|
2004
|
|
|
Andre sendo, Genovevari ez genion ahuldade unerik ikusten, ezta basoko kanposantu ttikira erretiratu eta hiru gurutzeen aurrean belaunikatzen zenean ere, eta hain zen justua bere hizketa edo keinuei buruz, non horietako bakar batek sekulako garrantzia hartzen
|
zuen
guretzat. Bere agur batek poza ematen zigun egun osorako; bizkarrean txapaka eginez gero, berriz, saltoka hasteko gogoa.
|
|
|
Gai hartaz ezin nuela inorekin hitz egin, hori zen pena. La Vachek ez
|
zuen
gure tratabidearekin jarraitzeko asmorik erakusten. Ukuilura sartu nintzenean, begiratu ere ez zidan egin, edo hobeto esateko, begiratu egin zidan baina bere ohizko mezuarekin:
|
|
|
Ordea Setatsuak oso bestela pentsatzen du, berak pentsatzen du behiok handitasun bat badugula gurekin, eta gainerako animali jende guztia azpian gelditzen zaigula. Egun hartan ere, elurtea eta elurtearen bakardadea aintzat hartu eta, niri kontra eginez, himno moduko bat osatu
|
zuen
gure arrazakoen alde.
|
|
2010
|
|
|
Senarra Espainian, zu Erroman hogeita hamarren bat urterekin, inguruan gizon asko, kalean begiradak..." Signora Soniak barre egin zuen hatz erakusleaz lokia zulatzekoa eginez. " Martin e pazzo!", gaineratu
|
zuen
gugandik aldendu aurretik. " Xahar hauei bizi-poz pixka bat eman behar zaiek, David —esan zidan Martinek.
|
|
|
Ondo?"" Oso ondo! —hots egin
|
zuen
gure kontaktuak— Montajean dabilen japoniar bat bakarrik eraman ditek atzemanda." Izerditan jarri nintzen. " Guk gurea egin diagu, beraz.
|
|
|
" Ekintza berezi bat prestatzen ari gara, eta ondo ateraz gero ontzietako jabeei ez zaie eztabaidatzen aritzeko gogorik geratuko. Baina ezinbestekoa da gure langile frontearen ekintza bezala azaltzea." Zain geratu ginen, zer nahi ote
|
zuen
gugandik. " Ekintza berezi hori egitea nahi al duk, Papi?", aurreratu zen Triku.
|
|
|
Kea irensteko kanpaia ondoan dagoen armairu txikia ireki
|
zuen
gure amak. Platertxo batean, paperezko serbileta batekin estalita ageri zen bezperako pella txiki polit bat.
|
|
|
1643an argitaratu
|
zuen
gure literaturaren klasikoa den Gero liburua. Sarreran hizkuntzaren hedapenaren berri ematen du (grafia gaurkotuz):
|
|
|
Ez edukian, beti on da zerbaiten ikastea; eta, berez, ez zen gainera kaltegarri apezek beste erreferentzia ukan zezaten parean. Baina transmisio ‘antolatua’ finkatu izanak hedatu
|
zuen
gurean beharrak diktatu transmisio enpirikoak ez zuela balio, edo gehiago dena, hau baita orain ere indarrean, norbait badela horren egiteko: profesionala eta... egin dezala, beraz.
|
|
|
Estereotipoekin bizi gara inondik ere. Walter Lippmannek argi esan
|
zuen
gutako bakoitza lurraren azaleko parte txiki batean bizi dela, zirkulu estu batean mugitzen dela eta topatzen dugunetik apur bat baizik ez dugula benetan ezagutzen. Urberuagako Guillermo Ichu bezala bizi gara, Marrakexetik pasatzen diren turisten modukoak gara.
|
|
|
" Marokok bihurtu
|
zuen
gure Ej ertzitoaren arima sakabanatua ukabil zarratu, Marokon prestatu zen moralki erasorako.
|
|
|
Xibaroek lortu zutela esaten
|
zuen
gure amamak. Bakoitzak bere erara kontatzen ditu gauzak, eta sua xibaroek lortu zutela kontatzea gustatzen zitzaion berari.
|
|
2011
|
|
|
Guztiei itxaroteko aholkua eman genien. Nik dakidala, guregana jo zutenetako inork ez
|
zuen
gure aholkua bazterrera bota, eta Espainiako gobernuaren prentsa oharrak ziurta nahitzat hartu zituzten ziurtasuntzat baino gehiago.
|
|
|
Zer?, galdetu zuen neskak opila mahai gainean utziz. Bai, jarraitu zuen Marcok, balen jomuga, ziurrenik, Carla Capponi parlamentaria zen, baina kasualitateak nahi izan
|
zuen
gu Carlaren ondoan egotea eta erasoari erantzuteko aukera izan genuen. Norak begi arranpaloekin begiratzen zion Marcori.
