|
2001
|
|
|
Ez naiz laburzki baizik mintzatuko azkenaldian erabili eta erabilarazi nahi izan
|
zuen
euskara moldeaz. Ez da gehienetan zorionekoa izaten euskal idazle eta euskalariaren arteko ezkontza, bata bestearen kaltean ari baitira beti.
|
|
|
3 Larramendik nahi
|
zuen
euskarak hitz altxor ugariagoa eta garbiagoa behar zuen izan. Ugaritasunaren bazterrak kanpotik ezarriak zeuzkan, aski baitzuen euskarak, baita gehiegixko ere, erdaraz Real Academiak agertu berria zuen hiztegiari ordain zuzenak ematea hitzez hitz. Garbitasunari zor zitzaizkionak ere kitatu behar ziren, ordea.
|
|
|
Bazekien, ordea, dudarik gabe, inoiz aitortu ez badu ere, bere buruaren aurrean zuritu behar zuela, zuzenbideari dagokiona ematekotan, arrotzen aurrean zalaparta bizian aldarrikatu
|
zuen
euskararen berri ona. Â Frogatu behar zuen, bestela esan, bera, Larramendi, gauza zela hitzez eta izkribuz aditzera emateko euskara eta euskara goitarrez erdaraz hain era dotorean, Salamancan eta bestetan, adierazten zituenak.
|
|
|
Askojakina zen Axular eta mutila, gainera, zekiena esaten. Etxeparek, lehenengo euskal autoreak, plazara atera nahi
|
zuen
euskara etxe zokotik. Lizardik, oraintsuago, ezkon bidaia luzea eginarazi zion herriz herri.
|
|
|
9 Ohar bedi irakurlea, liburu honetan zehar, gaur egungo euskara batuan ezarria dagoelako, euskara hitza agertzen bada ere, jatorrizko testuan (1970ekoan) artean euskera idatzi zuela Mitxelenak. Kasu honetan bakarrik, eta intentzio garbiz idatzi
|
zuen
euskaraz eta letra etzanez.
|
|
|
Adimendu hori eta adimendu horri eragin zion lana zernahiz aritu zen eta zernahiri bide artean ez ezagunak zabaldu. Ez zeuzkan hiz  kuntzak ahazturik eta, hizkuntza kontuan, jakin nahi
|
zuen
euskara non koka Europakoen artean.
|
|
|
Euscara ill ezquero Fueroac ez dira bicico; bañan Euscara bici bada, Fueroac piztuco dira. Fueroac nai dituanac, maite izan bear du Euscara; eta Euscara maite dabenac, Euscaldunai Euscaraz bear die itzeguin ta adierazo, berai dagozquioten gauza guzti guztiac [Eta horrexegatik eta horientzat, euskaldunentzat,
|
egin
zuen euskaraz liburu hau Iztuetak]. Bestela, zapuztuco da Euscara, muishinduco dira Euscaldunac, eta igues eguingo dute Fueroac".
|
|
2002
|
|
|
"!" esango du hizlariak (hori, hoberenean, non eta ez duen" Eguerdi on!" delako hasperen agurra ateratzen patrikatik), eta gero erdarara joko du, euskarak behar duen kuota sinbolikoa bete ondoren. " Esker ikasko" eman zion behin izenburu erdaraz idatzitako artikulu bati" sinpatiko" horietako batek, argi utzi nahi baitzuen zer garrantzi handia
|
zuen
euskarak haren bizitzan. Bilboko lurpeko trenak bere bigarren adarra estreinatu zuenean bazter guztiak bete ziren propagandako horma irudiekin.
|
|
2008
|
|
|
Zer, espainolen aurrean isildu egiten zarete orduan; atariko lohia baino ez zarete. Atariko lohia, baina ez dakit
|
zuen
euskara exkax horretan horrelako esapiderik ulertuko duzuen. Zer salatu nahi duzue?
