|
2009
|
|
|
Egun, normala da hilerritik igarotzean norbait ikustea harrizko plaka garbitzen, berau zutik miresten, edo loreak uzten. 1997ko udan, Hardesty monumentua garbitzera joana zelarik, loreak edo kandelak topatu beharrean, ohar bat aurkitu
|
zuen
euskaraz idatzirik. Bermeotik Boisera bisitan zen Esteban Arretxek monumentuaren oinarrian utziriko gutuna zen, eta aitona izenkideari zuzentzen zitzaion, zerrendan «Esteban Arreche()»?:
|
|
|
Ez dakit nolakoa zen itzulpena. Baina Mikelek ezin
|
zuen
euskaraz kantatu.
|
|
2011
|
|
|
Piarres Lafittek jakin bazekien zein veneno zerion Etxepareren obrari: Elizaren morala kuestionatzeaz aparte, zer eta eboluzionismoa sarrarazi nahi
|
zuen
euskararen plazara, kontrabandoz izan arren. Gure mundua noizbait airez aire jaurtiki ziliporta bat besterik ez?
|
|
2016
|
|
|
Ekin, Euzkerea, Yakintza? 1937ko lehen egunean jaio eta ekainaren erdialdean Bilbo frankisten menpean jausi zen arte iraun
|
zuen
euskara hutsezko Eguna egunkarian ere aritu zen, A. Zubikarai, J. M. Arizmendiarrieta eta A. Mendizabalekin batera. Honela dio Erkiagak Egunako lantaldeari buruz:
|
|
2018
|
|
|
Baztertu egin zuen, horretarako, arrazaren aipamena ezaugarri antropologiko bezala, eta hori garai hartan ausardia zen. Hortaz, zergatik ez
|
zuen
euskaraz gehiago idatzi eta, batez ere, zergatik utzi zion euskaraz idazteari 30 urtetik aurrera. Galdera horri erantzun zehatza ematea ezinezkoa da, baina gogoan izan beharrekoa da ez zela euskaraz erraztasunez hitz egitera iritsi, ez zen «euskaldun berri» bilakatu?, Julio Urkixo bezala; eta horien ondoren Urmeneta, Cortes Izal, Jimeno Jurio eta beste hainbeste ere ez ziren euskaldun hiztun arruntak izatera iritsi, nahiz eta bizitza osoa euskal gramatika ikasten eman.
|
|
|
Urkixoren eta Campionen kasuak oraindik adierazgarriagoak dira, Euskaltzaindiko kide izanik 1918ko hasieratik, eta bestelako lan eta ahaleginak ahaztu gabe. Broussainek eta Campionek erdietsi ez zuten euskararen batasuna 1968an lortu zen eta batasun horrek beste aro bat ekarri
|
zuen
euskararentzat. Garai berriak batasun literarioa eta murgiltze eredua ekarri ditu.
|
|
|
–Uste ustekabean. Garai hartan Bizkaiko Foru Aldundiak deialdia egin
|
zuen
euskarazko katedra sortzeko Bilboko institutuan. Ni apaiza izateko puntuan nengoen eta nire arrebek berehala idatzi zidaten esanez katedra horretara aurkeztu behar nuela.
|
|
|
Kristau eta apaiz bideak (Bilboko Santiago Parrokian, Gasteizko Seminarioan) eta euskararekiko maitasunak gero eta estuago lotu zituen lagun biak. Agirrek Azkue aukeratu
|
zuen
euskararen zalantzetan erreferente, eta Azkuek Agirre, kontzientzia arazoetan konfidente: «Behin baño geiagotan jo zuen Azkuek Agirregana burubide eta aolku eske» (Villasante).
|
|
|
Azkuek, esaterako, Agirreren anaia txikia, Teodoro, Jesusen Lagunditik kanporatua, euskararako berreskuratu zuen («está con Azkue ayudándole a copiar su diccionario»). Bestalde, Agirrek Azkue erreskatatu
|
zuen
euskararako 1912an, noiz eta Azkuek, Urlo operaren porrotaren ondorioz, «había decidido ingresar en la Compañía de Jesús, para dedicarse el resto de su vida a misionar infieles».
|
|
|
« ¿ Eztira gogoratuko olango euskaldunak eurak dagozala geiegi lotuak umetan ikasitako arauetara, eta ipinten dituela beren pensamentuak paperean Gastelako izkerarentzat egindako izkirakindean?». Agirrek ez
|
zuen
euskara batua planteatzen (goizegi zen, komentatzen ari garen gutuna 1891koa baita), baina maisuki diseinatu zizkigun euskararen batasunerantz joateko ezinbesteko oinarriak, gaurko egunean ere errespetatu liratekeenak. Ez da gutxi euskararen rocker zaharrengandik ikasi behar duguna:
|
|
|
«Leizarragak Biblia itzultzeko erabili zuen euskalkia da egokiena». Lapurtera klasikoak izan behar
|
zuen
euskara idatziaren eredu, horren defendatzaile sutsua zen Federiko. Joanes Leizarragak Lapurdiko euskara erabili zuen, eta maileguak greziera klasikotik hartu zituen.
|
|
|
Deigarria gertatu zitzaidan gure aitaren argumentazioa? Donostiara etorri eta jende askok abandonatu egiten
|
zuen
euskara. Euskaltasuna txertatu zigutenoi, beraz, gure artean biltzeko joera ere txertatu zigutela esango nuke.
|
|
|
Baina ez zen zeregin horietara soilik mugatu. Hasierako urte haietatik jadanik argi izan
|
zuen
euskararen biziraupena herritarrek, euskal hiztunek, bermatuko zutela. Eta horrek kezka sakona sortzen zion.
|
|
|
Hortik dator, bada, hona dakargun gutun honen garrantzia, argi nabarmentzen baita bertan Egañatarren artean euskarak zeukan komunikazio familiar nahiz formaletarako funtzionalitatea. Aitona Frantziskok poesia egina
|
zuen
euskaraz eta liburutegia nahiz artxibategia zituen Zarauzko etxean. Osaba Konrado ere literaturazalea zen eta liburuak konpartitu zituen iloba zaharrenarekin.
|
|
|
Bi aldetatik familia eskolatuen ondorengoa izan zen gure poeta, eta euskara zen etxeko hizkuntza. Eskolaren eraginez atzendu zitzaion euskara Jose Mari gazteari, eta talde abertzaleekiko harremanean hartu
|
zuen
euskara etxeko hizkeratik kultur hizkuntzara eramateko bidearen premiaren kontzientzia. Gutuna Irizarretik Lizardik osabari idatzitako gutunak haren sainduaren eguna delako zoriontzea du abiapuntua, baina Tolosako bizitzaren diziplina eta giroaren hoztasuna deskribatzeari eskaintzen dizkio lerro gehien.
|