|
|
|
Euskaldunen gerrarako grina mitiko hori lehenago ere zalantzan jarri zen, 1793 Konbentzio Gerran, donostiarrek frantsesei hiria eman zietelako haien babesa bilatu nahian, eta mugara bidali zituzten euskaldun apurrek ez baitzuten ahalegin handirik egin Europako ondoen armaturiko armadaren aurka. Kurlanskyk (2000) gerra honetan euskaldunek izan zuten zereginari buruz dioenez, Aingeru Epalzak ere euskaldunen gerrarako hoztasun horren berri ematen digu aipatu dugun Pedro Mari Arrieta gudari karlistaren bidez. Arrazoi sendorik gabe eta konbentzimendu gutxiagorekin Lehen Karlistadan parte hartu
|
zuen
gure Pedro Mari gerra amaitutakoan ez zen joaterakoan baino aberatsago itzuli. Karlista zahar horrek bere bizitzaren amaieran ikusten du berak gazte garaian bizi izandako beste gudaldi bat bezalakoa piztear dagoela, ezer onik ekarriko ez duena:
|
|
2013
|
|
|
Toyota zuri bat gelditzen zen egunero etxe parean goizeko lau eta erdiak aldera, eta banatzaileak Reno Gazette Journal en alea jaurtitzen
|
zuen
gure portxe txikira. Operazioak ez zizkion hamar segundo kentzen, eta burutu ere gauaren isiltasuna eten gabe burutzen zuen:
|
|
|
Istantean, Blueren arnaskadak sentitu genituen. Deitu nion, baina ez
|
zuen
gure ondoan gelditu nahi izan.
|
|
|
Ez zen erraza harlauza erretiratzea, eta lur emaileak dantza moduko batean mugitzen ziren, hilobira igo eta jaitsi, zurezko takoak eta altzairuzko hodiak puntu jakinetan kokatuz. Une batez, marruka hasi ziren kanposantu ondoko belardian zeuden behiak, eta apaizak eten egin behar izan
|
zuen
gure lehengusu bati esaten ari zitzaiona, ez baitzuten marruek beste ezer entzuten uzten; baina segituan isildu ziren. Kirik egin nion anaiak ekarritako saskiari:
|
|
|
Helbide bat galdetu genion hirurogeita hamarren bat urteko gizon bati. Ez
|
zuen
gure ingelesa konprenitu, guk ere ez berea.
|
|
|
Ahotsa nire buruan ari zen, zalantzarik gabe, baina beste norbaitena bailitzan entzuten nuen, Virginia City inguruko mendien magnetismoak edo beste indar fisikoren batek bi zati egin banindu bezala, zati hizlaria eta zati entzulea. Egoera hark amets baten tankera hartu zuen segituan, eta suspertu eta neure onera etorri nintzenerako Angelak herri barrura zuzentzen
|
zuen
gure Ford Sedan a. Estanpa bitxia iruditu zitzaidan:
|
|
|
2000 urteko ibilgailu mekaniko bat zurezko espaloi estaliek eta aspaldi bateko etxeek mugatzen zuten kalean. Hala ere, cowboy filmetako kale nagusi estereotipatuek baino berriagoa ematen
|
zuen
gu zeharkatzen ari ginenak. Etxe batzuk adreilu politekoak ziren, dotoreak; beste hainbat, zuriak eta balkoidunak, mantsioak.
|
|
|
Please! hots egin
|
zuen
gu sentitzean.
|
|
|
Armiarmak sentitu egin
|
zuen
gure presentzia. Bi hanka luzeenak mugitu zituen.
|
|
2014
|
|
|
Gainera, Eudora Weltyk deskribatutako Daniel Ponder hura bezain eskuzabala zen, eta" Saldu irakurri eta gero, arren" oharra zeramaten Seven Pillars of Wisdom en aleak oparitu zizkien lagunei, merkatuan garai hartako bostehuna libera balio zezaketenak. Bestalde, Robert Gravesek beste liburu batean, Good bye to all that autobiografian, dioenez, berak eta bere emazteak denda bat jarri eta zorretan sartu zirenean," ustekabean, Lawrencek falta zitzaigun dirua jarri
|
zuen
gure eskura. Seven Pillars ofWisdomeko lau atal eman zizkidan haiekin serie bat egin nahi zuen aldizkari estatubatuar bati sal niezazkion".
|
|
|
Gaiak etxea eta euskal etnia ziren. Testuak soziologo baten soa pausatzen
|
zuen
gure usaiako Euskal Herrian eta erraten euskal etxea deitzen zena ez zela bat, bazirela hesi gorak eta hesi apalak eta hesi gorek pizinak bazituztela. Sustraik galde egin zion Ametsi haien etxen gora edo apala zenez hesia.