|
|
|
Batek amaren hizkuntza
|
zuen
euskara;
|
|
|
Izkiriatzen
|
zuen
euskaraz,
|
|
2009
|
|
|
Bozketa aurretik ere zalaparta ugari gertatu da lege aldaketa hau dela tarteko, besteak beste, gobernu krisia Nafarroan. 2009an Gobernutik kanporatu egin zuen UPNk CDN partidua, eta alderdi honetako sailburuak kargugabetu egin zituen Sanz presidenteak, hain zuzen ere CDN eta bere sailburuak ez zeudelako prest Legebiltzarrak gerora, 2010eko otsailean hain zuzen ere, gehiengo absolutuz onartu
|
zuen
Euskararen Legearen aldaketaren kontra bozkatzeko. Kargugabeturiko sailburuetariko bat Carlos Pérez Nievas jauna izan zen, Euskarabidea Institutuaren sortzailea eta Nafarroako Gobernuan hizkuntza politika gaien arduradun nagusia zena.
|
|
|
Horregatik guztiagatik funtsezkoa ikusten dut euskararen inguruan gizartearen kontsentsua berritzeko eta sendotzeko ahalegina etengabe egitea. Bat nator, beste anitzekin batera, Eusko Jaurlaritzak bultzaturik, hizkuntza politikako jardunean ezagutza eta eskarmentua duten hainbat euskaltzaleren artean 2008an zehar eztabaidatu eta idatzi ondoren, Euskararen Aholku Batzordeak 2009an onartu
|
zuen
Euskara 21: XXI. mendearen hasierarako hizkuntza politikaren oinarriak.
|
|
|
Lizardik nahi
|
zuen
euskara noranahikoak, lehenik eta behin, aipatu berri dudan bizi giroa eskatzen du. Hau da, euskara gutxienez modu pasiboan jasotzeko prest eta prestatuta dagoen ingurua behar du euskal hiztun berez eleaniztunak, ezin baita herritar eleaniztuna behartu aldi berean komunikatzaile eta itzultzaile izatera, harengandik komunikazio eraginkor eta normaldua espero bada bederen.
|
|
|
XVII. mendean Axularrek berak ere ohartarazi zuen premia horretaz. Horrela, bada, bultzada eta indarra hartzekotan, bereziki XX. mendearen azken hamarkadetan bistan zen hori zela gero eta jende gehiagoren gogoa?, nahitaezkoa
|
zuen
euskarak kode komun bat eraikitzea, euskalkien ugaritasunaren kalterik gabe. Beharrezkoa bezain lan zaila, ezbairik gabe.
|
|
|
Ez da dudarik: mugarria jarri
|
zuen
Euskararen Legeak. Mugarri izaten jarraitzen du, gazte eta indartsu, emankor izateko moduan oraindik.
|
|
|
Etsipenaren aitzinean makurtu ordez, euskara hauspotu nahian erreakzionatu zuten herritarrak ere izan ziren, baita erakundeak ere. Erreakzio horren lekuko, adibidez, XIX. mendearen lehen herenean Gipuzkoako Batzar Nagusien enkarguz Agustin Pascual Iturriagak idatzi
|
zuen
euskara indarberritzeko plana, euskararen aldeko hizkuntza politikaren aurrekarietariko moduan har dezakeguna (ikus Zalbide, 2007/ Euskera 2007).
|
|
|
Ill da Euskera! Betiko itxi dauz begiak!" larriminezko hitzak idatzi zituen santugile bizkaitarrak galtzear ikusten
|
zuen
euskararen gainean. Egia da Arrese Beitiak berak irabazi zituela hurrengo urteko Lore Jokoak ere, Maulen ospaturikoak, eta haietara aurkezturiko bertsoetan, urte bakar baten aldearekin, berpiztu egin zuen euskara, honela baitio on Felipek bere pozaldian:
|
|
|
Betiko itxi dauz begiak!" larriminezko hitzak idatzi zituen santugile bizkaitarrak galtzear ikusten zuen euskararen gainean. Egia da Arrese Beitiak berak irabazi zituela hurrengo urteko Lore Jokoak ere, Maulen ospaturikoak, eta haietara aurkezturiko bertsoetan, urte bakar baten aldearekin, berpiztu egin
|
zuen
euskara, honela baitio on Felipek bere pozaldian: " zara baña zu emen, munduak dirauan arte".
