitiren tragedia eta sentimendu bortitzak.
|
|
|
" Loak hartu nau" esateak beste era batera pentsatu dela esan nahi du. Garai batean euskaldunak ezberdin ikusten
|
zuen
mundua, gaur ez bezala, diferente. Nola esaten da, bada, ingelesez?
|
|
2013
|
|
|
1990eko hamarkadan, 1500 milioi pertsona gehitu zitzaizkion munduko lan merkatura, batez ere Txina, India eta SESB ohiaren bloketik etorriak. Horrek eragin handia izan
|
zuen
mundu mailako lan merkatuan, lan indarraren prezioa jaitsiz eta, batez ere herrialde garatuetako langile klasearen baldintzak okerrera bultzatuz. AEBetako NICen arabera (National Intelligence Council, CIAren azterketa geopolitiko eta ekonomikoak egiten dituen erakundea), Mendebaldeko herrialdeek indar ekonomikoaren erdia galduko ei dute hemendik eta 2030era (%56tik %25era).
|
|
2014
|
|
|
Bilkura Marcosek baliatu
|
zuen
munduari adierazteko hemendik aurrera Moises azpikomandantea ariko dela EZLNren bozeramaile. Zapatista historikoa, 1983tik dabil gerrillan sarturik, 1994an burututako eraso famatuan Marcos eta Pedro azpikomandanteen azken hau gudu hartan hila alboan ari zen eta geroztik sarritan bera eduki dute solaskide mundu osotik Chiapaseko iraultza txikia ezagutzera hurbilduek.
|
|
|
Brasilgo presidente Dilma Rousseff-ek bazekien, bere aurreko Luiz Inacio Lula da Silvaren egitasmoa haren gobernuak egin
|
zuen
Munduko Koparen aldeko apustua oinordetzan hartu zuenean, hainbat zailtasun gainditu zituela ekainaren 12a, txapelketaren irekiera eguna, heldu bitartean. Nekez imajinatuko zuen, baina, sektore desberdinetatik heldu diren protestek tamainako buruhausteak emango zizkiotenik.
|
|
|
Bitartean, Putinek ezer gutxi egin du Hego eta Ekialdeko ukrainarren defentsan, hain zuzen ere AEBk egin dutenaren kontrakoa da. Hasieratik Victoria Nuland (kanpo harremanetarako Obama administrazioko goi kargua) eta AEBetako enbaxadorearen arteko elkarrizketak garbi utzi
|
zuen
munduko sheriffaren inplikazioa estatu kolpean. Ondoren, aholkularitza eta material militarra helarazi dio Ukrainari.
|
|
2015
|
|
|
Lehengai merkeak erabiliz, hilabete gutxian eguneko hiru milioi litro erregai ekoiztuko zituzten eta, hala, estatuak ez zuen petroliorik inportatu. Handik aurrera, austriarraren formula harrigarriari esker Espainiak aukera garbia
|
zuen
munduko potentzia nagusietakoa izateko.
|
|
2016
|
|
|
Fernand Braudel eta Annaletako historiografia marxistaren ondorioz, Marxen elaborazio hegeliar honek beste maila filosofiko bat lortu zuen, izan ere marxismo horren arabera, salgaia edo merkantzia bihurtu zen lehenengo kategoria historiko unibertsala, gizateria historia bakar baten subjektu unibertsal bihurtu zuena: denak balio kapitalista
|
zuen
munduan sartzen zen gizateria. Hala, marxismoarentzat, salgaia bada kategoria unibertsal bakarra, beste edozein kategoria (nazioa, generoa, sexua, arraza, hizkuntza…) bigarren mailako edo sekundario bihurtzen da eta beraz bere partikulartasun ez unibertsalak ukatzen dio estatus historiko politiko eraldatzailea.
|
|
|
arrazakeriaren aurkako mugimenduek, gerraren aurkakoek, etorkinen eskubideen aldekoek, ingurugiroaren aldekoek, gay eta lesbianen aldekoek... Aukeratu zutenean lasaitu ederra hartu
|
zuen
munduak, ate bat zabaldu zen hor, baina atea bortizki itxi daiteke atzera. Obama 2008an aukeratu zutenean, atzerakada arrazista gertatu zen, Trumpek babestutako Birther mugimendua sortu zen Obama ez dela AEBetan jaioa dioena eta eraso horiek zirela eta, mugimenduek Obama ez kaltetzearren utzi egin zioten axola zitzaizkien arazoengatik bere politikak kritikatzeari.