|
|
|
Beraz gaizki plazatua izaten ahal zara hamar urte haietan nahi baduzu parte hartu adin hoberenean. Santa Garazik emozio handia sortu
|
zuen
gure hedabideetan erranez azken maskarada zuketela, euskara eta gazte eskasez. Ez dakit hain berria den.
|
|
|
1987an ginen, Gal miliziak Iparraldea erauzi zuen. Pasqua barne ministro zen eta armada igorri
|
zuen
gure mendietara horko joan jinen zaintzera. Polizia ostatuetan zen eta jendeak auzo batetik bestera tresna edo zerbaiten galde egitera joaten zirelarik paperak eskatuak zitzaizkien, haurrak nardatzen zituzten eskolarako bidean, xerbitxariak ostatuetan.
|
|
|
Bigarren helburua bazeukan lanak. Nihauren baitan ez nuen ontsa ulertzen zerk egin
|
zuen
gure antzerki zaharrak euskaldunen arbuioaren merezitzeko. Jakina, gerlek Frantziarekiko integrazioa indartu dute, seguritate sozialak eta zahar errentak interesa sortu frantses izatean, Algeriako gerlak guretarik fatxa andana bat ekoiztu du, bere burua orduan biktimatzat ez baitzeukaten.
|
|
|
Xehetasunetan sartu gabe etxeak supazterrek baizik berotuak ez zirelarik, aroak eragin handia
|
zuen
gure gorputz aldarteetan. Eta badauka oraino, alta lur mundutik urruntzearekin jendeek denbora ederrez bakarrik josi urtea nahi lukete.
|
|
|
Estereotipo guziak ateratzen ziren eta jogia hunkitzen aldi oro. Turistena analitikoa zen, aztertzen
|
zuen
gure oporrekiko harremana, bakantzei eskatzen dieguna, joateko beharra, lana uztean bigarren challengea bezala ikus dezakeguna, lana baita oporrez gozatzea. Lan gehiago eskatzen zuen horri ohartzeak eta nahiago zuten ikusleek sukaldera begiratu.
|
|
|
Janariak adina kezka sortzen
|
zuen
gurean arropak. Lehenengo urteetan, aitak arrantzaren krisiaren ondorioz lana galdu zuen arte, ez dut horrelakorik gogoratzen.
|
|
|
Izebak josten, garbitzen eta plantxatzen
|
zuen
gure arropa, etengabeko lanean. Esaten zuen etxean bainera izatea sekulako suertea zela, harraska edo balde handiak baina hamaika aldiz hobea eta, gainera, maindireak garbitzeko, bainerari esker ez zuela garbitegira joan beharrik.
|
|
|
Ulertzen nuen haren harremana aitonarekin, gauez izarrak ikusterakoan gorputz osoan zabaltzen zitzaion alaitasun lasaia. Halere, galdetzen nion neure buruari, non egingo
|
zuen
guk baserriko kutxa zulodunean egiten genuena.
|
|
|
Uda hartan, errepide berriarekin batera, pertsona berri bat egin zitzaigun ohiko, Nazario, zanpagailua gobernatzen zuen euskalduna. Gelditzen
|
zuen
guretzat" zanpapiedras" izen mestizoa zuen tramankulua baserriaren atarian, etxetik metro pare batera pasatzen zen errepidearen bazterrean, eta izebak gosaria ematen zion: arrautzak beti, osaba Joxek eta Pablitok bezala.
|
|
|
Bukatu zen bederatziurrena eta biharamunean ahizpak eta biok sari bat jaso genuen. Deitu zigun monjak, gelako guztien aurrean eta esan
|
zuen
gu ginela kalerik egin gabe elizara joan ginen bakarrak. Orduan, atera zituen tiraderatik bi edalontzi txiki, bete zituen mezetako ardo goxoz eta guk edan egin genuen, guztien aurrean.
|
|
|
Arantzazuko ama etxera ekartzen ziguten, atzean eltzeitsua zuen egurrezko kaperatxo batetan. Kate bat zen, norbaitek ekartzen
|
zuen
gure etxera eta guk, egun gutxiren buruan, beste etxe batera eramaten genuen, amabirjinaren gona trapezoidea egurrezko atetxoen atzean gorde ondoren. Beste etxe batzuetan san Gabriel eta santa Gemaren kapera jasotzen zuten, edo Lourdeseko amarena.
|
|
|
Aitak berak esaten baitzuen ez zuela inoiz inon hain zopa goxoa jan, ez jatetxeetan ez gerra aurrean jeltzaleek Bilbon antolatzen zituzten bazkari dotore haietan. Izebak egiten
|
zuen
gure haurtzaroan aitona Tomasen arrain zopa, ondoren amak eta orain nik, eguberrioro.