|
|
|
Espainiako historia, otoitz liburu bat, biografiaren bat... Tartean, baita Larramendiren gramatika ere, baina ez liburuaren balio bibliografikoaz ohartu zelako, lubakiz lubaki nahikoa urri entzuten
|
zuen
euskara hauspotzeko baino. Zakutoan gorde zituen, garaiz gorde ere, gainerako soldaduak liburu garraioan hasi baitziren gelaren erdian piztu berri zuten sua bizitzeko.
|
|
|
Aldi berean, nire orduko kode nagusiaren, gaztelaniaren, ispiluan epaitzen nituen irakurritakoak. Lekuonak irakasten zizkigun erromantzeak kenduta, gaztelaniaren kalitatezko galbaheak ez
|
zuen
euskaraz irakurritako ezer askorik iragazten.
|
|
|
Iritzi publikoa beti etorri ohi da boterearenarekin bat, eta orduko gizarteak ez
|
zuen
euskara ikusten. Begiratu izan balu ere euskararen plazara, ez zuen deus ikusiko, ez bada traba, gizartean aurrera egiteko oztopoa, arrunkeria, ahalik lasterren baztertu beharreko astungarria.
|
|
|
Begiratu izan balu ere euskararen plazara, ez zuen deus ikusiko, ez bada traba, gizartean aurrera egiteko oztopoa, arrunkeria, ahalik lasterren baztertu beharreko astungarria. Garaiko gizarteak hori guztia pentsatzen
|
zuen
euskarari buruz eta guk iritzi publikoa gizentzen genuen: euskara akzidente bat zen nik txikitan bizi izan nuen etxeko eta inguruko giroan.
|
|
2010
|
|
|
Leonekoa zen. Urte batzuk geroago oso ondo ikasiko
|
zuen
euskaraz.
|
|
|
Aitak behin esan zidanez, berak oso ondo egiten
|
zuen
euskaraz txikitan. Ez du inoiz jakin zergatik bidali zuten, zazpi urte zituelarik, Gasteiztik Larrauleko baserri bateraino lehenik eta Berastegiko beste batera geroago.
|
|
|
Txalogarria Alex Mendizabal Erroman egiten ari dena. Honek talde eta eskola bat sortu
|
zuen
euskara erakusteko, italiarrentzat. Taldearen izena:
|
|
|
Hasieratik, leku zabala izan
|
zuen
euskarak, nahiz eta geure arteko batzuentzat zaila izan irratsaioak euskaraz egitea. Honetan aipagarria da Jose Mari Iriondok hasieratik egin zuen lana, eta, ondoren, baita Jose Mari Oterminek ere.
|
|
|
Noiz eta nola? Apaiz eginda gero, Donostiako jesuiten elizan, igandero ematen
|
zuen
euskarazko mezan hitzaldiak egiten zituen, ausardi handiz sarritan, giza eskubideak defendituz. Baina, 1974ko abenduan atxilotu eta Carabancheleko espetxean sartu zuten.
|
|
|
1968: Urrian, Euskaltzaindiak Arantzazun hasi
|
zuen
Euskara batuaren batzarra.
|
|
|
Eta joan den mendean, Koldo Mitxelena maisu handiak munduan leku bat eskatu
|
zuen
euskararentzat eta euskal kulturarentzat [19]: " Gure herriak herri artean bere tokia behar duen bezala, hizkuntzak ere berea aurkitu behar du hizkuntza artean:
|
|
|
2003ko otsailaren 20an, Guardia Zibilak itxi egin zuen Euskalduno Egunkaria, Juan del Olmo epailearen aginduz. Auzitegi Nazionaleko instrukzio epaileak" ETAren tresna" izateaz akusatu
|
zuen
euskarazko kazeta, eta horregatik erabaki zuen hura ixtea. Hamar lagun ere atxilotu zituzten.