|
|
2018
|
|
|
Eta, egiari zor, hori ere batzuentzat ezbaian dago. Adibidez, zenbaitek, Magallanesek 1519an abiatu eta 1522an Elkanok burutu
|
zuen
munduaren bira ez zen historian egindako lehena izan. 100 urte lehenago, 1421 eta 1423 bitartean, Txinako Zhu di enperadoaren itsas espedizioko kideak izan ei ziren munduaren biribiltasuna frogatzen lehenak.
|
|
|
Kaliforniako epaiak aktualitatera ekarri du 2016an Hagan burutu zen Monsanto Auzitegia ren lana. Holandako hiriburuan Roundup aren arrisku eta kalteak aztertzean, ekozidio delituaz egindako lanketa garrantzitsuaz gain, epaimahaiak agerian utzi
|
zuen
munduko agintariek aurre egin behar diotela fenomeno berri bati: produktu baten arriskuek etorkizuneko jendeen bizitzak baldintzatzeari.
|
|
|
Javier Suazo hondurastarrak Alai hedabidean nabarmendu du Aminen deskonexio proposamenaren arrasto asko geratu direla batik bat Hego Amerikan: UNASUR, ALBA eta CELAC erakundeak, BRICS kontzeptua bera (Brasil, Errusia, India, Txina eta Hegoafrikak osatutako taldea), Brasilgo Lula presidentearekin elkarlanean bultzatu
|
zuen
Munduko Gizarte Foroa...
|
|
2019
|
|
|
Adibidez, emakumeen irudiak ez nituen ikusten gizartean garrantzitsuak ziren tokietan, irudiak egon ohi diren tokietan: prentsako tiretan, aldizkarietan… Ematen
|
zuen
munduaz hitz egitea zela gizonen munduaz hitz egitea. Hala zen.
|
|
|
sei egunkari, tartean The Mirror ospetsua. Hedabide handien ugazaba posiziotik muturra sartu zuen futbol kluben munduan eta harremanak josten jarraitu
|
zuen
munduko agintarien artean, izan François Mitterrand presidente frantsesarekin edo Errumaniako Nicolai Ceaucescurekin.
|
|
2020
|
|
|
1973an hasi ziren intsektizida hedatzen. Alta, 1979az geroztik minbizi sortzaile gisa sailkatu
|
zuen
Munduko Osasun Erakundeak. 60ko hamarkadan zehar burutu ikerketa zientifikoen emaitza kezkagarriak ere hor ziren.
|
|
|
Azkenean, enegarren bisita eta gero, praka listo dago. " Lotsagarria da arranguratzen da gizona Jainkoak astebete behar izan
|
zuen
mundua egiteko, eta zuk hiru hilabete behar izan dituzu praka soil bat egiteko!"
|
|
2022
|
|
|
Baina, orain, guretzat faxistak armada errusiarrekoak dira. Nire aitonak ere lagundu
|
zuen
mundua faxistengandik askatzen, eta benetan... Batzuetan pentsatzen dut ona dela orain arte bizi ez izana, berak ez baitzuen Errusia honen alde borrokatu.
|
|
|
Klub honek garai haietan munduko arazo globalez kezkaturik zeuden hainbat ikerlari eta zientzialari biltzen zituen. Hortik bueltan sortu
|
zuen
munduko sistema sozioekonomikoa azaltzeko lehen zirriborroa besteak beste" birziklapena" bezalako kontzeptuak lehen aldiz agertzen ziren testu horretan, ondoren MITeko bere kideek landu zutena, tartean Donella Meadows ingurumen zientzialari eta ekologistak. Azken honek koordinaturik, eta Erromako Klubak eskatuta, ikerlana egin zuten munduko biztanleria, industrializazioa, kutsadura edo elikadura ekoizpenaren bilakaerak azaltzeko, eta Hazkundearen Mugak txosten aski ezagunean plazaratu zituzten emaitzak 1972an.
|
|
2023
|
|
|
Carsonek Silent Spring idatzi zuenean, plagiziden industriak nahikoa pozoi sortzen
|
zuen
munduko labore lurren akre bakoitzari (4 m2) kilo laurdena aplikatzeko. Gaur egun, kopuru horren hirukoitza ekoizten du.
|