|
|
2015
|
|
|
Ez zen erraza harlauza erretiratzea, eta lur emaileak dantza moduko batean mugitzen ziren, hilobira igo eta jaitsi, zurezko takoak eta altzairuzko hodiak puntu jakinetan kokatuz. Une batez, marruka hasi ziren kanposantu ondoko belardian zeuden behiak, eta apaizak eten egin behar izan
|
zuen
gure lehengusu bati esaten ari zitzaiona, ez baitzuten marruek beste ezer entzuten uzten; baina segituan isildu ziren. Kirik egin nion anaiak ekarritako saskiari:
|
|
|
Hitzak errepikatzen hasiko zen, zeri zegozkion oroitu gabe; geroago hitzak eurak nola ebaki atzentzen hasiko zen. Garai hartan nekez aurkitzen zen bihotzsamurreko gizonik, esana
|
zuen
gure amonak ehiztari hartaz solastatzen, lanera ateratzerakoan emazteari eta semeari musua ematea ez zen arrunta; hori esana zuen tren langile zintzo hura gogoratzean; giza ehizaldira joan eta semea alboan eraman ez zuen senarra oroitzen ari zelarik. Ederki dibertitu ziren, ehiztari eskola bikaina izan zuten, aulkian bilduta iheslari zaharrak bere baitarako.
|
|
|
Horrek apur bat ‘bazterretxe’ bihurtzen zuen beste kitxuekiko, horiek ikuspegi espiritual andinoarekin eta elementu katoliko batzuekin osatzen baitute ikuspegi existentziala. Elvisek bere burua urrundu egiten
|
zuen
gure lagunek erritual andetarrak egiten zituztenean gurekin. Marco, Gonzalo, Carlos eta gainerakoentzat eliza ebangelikoak arriskutsuak dira, eta ikuspegi andino politiko ideologiko kultural orokorrerako, erdi etsaiak.
|
|
|
Ez zirela abesti subertsiboak, baizik bertso neurrien ereduen adibide inprobisatuak. Guardia zibilak ez
|
zuen
gure aitzakia ametitzen:
|
|
|
" Itzultzean, Gerardok eltze bat juka prest
|
zuen
guretzat, baita botila bat pattar ere, bizkaitar zahar baten oparia zena; hain hura, Espainiako gerla denboratik herbesteratua, gogoetatsu eta pentsakor cayo hartan erroturik, nehoiz ez zen leku hartatik hastandu, bertatik begiztatzen zituela zama-ontzi handiak kanalean gaindi iragatean."
|
|
2016
|
|
|
—Horixe esaten
|
zuen
gugatik prentsak, arratoiak ginela, eta arratoi kobardeak, gainera esan zuen Jonek barreiduri batekin.
|
|
|
1918.eko martxoan bidali zuten Tuterara, beraz, urte eta erdi eman
|
zuen
gure Erriberan, hau da, 1917/ 1918 kurtsoa amaitzeko geratzen ziren hilabeteak, 1918/ 1919 ikasturte osoa, eta bi urte horietako udak ere. Orduko etxean 46 fraide zeuden, eta gehienak euskaldunak ziren.
|
|
|
Arraiozen 1896.eko otsailaren 23an sortua, kaputxinotarren abaroan sartu zen 1914.ean Arraiozko Artzaia izen berria hartuz. Iruñean 1922.ean apeztu ostean, denbora laburra eman
|
zuen
gure artean, urte bitarte luzean Guam uhartean eta Manilan ibili baitzen misiolari. Euskal Herrira itzuli eta gutxira zendu zen, 1964.eko urtarrilaren 31n, Iruñean.
|
|
|
1958.ean" Bartreserat itzuli bat" izenburuko idazki llaburra igorri
|
zuen
Gure Herria ra, betiko gaien alboan iruzkin geografiko etnologikoak egiteko aukera galdu gabe:
|
|
|
François Mendiague Ziburuko guarda eta Aiherrako Manexenean munduratu Catherine Larregain bikoteak ukan hamar seme alabetarik zazpi Alduden izan bazituen ere, Hazparne izan zuten hazi zein hezitokia bereziki, eta Hazparne izan
|
zuen
gure Josek 1863.ean Ameriketaratzeko abiategia. Gehienetan ere Uruguaiko Montevideon, 1875.ean Argentinako Entre Rios aldeko Porto Ruizen eman zuen urtebetea, Uruguaiko ere San Jose de Mayon hogeita lau urte higatu aurretik.