|
|
|
Hamar lagun ere atxilotu zituzten. Guardia Zibilak uste
|
zuen
euskarazko argitaletxeen eta euskarazko kultura munduaren zati on batek lotura zuela ETArekin. Susmo hori filtratu zien hedabideei 2001eko urrian.
|
|
|
" Anaia arreba maiteok, bake eta on guztioi". Horrek abiatzen
|
zuen
euskara gozo lasaian bere esan baketsu baregarria.
|
|
2011
|
|
|
Sarritan bat datoz bere berriak Arredondo, Bedia eta Aguayok ematen dituztenekin. Antza denez, ez
|
zuen
euskara ondo menderatzen.
|
|
|
Lagun bategaz etorri zen Teresa. Lagunak ez
|
zuen
euskaraz berba egiten, baina ederto aditzen zituen guk esandako kontuak. Jatordua amaitu genuenerako ilunpean geunden eta, konturatu gabe, Teresagan jarri nituen neure begiak.
|
|
|
Nik ere tomateaz egin nuen haren saltsa. Isabelen eta bion artean eroan genuen bazkaltzen zeuden lekura eta, hain ontzi galanta ikusi zutenean, Estefano genoarra zutitu, ardo txoleta goratu, eta hauxe esan
|
zuen
euskara garbian:
|
|
|
Gutxi dakit Siziliako hizketaren gainean, Erroman ikasle garaian ikasitako apurra, baina maitasun poema iruditu zitzaidan, emakume baten bihotzak eskribitutakoa. Gero katalanek, eurek ekarritako ardoa txoletetan isuri, eta haietako batek aldarri hauxe egin
|
zuen
euskara garbian:
|
|
2019
|
|
|
Ia ez genuen bisitarik izaten eta arau absurdu pila bat geneukan. Zure aitonak esaten
|
zuen
euskara arloteen hizkuntza zela. Behin batean, zure osaba Rodrigori, aita esan ziolako, egundoko zigortua eman zion gerrikoarekin eta zango sagarrak erabat markatuta utzi zizkion.
|
|
|
–Eskerrik asko, bota zion zerbitzariak, ezagutzen
|
zuen
euskara guztia erabiliz, edalontziak lehortzen zituen bitartean.
|
|
|
Humboldt, Vinson eta Txepetx hommes de lettres haiek baino lehenago, 1562 urtean, Nicolao Landuchio herrikideak ere erakutsi
|
zuen
euskararekiko grinarik. Ezagutzen den lehenengo euskal hiztegia berak gorpuztu zuen Gasteizen:
|
|
|
Jonek ez
|
zuen
euskaraz hitz egiten, eskualdeko eta klaseko mutikoen pare. Baina bost.
|
|
|
Martina euskaldun zaharra zen eta Felix erdaldun hutsa. Neskarekin harremanetan abiatu zenean senditu
|
zuen
euskara ikasteko premia. Alfabetatzeari ekin zion eta biek, arraiki praktikatzen zuten beren apartamentu hertsian.
|
|
2020
|
|
|
Hura bihozberagoa izango zen esperantza zeukaten neskek, baina segituan desengainatu ziren. Kastellanea zen, eta horregatik edo auskalo zergatik, ez
|
zuen
euskararik entzun ere egin nahi izaten. Asko jota astean behin joaten zen Mikela eskolara, eta gogor hitz egiten zion maistra gazteak Luziari, ea zer espero zuen alaba eskolara joan gabe utzita," las ovejas no le enseñarán a escribir".
|
|
2022
|
|
|
Traba bakarra: ez
|
zuen
euskaraz idatzi, ez zen euskalduna, nahiz haur garaian ezagutu zuen: " dormÃa con mi abuelo, quien me hablaba vasco" âgaitzerdi, seguru beste aitona batzuek beste gauza batzuk egiten zituztela bilobekin oheanâ.
|