|
|
|
Ez dakigu egiazki zeintzuk izan zitezkeen arrazoiak edo zerk bultzatu
|
zuen
gure hernaniarra, baina zalantzarik ez dago: Iturriaga hirugarren abizena dugu, ez ordea lehenbizikoa, ez eta bigarrena ere, Larramendik egin zuen antzera.
|
|
|
Erreguen iltzea cer Da? Coroia utzitzea Ta cenbat urte da ce Utzi
|
zuen
gure Felipec coroia?
|
|
|
" Gau batez hazillan/ lehor bidez nindabillan...". Bidarten ere hil zitzaigun 1938.eko maiatzaren 8an, eta horren kariaz, Lafittek nekrologikoa agerrarazi
|
zuen
Gure Herria n, horrelakoetan jazo ohi denez, okerturiko guztien arteztagarri:
|
|
|
Baionako Bulletin de la Societe des Sciences, Lettres, Arts et dEtudes Regionales aldizkariaren XLIV. zenbakian, 1923.ean, eta liburu soil gisa, Baionako Foltzerenean 1924.ean. Lan horren inguruan Laurent Apestegik" Encore Semetchia" artikulua agertu
|
zuen
Gure Herria aldizkarian, eta gauza nabaria da Decrepten lana ez zela bere gustukoa, edo bederen, euskal lantzat ez zuela:
|
|
|
Gerrateak ihesean ezarri
|
zuen
gure Larrañaga, eta Baionan finkatu zuen bizitoki berria. Handik hainbat lan agertu zuen, betiere ezizenekin:
|
|
|
Agian, irtendakoan gure kontra kolpeka, mutur joka eta irainka jardun zutenen artean bakarren bat damutuko zen egindakoaz, agian norbaitek, gauean, lo hartu aurretik, pentsatu zuen ez zekiela momentu hartan barrutik sortu zitzaiona barruan zeukanik, agian norbait damutu zen, batez ere ingurukoen harrokeriak lotsa eman ziolako. Agian halakoak pentsatuko
|
zuen
guk sortutako arazoa beste nolabait konpondu behar zela. Agian, baina ez dugu sekula horren berri izan.
|
|
|
Biteri eskolara heldu baino lehen, bidea moztuta zegoen: emakume ugarik osatzen
|
zuen
gure bidea oztopatzen zuen barrikada. Han zeuden, gazteenak lehen ilaran, aurpegiak irainek desitxuratuak.
|
|
|
Fenomeno horrek hitza behar izan
|
zuen
gure etxean, haur gehienek sei zazpi urteen bueltan mundua ulertu nahi izaten dutelako. Zergatik ez gaitu horrek edo hark agurtu, zergatik ez du hark nirekin jolastu nahi?
|
|
|
Arazo haren aurrean, funtsean, hiru jarrera posible genituela aipatu
|
zuen
gutako batek: egia, gezurra eta isiltasuna.
|
|
2017
|
|
|
Polita, argia bezain garbia, begi urdin urdinak zituena, baina ez dundu, turkesa baita dundu. Gauza guztietan onena izan nahi
|
zuen
gure Karrikak! Inor baino arinago igotzeko eta gorago iristeko nahi miresgarria berea...!
|
|
|
Bertsolariak bidelagun hartze horretan, Neguk ordura arte inork egin gabeko zerbait egin
|
zuen
Gure jarrera diskoan: bederatzigarren kantua Jon Maiak berak grabazio estudioan kantatutako zortziko txikia da, oinarri erritmiko batez lagundua baina modu tradizionalean abestua.
|
|
|
Izenak aterpetzen duen bobeda sistema horren adibide gisa, har dezagun Negu Gorriak bera: ...quot; Gaberako aterpea" kantuaren hitzetatik (Bertol Brecht-en poema euskaratua) taldearen izena hartu("... negu gorrian gizon batek gauero jendeari otoi eskatzen..."), Spike Lee zine zuzendariaren Do the right thing filmeko Radio Rahim pertsonaian oinarrituta abestia egin, Jon Maia letragile eta kantari jarri, eta Fugazi taldearen" Song number one" kantuaren bertsioa egin
|
zuen
Gure jarrera diskoan.
|
|
|
Geroztik Picassok adierazi
|
zuen
gure gurasoen isilunezko ikara dardarak ez bezalako zotinik gabeko negarrak busti egin gintuen eta.
|
|
|
Lehen esan dizut, lehendik berez ekarriko zuenaz gainera, Kuban egindako bizialdiak espabilatu izanen ote
|
zuen
gure Martin Arozena. Izan ere, lehendik nekazari soil zena, handik bueltan etorri zenean hasi baitzen Goizuetako lanbide berrietan nabarmentzen.
|
|
|
Izandunak baitziren Irisarriko Arratibeldarrak, eta Joan Anjel Loiarte ziztularia berriz, zorria baino pobreagoa. Bikainbordan hil zen 1931n, 72 urte zituela, aitona Joan Anjel Loiarte Erramuspe, eta hark erabilitako ziztua ganbarako korrazpian ikusi izandu omen
|
zuen
gure amak neskato koxkorra zela, eta baita aita Domongok errixta eman ere," ez ukitzeko!" aitona zelebrea kutsuko gaitzen batetik hila omen zelakotz.
|
|
|
Hamaika aldiz aditu, ikusi, bildu, eta erreak, motikozkorretan Benaisoroko alorrean!... Eta, ez dakit inork tajuz esan duen, baina, Ameriketatik sartu zen artoaren merkatuak eragin
|
zuen
gure baserrien eta artalurren ugalketa, ordura arte beste deusek ez bezala, bai benpe, Basaburu ttiki alde honetan.
|
|
2018
|
|
|
Bere hazia utzi
|
zuen
gure artean. Iruñea euskal idazle askoren bilgunea da:
|
|
|
Zortziak jota, zezenak noiz etorriko zain geundela, auzoko kuadrillako bat korrika agertu zen Casa Seminariotik, atzera begira... " Joder, Xabi da", bota
|
zuen
gutako batek. Iruzkin gehiagorako astirik gabe, elastiko grisa zeraman mutil batek lurretik altxatzeko keinua egin zuen unean bertan, Torrestrellatarren multzoan zetorren aurreneko zezenak (Castellano izenekoa), bihotz partean harrapatu zuen eskuineko adarrarekin, kolpe seko eta bortitzarekin.
|
|
|
Aragoiarren iritziz liburua" confuso, indocto, temerario, fabuloso y perjudicial" omen zen. Liburuan Nafarroa goraipatzen zen eta egileak Basconia hitza erabiltzen
|
zuen
gure erreinuaren sinonimo bezala. Etxera itzulita Iruñeko Udalak kontratatu zuen eskolako maisua izan zedin.
|
|
|
—Ez, ozta ozta nik ere. Teilatutik askatu zen izotz ziztor batek buruan jo
|
zuen
gure eraikina garbitzen ari zen gizona, patioko elurra kentzen ari zela. Koman egon da aste batzuetan, baina ez du lortu bizirik irteterik.
|
|
|
Aezkera edo Petiriberro inguruetako mintzaera liburuxka. Azkuek ere bereziki aztertu
|
zuen
gure ibarra:
|
|
|
Aierbe uharte arakildarra, 1945 urtean izendatu zuten San Migeleko erretor euskaltzale ezaguna Aezkoako Euskarari buruzko artikulu sorta bat argitaratzen ari zen garai hartan, Aingeru Irigaraik zuzentzen zuen Diario ko Nafar Izkuntza Orria gehigarrian. Idatzi haiek erakarri zuten gure arreta, jakina, eta arazorik gabe onartu
|
zuen
gure gonbitea. Mintzaldiaren izenburua behar genuena zen:
|
|
|
Aldapatik Soroaraino hedatutako etxeek multzo lasaia osatzen zuten, etxaminei zerien kea erreposki igaten zelarik. Zaila zen asmatzea irudi bukoliko horren azpian izkutatzen zen historia lazgarria, are zailagoa norainoko eragina izan
|
zuen
guregan.
|
|
|
Egun batez, artean gazte zen gure osaba Antoniok eta bere kideek, Txirreineko Anjelitok eta Maiako Enrikek, erroi bat hil zuten mendian eta afari merendua antolatu, Xubialdek goñubean bataiatzen zuen ardoak lagun, guzia irents zezaketela ustetan. Xamarreneko sukalde ekonomikoan hiru egun osoz eltzean etengabe bor bor bor egonik ere, oraino sobera gogor zen jakia, lapikoa zaintzen
|
zuen
gure amaren ustez. Aisa ulertzekoa da garra eta gogoarekin ekin zioten hegaztiari, pentsatu baino aunitzez ardo gehiago behar izan zuten hezur haiek zuritzeko.
|
|
2019
|
|
|
Jainkoak eta mundu honetan zerbitzari leial zuen Don Joan Arrizibitak lur honetako bazter eta txoko oro borrokatu zieten Gobernuaren tropei, eta galdu egin zuten. " Beste batean izango da", esan
|
zuen
gure aitajaunak, Jainkoaren zerbitzari leiala bera.
|
|
|
Ez duzue uste? —heldu dio Mikelek berriz ere— Eta ginda jartze aldera, badakizue zer esaten
|
zuen
gure odietar aita zaharrak. Olio, olio, nahi bai eta ez balio!
|
|
|
2. Gogoan degu nola izan dan lagun onen apaizgoa: mintegi lanez serbitu
|
zuen
gure Seminarioa. Berak bezela, nai degu, Jauna, izan sinismen beroa, argi berritan ikus dezagun apaizgintzaren geroa.
|
|
|
Hi eta ni asmatu zituzten garaian. Pentsatu zer garrantzia izan
|
zuen
gure arbasoentzat eta zer transzendentzia hizkuntzarentzat. Hi eta ni asmatzerakoan, gutxienez, pertsona bilakatu ziren.
|
|
|
Etxe hau garrantzitsuenetarikoa zen Bakaikun XVII. mendean. Izena Xristobal engandik hartua baldin bazeukan ere, etxea askoz lehenagotik zetorren(" de tiempo inmemorial a esta parte"), beti ere Goikoetxea abizenari lotua eta, agian, hala jarraitu
|
zuen
gureganaino. Ezagutu genuen etxe honen jabea zen Martzelina Goikoetxea, Saturnino Erdozia ‘Alkatezarra’ren andrea.
|
|
|
" Aitatxo, begira, Olarizu!" Izan ere, Olarizu da gure etxeko egongelatik ageri den mendia, semeak ikusi eta ikasi duen lehen mendia, baita igo duen lehena ere. Horrexegatik, Lugo inguruan nahiz Aveiroko bidean mendi apal baten tontorrean gurutzerik ikusiz gero, ia automatikoki salto egiten
|
zuen
gure umeak: " Aitatxo, begira, Olarizu!"
|
|
2020
|
|
|
Galdera horrek beste zabalago bat ekarri
|
zuen
gure zeruko bilkura hartara: ipuintxoaren zabalkundea eragoztea ez al zihoan adierazpen askatasunaren kontra?
|
|
|
Katuak airean harrapatu zuen. Gero, agindua betez, hanka egin
|
zuen
gure ondotik.
|
|
|
Nire Deabru Guardakoa hurbildu zitzaigun labana batekin. Beldur izan nintzen ez ote
|
zuen
gure kontra erabili nahi. Baina ez.
|
|
|
Mitxelenak eskuaz agurtu
|
zuen
guregana zetorren gizaki betaurrekodun bat. Segidan, garbizaleak aintzat hartu eta deklarazio bat egin zuen:
|
|
|
Aberatsentzako urbanizazio horietakoa da, arrunt lasaia. Sarreran badu zinpeko zaintzaile bat; inoiz ez
|
zuen
gutaz susmorik agertu.
|
|
|
—Aurrerantzean guztiz aldatu
|
zuen
gure arteko harremana. Behar beharrezkoa zenetan bakarrik hitz egiten zigun.
|
|
|
1937ko Gure Herria aldizkaria eskuan, ohartzen naiz hor daudela gaiak: Jean Etxepareren egiaren hiru itxurei buruzko ipuinean; eta Jean Jauregiberriren bestaldeko gerrari buruzko kronikan; Gilberte Guillaumie Reicher andereak ere idazten
|
zuen
Gure Herria hiruhilabetekarian.54
|
|
2021
|
|
|
Banoa Plaza Zirkularretik ez dakit norantz, eta hara non topo egiten dudan Suzukogaz, zeina nirekin berbetan hasi baitzen espaloian lasai baino lasaiago, beti bezain adeitsu eta begitarte irritsu. Ez zen izan bost minutuko solasa, huntaz eta hartaz, baina harridura erabatekoa sortu
|
zuen
gure ingurutik igaro ziren jendeen artean, eta batek baino gehiagok hatz erakusleaz nireganantz seinalatuz esan zuen espainolez:
|
|
|
Mutriku izan zen gure abiapuntua. Handik aurrera ahaire berri batek bildu
|
zuen
gure artekoa.
|
|
|
bilatu ezazu Segundo, orain gizon librea, Luzense gizon kultuaren esklabo izandakoa, Bakearen tenpluaren eta Nervaren Foroaren atzean". Egile eskubiderik ez zegoen gizarte batean, Martzialek ez zuen deus jasotzen ez liburu denda horietan ez beste edozeinetan saldutako bere liburuengatik, baina agian bere poemen barrenean liburu denda horiek iragartzeagatik kobratzen zuen zerbait, eta horrek gaur egungo telesailen productplacement delakoaren aitzindari erromatar bihurtuko
|
zuen
gure poeta. Baliteke, gainera, gustura ibiltzea bere aisialdian denda horietan zokomiran, eta bere epigrametan haiek hilezkortu nahi izatea.
|
|
2022
|
|
|
Laurent Apeztegi, Jean Barbier, Edmond Blazy, Louis Dazantza, Dominique Dufau, Jean Elizalde Zerbitzari, Jules Moulier Oxobi, Emmanuel Souberbielle... Euskaldun eta euskaltzaleak dira, bai, baina gehienen bihotz begietan Frantzia da" Nazio puxant eta Aberri Handi egiazkoa", eta" bere altzoan goxatzen eta kulunkatzen
|
zuen
gure Ipar Euskal Herri xumea". 13
|
|
|
Maddi Elizagaren protagonismoa, baina, ez zen amaitu Axularren Egunean. Handik urtebetera, Jean Etxepare medikuak sei orrialdeko artikulu bat argitaratu
|
zuen
Gure Herria hilabetekarian, azalduz Sarako egunetik goiti zeintzuk izan ziren Euskaltzaleen Biltzarrak buruturiko jardun nagusiak, eta adieraziz izan zela" urthe bat aitzinekoak baino hobea oraino, lehengo chede eta urrats berer jarraikitzen ginela eskualzale bihozdun guziak". Artikuluaren erdialdera liburu agertu berriak aipatzen ditu, euren artean Jean Barbier" Sempereko erretor suharrak" ateratako Supazter chokoan (1924) eta Piarres (1926), eta Jules Moulier" Oxobi" ren Alegiak (1926).
|
|
|
Dena dela, Larhungo bilkura baino lehentxoago, Oxobik" Axular’en eguna" izeneko artikuluxka plazaratu
|
zuen
Gure Herria aldizkariaren ekaineko zenbakian, gogoraraziz jadanik lau urte paseak zirela" Oiartzungo bilkura ezin ahantzizkotik", eta, halaber, dei eginez ospakizunerako: " Berant bada berant, ez gira gure hitza jatekotan, eta, Jainkoak nahi badu, aurten dukegu Sara’ko herrian, Axular’en eguna.
|
|
|
" Chede handi bat bazuen il aintzinean: nahiko
|
zuen
gure Eskuara ederra, guziek gisa berean itzkiribatzen ikusi. Ez da oraino egungo egunean, batasun hori egin.
|
|
|
Kronikan gaztigatu bezala, azaroko zenbakian kaleratu
|
zuen
Gure Herria k Anxuberroren zortzi orrialdeko" predikua"," Axular" tituluarekin. Dena esateko, pulpitutik emateko sermoi bat bainoago mintzaldi bat burutandu zait niri, edo eskola bat Axularren bizitzari buruzkoa.
|
|
|
Nolanahi delarik ere, Anxuberroren" predikuan" badago pasarte bat bereziki azpimarragarria zeinean ederto ikusarazten baitigu Axularren estrategia narratiboaren nolakoa, hau da, zeintzuk baliabidetara jotzen
|
zuen
gure idazle miragarrienak edonoren helmenean jartzeko zabaldu nahi zuen mezua:
|
|
|
Gerla Handiaren amaieran, Joakin Elizagak hasiera eman zion familia osoarekin Parisen egonaldi luzeak egiteko ohiturari, eta, Pierre Espilek dakarrenez, modako jauregiren batean instalatuta maharajarena egitea maite
|
zuen
gure amerikanoak bonbaziarik arranditsuenean. Maddi Elizagak Pariseko atmosfera hordigarri horretan sentitu ei zuen inoiz baino baitezpadakoago kreazio literarioaren harra eta gozoa, kreazio literarioaren sukarra eta premia legout, la fievre, le besoin de la creation litteraire.
|
|
|
Ameqran kabiliarra da berez, Argeliako estatuan jaioa, baina rifera ere badaki, eta iduri du Oumaimak, adiskidetasunaz gain, Rif-eko mugimenduarekiko kontaktu estuagoa ematen diola, eta berak egin ezin dituen hainbat lantxo egiteko bide ere baduela. Ameqranek berak ez
|
zuen
gure ikastarora etortzeko betarik, eta delfina bidali zuen. Oumaimak aitortzen du amazigherari eta bere herriari buruzko ezagutza eta ikuspegi estrategikoa Ameqrani entzundakoa duela, haren hitzei jarraikiz ari dela.
|
|
2023
|
|
|
Jorge Riechmann en poema batean hitz batekin egin nuen topo: bakegintza erlatiboa ez
|
zuen
gutaz hitz egiten ez zuen zerikusirik euskal gatazkaz mundu bat non etxeko lanak egitean ahots betean kantatzeagatik edo pentsamendu abstraktuan aritzeagatik ez duzun zeure buruaz nazkarik eta lotsarik sentitzen mundu bat non bakegintza erlatiboa ez den poema baten izenburu soila
|
|
|
Duritoren pipa eta nirea piztu eta pentsakor geratu nintzen. Zeruan urtarrileko ilargi beteak argitzen gintuen, eta tximino ulugile bikote batek salto egin
|
zuen
gure buruen gainetik, adaburu batetik bestera. Durito eta biok zupada luzea eman genien gure pipei eta deus esan gabe geratu.
|